102

บ
ทท่
ี3
พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละสม
การอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ

เ
นื
อ
้หา
1. ระบ
บ พก
ิ ด
ั เ
ช ง
ิขว
้
ั
2. กา
รเ
ข ย
ีนก ร าฟในร ะ บบ พิก ด
ัเชง
ิขว
้
ั
3. สมการ
อ ง
ิต ว
ัแ ปร เ
ส รม
ิ
4. เ
สน
สม
ั ผสก
ั ราฟเช ง
ิขว
้
ั
5. พื
น
้ทใ
่
ีนพ ก
ิ ด
ั เ
ชง
ิข ว
้
ั
จด
ุ
ประ
สงค ก
า
รเ
รย
ีนร 
ู
1. นก
ั
ศก
ึษ าส ามารถ บอ ก ตา
ํแ หน ง
ขอ งจด
ุ ในร ะบบพ ก
ิด
ั เ
ชง
ิ ขว
้
ั
ได
2. นั
กศก
ึษาส า มารถ บอ กค วาม ส ม
ัพนธ
ั ข
 องร ะบบ เชง
ิข ว
้
ัก ั
บร
ะบบพิ
ก
ด
ัฉ า ก
ได
3. นั
กศก
ึษาส า มารถ เ
ข ย
ีนก ร าฟใ นระบ บพิก ด
ัเชง
ิข ว
้
ัได 
4. นั
กศก
ึษาส า มารถ เ
ข ย
ีนส มก ารอง
ิตว
ัแ ปร เสรม
ิ ได
5. นั
กศก
ึษาส า มารถ หาเส น
 สม
ั ผส
ั กราฟเช ง
ิขว
้
ั ได
6. นั
กศก
ึษาส า มารถ หาพ นท
้
ื ท
่
ี เ
่
ี
ก ด
ิจากกร าฟเช ง
ิขว
้
ัไ ด
สอ
่
ื
การ
เร
ย
ี นกา
รสอน
1. โปร
แก รม คอ มพิวเตอ รส
 า
ํเรจ
็รป
ูเพ ่
ื
อเขย
ีนก ราฟเ ชนโ
 ป รแก
รมMaple
2. กระ
ดาษ กร าฟ
3. โฮม
เพจท แ
่
ี สด งกร าฟข อ งพ ก
ิด
ัเชง
ิขว
้
ั
เ
ชนhttp://people.bath.ac.uk/maf20/polarcoords.html


ก
ารว
ด
ัผลและ
ประเ
มนผ
ิ ล
1. ส
ง
ัเ
กตควา
มสนใจ
เร
ย
ีนการต
อบคา
ํ
ถามใ
นหอ

งเ
รย
ี
นขอ
งนั
ก
ศก
ึษ
า
2. ก
ารท
า
ํแบบฝ
ก
หั
ดภาย
ในบทเ
รย
ีน
3. ก
ารท
า
ํแบบทดส
อบระหว
า
งภา
คเ
รย
ีน

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 103

ค
วาม
นํ
า
กอ
 น
นี
เ
้ร
าได
ศ
 ก
ึษา
กรา
ฟบน พก
ิ
ด
ัฉาก โ ดยศ
ก
ึษาใ
นลก
ัษณะควา
มสม
ัพั
นธห
รอ
ืฟ
ง
กช
น
ั
ร
ะหวา

งค าx ก
 บ
ัคาy แ
 ตท
ง
้
ันี
ย
้ง
ั
มก
ีารร
ะบต
ุา
ํ
แหน
งข
องจด
ุ
บนระนาบตลอดจ
น เ
ขย
ีน
กราฟข
อง
ค
วาม
สม
ัพ น
ัธอ
ก
ี
วธ
ิห
ีนึงน
่ นค
่
ั อร
ื ะ
บบพิ
กด
ัเ
ชง
ิ
ขวซ
้
ั ง
่
ึมอ
ีง
คป
ระ
กอบ แ
ตกตา

งจา
ก ร
ะบบพก
ิด
ัฉ
าก
เ
ดมแ
ิ ตเ
ป
นระ
บบท ม
่
ีป
ีร
ะโยช
นอย
า
ง
มากทัง
้
ในเ
รอ
่
ืง
ของกา
รเ
ขย
ีน
ก รา
ฟเพอ
่
ื
ให
รปร
ู า

งตา

งๆท ่
ี
น
อกเ
หนอ
ืจ า
กกรา
ฟเ
ส นต
 รง
วงกลมพาร
าโบล
าวงร
ีแล
ะไฮเ
พอร
โ
บลาที
เ
่
ราเ
คย
ศก
ึษามานอกจ
ากนี
้
เ
มอ
่
ื
เร
าศก
ึษาแคล
คล
ูส
ัในชนส
้
ั ง
ูข
น ร
้
ึ ะบบพก
ิด
ั
เช
ง
ิขว
้
ัยง
ั
มบท
ี บา
ทอย า

งมา
กเ ชนใ
 นแคล
คล
ูส
ั
เ
ชง
ิ
ซอ
นเ
ป นต
 น


3.1 ร
ะบบ
พิ
กด
ั
เชง
ิ
ขว( Polar Coordinate Systems )
้
ั

ก า
ํ
หนดใ
หOเป
น
จด
ุคงทจ
่
ีด
ุ
หนง
่
ึบนระ
นาบเ
รย
ีกวจ
า
ด
ุขว
้
ั(Pole) หร
อจ
ื ด
ุก
า
ํเ
นด
ิ
(Origin) และ
ให
เ
สนต
 ร
งOX เ
ปน
เส
น
ตรง
ทค
่
ี ง
ท่
ี
เร
ย
ีกาแ
ว
 กนเ
ชง
ิข
ว(Polar axis) เ
้
ั สนOX เ
 ปน

เสนต
 รงใ นแนว
นอนเ
รม
่
ิจา
กจดO ไ
ุ ปทาง
ขวาไมม

ท
ีส
่
ีน
้
ิสดด
ุ ง
ัร
ป
ู

O X
ร
ป3.1
ู

สา
ํ
หรบ
ัจ
ดP ใ
ุ ดๆใน
ระนาบเ
รา
บอกพ
ก
ิด
ัของ
จุ
ดP ไ
ดโ
ด
ยคอ

ู
น
ัด บ(r,) , เ
ั มอ
่
ืพ
ก
ิด
ัท
หน
่
ี ง
่
ึ
ค
อr เ
ื ป
น
ระ
ยะจ
ากจดO ถ
ุ ง
ึ
จดP แ
ุ ละ
พก
ิด
ัทส
่
ี
องคอ เ
ื ปน
มม
ุท
เ
่
ีสนร
 ง
ัส ีOP ท า
ํก
บ
ัแก
นเช
ง
ิ
ข
วOX
้
ั
P(r , )


O X
ร
ป3.2
ู

ก
ารว
ด
ัมม
ุเ
รา
อาจ
วด
ัเ
ป
นอ
งศาหร
อ
ืเ
ป น

เร
เด
ย
ีนกไ
็
ดโ
ดยท
่
ีค
า
ขอ
งมมเ
ุ ป
นบวกเ
มอ
่
ืว
ด
ั
ท
วนเ
ขม
็
นาฬิ
กา
จา
กแกนเ
ชง
ิ
ขวแ
้
ั ล
ะคา
ข
องมมเ
ุ ป
น
ลบเ
มอ
่
ืวด
ั
ตามเ
ขม
็น
าฬก
ิ
าจา
กแก
นเช
ง
ิขว
้
ั

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 104

สา
ํ
หรบ
ัระ
ย ะr จะม ค
ีา

เปน
 บว กถา
ว
ด
ัจา
กจด
ุขว
้
ั ไ
ป ใ
นทศ
ิทา
งที
เ
่
ปนร
ง
ัสข
ี
องม
มแ
ุ ล
ะr จ
ะมี
ค
า
เ
ปนล
 บถ
า
วด
ั
จากจด
ุ ขว
้
ั
ย อ
น ทศ
ิที
เ
่ปนร
 ง
ัสข
ีอ
งมมด
ุ ง
ั ภา
พ ตอ

ไปน้
ี
   
แ
สดงจ
ด
ุทม
่
ีพ
ีก
ิ
ด(3, ), (-3, ), (3,- ) แ
ั ล
ะ(-3,- )
3 3 3 3
(3, )
3

3

3

(3, )
3

ร
ป
ู3.3 (ก
) ร
ป3.3 (ข
ู )

( 3,)
3


3

3

( 3, )
3

ร
ป
ู3.3 (ค
) ร
ป3.3 (ง
ู )
ร
ป3.3
ู

เ
รา
สาม
ารถ
บอกพก
ิด
ั
ของจ
ด
ุใด
จด
ุหนึ
ง
่ใ
นระ
บบพก
ิ
ด
ัเ
ชง
ิข
ว
้
ัได
หล
 า
ยแบบ เพ
ราะวาเ
 รา

ส
ามา
รถว
ด
ัมม
ุไ
ดห
ลา
ยแบบและ
อาจ
วด
ัคาr ไ
 ดท

ง
้
ัทา
งบว
กแล
ะลบดง
ั
เช
นจ
 ด
ุท
ม
่
ีพ
ีก
ิด(2 , )
ั
4
ส
ามา
รถเ
ขย
ี
นในแ
บบอนๆไ
่
ื ดด
ง
ั
น้
ี
(2, ) (2, 9)
4 4

 9
4 4
O O X
X

ร
ป
ู3.4 (ก
) ร
ป3.4 (ข
ู )

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 105

(2,7) ( 2, 3)

4 4

7 X O X
4 O
3
4

ร
ป
ู3.4 (ค
) ร
ป3.4 (ง
ู )
ร
ป3.4
ู

โ
ดยท
ว
่
ัไปจ
ดP ท
ุ ม
่
ีพิ
ีก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัเ
ปน(r,) ส
 ามา
รถเ
ขย
ี
นแส
ดงไ
ดด
ว

ยคอ

ู
น
ัดบ
ั
อนๆไ
่
ื ดใ
น
แ
บบ
((–1)nr , n) , n = 0, 1, 2, 3, …
 
เ
ช นจ
 ด(2 , ) เ
ุ ข ย
ีน ในแ บ
บอนไ
่
ื ด ใ
น
ร ป((–1)n2 , n) , n = 0, 1, 2, 3, …
ู
4 4

เ
ม อ n=0 จ
่
ื ะ ได ค
อ

ู น
ั ดบ(2 , )
ั
4
5 3
n=1 จ ะ ได ค
อ

ู น
ั ดบ (–2 , ) แ
ั ละ(–2 , – )
4 4
9 7
n=2 จ ะ ได ค
อ

ู น
ั ดบ (2 , ) แ
ั ล ะ(2 , – )
4 4

ต
ว
ัอย
า
ง3.1 จง
บอ กพิกด
ั
เช ง
ิข ว
้
ัแ บ บ อนๆอ
่
ื ก3 แ
ี บบ ของ จ ด
ุ เ
ชง
ิข ว(3, )
้
ั
6
 
ว
ธ
ิท
ีาพ
ํ ก
ิ ด
ัอนข
่
ื องจ ด(3, ) เ
ุ ข ย
ีนไดใ
นร ป((–1)n3, n) , n = 0, 1, 2, 3, …
ู
6 6

เ
ม อ n=0 จ
่
ื ะ ได ค
อ

ู น
ั ดบเ
ั ดมค
ิ อ(3, )
ื
6
7 5
n=1 จ ะ ได ค
อ

ู น
ั ดบ (–3, ) แ
ั ล ะ(–3, – )
6 6
13  11
n=2 จ ะ ได ค
อ

ู น
ั ดบ (3,
ั ) แ ล ะ(3, – )
6 6
 7 5 13  11
ดง
ั นนพ
้
ั ก
ิด
ัอ น
่
ืของ จด(3, ) ค
ุ อ(–3, ) , (–3, – ) , (3,
ื )แ ล ะ(3, – )
6 6 6 6 6
.......................................

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 106

ควา
มส ม
ั พันธ
ร
 ะ
หวา
งระ
บบพิ
กด
ั
ฉากแ
ละร
ะบบ พิ
กด
ัเ
ชง
ิ ขว
้
ั
ให
แกนเ
ช ง
ิ
ขวOX ท
้
ั บ
ัแก
นX ขอ
งระ บ บ
พก
ิด
ัฉ า
กและใ
หจ
ดO เ
ุ ปน
จ
ด
ุกา
ํ
เนด
ิ
รว
ม
กนถ
ั า

P เ
ปน
 จ ด
ุใดๆบ นระนา
บมพิ
ีกด
ัใ
นระบ
บพิ
ก ด
ั ฉา
กเป
น(x, y) แ
 ละมพิ
ีกด
ัใ
นระ
บบพิ
กด
ั
เชง
ิ
ขว
้
ั
เ
ปน(r, ) เ
 รา
ส า
ม า
รถหาค
วาม
สั
มพั
นธข

องx, y แ
ละr , ไดด

ง
ันี
้
Y
P(x,y)
y (r, )

 X
O x
ร
ป3.5
ู

จ
ากร
ปส
ู ามเหล ย
่
ี มมม
ุฉา
กจะ
ได
x = r cos  
......................... (3.1)
y = r sin  
แ
ละ
r= 
x2 + y2

y ....................... (3.2)
tan = 
x 
ใ
นกา
รหา
คา

มมเ
ุ ราจะ
ต 
อ
ง ดด
ูว
 ยวา

จด(x, y) อ
ุ ย ใ

ูน ส ว
 นใ ด ข องร ะน
าบซ
ง
่
ึสา
มา
รถเ
ขย
ี
น
เ
ปนส
ต
ูรไ
ดด
ง
ั
น้
ี
 1 y 
tan x , x>0
 
= 
tan 1 y + , x < 0
 
 x 

ห
รอ
ืเ
รา
อา
จหา
มม ไ
ุ ดจ
า
กคว
ามส
ม
ัพน
ั
ธต
อ

ไปน
้
ี

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 107

x 
cos  = 
x2 + y2 
.................. (3.3)
y 
sin  =

x2 + y2 


ต
ว
ัอย
า
ง3.2 จ
งหา
พิ
กด
ั
ฉาก
ของ
จด
ุซ
ง
่
ึมพ
ี
ก
ิด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัเ
ปน(3 ,
 )
6
ว
ธ
ิท
ีาจ
ํ า
กสต
ู
ร(3.1) จ
ะได

 3 3 3
x = r cos= 3 cos =3 =
6 2 2
 1 3
y = r sin= 3 sin = 3 =
6 2 2
 3 3 3
ด
ง
ันนพ
้
ัก
ิ ด
ัฉาก ข อง
จด(3 , ) ค
ุ อ(
ื , )
6 2 2
.......................................

