1

Bài 2

LUẬT NGHĨA VỤ QUÂN SỰ VÀ TRÁCH NHIỆM CỦA HỌC SINH

Luật NVQS và trách nhiệm của học sinh là một trong những bài học trong
chương trình GDQP – AN nhằm giáo dục cho học sinh lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa
xã hội, lòng tự hào truyền thống vẻ vang của quân đội; quyền và nghĩa vụ của công
dân trong thực hiện nghĩa vụ quân sự. Đồng thời, chuẩn bị cho thế hệ trẻ cả về mặt
tinh thần và kĩ năng quân sự cơ bản, sẵn sàng tham gia quân đội, dân quân tự vệ
nhằm tăng cường sức mạnh quốc phòng để xây dựng và BVTQ.
I. NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA LUẬT NGHĨA VỤ QUÂN SỰ
1. Giới thiệu khái quát về Luật nghĩa vụ quân sự 2015
Luật NVQS, năm 2016, ngoài lời nói đầu, gồm 09 chương, 62 điều.
+ Chương I: Những vấn đề chung, gồm 10 điều. (Điều 1-10)
+ Chương II: Đăng ký nghĩa vụ quân sự và quản lý công dân trong độ tuổi
thực hiện nghĩa vụ quân sự, gồm 10 điều. (Điều 11-20)
+ Chương III: Phục vụ của hạ sĩ quan, binh sĩ tại ngũ và hạ sĩ quan, binh sĩ dự
bị, gồm 9 điều. (Điều 21-29)
+ Chương IV: Việc nhập ngũ và xuất ngũ trong thời bình, gồm 16 điều. (Điều
30-45)
Mục 1: Gọi công dân nhập ngũ, gồm 11 điều. (Điều 30-40)
Mục 2: Tạm hoản gọi nhập ngũ và miễn gọi nhập ngũ, gồm 2 điều. (Đ41-42)
Mục 3: Xuất ngũ, gồm 3 điều. (Điều 43-45)
+ Chương V: Nhập ngũ theo lệnh động viên, xuất ngũ khi bãi bỏ tình trạng
chiến tranh hoặc tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, gồm 3 điều. (Đ46-48)
+ Chương VI: Chế độ, chính sách và ngân sách bảo đảm trong việc thực hiện
nghĩa vụ quân sự, gồm 5 điều. (Điều 49-53)
+ Chương VII: Nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan tổ chức, gồm 5 điều. (Đ54-58)
+ Chương VIII: Xử lý vi phạm, gồm 2 điều. (Điều 59-60)
+ Chương IX: Điều khoản thi hành. Gồm 2 điều. (Điều 61-62)
2. Những quy định chung
- Làm NVQS bao gồm phục vụ tại ngũ và phục vụ trong ngạch dự bị.
- Công dân phục vụ tại ngũ gọi là quân nhân tại ngũ, công dân phục vụ trong
ngạch dự bị gọi là quân nhân dự bị.
 2

