ELEŞTİREL OKUMA ÇALIŞMALARINDA BAZI MODEL ÖNERİLERİ

1. Stevens ve Bean’in Eleştirel Okuma Modeli (2007): Metindeki bakış açılarını ortaya
çıkarmayı hedefleyen bir dizi soru
 Metinde kim/ne betimlenmektedir?
 Metinde betimlenmeyen, eksik kalan şeyler var mıdır, bunlar nedir?
 Yazarın metindeki amacı nedir?
 Bu metin kim için/kime yönelik olarak yazılmıştır?
 Bu metinden kim faydalanmakta, metin kim/leri rahatsız etmektedir?
 Metindeki dil kullanımı nasıldır?
 Başka metinlerde benzer konular nasıl işlenmektedir?
 Bu metnin başka bir biçim ve içerikte oluşturulma olasılığı olsaydı neler
değişebilirdi?

2. Hülya Bartu Modeli (2002): Öncelikle okura yönelik sorular

 Metni neden okuyorum?
 Okur olarak bu metin karşısında rolüm nedir?
 Metin ilgi çekici mi? Neden?
 Metinde sözü edilenlerden birisi siz misiniz?
 Metni neden böyle yorumladınız?
 Metni anlamak için ne türden birikime ihtiyacınız var?
 Metni okuduktan sonra konuyla ilgili düşünceleriniz değişti mi?

İkinci olarak metnin üretimine (yazar bağlamlı) yönelik sorular

 Metni kim, niçin üretmiştir?
 Metni kim, niçin yazmıştır?
 Metnin konusu nedir?
 Neden böyle bir konuda metin yazılmıştır?
 Konu nasıl işlenmiştir?
 Aynı konuda farklı bir metin yazılabilir mi?
 Metnin yazılmasında farklı yazım biçimleri kullanılmış mıdır?
  Yazarın metnin konusuna karşı duruşu nasıldır?
 Metin neden bu şekilde değil de başka bir şekilde yazılmamıştır?

Üçüncü ve son olarak metin hakkında sorular

 Metnin konusu metinde hangi sıklıkta geçmektedir?
 Cümlelerde özne pozisyonunda olan kim ya da kimlerdir?
 Metinde ne tür eylemler kullanılmıştır?
 Hangi sıfat ve isimler kullanılmıştır?
 Hangi türde cümleler kullanılmıştır?
 Kullanılan cümlelerin yapısı nasıldır?
 Metinde yazar, kendisine, karakterlere ve okuyuculara nasıl seslenmektedir?
 Metinde ne türden sözcükler kullanılmıştır? (Resmi, argo, vs…)
 Kullanılan sözcüklerin anlamları nedir, metinde hangi anlamda
kullanılmışlardır?
 Metnin türü nedir?