ต
ว
ัอย
า
ง3.3 จ
งหา
พก
ิด
ั
เชง
ิ
ขว
้
ัข
องจ
ด
ุซง
่
ึ
มพิ
ีก
ด
ัฉา
กเ
ปน

ก. (–3 , 3 )
ข. ( 3 , –3 )
ว
ธ
ิท
ีาก
ํ .ก
า
ํหน
ด จด
ุ ไ ด ด
ง
ั ร ป
ู
Y
(-3, 3)
3
r
 X
-3 O
ร
ป3.6
ู

จ
ะได
r = ( 3)2 + ( 3)2 = 12 = 2 3
3 5
= tan 1  +  =
3  6

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 108

5
จ
ด(–3 , 3 ) ม
ุ พ
ีก
ิด
ั
เช
ง
ิขว
้
ั
เป
น(2 3 ,
 )
6
สว
นพก
ิ ด
ัเ
ชง
ิข ว
้
ั
แบ บ อนๆเ
่
ื มอ–2< 2 ค
่
ื อ
ื
7  5 5
(2 3 ,  ) , (– 2 3 ,  ) , ( 2 3 , ) แ ล
ะ(– 2 3 , )
6 6 6 6

ข
.กา
ํ
หนด
จด
ุไ
ดด
ง
ั
รป
ู
Y
 3 X
O

-3 (3,-3)
ร
ป3.7
ู

จ
ะได
r = (3) 2 + ( 3) 2 = 3 2
1  3  7
= tan   + =
3  4
7
จด( 3 , –3 ) ม
ุ พ
ีก
ิด
ั เช ง
ิขว
้
ั เ
ป น(3 2 ,
 )
4
และพก
ิ ด
ั เชง
ิ ขว
้
ั
แบบ อ นๆเ
่
ื ม อ–2< 2ค
่
ื อ
ื
 3 5
(3 2 ,  ) , (– 3 2 , )และ(– 3 2 ,  )
4 4 4
.......................................

2 2
ต
ว
ัอย
า
ง3.4 จ
งแป
ลงส
มกา
รx – 2x + y = 0 ใ
ห
เ
ปนส
มกา
รใ
นระ
บบพ
ก
ิด
ัเ
ชง
ิ
ข้
ั
ว
ว
ธ
ิท
ีา จ
ํ ากส
ต
ูรx = r cos แ
ละy = r sin 
แ
ทนคา
xและy ใ นส ม
การจะไ ด 
2 2
(r cos ) – 2( r cos ) + (r sin ) = 0
2 2 2
r [(cos ) + ( sin ) ] – 2( r cos ) = 0

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 109

2
r – 2( r cos ) = 0

ส
มกา
รใ
นระ
บบพ
ก
ิด
ัเ
ชง
ิ
ขวค
้
ัอ
ื
2
r – 2( r cos ) = 0
.......................................

2
ต
ว
ัอย
า
ง3.5 จ
งแป
ลงส
มกา
รr = ใ
หเ

ป น
ส
ม การใ
นระ
บ บพิ
ก ด
ั
ฉาก
cos 
2 2 x
ว
ธ
ิท
ีาว
ํ ธ
ิ
ท
ี่
ี1 แ
ทนค
าr =
 x +y แ ละcos= ใน
สมก
ารจ
ะได

2 2
x +y
2
x2 + y2 =
x
2 2
x +y
x
x2 + y2  = 2
2 2
x +y
x =2
จ
ะได
ส
มกา รใน ระบบ พก
ิด
ั ฉา
กค อx = 2
ื
2
ว
ธ
ิท
ี่
ี
2จา
กสมกา
รr = คณด
ู ว
ยcos จ
ะได

cos 
2
r cos  = cos  = 2
cos 
แ
ทนคาx = r cos 

จ
ะได
ส
มกา รใน พิ
กด
ั ฉากเปนx = 2

.......................................

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 110

แ
บบฝ
ก
หด
ั
ท่
ี3.1

1. จ
งเ
ขย
ีนจ ด
ุซ ง
่
ึม พิ
ี กด
ั
เช
ง
ิขว
้
ัต อ
ไ ปน บน
้
ี แ
กนแ บบ เช ง
ิข ว
้
ั
ก
. (3, 30 ํ
) ข
. (–3, 60 ํ
) ค . (2,–45 ํ ) ง. (–2, –120 ํ
)
 
จ
. (1, ) ฉ
. (–1, ) ช . (2, 1.2) ซ. (–2, –7)
3 6
2. จ
งแปลงจด
ุ ตอ
 ไป นี
เ
้
ปน
ระบบ พ ก
ิ ด
ัฉา
ก
 
ก
. ( 3, ) ข. ( 2,  )
3 4
5 2
ค
. (–2, ) ง. (–3,  )
6 3
3. จ
งแปลงจด
ุใ น ระ น า
บพก
ิ
ด
ัฉา
กตอ

ไปน
ใ
้
ีห
เป นร
 ะ บ บ เ
ช ง
ิขวแ
้
ั ต
ล
ะจ
ด
ุให
เ
ขย
ี
นแส
ดงพิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ั
4แบบโ ด ยท ่
ี–22
ก
. (1, 2) ข. (–3, 4)
ค
. (3, – 3 ) ง
. (–4, –3)
4. จ
งแปล
ง สม ก า
รตอ
ไ ปน
ใ
้
ีหเ

ปนร
ะบบ
พิ
กด
ั
เช ง
ิขว
้
ั
2 2
ก
. 2x + y = 1 ข
. x +y =9
ค
. x = –3 ง
. y = –x
5. จ
งแปล
ง สม การตอ
 ไ ปนใ
้
ีห
เ
ปนร
ะบบ
พิ
กด
ั
ฉ าก
1
ก
. r = ข
. r = 3 sin 
2 sin 

. = 
ค ง
.r=2
3

3.2 ก
ารเ
ขย
ี
นกร
าฟข
องส
มกา
รใ
นระ
บบเ
ชง
ิ
ขว
้
ั

ส
มการใ
นระบ บ พิกด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัจ ะอ ยใ

ูน รป
ู
F(r,) = 0
ซ
ง
่
ึสว
นมา
กส ม การจะ
สามาร ถเขย
ี นได ใ
นแ
บบท่
ีrเ
ปนฟ
ง
กช
นข
ัอง
น
น
่
ัคอ
ื r = f()
เ
ซตข
อ ง
จด(r , ) ที
ุ ส
่อด
ค ล อ
ง กบ
ัส ม การ
จะเ
ปนก
 ร
าฟขอ
งสมก
าร

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 111

ว
ธ
ิเ
ี
ขย
ีนกราฟขอ งสม กา
รในระบบเช
ง
ิขวม
้
ั ด
ีง
ัน้
ี
1) โดยก ารแปลงใ
ห เ

ปน
สมการ ใน ระบบพิ
กด
ัฉากถ า
สมกา
รในร
ะบบ พก
ิด
ั
ฉากเ
ป
นสา
มาร
ท
เ
่
ีร
าทรา
บ กราฟแ ละเขย
ี
นก ร
าฟไดโ
ดยงา
 ยก เ
็
ขย
ีนกราฟนั
น
้ไ ดเ
ล
ยแตบา
 ง
กร ณีสม
การ
ในระ
บบพก
ิด
ั
ฉ
ากมค
ี
วามย ง

ุย
ากเ รากอ
็
าจเขี
ยน
ก รา
ฟข อ งส มก
ารโดยพิ
จาร
ณา จ
ากสมก
ารเ
ช ง
ิขว
้
ัโ
ดยตร
ง
2) ในกา รเ
ข ย
ี
นกราฟของสมการ โด ยพ
จ
ิารณาจากสม การ
เช
ง
ิขว
้
ัโ
ดย ตรงเ
ราอ
าจกร
ะทา
ํไ
ด
โ
ดยกา
ํ
หนด จด(r,) ใ
ุ หจ
า
ํนวนจด
ุมาก
พอ ท จ
่
ี
ะเ
ขย
ีนก ร
าฟได
เราอาจพ จ
ิ
ารณาการ
ส มมา
ต ร ขอ ง
สมก า
รเพื
อ
่ชว
ย ใหก

ารเ
ขย
ีน
ก ราฟกระท
า
ํไดส

ะดวก
แ
ละถก
ู
ตอ
 งยง
่
ิขน
้
ึ
ก.ก ราฟมสม
ี ม า
ตรเ
ม อ
่
ืเ
ทย
ีบ ก บ
ั จ
ด
ุขว
้
ั(จ
ด
ุ กา
ํ
เนิ
ด)
(r ,) ถ
า
แ ทนr ดว

ย– r หรอ
ื
แ
ท น ดว

ย– แ ลว

ส
ม กา
รไม
เ
ปลย
่
ี
นแ ป ล
ง

O X ก
ร าฟนั
น
้มส
ีมม
าต รเมอ
่
ื
เทย
ี
บกบจ
ั ด
ุข
ว
้
ั

( r , )
(r , 
+ )
ร
ป3.8
ู

ข
.กร
าฟม
สม
ี ม
าตร
เม
อ
่
ืเท
ย
ีบก
บ
ัแก
นเช
ง
ิขว
้
ั
(r , ) ถา
แ
ทนด ว

ย– หร อ
ื
แทน(r, ) ดว
ย(– r, – ) แลว

สมการไ มเ
ปลย
่
ีนแปล ง
O 
 X ก
ราฟนั น
้มส
ี ม
มาตรเม อ
่
ืเทย
ี บกบแ
ักนx
(แ
กนเช ง
ิข ว
้
ั
)
(r ,)

ร
ป3.9
ู

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 112


ค
.กร
าฟม
สม
ี ม
าตร
เม
อ
่
ืเท
ย
ีบก
บ
ัแก
นy ( เ
สนต
รง= หรอ
ื อ
าจเรย
ี กว า

แกน
ตง
้
ัฉา
ก )
2
=  ถา
แ
ทนด ย– ห
ว
 รอ
ื
(r , ) Y 2 (r ,)
แทน(r,) ดว
ย(– r, – ) แล
ว
สมการ
ไมเ

ปลย
่
ี น แปลง

O
 กรา
ฟน น
้
ั ม ส
ี
มม าตร
เม อ
่
ื เ
ทียบกบ
ั
แกนy
X

ร
ป3.10
ู (เ
สน
ตร ง= )
2

3) เ สนส
 ม
ัผส
ัทจ
่
ีด
ุ
ขว
้
ั
ส ม การ = k เ ม
อk เ
่
ื ป น
ค า
ค งตวจ
ั ะม ก
ีร
าฟเ
ป
นเสน
ตร
งทผ
่
ีา
นจ
ด
ุขวด
้
ั ง
ันั
น
้สา
ํห
รบ
ั
ส
มกา
รF(r, ) = 0 ถ
า
เ
ราใ
หr=0 แ ลว
 หา สมก ารแส ดง
ค ว
ามสม
ัพั
นธข

อง ก บ
ัค
า
คงที
่
กจ
็ะไ
ด
ส
มกา
รเ
ส นต
 รงท ส
่
ีม
ัผส
ั
กบ
ักรา
ฟของส มก ารF(r, ) = 0 ทจ
่
ีด
ุข
ว, แ
้
ั ต
ถ
า
ใ
หr=0แลว

เก
ด
ิ ขอ

ขด
ัแย
ง

ข
นน
้
ึ น
้
ักแ
็ ส ดง วา
กรา
ฟของ
สมกา
รF(r,) = 0 ไม ผ
า
น จด
ุขว
้
ั

= k
F(r ,) = 0

k X
r=0 O

ร
ป3.11
ู

3
ต
ว
ัอย
า
ง3.6 จ
งเ
ขย
ี
นกร
าฟข
องส
มกา
ร ก
.r=
cos 
ข
. r = 4 cos 
ว
ธ
ิท
ีาก
ํ .แปลงให
เปน ระบบพิ
กด
ัฉา
ก
3
จาก ส ม การr =
cos 
ได r cos  = 3
แ
ท น
คาx = r cos  ไ
 ดส
มการพก
ิด
ัฉาก
เป
นx = 3
เ
ปนส
 มก
าร เ
สน ตร ง
ทต
่
ีง
้
ัฉาก
กบ
ั แกนx ด
ง
ัรป
ู

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 113

x=3

X
O

ร
ป3.12
ู

ข
.แปล
งให
เ
ป
นร
ะบบพิ
ก
ด
ัฉ า
ก
จา
กสมกา
ร r = 4 cos 
คณด
ู ว

ยr ทง
้
ั
สอง
ขา
ง
ของส มก ารจ ะ
ได
2
r = 4r cos 
2 2 2
แทน
คาr = x + y แ
 ล
ะx = r cos 
ไ
ดส
มกา
รพิ
กด
ั ฉากเปน

2 2
x + y = 4x
จ
ด
ัสม
การ
ใหม
แ
ละ
ทํ
าใ
ห
เปนก
 า
ํ
ลง
ัสอ ง
สมบ
ร
ูณ
2 2 2
จ
ะได (x – 2) + y = 2
ด
ง
ันั
น
้สม
การ
เป
นส
 มก ารวงกลม ท
ม
่
ีจ
ีด
ุ
ศน
ูย
ก
ลา
งอ
ยท

ู่
ี
(2, 0) แ
ละม
ร
ีศ
ัม
ี2 หน
ว
ย
เ
ขย
ีน
กรา
ฟได
ด
ง
ัร
ป
ู

ร
ป3.13
ู
..........................................

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 114

ต
ว
ัอย
า
ง3.7 จ
งเ
ขย
ี
นกร
าฟข
องส
มกา
รr = 2 – 2cos
x
ว
ธ
ิท
ีาล
ํ อ
งแป
ลงใ
หเ

ปน
ร
ะบบ
พก
ิด
ั
ฉากโ
ดยแ
ทนr = x 2 + y 2 แ
ละcos=
x2 + y2
2x
จ
ะได
 x2 + y2 = 2 –
x2+ y2
x2 + y2 = 2 x 2 + y 2 – 2x
จ
ะเห
น
็ วา

สมการ ยง

ุยากแ ละเ
ร าไม ทร
 าบกรา ฟข อง สมการ
ดง
ั
นนจ
้
ั ง
ึพิ
จาร
ณา เข ย
ีนก ราฟในร ะบ บเชง
ิขว
้
ั
หา
สม ม
าตร
จ
ากสมการr = 2 – 2cos 
เ
มอ
่
ืแทนด ว
ย– จ ะ ได
r = 2 – 2cos( – ) = 2 – 2 cos 
พบวา
สม การไ มเ
ปลย
่
ีนแ ป ลงแ สด งวา
 กรา ฟมส
ี
มมาตรเ
มอ
่
ืเ
ที
ยบกบ
ัแก
นเช ง
ิ ข
ว
้
ั
เ
พราะว
า
คาcos ม
 ค
ี าบเทา
ก บ2 ด
ั ง
ั นั
น
้ ก ารก า
ํหนดค
า
ของ ภา
ยในชว

ง[0 , 2] จ
ะ
ช
ว
ยให
สา
มารถเ
ขย
ีนกราฟไ ด ท
ง
้
ัห มดแ ต เ

น อ
่
ืงจาก กร าฟม ส
ี ม
มาตร
เมอ
่
ืเ
ทย
ีบก
บ
ั แก
นเช
ง
ิข วด
้
ั ง
ันน
้
ั
เ
รา
ก า
ํ
หนดคา

เพย
ีงค
รง
่
ึเ
ด ย
ีวค อ[0,] จ
ื ะ ได ก
ราฟ ครง
่
ึ บน ข องแก
นเช
ง
ิขวแ
้
ั ละจะเ
ขย
ีนก
ราฟส ว
นลา

ง
ไ
ดจ
ากคว
ามสมมาต
ร
      
 0 
6 6 6 6 6 6 6
3
r 0 2– 3 2– 2 2 3 2+ 2 2+ 3 4
2

จ
ากต
ารา
งนา
ํมา
กา
ํห
นดจด
ุ
บนแก
นเช
ง
ิขวจ
้
ัะเ
ขย
ี
นกร
าฟไ
ดส
ว

นบน
ของ
แกน
เชง
ิ
ขวแ
้
ัลว

เ
ขย
ี
นกร
าฟสว

นลา
ง
ใหสม
 ม
าตร
กบ
ัสว

นบน

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 115

ร
ป3.14
ู

ก
ราฟใ
นตว
ัอ
ยา
ง
น ม
้
ีช
ี อ
่
ืวาค
 าร ด
อ
ิ อยต(Cardioid)
ห
าเ
สนส
 ม
ัผส
ัก
ราฟทีจ
่ด
ุ ขวใ
้
ั ห r=0จ ะได 
0 = 2 – 2 cos 
cos = 1
ได = 0
ด
ง
ันนแ
้
ั ก
นเช
ง
ิขว
้
ัเ
ป นเ
 สนสม
ั ผ ส
ั กราฟท จ
่
ีด
ุขว
้
ั
..........................................

2
ต
ว
ัอย
า
ง3.8 จ
งเ
ข ย
ี
นกร
าฟขอ
งสมก
ารr = cos 2
ว
ธ
ิท
ีาถ
ํ า
แ ปล
งให
เ
ป
นระ
บบพก
ิด
ั
ฉากจะได
2 2 2x 2
x +y = 1
2 2
x +y
จ
ะเ
ห น
็ว
า
สมก
ารเ
ขย
ีนกร
าฟไ
ดย
า
ก
พ
จ
ิารณาเ
ขย
ี
นกราฟใ
นระบ
บเช
ง
ิขว
้
ั
ห
าสมมาต
ร
ถ
า
แทนดว
ย– จะ
ได
2
r = cos 2(– ) = cos (–2 ) = cos 2 
ส
มกา
รไ
ม เ

ปลย
่
ีน แป ลงแ ส ด
งวา
ก ราฟ ม ส
ีมมาตรเม อ
่
ืเ
ทย
ี
บกบ
ั
แกน
เชง
ิ
ขว
้
ั

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 116

ถ
า
แท
นด
ว
ย– จ
ะได

2
r = cos 2(– ) = cos (2–2) = cos 2 

ส
มกา
รไ
มเ

ปลย
่
ี
นแป
ลงแ
สดง
วา

กรา
ฟมส
ี
มมา
ตรเ
มอ
่
ืเ
ทย
ี
บกบ
ั
แกนy ห
รื
อเ
ส
นต
รง=
2
ค
าcos 2ม
 ค
ีา
บเ
ทา
บแ
ก
ั ล
ะทรา
บวา

กราฟ
มส
ีมมาตร
เม
อ
่
ืเ
ทย
ีบกบแ
ั ก
น เ
ชง
ิ
ขวแ
้
ั ละ
มี
 
ส
มมา
ตรเ
มอ
่
ืเ
ทย
ีบก บ
ั
เสน

ตรง= ด ง
ันั
นเ
้รา
กา
ํหนดค
า
2 ภา
ยใน
ชว
ง[0, ] ( อ
ย
ู
2 2

ใ
นชว

ง[0, ])จ
ะได
ก
รา
ฟใน
จตภ
ุ
าคที
่
1สว

นอน
่
ื
ของ
กรา
ฟเร
าเ
ขย
ี
นได
จ
าก
ควา
มสม
มาต
ร
4

   
 0 12
8 6 4
3 1 1
r 1  4  0
2 2 2


=
4


= 
4
ร
ป3.15
ู

ก
ราฟ
ในต
ว
ัอย
า
ง
นม
้
ีช
ี
อ
่
ืวาเ
ลมน
ส
ิเค
ท(Lemniscate)

เ
รา
หาเ
สน
ส
ม
ัผส
ั
ของ
กรา
ฟท จ
่
ีด
ุ ขว
้
ั
ไดโ
ดยใ
หr=0 จ
ะได

cos 2= 0

2 = 
2

= 
4

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 117


ด
ง
ันนเ
้
ัสนส
ม
ัผส
ั
กรา
ฟที
จ
่
ด
ุข อ=  ด
วค
้
ัื ง
ั
รป3.15
ู
4
.......................................

ก
ราฟข
อ งสมการแบ บเ
ช ง
ิขว
้
ัทค
่
ีว ร
ร จ

ูกไ
ั ดแ
ก
(ใ ห
aแล ะb เ
ปน
จ
า
ํนวนจ
รง
ิบ
วก)
ล
ม
ีาซอง(Limacon) ม ส
ีมกา
รเป น

r = a b cos  ห รอr = a bsin 
ื
ถาa < b ก
 ราฟจะมล
ี ป
ู(Loop) ด
ง
ัรป
ู ใน
ตว
ัอ ยา
ง
ขา
ง
ลา
ง
ถาa > b ก
 ราฟจะไมม
ล
ี ปแ
ู ละถ
า
a=bก ร าฟจะม
ช
ีอ
่
ืเ
ฉพาะว
า
คา
รด
อ
ิอย
ด
เ
ลม
นิส
เคต(Lemniscate ) มส
ีม การในแบบ
2 2
r = a cos2  หรอr = a sin2 
ื
ด
อกก
หล
ุ า
บ(Rose ) ม ส
ีมการ ใน แบ บ
r = a cos n หร อr = a sin n
ื
เมอn เ
่
ื ป น
 จา
ํ
นว นเตม
็ บ วกถ าn เ
 ปน
 จา
ํนว นค
่
ีกหล
ุ า
บมีnก
ลบถ
ี าn เ
 ปน

จ
า
ํนว
นค
ู
กห
ุลา
บม ี2n ก ลบ
ี
ในก รณีเฉพ าะn = 1 กร าฟเป นว
 งกลมค อ
ื ก
หล
ุ าบกลบ
ีเ
ดย
ี
ว
โ
คง

เก
ลย
ีวข องอ า
ร ค
ม
ีด
ี ส(Spiral of Archimedes ) ม
ี ส
ีมก
ารใน
แบบ
r = a
โ
คง

เก
ลย
ีวแ บบล อ การท
ิม(Logarithmic Spiral ) ม
ึ ส
ีมก
ารในแ
บบ
b
r = ae
ภ
าพต
ว
ัอย
า
ง

ลม
ีา ซอ ง
r = 2 + 4cos

ร
ป3.16
ู

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 118

โ
คง

เก
ลย
ีว
ของ
อาร
ค
ม
ีด
ี
ส
ิ
r=

ร
ป3.17
ู

ก
หล
ุ าบส าม กลบ
ี
r = 2 sin 

ร
ป3.18
ู

ก
หล
ุ าบส ก
่
ี ล
บ
ี
r = sin 2

ร
ป3.19
ู

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 119

แ
บบฝ
ก
หด
ั
ท่
ี3.2

1. จ
ง แปล งเ
ปน ระบบพ ก
ิ ด
ัฉ
าก และ เ
ขย
ี นก ร าฟของ
สมก
าร
ก
. r = cosec  ข. r = 3 sec  ค. r = 4 cos

ง
. r = 4 sin  จ
.r=1 ฉ. =
3
1 1
ช
. r = cos + 4 sin  ซ.r= ฌ. r =
1 + sin  sin + cos 

2. จง วเ
ิ
ค ราะห ค
ว าม สมม
าตรกา
ํห นดคา
 ทบ
่
ี างจดห
ุ าเ
สนส
 ม
ัผส
ัท จ
่
ีด
ุข ว แ
้
ั ละ
เข
ย
ีนก
ราฟ
ขอ ง
สมก
าร
ก. r = 3(1+ cos ) ข . r = 3(1– cos ) ค . r = 3(1+ sin )
ง. r = 3(1 – sin ) จ . r = 1+ 2cos  ฉ. r = 1– 2sin 

ช
. r2 = sin2  ซ
. r = cos3 ฌ. r =
2
1
ญ. r = ฎ
. r = cos2 ฏ
. r = 2 sin 2


3.3 ส
มกา
รขอ
งเ
สน
ตรงแล ะ วงกลม
เส
น
ตรง
จาก
ส มกา รเสน
 ตร
งใน ร ะบ บ พิ
กด
ั ฉ าก
ax + by + c = 0
แปลงเปน
 ระบบ พก
ิด
ั เ
ช ง
ิข วใ
้
ั ห x = r cos และy = r sin แทนใ
นสม
การ
จะไ
ด r(a cos + b sin ) + c = 0
ถาc 0 ส
 ม การ
ท ว
่
ัไปข อ งเ
สน
 ต ร งในร ะ บบพิ
ก
ด
ัเ
ช ง
ิขวจ
้
ั ะเป
น
1
r=
A cos + B sin 
เม อA แ
่
ื ละB เ ปนค า

ค ง ที่
แ ล ะไมเ
ป
นศ
 น
ูยพ
รอ
 ม กน
ั
ถ าA = 0 ส
 ม ก ารจ ะ
อ ย ใ

ูน รป
ู
1
r=
B sin 

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 120

1
เ
ปนเ
สนต
รงท
ข
่
ีนา
นกบ
ั
แกนเ
ชง
ิ
ขวห
้
ั า
งจ
ากแ
กนเ
ชง
ิ
ขว
้
ัเ
ปน
ร
ะยะ
B
ถ
าB > 0 เ
 สน
ตรง จะอยเ

ู
หนื
อแ
กนเ
ชง
ิข
ว
้
ั
ถ
าB < 0 เ
 สน
ตรง จะอยใ

ู
ตแ
กน
เชง
ิ
ขว
้
ั
ถ
าB = 0 ส
 ม กา รจะ
อ ย
ใ

ูนร
ป
ู
1
r=
A cos 
1
เปนเ
 สนต
 รงทต
่
ี ง
้
ั ฉ ากกบแ
ั ก นเชง
ิขวห
้
ั า
งจาก จด
ุข
ว
้
ัเ
ป
นระ
ยะ
A
ถ าA > 0 เ
 สน
 ต รงจ ะ
อ ย
ท

ู างข ว
าของ
จด
ุขว
้
ั
ถ าA < 0 เ
 สน
 ต รงจ ะ
อ ย
ท

ู างซ า

ยของ
จด
ุขว
้
ั
ถ
าc = 0 ส
 มก า
รจะอย ใ

ู น รู
ป
r(a cos + b sin ) = 0
sin  a
จ
ะได
 =–
cos  b
a
tan  = –
b
–1 a
 = tan (– ) = k , k เ
ปน
ค
า
คง
ตว
ั
b
น
น
่
ัคอส
ื ม ก ารจะอยใ

ูนร ป= k เ
ู ป น
 เ
สน
ตร
งทผ
่
ีา
น จด
ุขวท
้
ั า
ํ
มม
ุกบ
ัแ
ก นเ
ชง
ิ
ขว
้
ั
เ
ปนม
ม
ุเท
า
กบk
ั
รป
ู
ต
อไปน
้
ีแส
ดงก
ราฟข
องส
มกา
รเ
สนต
รงแ
บบต
า
งๆ


=
2 4
r=
sin 
O 4 X
O X 1 2
2 2
r= r=
sin cos
ร
ป3.20
ู ร
ป3.21
ู

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 121

ต
ว
ัอย
า
ง3.9 จง
หาสมการของเ
ส นต
 รงตามเง
อ
่
ื น ไขตอ
ไ
ปน้
ี
ก. ต ง
้
ั
ฉาก
กบ
ั แกนเ
ช ง
ิ
ข วห
้
ั า
 ง
จากจด
ุ ขว
้
ั ไปท
างซา

ยเ
ปน
ร
ะยะ3 ห
นว
ย
 
ข. ผ า

นจด(3, ) แ
ุ ละ(2, )
6 3
ว
ธ
ิท
ีาก
ํ .ส มการ
ของเสนต
 รงท ต
่
ีง
้
ัฉ า
กก บแ
ั ก น เ
ชง
ิขว
้
ั
และห
า
งจา
ก จ
ด
ุ ข
ว
้
ั ไ
ป ท างซา
ยเปน
ร ะ ย
ะ3 หนว
ย
3
มสม
ี กา
รเ
ป นr = 

cos 
ข.ส มการ
ทว
่
ัไปข อ
ง เ
สน
 ตรงค อ
ื
1
r=
A cos + B sin 


ผ
า
นจ
ด(3,
ุ ) จะ ได
6
1
3=  
A cos 6 + B sin 6

ผ
า
นจ
ุ(2, ) จ
ด ะไ ด
3
1
2=  
A cos 3 + B sin 3
3 3 3
ไ
ดส
ม
การ
เป
น
 A+ B = 1
2 2
2 2 3
A+ B = 1
2 2
2 3 3 3 3 2
แ
กส
ม
การไ
ดA= และB =
6 6
แ
ทนค
าA แ
 ล
ะB ไ ด ส
มก า
ร เ
ส
นตรงค ื
อ
6
r=
(2 3 3) cos + (3 3 2) sin 

.......................................

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 122

สมก
ารเ
สนต
 รง
เม
อ
่
ืกา
ํหนดเ
สนต
 ง
้
ั
ฉ ากมา
ให
กา
ํหนดใ
หON เ
ป
นเส
น
ต รงทท
่
ีา
ํ
มม ก
ุ บแ
ั กน
เชง
ิ
ขวเ
้
ั ร
าจะ
ห า
สมกา
รขอ
ง
เ
สนต
รงที
ต
่
ง
้
ัฉา
กกบ
ัเส
น
ตรงON ท
จ
่
ีดN(,) เ
ุ สน
ตร
งห
า
งจ
ากจ
ด
ุขว
้
ัเ
ปน
ร
ะยะ
เท
าก
บ
ั

P ( r ,) ใ
หON เ ปนเสนต
รงทา
ํมม ก
ุ บ
ัแ
กนเ
ชง
ิ
ขว
้
ั
ใ
ห
P(r , ) เปนจ
 ด
ุใ
ดๆบน เ
ส น

ตรง
ทต
่
ีง
้
ั
ฉาก
r
N (
, ) ก
บ
ัเสน
 ต รงON ท จ
่
ี
ดN
ุ


 X จ
ากรปจ
ู ะเห็นวา


O
r cos() = 
ร
ป3.22
ู

ไ
ดส
ม
การ
เส
นต
 ร
งเ
ปน

r cos() =  (3.3)
ถา

กระ
จาย
สต
ูร(3.3) จ ะได
r(cos cos + sin sin ) = 
1
ดง
ั
นนจ
้
ั าก
สมก ารแบ บ ท่
ั
วไปr =
A cos + B sin 
จด
ัใ
ห
อย ใ

ูนร ป(3.3) จ
ู ะได 
r(Acos + Bsin ) = 
จะไ
ดค
 วาม สม
ั พนธ
ั 
cos  = A แ ล ะsin  = B
1
จะไ
ด  =
A 2 + B2
B
แล ะ tan  =
A
(ใ
นกา
รหาค
า
ม ม ต
ุ อ
ง
พิจ ารณาดว
 ยวา
 จด(A,B) อ
ุ ยใ

ูนสว

นใดข
องร
ะนา
บ)
เม
อ
่
ืไดค
 า
มม ก
ุ จ
็ะ หาม ม
ุทเ
่
ีสนต
 ร ง
ทํา
กบแ
ั กนเช
ง
ิขว
้
ัไ
ดค
อ
ื

 = 
2

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 123

ต
ว
ัอย
า
ง3.10 จ
งหาม
ม
ุ ทเ
่
ีสนต
 ร
งr(– cos + sin ) = 3 ท า
ํ
ม ม
ุกบแ
ั กนเ
ชง
ิ ข ว
้
ั
แ
ละหา
ร ะยะท เ
่
ี
สน
ตรงห า
งจาก จด
ุข ว
้
ั
1
ว
ธ
ิท
ีาจ
ํ ด
ั สมการ
ในแบบ ทว
่
ั ไ
ปจะ ไ
ด r=
1 1
(  ) cos + ( ) sin 
3 3
1
B 3
เ
ราไ
ด tan  = = 3  =
A 1 4

3
1 1 3
 = = =
A 2 + B2 1 1 2
+
9 9
3  
ดง
ัน
นเ
้
ั ส น
ตรง
ทา
ํ มม
ุก บ
ั แกนเช ง
ิขว
้
ัเปน
 ม ม – =
ุ เร เด ย
ี น
4 2 4
3
เ
สนต
 รง
อ ยห

ูาง
จากจุดข ว
้
ัเปน
 ระย ะ หน ว

ย
2
.......................................

ว
งกล
ม
ใ
นระ
บบพิ
ก
ด
ัฉา
กสมก
ารข
องว
งกล
มทม
่
ีจ
ี
ด
ุศน
ู
ยก
ล
างท
่
ี(h,k)
แล
ะมร
ี
ศ
ัมเ
ี
ทา

กบa จ
ั ะ
มส
ีมก
ารเ
ปน

2 2 2
(x – h) + (y – k) = a
แ
ปลง
เป
น
ระ
บบเ
ชง
ิข วใ
้
ั หx = r cos  แล
ะy = r sin 
ใ
ห
จด
ุ
ศน
ูย
ก
ลา
งมพ
ี
ก
ิด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัเ
ปน(r0 , 0)

ด
ง
ันนh = r0cos 0 แ
้
ั ละk = r0sin 0
แ
ทนคา

จะไดส
 ม การในระบ
บเชง
ิข ว
้
ัเปน

2 2
( r cos – r 0cos 0 ) 2 + (r sin – r 0sin 0 ) = a
เ
ปนส
 ม
การ
ของ
วงก
ลมทม
่
ี
จ
ีด
ุศ
น
ูยก

ลาง
ท่
ี(r 0 , 0) แ
ละม
ร
ีศ
ัม
เ
ีทา

กบa
ั
จ
ากส
มการ
นี
้
ยกก
า
ํลง
ั
สอง
แลว

จด
ัส
มกา
รให ม  จะได
r2 – 2 r r0 cos(– 0) = a2 – (r0) 2

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 124

ว
งกล
มใน
กรณี
เ
ฉพา
ะตา

งๆจ
ะมส
ี
มกา
รดง
ั
น้
ี
ถ
าr0 = 0 จ
 ะได
ส
มการ
เป
น
r=a
เ
ปนส
 มก า
รของ
วงก
ลมทม
่
ีจ
ีด
ุ
ศน
ูย
ก
ลา
งทจ
่
ี
ด
ุขวแ
้
ัละม
ร
ีศ
ัม
เ
ีทา

กบa
ั
ถ
าr0 = a จ
 ะได
ส
มก
ารเ
ปน

r = 2a cos(– 0)
เป
นส
 มก
ารข
องว
งกล
มทม
่
ี
จ
ีด
ุศ
น
ูยก

ลาง
ท่
ี(a , 0) แ
ละม
ร
ีศ
ัม
เ
ีทา

กบa เ
ั สน
ร
อบว
ง
ข
องว
งกล
มจะ
ผา
นจด
ุ
ขว
้
ั
ถา
จด
ุศ น
ู ยก
ลางอ ยบ

ูน แกนเ ชง
ิขวท
้
ั จ
่
ีด(a , 0) ค
ุ อ0 = 0 จ
ื ะไ ดส
ม การ เ
ปน

r = 2a cos
  
ถา
จด
ุศ น
ู ยก
ลางอ ยบ

ูน เ
ส น
 ต ร
ง= ท จ
่
ี ด(a , ) ค
ุ อ0 =
ื
2 2 2
จะได ส
ม การเปน

r = 2a sin
จ
าก r = 2a cos(– 0) กระจายcos(– 0) = cos cos 0 + sin sin 0
จะเขย
ีนส มการไ ดใ
นแบ บr = A cos + B sin 
น
น
่
ัคอส
ื มก า
รr = A cos + B sin  จ ะมก
ี ราฟเ ปน
ว งกลมท ม
่
ีเ
ีส น
 รอบ วงผ า

นจด
ุ
ขวเ
้
ัรา
ห
าจด
ุ
ศน
ูย
ก
ลา
ง และรศ
ั มข
ี องวงกล มไดจ
 า
ก ค วามสม
ั
พนธ
ั 
2a cos 0 = A แล
ะ2a sin 0 = B
1 2 2
ซง
่
ึ
จะไ
ด a= A +B
2
B
tan 0 =
A
(ใ
นกา
รหา
คา

มม0 ต
ุ อ
งพิจา
รณาดว
ย
วา
จ
ด(A,B) อ
ุ ย ใ

ู
นสว

นใด
ของ
ระน
าบ)

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 125

ร
ป
ูต
อ
ไปน
้
ีแส
ดงก
ราฟข
องว
งกล
มแบ
บตา

งๆ

r = 4 cos()
4

r=2 ( 2 , )
4

ร
ป3.23
ู

r = sin( )

r = cos()

r = cos()

r = sin()

ร
ป3.24
ู


ต
ว
ัอย
า
ง3.11 จ
งหา
สมกา
รขอ
งวง
กลม
ที
ม
่จ
ี
ด
ุศน
ู
ยก
ล
างท
่
ี(2 ,– ) แ
ละร
ศ
ัมี
2 หน
ว
ย
2
ว
ธ
ิท
ีาว
ํ งกลม ม
ส
ีมก
ารเ
ปน

2 2 2
r – 2 r r0 cos(– 0) = a – (r0)

แ
ทนค
าa = 2 , r0 = 2 แ
 ล ะ0 = – จ ะได
2

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 126

 2 2
r2 – 2 r 2 cos(– (– )) = 2 – (2)
2

r 2 – 4 rcos(+ ) = 0
2
ไ
ดส
ม
การ r + 4 r sin = 0
.......................................

ต
ว
ัอย
า
ง3.12 จง
เขย
ี นกราฟ ข องสม กา ร
ก. r = 2 cos + sin 
1
ข.r=
2cos + sin 
ว
ธ
ิท
ีาก
ํ .เราทร
า บว า

กร าฟข องส มก ารr = 2 cos + sin 
เปน
วงก ลมทเ
่
ีส นร
 อบว งผ า

นจด
ุข วเ
้
ั ราห าจด
ุศ นย
ู ก
ลา
งแ
ละร
ศ
ัมไ
ี
ดด
ง
ั
น้
ี
2 2 + 12 5
a= =
2 2
–1 1
= tan ( ) .4636 เ ร
เด
ย
ีน( หร
อ
ืปร
ะมาณ26.565)
2
5 5
น
นค
่
ั อว
ื งกลม ม ร
ีศ
ั มี ห น ว

ยและ
จด
ุ ศ
น
ูยก
ล
างอ
ยที

ู่( , .4636)
2 2

( 5 ,0.46 )
2

ร
ป3.25
ู

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 127

ข
.เร
าทราบ
วา
ก
ร า
ฟข อ
ง สมก
ารเ
ปนเ
สน
 ต ร
ง
ดง
ันนเ
้
ั ร
ากา
ํ
หนดจ ด
ุ
ส องจ
ด
ุ จ
ากสมก า
ร ใ
นขอข
 .แ
ทนคาแ
 ล
ะหาค
าr

1
ใ
ห= 0 ไ ด
r= ,
2

ใ
ห= ได
r=1
2
1 
น
น
่
ัคอ
ืเสน
ต
รงผ
า
นจด( , 0) แ
ุ ละ(1 , ) เข
ย
ีนกร
าฟไ
ดด
ง
ั
ภาพข
า
งล
า
ง
2 2

( 1, )
2

X
O 1
2

..........................................

แ
บบฝ
ก
หด
ั
ท่
ี3.3

1. จ
งหา
สม ก
ารเ
สนต
 ร งต
า มเ
งอ
่
ื
นไขต อ
ไ ปน ้
ี
 2  3
ก.ผา
นจด(2 , ) แ
ุ ละ(3 ,  ) ข
. ผ
า
นจ
ด(2 ,
ุ
)แ
ละ(–2 , )
6 3 4 4
   
ค. ผา

นจด(2 , ) แ
ุ ละ(–3 ,  )
ง. ผา

นจุ(2 , ) แ
ด ละ(–1 , )
3 3 6 6
2
จ
.ตง
้
ั
ฉาก
กบ
ัแกน
เชง
ิ
ขว
้
ัแล
ะผา

นจด(2 , )
ุ
3

ฉ
.ขนา
นกบ
ัแ
กนเช
ง
ิขว
้
ั
และผา

นจด(–2 , )
ุ
6
ช
.ตง
้
ั
ฉาก
กบแ
ั กนเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแล
ะหา
ง
จากจด
ุ ขว
้
ัไ ป ท
างซ
า
ย3 ห นว
ย

ซ
.ตง
้
ั
ฉากก
บ
ัเส
น
ทล
่
ีาก
จาก
จด
ุขว
้
ั
ทีจ
่ด(2 , )
ุ
6

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 128

2. จ
งหา
สม ก ารข อ
งเสน
 ตร
งที
ท
่า
ํ
มม
ุกบ
ัแกนเ
ช ง
ิข ว
้
ัเปน
มม30แ
ุ ละ ผ
า
นจ
ด(3 , 45)
ุ
3. จ
งหา
สม ก ารข อ
งเสน
 ตร
งที
ข
่นา
นกบเ
ัสนต
 รงr(cos – sin ) = 4
และ
ห
างจ ากจ ด
ุข
ว
้
ั เ
ป น
ร
ะยะ4 หน
วย
4. จ
งเ
ขย
ีนก ราฟ ของเ
ส นต
 รงท
ม
่
ีส
ีมการ
ดง
ัตอ
ไ ปน ้
ีและหาม ม
ุทีเ
่สนต
 ร
งทํ
า
กบ
ัแ ก นเชง
ิ ข
ว
้
ั
ก
. r cos  = 2 ข. r sin = 3
ค
.  = 1.0472 ง. r(cos + sin ) = 1
จ. r(cos – 3 sin ) = 1 ฉ . r(2 cos + sin ) = 1
5. จ
งหา
สม ก ารวงกล มตาม
เงอ
่
ืนไ ข ต
อ
 ไป น ้
ี
ก.จ ด
ุศ น
ูยก
ล า
งท่
ี
(–2 , 30) แล ะม ร
ี ศ
ั มเ
ีท า
กบ2 หน
ั ว
ย
2
ข.จ ด
ุศ น
ูยก
ล า
งท่
ี
(–3 , ) แ ล ะม เ
ีส น
ร อบ วงผา
 นจ ด
ุขว
้
ั
3
ค.ส ม
ั ผส
ักบ
ั แกนเ
ชง
ิข ว
้
ั ทีจ
่ด(1 , 0) แ
ุ ละ มร
ี ศ
ัมเ
ีทา
 กบ3 หน
ั ว
 ย
ง.จ ด
ุ ศน
ู ยก
ลางอย
บ

ู นเส น= 45,ร
 ศ
ั ม ี1 หน ว
ยแ ละสม
ัผ ส
ัก
บ
ัแก
นเช
ง
ิขว
้
ั
6. จ
งหา
จด
ุ ศน
ู ยก
 ลา
ง, รศ
ัมข
ีอง ว งกลมแ ล ะเข ย
ีนก ราฟ
ก. r = 3 cos  ข . r = – 5 sin 

ค. r = 2cos(+ ) ง .r=7
6
จ. r = 3 cos – 3 sin  ฉ . r = –2 cos – 2 sin 

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 129

3.4 ส
มกา
รขอ
งภา
คตด
ั
กรว
ย

ภ
าคต
ด
ักรว
ยจะ
มส
ีม
การ
เช
ง
ิขว
้
ั
ที
ง
่า

ยถา
ก
า
ํหนดใ
หจ
ด
ุ
โฟกส
ั
อยที

ูจ
่ด
ุ
ขวแ
้
ัละเ
สน
ไ
ดเ
รค
ต
ร
ก
ิซต

ง
้
ัฉา
กกบ
ัแ
กนเ
ชง
ิข
ว
้
ัหร
อ
ืขนา
นกบ
ั
แกนเ
ชง
ิ
ขวว
้
ั ธ
ิหา
ีสมกา
รทา
ํ
ไดด
ง
ั
น้
ี

P(r, ) P(r, )
Q Q
r
r
 
O X


  O
 X
d d
เ
ส
นไ
ดเ
รก
ตรก
ิ
ซ
เ
สนไ
ดเ
รก
ตรก
ิ
ซ
ร
ป3.27 (ก
ู ) ร
ป3.27 (ข
ู )
ร
ป3.27
ู

ให
จด
ุข
วO เ
้
ั ปน
จด
ุโฟกสแ
ั ละเ
ส นไ
 ด เรคต รก
ิ ซ
ต
ง
้
ั ฉากก บ
ั แก นเ ช ง
ิ
ขวอ
้
ั ย
ห

ูา
ง
จา
กจด
ุ
ขว
้
ั
เ
ปนร
ะยะd จดP(r,) เ
ุ ปนจ
 ด
ุทอ
่
ียบ

ู นเ
ส น
 โ คง
 ขอ งภา ค
ตด
ั กรว ยใ น ภ าพซ า
ย
มอเ
ืสนไ
ดเ
รคต
รก
ิซ

อ
ยท

ูา
งขวาขอ
งจด
ุ
ข วจ
้
ั ะ ไ
ด ส
มกา
ร
PO= ePQ, e = ค า
ค วามร
ี(eccentricity )
จากภา
พจ ะ เ
หนว
็ า
 PO= r แ ล ะ PQ= d – r cos 
r = e( d – r cos )
จด
ัสมกา
รให มจะได
ed
r =
1 + e cos 
สา
ํหรบ
ัภ
าพท างซา
ย
มอเ
ื ส น
ไดเรค ต รก
ิ ซ อ
ยท

ู าง
ซา
 ยขอ งจดO
ุ
เ
ร า
ไดา
ว

 PO= r แ ละ PQ= d + r cos 
r = e( d + r cos )
จด
ัสมกา
รให มจะได
ed
r =
1 e cos 

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 130

นน
่
ัค
อภ
ื าค
ตด
ักร
วยท
ม
่
ีโ
ีฟก ส
ัอย
ท

ูจ
่
ีด
ุข
วแ
้
ั ละ เ
ส
นไ
ดเ
รค
ตรก
ิ
ซต
ง
้
ั
ฉาก
กบ
ัแ
กนเ
ชง
ิ
ขวห
้
ัา
ง
จ
ากจ
ด
ุขว
้
ั
เปน

ระย
ะd ม
ส
ีมกา
รเ
ป
น
ed
r =
1 e cos 

ใชเ

ครอ
่
ืงห
ม า
ยบ วกเ มอ
่
ื เ
สนไ
 ด เ
รคตรก
ิซ อ
ยท

ูางข
วาข
องจด
ุ
ขวแ
้
ั ละ
ใชเ

คร
อ
่
ืงหมา
ยลบเ
มอ
่
ื
เ
สนไ
 ด
เร
คตรก
ิซอ
ย
ท

ู า
งซ า

ย ข องจด
ุขว
้
ั
ทา
ํนอง
เดย
ีว
กนเ
ั ราส าม า
รถแส ด
ง ไดว

า
 ภ า
คตด
ักรว
ยที
ม
่จ
ีด
ุ
โฟกส
ัอ
ยท

ูจ
่
ี
ด
ุขวแ
้
ั ละ
เสน

ไ
ดเร
คตรก
ิ
ซ ข

นานกบ
ัแกน เชง
ิข วห
้
ั า

งจ า
กแก น
เชง
ิ ขว
้
ัเ
ปนร
 ะ
ยะd จะ
มส
ีมก
ารเ
ปน

ed
r =
1 e sin 
ใชเ

ครอ
่
ืงห
ม า
ยบ วก เ
ม อ
่
ืเสน
ไดเร
ค ตรก
ิซอ
 ย

ูเ
หนอ
ืแกนเ
ชง
ิ
ขวแ
้
ั ละ
ใชเ

คร
อ
่
ืงหมา
ยลบเ
มอ
่
ืเ
สน

ไ
ดเร
คตรก
ิ
ซ อ

ยใ

ูตแ

ก น
เชง
ิข ว
้
ั
เมอ0 < e < 1 ก
่
ื ราฟเป
นร
 ป
ูวงร ี
e=1 ก ร า
ฟเป
น รปพ
ู าร า
โบลา
e>1 ก ร า
ฟเป
น รปไ
ู ฮเพอรโ
บลา

ต
ว
ัอยา

ง3.13 จ
งหาจุ
ดโ
ฟกสเ
ั ส
น
 ไดเ
ร คจร ก
ิซ แ ละเ
ขย
ีนก ราฟขอ งส
มกา
ร
30
r =
5 10 cos 
ว
ธ
ิท
ีาจ
ํ ด
ัส มกา
รใหมเ

ปน

2(3)
r =
1 2 cos 
คาe = 2 จ
 ะได
ว
า
ก
ราฟเปนร
 ป
ูไ ฮเ
พอ รโ
บลา
คาd = 3 เ
 ส
น
ไดเ
รคต
รก
ิ ซจ
ะอ ยท

ูา งซ า
ย ข
อ งจด
ุขวเ
้
ั ปนร
 ะ
ยะ3 ห
น
วย
เ
ส นไ
ดเร
คตรก
ิ
ซจะม ส
ีม การเป นr cos = – 3

ห าจด
ุทก
่
ี
ราฟตด
ัแ
กนเ
ชง
ิขวใ
้
ั ห = 0 แ ละ= 
6
= 0 จะไ
ดr= = –6
1 2
6
= จ ะไ
ดr= =2
1+2
กร า
ฟ ต
ด
ัแกนเ
ชง
ิขว
้
ั
ทส
่
ีองจดค
ุ อ(– 6 , 0) แ
ื ละ(2 , ) จ ด
ุ
สอง
จด
ุนเ
้
ี
ปน
จ
ด
ุยอ
ด

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 131

จด
ุศ น
ู ยก
 ลางของไฮ เ
พอ รโ
บล าค อ(–4 , 0)
ื
ดง
ัน นจ
้
ั ด
ุโ ฟกส
ัอก
ี จด
ุหน งค
่
ึ อ(–8 , 0)
ื
และ เ
ส นไ
 ด เ
รคตรก
ิ ซอ
ก
ี เสน
 หนงจ
่
ึ ะต ด
ั แ
กนเ ช
ง
ิขว
้
ัทจ
่
ีด(–5 , 0)
ุ
ม ส
ีมการเป นr cos = – 5

6
จากส ม การr = ถ า

ต ว
ั ส ว
นเ
ข า
ใก
ล ศ

นย
ู  จ
ะไ ด ว
าr ม
 ค
ี
า
มาก
อยา

งไ
มจ
า
ํก
ด
ั
1 2 cos 
1 
ค
อถ
ื า

ให1 – 2 cos = 0 จ ะ
ได cos = ได = 
2 3

เส
นก
 า
ํก บ
ัข องกราฟ จะ
เปนเส น
ตรงท ข
่
ี น าน
ก บเ
ั สนต
 ง=  ด
ร ง
ั
ภาพตอ

ไปน้
ี
3
เ
สน
ไ
ดเ
รก
ตรก
ิ
ซ

โ
ฟกส
ั โ
ฟกส
ั
O X

r cos = 3
ร
ป3.28
ู
.......................................

ต
ว
ัอยา

ง 3.14 จง
หาจุดโ ฟก สเ
ั สน

ไดเรคตรก
ิ ซและ
เข
ย
ีนกราฟของ
สมกา
ร
2
r=
1 + cos
ว
ธ
ิท
ีา จ
ํ ากส
มการเ รา ได e=1แ ล
ะd = 2
กร าฟเ
ปนร
 ป
ู พา ร าโบลาโฟก ส
ั
อ ยท

ูจ
่
ี ด
ุขวเ
้
ัสน
ไดเ
รค ตร
ก
ิซอ
ย
ท

ูท
่
ีา
งขว
าขอ
งจด
ุ
ขวเ
้
ัปน

ร
ะยะ2 ห นวย
เ
ส นไ
 ด
เรค
ตร ก
ิซ ม ส
ีมกา
รเปนr cos= 2

2
ห าจด
ุทก
่
ีร
าฟต ด
ั แก นเช
ง
ิขวใ
้
ั ห
= 0 ไ ด
r= =1
1+1
จด
ุ ยอดอ
ยท

ู่
ี(1 , 0 ) เข
ย
ีนกราฟไดด
 ง
ันี
้

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 132

เ
สน
ไ
ดเ
รก
ตรก
ิ
ซ

โ
ฟกส
ั
O X

r cos = 2

ร
ป3.29
ู
........................................

แ
บบฝ
ก
หด
ั
ท่
ี3.4

จงหา จด
ุโฟก สเ
ั ส
น
 ไ
ดเร
คตร
ก
ิซ
และเขย
ีนกราฟ ข อ งสมกา
ร
1 2
1. r = 2. r =
1 - cos  1 + sin 
3 2
3. r = 4. r =
1 + cos  5 - 5 sin 
4 2
5. r = 6. r =
2 cos  3 + 2 sin 
4 2
7. r = 8. r =
4 + cos  10 5 sin 
1 2
9. r = 10. r =
1 3 cos  2 + 3 sin 
6 12
11. r = 12. r =
3 + 4 cos  6 9 sin 

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 133

3.5 ส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ

ใ
นระบ
บพิ
กด
ัฉากเราอาจ จะ เ
ขย
ีนเพื อ
่แส ดงคว
ามสม
ัพั
นธข
 องตว
ัแปรx แล
ะy ใ
นรป
ู
ข
องต
ว
ัแป
รอนห
่
ื รอ
ืพารา
ม เ
ิ
ตอร (Parameter) ไ
 ดซึ
ง
่สมกา
รจะอ
ยใ

ู นรป
ู
x = f(t) , y = g(t)
โ
ดยทต
่
ี
ว
ัแปรt เปน
พา ร าม เ
ิ
ตอ รซ ง
่
ึ เ
ป น
ตว
ัเ
ชอ
่
ืมทจ
่
ีะ
แสด งค ว
ามสม
ัพนธ
ั ข

องx แล
ะy
ใ
นกา
รเ
ขย
ีน
กรา
ฟของสมการเ ร าอ าจเ
ข ย
ีนไ ด โ
ดยกา
ํหน
ดจด(x , y) เ
ุ มอt ม
่
ื ค
ีา
ต
า
งๆหรอ
ือ
าจ
แ
ปลง
สมกา
รเ
ปน
สมการท
แ
่
ี สดงค วา มสม
ั พั
น ธข
 อ งx แ
ละy โด
ยต รงด ง
ัตว
ั
อยา
งเ
ชน

สมการx = cos t , y = sin t
แ
ปลงไ
ดเ
ป
น

2 2 2 2
x + y = cos t + sin t = 1
2 2
หรอ x +y = 1
ื
ซ
ง
่
ึเ
ปนส
มกา
รวง
กลมทม
่
ีจ
ีด
ุศนย
ูก
ลา
งที
จ
่
ด
ุกา
ํ
เ
นิ
ดแล
ะมร
ี
ั
ศมี
1 หน
ว
ย

ก
ารเ
ขย
ี
นสม
การ
อิ
งต
ว
ัแป
รเ
สร
ม
ิ

เ
ราก
า
ํหนดตว
ั
แปรx เ
ปน
ฟ
ง
กช
น
ั
ของตว
ั
แปร
เส
รมแ
ิ ล
ว
หา
คาy เ
 ปนฟ
ง
กช

น
ัขอ
งตว
ั
แปร
เ
สร
มโ
ิ ด
ยใหส

อ ด
คลอ
ง
กบค
ั วา
มสม
ัพ
นธ
ั ท
ก
่
ี
า
ํหนดใ
ห

ต
ว
ัอย
า
ง3.15 จ
งเ
ข ย
ี
นส ม
การ
อง
ิต
ว
ัแปรเ
สรม
ิของเ
ส นต
 ร
งx – 2y = 6
x 6 t
ว
ธ
ิท
ีาก
ํ า
ํหน ดx = t ดง
ั
นนไ
้
ั ด
y= = –3
2 2
t
ดง
ั นนส
้
ั มการอง
ิตว
ั
แปรเ
สร
มค
ิ อx = t , y = – 3
ื
2
........................................

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 134

x2 y2
ต
ว
ัอย
า
ง3.16 จ
งเ
ขย
ีนสม
การอ
ง
ิตว
ั
แปรเ
สรม
ิ
ของวงร
ท
ีม
่
ีส
ีมก
ารเ
ปน2 + 2 =1

a b
ว
ธ
ิท
ีาก
ํ ร าฟข
องสมก
ารด
ง
ักลา

วเ
ปนว
 ง
รท
ีม
่
ีจ
ี
ด
ุศน
ู ย
ก
ลา
งทจ
่
ี
ด
ุกา
ํเ
นด
ิ
แล ะระ
ยะค
รง
่
ึแก
นบนแกนx เ
ทา
ก
บa , ร
ั ะยะ
ครง
่
ึ
แกนบน
แก นy เ
ท า

กบb
ั
2

t
ใ
หx=tจ
ะได
y = b 1  , – a x a
a

2

t
ส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
มค
ิ ื x = t , y = b 1 
อ
a

2
a cos
อก
ีแ
บบหนงใ
่
ึ ห
x = a cos  จะ ได y = b 1   = b sin 
a 
สมกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร มค
ิ อx = a cos  , y = b sin 
ื
ตว
ัแ
ปรมค
ีวา
มห มาย ดง
ัภ า
พ
วง
กลมสอ
งวงม
จ
ีด
ุศ นย
ู ก
ล าง
ทีจ
่ด
ุ กา
ํเนิดรศ
ัมเ
ีท า
ก
บa แ
ั ละb เ
สน
ต
รงผ
า
นจ ด
ุก า
ํ
เนด
ิ
ตด
ั
เ
สนร
 อ
บวง
ของว
งกล
มทง
้
ัสองท จ
่
ี ดQ แ
ุ ละR จ ดP(x,y) เ
ุ ปน
จด
ุมม
ุ ข
องส
ามเ
หลย
่
ี
มมม
ุ ฉ ากมี
ต
า
ํแหนง

ดง
ัใ
นภา
พ
Y

Q
ท
างเ
ดนข
ิ องจดP เ
ุ ปน

วงร
ี
R มส
ีมก ารเปน


P(x,y)
b
x = a cos 


O

X
y = b sin 
a

........................................

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 135

ต
ว
ัอยา

ง3.17 ล
อ
วง
กลมมร
ีศ
ั มเ
ี
ทา

กบa หม
ั นเ
ุ คล
อ
่
ืนทใ
่
ี
นแนวร
าบจดP อ
ุ ยท

ูข
่
ีอ
บลอ

จ
งหา
ทาง
เ
ด น
ิ ของ
จดP ถ
ุ า
เ
มอ
่
ืเ
รม
่
ิ
เคล
อ
่
ืนจดP อ
ุ ย
ท

ูจ
่
ีด
ุกา
ํเ
นด
ิ
ว
ธ
ิท
ีาใ
ํ ห
จดP ม
ุ พ
ี
ก
ิด(x,y) พ
ั จ
ิาร
ณาภา
พตอ
ไ
ปน้
ี

ภ
าพขวา
ม อจ
ื ดC เ
ุ ปนจ
ุ
ด กล างของ
วงก
ลมร ศ
ัม ีaจ ะเ
ห็นวาPC = CT = a

จ
ะไดOT = ค ว า มยา
วโ คงPT = a 

QP = a sin  และCQ = a cos 
ดง
ันน
้
ั x = OT – QP แ ละ y = CT – CQ
= a– a sin  = a – a cos 
ส
มก า
รทาง
เดนข
ิ อง จดP ค
ุ อ
ื
x = a– a sin  , y = a – a cos 
โ
คง
นี
ม
้ช
ีอ
่
ืวาไ
 ซค ล อยด
(Cycloid)
........................................

ส
มการ
อง
ิต
ว
ัแปรเ
ส รม
ิขอ งภ าค ตด
ักร ว ยม ด
ี
ง
ัตอ
ไป น ้
ี
ว
งกล
มว ง
กลมทม
่
ีจ
ีด
ุศ นย
ู ก
 ลาง ที
่
(h , k) ร
ศ
ัมเ
ี
ทา
ก บa
ั
x = h + a cos 
y = k + a sin 
ตว
ัแ
ปรเ ปนม
 ม
ุ ร ะหว า
งแก นx ก บ
ัเสน
 ท ผ
่
ี
า
นจ
ด(h , k) แ
ุ ละจ
ด(x , y)
ุ
ว
งรี
วงร
ม
ีจ
ีด
ุศ
ู
นย ก
ลางท ่
ี(h,k) และร ะ ยะค
รง
่
ึแ
ก นเท า

กบa แ
ั ล ะb
x = h + a cos 
y = k + b sin 
ไ
ฮเ
พอรโ

บลาไฮเพอรโ
บล าท ม
่
ี จ
ีด
ุศน
ู ยก
ลาง
ท่
ี
(h,k)
x = h + a cos 
y = k + b sin 

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 136

แ
บบฝ
ก
หด
ั
ท่
ี3.5

1. จ
งหา
สม การในร ะบ บ พิ
กด
ั ฉาก ทีไ
่ ม
ม
ต
ีว
ัแ
ปรเ
สรมt , หร
ิ อ ต
ื ด
ิ อย
ู
ก. x = cos t , y = 3 sin t ข. x = 2 sec  , y = 3 tan 
ค. x = 3 sin , y = 2 cos  ง. x = 2 + cos  , y = 3 sec 
2. จ
งหา
สม การอง
ิต ว
ัแ ป รเ
สรม
ิ ขอ งก ร
าฟข
องสม
การตอ
 ไปนี
้
2 2 2
ก
. x + 3y – 4 = 0 ข
. 3x – y + 4y = 0
2 2
ค. x + y =1
3 3
. x 2y = 1 + y
ง
3. จ
งหาสม กา
รทม
่
ีก
ีรา
ฟเปนเ
 ซตของจ ด
ุดง
ัต อ
 ไ
ป นี ้
ก.ล อ

ว ง
กลมมร
ีศ
ัมเ
ี
ทา
กบa ห
ั ม น
ุเค ลอ
่
ื น ที
ใ
่น แ
นวร
าบจดP อ
ุ ยห

ูา
งจ
ากจด
ุ ศน
ู ย
ก
ลา
ง
เ
ป นร
 ะยะb จงหา
ท า
งเ
ดน
ิขอ ง
จดP ถ
ุ า
เ
ม อ
่
ืเร ม
่
ิ
เค ล อ
่
ืนจ ดP อ
ุ ย
บ

ูนแก นy แ ละอยใ

ูน ตา
ํแห
น
ง
ตา
ํ
่สุ
ด( โคง
นม
้
ีช
ีอ
่
ืวา
โ
ทรคอยด
(Trochoid ))
ข.ล อ

ว ง
กลมมร
ีศ
ัมเ
ี
ทา
กบb ห
ั ม น
ุเค ลอ
่
ื น ทภ
่
ี า
ยในว
งกลม
ใหญซง
่
ึ มร
ีศ
ั
มีa = 4b จ
ดP อ
ุ ย

ู
ท ข
่
ีอ
บล อ
วงเ
ลกจ
็ ง
หาทาง
เดน
ิของจ ดP ถ
ุ า
 เ
ร ม
่
ิเคล อ
่
ืน ที
่
จดP อ
ุ ย
บ

ูนแ กนx แ ละอย ต

ูด
ิกบ
ัวง
ใหญ(โคง
นม
้
ีช
ีอ
่
ืวาไ
 ฮโ
ปไซ คล
อ ยด(Hypocycloid ))
ค.ล อ

ว ง
กลมมร
ีศ
ัมเ
ี
ทา
กบb ห
ั ม น
ุเค ลอ
่
ื น ทภ
่
ี า
ยนอกว
งกล
มให ญซ ง
่
ึ
มร
ีศ
ัม
ี aจ ดP อ
ุ ยท

ู่
ี
ขอ บ
ล อ
วง
เลกจ
็ ง
หาทาง
เดน
ิของจดP ถ
ุ า
เ
ม อ
่
ื เ
รม
่
ิ เ คล
อ
่
ื นท่
ีจ
ดP อ
ุ ยบ

ูน แก นx และ อยต

ูด
ิกบ
ั
วง
ใหญ(โคง
นม
้
ีช
ีอ
่
ืวาเ
อพิ
ไซค ล
อยด 
(Epicycloid ))
ง.เหมอ
ืนกบข
ั อค
 .แตใ
หว
ง กลม ท ง
้
ัสอ ง มร
ี
ศ
ั มีaเ
ท
าก
ัน

ร
ป3.33
ู ร
ป3.34
ู

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 137

4. ม
ว
ีต
ัถ
เ
ุคล
อ
่
ืนท
ไ
่
ีด
ดง
ั
ในภ
าพ
AP เ
ปนว
 ต
ัถแ
ุ ขงจ
็ ดP อ
ุ ยท

ูป
่
ี
ลาย
ระยะAP = b , BP = a
จดA เ
ุ คลอ
่
ืนต ามแก นx
จดB เ
ุ คลอ
่
ืนต ามแกนy
จง
หา ส
มการแส ด งทาง
เดน
ิ ข
องจ
ดP
ุ

ร
ป3.35
ู

3.6 เ
สน
ส
ม
ัผส
ั
เสน

โคง


พ
จ
ิาร
ณาเ
สนโ
คงC ที
 ม
่
ส
ีมก
ารอ
ง
ิตว
ั
แปร
เส
รมค
ิ อ
ื
2
x = 2t , y = t – 1 , – 1 t 2
เ
รา
สามา
ร ถเ
ปล ย
่
ีน ใหอ
ย ใ

ูนร ป
ูส ม การพิก
ด
ัฉ ากy = f(x) ได
โดย
ท่
ี
y = f(x) = 1 x 2 – 1 , – 2 x 4
4
ซง
่
ึ
จะทา
ํ
ใ หไ
ดค
 วามชน
ั ของ เ
ส น
 ส ม
ัผส
ั ทจ
่
ีดP(x , y) ที
ุ อ
่ยบน

ู เ
ส
นโ
คงC ค
 อ
ื
(x) = 1 x ห
f รอ f
ื (x) = 1 (2t) = t
2 2
จะ
เหน
็
วาก
 อ
น ที
จ
่ ะไดค
วาม ชน
ั ข อ งเ
ส น
สม
ัผส
ั เสน
โ ค ง

ทอ
่
ียใ

ู
นรป
ูส
มการ
อง
ิต
ว
ัแปรเ
สร
มเ
ิ รา
ต
อ
งแ
ปลงสม
การ
ใ หอ
 ย
ใ

ู นรป
ู สม การพิกด
ั ฉ ากy = f(x) ก อ
นซ ง
่
ึ
ในบ
างค
รง
้
ัทา
ํ
ไดค
อ

นขา
ง
ยา
ก
ด
ง
ันนใ
้
ั น
ลา
ํดบ
ัตอ
ไ ปนีเ
้
ราจะห าวธ
ิ ท
ีจ
่
ี ะหา ความชน
ั ขอ งเ
ส น
 ส
ม
ัผส
ัเ
สน
โค
ง
ทอ
่
ีย
ใ

ูนรป
ู
ส ม
การ
อง
ิตว
ั
แ
ปรเ
สรม
ิ
โดยต
รง

ใ
หx = f(t) , y = g(t) เ ป น
 ส มก
ารอ
ง
ิตว
ัแปร
เส
รม
ิของ
เส
น
โคงC

ส
มม ต
ุใ
ิห Cส าม า
ร ถ แทนไ ด ด
 ว

ยสมก
ารพิ
กด
ั
ฉากทอ
่
ี
ยใ

ูนร
ปy = k(x)
ู
แ
ละน อก จ าก น สม
้
ี มต
ุ ว
ิาf , g , k เ
 ปน
ฟ
งก
ช
นท
ั ห
่
ีาอ
นุ
พนธ
ั ไ
ด

ถ
าP(f(t) , g(t)) เ
 ป นจ
 ด
ุท อ
่
ีย บ

ู นC แ ลว
พก
ิ
ด
ัทส
่
ีอดค
ลอ
งก
บส
ั มการy = k(x) ค
อ
ื
g(t) = k(f(t))

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 138

โ
ดยก
ฎลก
ูโซจะ ได 
g(t) = k 
(f(t))f (t) = k (x)f 
(t)
ดง
ันนค
้
ั วาม ช นข
ั องเส นส
 ม
ั ผ ส
ัท จ
่
ี ดP ค
ุ อ
ื
g(t)
k(x) = , f (t) 0 (3.5)
f(t)
ถ
า
มค
ี
า
ของt บาง คา
 ทท
่
ี า
ํ
ให f(t) = 0 แ ลวเ
 ส นโ
 ค งC จ
 ะมเ
ี
สน
สั
มผส
ั ใ น
แนว
ดง
่
ิหน
อ
ื
แ
นวต
ง
้
ัฉา
กกบ
ัแ
กนx ท จ
่
ีด
ุ ซ ง
่
ึสมนย
ั กบ
ั ค า
ข องt ค า

นั น
้
ว
ธ
ิท
ีจ
่
ี
ะจา
ํ
ส ต
ูร(3.5) ไ ดง
า
ย
ข ้
ึ
นค อ
ื ก ารเขย
ี นโด ยใ ชส
 ญล
ัก
ัษณ
ดง
ั
นี
้
dy dy/dt
= , dx 0 (3.6)
dx dx/dt dt

ต
ว
ัอย
า
งท
่
ี3.18 จ
งหา
ควา
มชน
ั
ของ
เ
ส
นส
ม
ัผส
ั
และ
ควา
มชน
ั
ของ
เส
น
ปก
ตท
ิจ
่
ี
ดP(t) ท
ุ อ
่
ียบ

ู
นเส
น
โค
ง

2
C = { (2t , t – 1) –1 t 2 }
ว
ธ
ิท
ีา
ํ จากสมก าร อ ง
ิ ตว
ัแ ปรเ
สรม
ิขอ ง
เส
น
 โคง

2
x = 2t , y = t – 1
จ
ะได
ค
วามช น
ั
ข อง เ
สนส
 ม
ั ผสค
ั อ
ื
dy dy/dt
= = 2t = t
dx dx/dt 2
แ
ละคว
ามช นข
ั องเส น
ปก ติ
ค อ– 1 โ
ื ด
ยทt 0
่
ี
t
………………………………….

ต
ว
ัอย
า
งท
่
ี3.19 ก
า
ํหน
ดเส
นโ
 ค
งC ม
 ส
ีมก
ารอ
ง
ิตว
ั
แปร
เส
รมค
ิ อ
ื
3 2
x = t – 3t , y = t – 5t – 1 , t R
จง
หาส ม ก าร
เสน
 สม
ั ผ ส
ัทีจ
่ด
ุซ ง
่
ึส มน ย
ั กบt = 2
ั
และจงหา ค า

ขอ งt ที ท
่ า
ํ
ใ ห
เ
ส น
 สม
ั ผ ส
ัอ ยใ

ู น
แนวด
ง
่
ิหรอ
ื
แนวน
อน
ว
ธ
ิท
ีาโ
ํ ดยสม
การ(3.6)
dy dy/dt
= = 2t2 5
dx dx/dt 3t 3
ด
ง
ันนท
้
ั จ
่
ีดP ซ
ุ ง
่
ึส ม
น ย
ักบt = 2 จ
ั ะมค
ี ว า
ม ช น(m) ข
ั อ
งเ
สนส
 ม
ัผ
ส
ัเ
ท
าก
บ
ั
2(2) 5 1
m= = –
3(2)2 3 9

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 139

แ
ทนคาt = 2 ใ
 นส มก า
รอ ง
ิตว
ัแป รเ
สร ม, จ
ิ ะไดพ
 ก
ิ ด
ั
จด
ุข องP คอ(2 , – 7)
ื
ด
ง
ันนส
้
ั มการเ
ส นส
 ม
ั ผ สค
ั ื
อ
y + 7 = – 1 (x – 2)
9
ห
รอ
ื x + 9y + 61 = 0
dy
ค
วามช
นข
ั องเ
ส น
สม
ั ผสใ
ั นแ น วนอ นหา ได จ

าก =0
dt
น
น
่
ัคอ
ื 2t – 5 = 0 ห รอt = 5
ื
2
2
ส
ว
นควา
ม ชนเ
ั สนส
 ม
ัผ ส
ัในแ นวดงหา
่
ิ ไดจ
 าก3t – 3 = 0 หรอt = 1 , –1
ื
น
น
่
ัคอเ
ื สนส
 ม
ัผส
ัใ น แน วดง
่
ิจะส ม
ัผส
ัทจ
่
ี ด
ุซ ง
่
ึ
สมน ย
ักบt = 1 แ
ั ล
ะt = –1
.......................................

ต
ว
ัอย
า
งท
่
ี3.20 ก
า
ํหนดC เ
ปนเ
ส
นโ
คง
ท
ก
่
ีา
ํห
นดโ
ดยส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
มด
ิ ง
ั
นี
้
–t 2t
x = e , y = e , t R
2
1) จง
ห
d
า 2 โ
y ดย ต รงจากส ม การ
อ ง
ิ ต
ว
ัแป
รเ
สรม
ิ
dx
2) กา
ํ
หน ด
ฟ งกช
นk ซ
ั ง
่
ึมก
ี ราฟ เหมอ
ืน กนก
ับC พ
ั ร
อ
มท
ง
้
ัตร
วจส
อบค
า
ํตอ
บใน
ขอ1)

3) พิ
จา
รณา ค วามเ
วา
(concaveity) ข
องC
ว
ธ
ิท
ีา 1)
ํ กอ

นอนเ
่
ื ร าหา
dy dy/dt 2t
= 2e = – 2e
3t
y= =
dx dx/dt e t

ห
าอน
พั
ุนธ
อ
ก
ีค
รง
้
ัห
นึ
งจ
่ ะ
ได
d 2 y = dy= dy/dt 6e 3t
= = 6e
4t
dx2 dx dx/dt e
t

าx = e = 1 , จ e = 1 =x
–t t –1
2) เ
พรา
ะว  ะได

et x


2t 2
t
แ
ละเ
พรา
ะวาy = e = e

จ
ะได
ว
าก
 ร
าฟC เ
ปน
ก
ราฟ
ของ
สมก
าร

 =
2
y = x 1 x 2 , x > 0

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 140

–t
ข
อ
จา
ํ
กดx > 0 ม
ั ค
ีวา
มจา
ํ
เ
ปนเ
 พรา
ะวาe > 0 ส
 า
ํหรบ
ั
ทกt
ุ
ด
ง
ันั
นฟ
้ งกช
 นk ท
ั ม
่
ี
ก
ีรา
ฟเหม
ื
อนกนก
ั บ
ักร
าฟของC ก
า
ํหน
ด ไ
ด
โด
ย
k(x) = x 2 , x> 0
เ
พร
าะว
 (x) = – 2 x 3 ,
า k

  = 6e
4
4t
(x) = 6 x 4 = 6 et
k

ซ
ง
่
ึมค
ี
า
เ
หมอ
ื
นกน
ั
กบ
ัข
อ1)

d2 y 4t
3) เ
พรา
ะวา 2 = 6e > 0 ส
 า
ํห
รบท
ัก
ุคาt

dx
ด
ง
ันนเ
้
ั สนโ
 ค งC จ
 ะเ ป
น
เสน

โคง

ทเ
่
ี
วา

ขนท
้
ึ ทุ
่
ี กๆจ
ด
ุ
........................................

เ
สน
ส
ม
ัผส
ั
กรา
ฟเ
ชง
ิ
ขว
้
ั

ต
อ
ไปเ
รา
จ ะศก
ึษ าเสน
 ส ม
ั ผส
ั กราฟใ นก รณีท ก
่
ีร
าฟน นถ
้
ัก
ูกา
ํ
หนดในพ
ก
ิด
ัเช
ง
ิขว
้
ั
ก
า
ํหนดเ
สนโ
 คง
เช ง
ิขวr = f()
้
ั
เ
รา
พิ
จา
รณา สมก าร เ
ชง
ิ ข วr = f() ใ
้
ั นร ะบบ ของสมก
ารอ
ง
ิตว
ั
แปรเ
สรมด
ิ ง
ันี
้
x = r cos  = f( ) cos 
y = r sin  = f() sin 
โ
ดยสม
กา ร(3.6) จะ ได 
dy dy/d
=
dx dx/d
d f() sin
= d
d f() cos
d
f( ) d sin + sin d f()
= d d
f() d cos+ cos d f()
d d

= f() cos+ sinf ( )
f() sin+ cosf ()

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 141

น
น
่
ัคอค
ื ว
ามช
น(m) ข
ั องเสน
 ส ม
ัผสห
ั าไดโ
 ด ย
dy f() cos+ sinf 
( )
m= =
dx f() sin+ cosf ()

ต
ว
ัอย
า
งท
่
ี3.21 จ
งหา ควา
ม ช
นข
ั องเสน
 ส ม
ัผส
ั ก ราฟr() = 2 + 3 cos(8) ท ่
ี =
3
4
ว
ธ
ิท
ีา
ํ พ จ
ิา ร
ณา y = r() sin 
= (2 + 3cos(8)) sin 
dy
= (2 + 3cos(8)) d sin + sin d (2 + 3cos(8) )
d d d
= (2 + 3cos(8)) cos + sin ( –24sin(8) )
ท่= 3 จ
ี ะไ
ด 
4
dy
d 4 
= (2 + 3cos(6)) cos 3 + sin 3 ( –24sin(6) )
4
= 5 cos 3
4 
พ จ
ิา ร
ณา x = r() cos
= (2 + 3cos(8)) cos 
dy
= (2 + 3cos(8)) d cos + cos d (2 + 3cos(8) )
d d d
= (2 + 3cos(8)) ( – sin ) + cos ( –24sin(8) )

่= 3 จ
ท
ี ะ
ได
4

d 4  
dx = (2 + 3cos(6))( – sin 3 ) + cos 3 ( –24sin(6) )
4
= – 5 sin 3
4 
ด
ง
ันนค
้
ั วาม ช
น
ัท ่
ี=
3 ค อ
ื
4

dy
=
dy/d
=
5 cos 3
4 
= –1
dx dx/d 5 sin 3
4 
.......................................

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 142

แ
บบฝ
ก
หด
ั
ท่
ี3.6

ขอ1 – 10 จ
 งหาควา มช น
ัข อง เ
สน
ส ม
ัผส
ัท
จ
่
ีด
ุซึ
ง
่
สมนั
ย
กบt = 1
ั
1. x = t – 2 , y = 2t + 3 ; 0 t 5
2. x = 1 – 2t , y = 1 + t ; – 1 t 4
2 2
3. x = t + 1 , y = t – 1 ; –2 t 2
3 3
4. x = t + 1 , y = t – 1 ; –2 t 2
2
5. x = 4t – 5 , y = 2t + 3 ; t R
3 2
6. x = t , y = t ; t R
– 2t
7. x = et , y = e , t R
8. x = t , y = 3t + 4 ; t 0
9. x = 2sin t , y = 3cos t ; 0 t 2
10. x = cos t – 2 , y = sin t + 3 ; 0 t 2
ขอ11 – 14 จ
 งหา ควา มช น
ั ข องเสน
สม
ั ผสท
ั จ
่
ี ด
ุ
ซง
่
ึกา
ํห
นด โด ย
คา
ข อง
11. r = 3 cos , =  12. r = cos + sin , = 
3 4
13. r = , =  14. r = sin 3, = 
2 6
ขอ15 – 18 จ
 งหา จด
ุส ม
ั ผ ส
ัท อ
่
ี ยบ

ูนเสนโ
 คง
ทีท
่า
ํ
ให
เ
สนส
 ม
ัผ ส
ัอ
ย ใ

ูน แนวด ง
่
ิ
หรอ
ืแน
วนอ
น
15. r = 2 cos  16. r = cos + sin 

17. r = 1 + cos  18 r=e

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 143

3.7 พื
น
้
ทใ
่
ีน
พิ
กด
ั
เชง
ิ
ขว
้
ั

ก
ราฟ
ของส
มการ
เช
ง
ิขวr = f() อ
้
ั าจจะ เ
ปน ขอ บเข
ตของ
พื
น
้ท
หน
่
ี ง
่
ึ
เ
ชน
ก
ราฟคา
รที
นอย
ด( cardioid ) r = 2(1 + cos ) ด
 ง
ัรป
ู

ร
ป3.36
ู

ใ
นการ
คา
ํน
วณเ
พื
อ
่หา
พนท
้
ืข
่
ีองบรเ
ิ
วณนี
้
เ
รา
อาจ
หาไ
ดโ
ด
ยตร
งใน
พก
ิด
ั
เช
ง
ิขว
้
ั
โดย
ไมต

อ
ง
เ
ปลย
่
ี
นกล
บ
ัให
เ
ป
นพก
ิด
ั
ฉาก
= 

r = f()
Area A i = i
r = ri* = f(*i )
= i1
R
 = 
*i

รป3.37
ู
พ
จ
ิาร
ณา บรเ
ิวณR ใ นรป3.37 บ
ู รเ
ิว
ณนถ
้
ี ก
ูก า
ํ
หนด
ขอบ
เขต
โดย= แ
ละ= 
แ
ละส
ว
นโ
คงr = f() , 


บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 144

ใ
นกา
รปร
ะมา
ณพื
น
้
ท่
ีAข
องบ
รเ
ิ
วณR เ
รา
เร
ม
่
ิโด
ยผล
แบง

กน
้
ั
 = 0 = 1
= 2 = 3 = … = n = 
ข
องช
ว
ง[ , ] ซ
ง
่
ึแบ
ง
เ
ป
นn ช ว
งยอ
 ยกา
ํหน ดแตล
ะชว
ง
ยอ
ย
ใหม

ค
ีวา
มกว
า
งเ
ทา

กนค
ัอ
ื

=
n
เ
ลอ
ื
กจ
* น
ดi ใ
ุ ชว

งยอ

ยท่
ี
i , [ i – 1 , i ] ส
า
ํหร
บi = 1 , 2 , 3 , … , n
ั
ใ
หA i แ
ทนพ
น
้
ืที
ข
่
องส
ว
นข
องว
งกล
มทต
่
ี
ด
ัออ
กโด
ยรศ
ั
มส
ีอ
งเ
สนค
 อ=
ื i – 1 แ
ละ
= i แ
ละส
ว
นโ
คงr =
 f()
ในร ป10.2 ส
ู า
ํหร
บ
ัคา

นอ
ยๆของ, Ai ค
อ
ืกา
รปร
ะมา
ณพนท
้
ืข
่
ีอง
สว
นข
องว
งกล
มที
่
ม
ร
ีศ
ัีri* = f( *i ) แ
ม ละม
ข
ีอบเ
ขต
โ ด
ยเ
สนเ
ดย
ีว กนน
ั นค
่
ั อ
ื
2 2
1 *  1  * 
Ai   ri  = f( ) 
2  2i  
ร
วมพื
น
้
ทข
่
ีอ งส
ว
นข องวงกลม
สา
ํหรบi = 1 , 2 , 3 , .. , n จ
ั ะได

n n 2
A = A i  1  *
f(i ) 
i 1 i 1
2
  
ผล รวมท
างข
วามอ
ืค
อ
ืผลรว
มรม
ีน
ัน ส
 า
ํห ร
บ
ั ป รพ
ินธ
ั 

1 
2
 2
f( ) d
ดง
ัน นถ
้
ั าf ต
 อ

เนื
อ
่งคา

ของปรพ
ิน
ั ธ นี
 ค
้
อ
ื ล ม
ิิ
ตเ
มอ0
่
ื
สร ป
ุไดว

าพ
 น
้
ื
ที
่Aข อง
บรเ
ิ
วณR ท ม
่
ี ข
ี
อ บ เขตโ
ดยเ
สน=
 แ
ละ= แ
ละส
ว
น
โ
คงr = f() ค
 อ
ื

A = 1  f() d
2
 2

= 1 r 2 d 
 2

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 145

ต
ว
ัอย
า
งท
่
ี3.22 จ
งหา
พน
้
ืที
ข
่อ
งบร เ
ิ
ว ณท ถ
่
ี ก
ูป ด
ลอ
มโดย
ลม
ีา
ซอง
ทม
่
ีส
ีมก
ารเ
ปนr = 3 + 2 cos , 0 2ด
 ง
ัร
ป
ู

ร
ป3.38
ู


1 r 2 d โ
ว
ธ
ิท
ีาเ
ํ ร
าสา
มาร
ถใช
ส
มก
ารA =  2
ดย= 0 แ
ละ= 2
แ
ตใ
น
ทนี
่
ี้เ
ราจะ
ใชก

ารส
มมาตรโ ดย จ ะคา
ํ
นวณพื
น
้ทข
่
ี อง
ครง
่
ึ
บนของ
บรเ
ิ
วณแ
ลว
ค
ด
ิเ
ปน

ส
องเ
ทา

ของ
ผลลพ
ั
ธที
 ไ
่
ด

A = 2 1 r 2 d
 2
 2
= 
0
(3 2 cos ) d

= (9 12 cos  4 cos 2 ) d
0
เ
พร
าะ
ว
2 1 cos 2 = 2 cos 2
า4 cos = 4 
2

จ
ะได
A = 
0
(11 12 cos  2 cos 2 ) d 

= 11 12 sin sin 20

= 11
............................................

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 146

ต
ว
ัอย
า
งท
่
ี3.33 จ
งหา
พน
้
ืที
ข
่
องบรเ
ิวณท ถ
่
ีก
ู ลอ
ม รอบ
โดย
แตล

ะลปข
ูองล
ม
ีาซ
อง
ทม
่
ี
สม
ี กา
รเ
ปน r = 1 + 2 cos  ด
 ง
ัรป
ู

ร
ป3.39
ู

ว
ธ
ิท
ีาส
ํ มกา
ร1 + 2 cos = 0 ม
ค
ีา
ํ ต
อบส
องค
า
ํตอ
บสา
ํ
หรบใ
ั นชว

ง[ 0 , 2]
2 4
ค
อ=
ื แ ละ=
3 3
2
คร
ง
่
ึบนของลป
ูข
า
 งนอ ก
ข อ
ง ลม
ีา
ซองส ม น
ย
ั ก
บ
ัคา
ข
องระหวา

ง0 และ ,
3
ท
่
ีrเ
ป
นบวก
เ
พราะว
า
สว

นโคง
 สมม า
ตรโดย แ
กนx , เ
ราส าม
ารถ
หาพนท
้
ื ร
่
ีว
มA1 ท
ล
่
ีอ
มร
อ บโ
ดยล
ป
ู
2
ด
า
นน
อกโดยหา
ปรพ
ินธ
ั จ
า ก0 ถง แ
ึ ละหาสอ งเ
ท
าขอ
งผล
ล พ
ั
ธที
ไ
่ด
3
23
A1 = 2  1 
2
1  2 cosd
0 2
= 
0
23
1  4 cos  4 cos d
2

23
= 
0
3  4 cos  2 cos2d
23
 
= 3  4 sin   sin 2 
 0
3
= 2+ 3
2
2 4
ล
ป
ูดา

นในข
องล
ม
ีาซ
องส
มนั
ย
กบ
ัค
า
ขอ
งร
ะหว
า
ง แ ล
ะ ท ่
ี
rเป
น
ลบ
3 3

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 147

ด
ง
ันนพ
้
ัน
้
ืที
ท
่
ล
่
ีอ
ม
รอบ
โดย
ลป
ูด
า
นใ
นคอ
ื
43
1 2
A2 =  1  2 cosd
23 2
43
 
= 1 3   4 sin  sin 2
2 23
3
= – 3
2
พน
้
ืทข
่
ีอง บร เ
ิ
วณท อ
่
ียภ

ู าย
ในระ
ห วา

งส อ
งลปข
ูอ ง
ล ม
ีา ซ องเ
ทา
กบ
ั
3 3
A = A1 – A2 = 2+ 3 – (– 3 ) = + 3 3
2 2
...........................................

พ
นท
้
ื ร
่
ี
ะหว
า
งส
ว
นโ
คง

เช
ง
ิขว
้
ั
สอง
สว
น
โคง


พ
จ
ิาร
ณา สว
นโคง
เ
ชง
ิ ข
ว
้
ัสอง
สว
น
โคงr = f() แ
 ละr = g() ,
โ
ดยท
่
ีf() g() 0

ร
ป3.40
ู

เ
รา
สาม
ารถ
หาพนท
้
ื ข
่
ีอ
งบรเ
ิ
วณท
ล
่
ีอ
มร
อบโ
ดยสว
น
โคง
ท
ง
้
ัสอ
งแล
ะโดย=  แ
ละ
= โด
ยกา
รลบพ
นท
้
ื ท
่
ี
ถ
่
ีก
ูปด
ล
อ
มโด
ยสว

นโคง

ภาย
ในออ
กจา
กส
ว
นที
ล
่อ

มรอบ
โดยส
ว
นโคง

ภ
ายนอ
กนั
น
่คื
อ

1

 2 1 2
A =  2
f() d – 
 2
g( ) d

= 1 
2 


f()   
2
g()  d
2


บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 148

ร
ป3.41
ู

ต
ว
ัอย
า
งท
่
ี3.34 จ
งหา
พน
้
ืที
่Aของ
บรเ
ิ
วณท อ
่
ียภ

ูา
ยใ
นลม
ี
าซอ
งr = 1 + 2 cos 
แล
ะอย
ภ

ูายน
อกวง
กลมr = 2
ว
ธ
ิท
ีาว
ํ งกล มแล
ะลม
ีา
ซองแสด
งดง
ั
รป
ู

ร
ป3.42
ู

พน
้
ืท่
ีAท อ
่
ี ยร

ูะ หวา

งวง
กลมและ ลม
ีาซ อ งแรเ
งา
ดง
ัรปจ
ู ด
ุ
ตด
ัข
องว
งกล
มแล
ะลม
ี
าซอ
ง
ห
าได
โ
ดย
1
1 + 2 cos = 2  cos  =
2

ตา
มร ป
ูแสด งใหเรา
เ
ห็
น ว
า
เ
รา
ตอ
 งเ
ล อ
ืกค า
ํต บ=  ด
อ ง
ันน
้
ั
3
/ 3
A = 1  (1  2 cos)2  22 d
2 / 3  
/ 3
= 
0
( 4 cos  4 cos2   3 ) d( ส
มมา
ตรแ
กนเ
ชง
ิ
ขว)
้
ั

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 149

/ 3
= 
0
( 4 cos2 cos21 ) d
/3
 
= 4 sin   sin 2 
 0
15 3  2
=
6
........................................

แ
บบฝ
ก
หด
ั
ท่
ี3.7

ในขอ1 – 10 จ
 งหา พื
น
้ท
ข
่
ีอง
บรเ
ิ
วณทล
่
ีอ

ม ร อ
บโด
ยส ว
นโ คง
 ทีก
่า
ํหนด ใ
ห
1. r = 2 cos  2. r = 4 sin 
3. r = 1 + cos  4. r = 2 – 2 sin 
5. r = 2 – cos  6. r = 3 + 2 sin 
7. r = – 4 cos  8. r = 5( 1 + sin )
9. r = 3 – cos  10. r = 2 + sin + cos 
ในขอ11 – 18 จ
 งหา พื
น
้ท
ข
่
ีอง
สว
น
ท อ
่
ี
ยภ

ูา
ย ใ น
หนง
่
ึ
ล ปข
ู อ งส ว
 นโ คง

ทก
่
ี า
ํ
หนด
ให
11. r = 2 cos 2 12. r = 3 sin 3 
13. r = 2 cos 4 14. r = sin 5
2 2
15. r = 4 sin 2  16. r = 4 cos 2
2
17. r = 4 sin  18. r = 6 cos 6
ในขอ19 – 30 จ
 งหา
พ นท
้
ื ข
่
ี องบรเ
ิ
ว ณ
19. อ ย ภ

ูายใ
นr = 2 sin แล ะอย
ภ

ู าย
นอ กr = 1
20. อ ย ภ

ูายใ
นทงr = 4 cos แ
้
ั ละr = 2
21. อ ย ภ

ูายใ
นทงr = cos แ
้
ั ละr = 3 sin 
22. อ ย ภ

ูายใ
นr = 2 + cos แ ละอยภ

ูายนอกr = 2
23. อ ย ภ

ูายใ
นr = 3 + 2 cos แล ะอ
ยภ

ู าย
นอ กr = 4
2
24. อ
ยภ

ูา
ยใ
นr = 2 cos 2แ
ละอ
ยภ

ูา
ยนอ
กr = 1
2 2
25. อ
ยภ

ูา
ยใ
นr = cos 2 และr = sin 2 
26. อ
ยภ

ูา
ยใ
นลป
ูใ
หญแล ะ อย
ภ

ูายนอก
ลปเ
ู ล ก
็ขอ งr = 1 – 2 sin 

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ
 150

27. อ
ยภ

ูา
ยใ
นr = 2(1 + cos ) แ
ละอ
ยภ

ูา
ยนอ
กr = 1
2
28. อ
ยภ

ูา
ยใ
นสว
นโค ง8 ร
 ปr = 4 cos แ
ู ล ะอ ยภ

ูา
ยนอ
กr = 1 – cos 
29. อ
ยภ

ูา
ยใ
นทงr = 2 + 2 sin แ
้
ั ละr = 2 sin 
30. อ
ยภ

ูา
ยใ
นr = 2 + 2 sin แ ล
ะภายนอกr = 3

บร
รณา
นก
ุร
ม

ท ศพรค ล า
ยอด
ุม .แคลคล
ู ส
ั แ ละเ
ร ขาค ณิ
ต วเ
ิค ราะห 2. กร ง
ุ เทพฯ :คณพั
ุ นอ ก
ั ษร กจ, 2527.
ิ
ธร
ีว ฒน
ั ป ระกาศ ผล.แคล ค ล
ู ส2. ก
ั รง
ุเทพ ฯ :เพ ย
ี
รส
ิ นเ
ั อ
ด
็ ด เ
ู
ค ชนช
ั นโ
ิ ด ไช น า
, 2545.
มงค ลท อ งสงคร า .แ
ม คลค ล
ู ส2. พิ
ั ม พครง
้
ัที ่
1. ก
ร ง
ุเทพ ฯ :ร าชาก า
รพิม พ, 2536.
วรรณาไ ชยวโ
ิน .แคล คล
ูส
ั แ ละเรขาค ณิตว เ
ิ
ค รา ะ
ห 2. กรง
ุ เ ท พฯ :ศน
ู ยส
 ง
เ
สร ม
ิว ช
ิ า
ก าร, 2532.
อน ญญาอ
ั ภช
ิา ต บ ต
ุร.แคล ค ล
ูส2. ก
ั ร ง
ุเ
ทพ ฯ: ว ทย
ิ พั ฒน , 2545.
Edwards , C. H. Calculus with analytic geometry. 3rd ed. New Jersey : Prentice-Hall , 1990.
Johnson, Richard E. ,Kiokemeister, Fred L. Calculus. 2 nd ed. Boston: Allyn and bacon,1959.
Mirst, KE Calculus of one variable. London: George allen & Unwin, 1972.
Smith, Robert T. Minton, Roland B. Calculus. 2nd ed. Boston: McGraw. Hill, 2002.
Stewart , James. Calculus : concepts and contexts. Califonia : Brooks/Cole , 1998.
Washington , Allyn J. Basic Technical Mathematics with Calculus. 6 th ed. New Yort : Addison-
Wesley , 1995.

บ
ทที
่
3 พิ
ก
ด
ัเ
ชง
ิ
ขว
้
ัแ
ละส
มกา
รอง
ิ
ตว
ัแ
ปรเ
สร
ม
ิ