- Công dân thực hiện NVQS từ đủ 18 tuổi đến hết 45 tuổi (tuổi phục vụ tại ngũ
từ đủ 18 đến hết 25 tuổi, tuổi phục vụ trong ngạch dự bị từ đủ 18 đến hết 45 tuổi).
- Quân nhân tại ngũ và quân nhân dự bị có nhiệm vụ
+ Tuyệt đối trung thành với tổ quốc, nhân dân và nhà nước, sẵn sàng chiến đấu
bảo vệ tổ quốc.
+ Tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân, kiên quyết bảo vệ tài sản của nhà
nước, tính mạng, tài sản của nhân dân.
+ Gương mẫu chấp hành đường lối chính sách của Đảng và nhà nước, điều
lệnh, điều lệ của quân đội.
+ Không ngừng học tập nâng cao trình độ và bản lĩnh chiến đấu.
- Công dân nam không phân biệt thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình
độ văn hoá, nghề nghiệp, nơi cư trú, có nghĩa vụ phục vụ trong Quân đội nhân dân
Việt Nam.
- Người đang trong thời kì bị pháp luật tước quyền phục vụ trong các lực lượng
vũ trang nhân dân, hoặc người đang bị tạm giam giữ thì không được làm NVQS.
- Riêng đối với công dân nữ trong độ tuổi từ 18 – 40, có chuyên môn kĩ thuật
cần cho quân đội trong thời bình, có trách nhiệm đăng kĩ nghĩa vụ.
3. Chuẩn bị cho thanh niên nhập ngũ
- Huấn luyện quân sự phổ thông.
- Đào tạo cán bộ, nhân viên chuyên môn kĩ thuật cho quân đội.
- Đăng kí NVQS và kiểm tra sức khoẻ đối với công dân nam đủ 17 tuổi.
4. Phục vụ tại ngũ trong thời bình
* Đối tượng và độ tuổi gọi nhập ngũ được quy định như sau
- Công dân đủ 18 tuổi được gọi nhập ngũ; độ tuổi gọi nhập ngũ từ đủ 18 tuổi
đến hết 25 tuổi; công dân được đào tạo trình độ cao đẳng, đại học đã được tạm hoãn
gọi nhập ngũ thì độ tuổi gọi nhập ngũ đến hết 27 tuổi.
- Thời gian phục vụ tại ngũ: từ 1/1/2016, thời gian phục vụ tại ngũ của hạ sĩ quan
và binh sĩ là 24 tháng. Ngoài ra, thời gian này có thể kéo dài thêm nhưng không quá 6
tháng theo quyết định của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng trong trường hợp khẩn cấp.
- Những công dân sau đây được tạm hoãn gọi nhập ngũ trong thời bình
+ Chưa đủ sức khỏe phục vụ tại ngũ theo kết luận của Hội đồng khám sức
khỏe.
+ Là lao động duy nhất phải trực tiếp nuôi dưỡng thân nhân không còn khả
năng lao động hoặc chưa đến tuổi lao động; trong gia đình bị thiệt hại nặng về người
 3

và tài sản do tai nạn, thiên tai, dịch bệnh nguy hiểm gây ra được Ủy ban nhân dân
cấp xã xác nhận;
+ Một con của bệnh binh, người nhiễm chất độc da cam suy giảm khả năng
lao động từ 61% đến 80%;
+ Có anh, chị hoặc em ruột là hạ sĩ quan, binh sĩ đang phục vụ tại ngũ; hạ sĩ
quan, chiến sĩ thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân;
+ Người thuộc diện di dân, giãn dân trong 3 năm đầu đến các xã đặc biệt khó
khăn theo dự án phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước do Ủy ban nhân dân cấp
tỉnh trở lên quyết định;
+ Cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên xung phong được điều động đến
công tác, làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy
định của pháp luật;
+ Đang học tại cơ sở giáo dục phổ thông; đang được đào tạo trình độ đại học
hệ chính quy thuộc cơ sở giáo dục đại học, trình độ cao đẳng hệ chính quy thuộc cơ
sở giáo dục nghề nghiệp trong thời gian một khóa đào tạo của một trình độ đào tạo.
- Những công dân sau đây được miễn gọi nhập ngũ trong thời bình
+ Con của liệt sĩ, con của thương binh hạng một;
+ Một anh hoặc một em trai của liệt sĩ;
+ Một con của thương binh hạng hai; một con của bệnh binh suy giảm khả
năng lao động từ 81% trở lên; một con của người nhiễm chất độc da cam suy giảm
khả năng lao động từ 81% trở lên;
+ Người làm công tác cơ yếu không phải là quân nhân, Công an nhân dân;
+ Cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên xung phong được điều động đến
công tác, làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy
định của pháp luật từ 24 tháng trở lên.
* Chế độ chính sách đối với HSQ, binh sĩ phục vụ tại ngũ quy định như
- Hạ sĩ quan và binh sĩ được bảo đảm kịp thời và đầy đủ nhu cầu về vật chất
và tinh thần theo chế độ tiêu chuẩn quy định.
- Được hưởng chế độ nghỉ phép, phụ cấp, được tính thời gian phục vụ tại ngũ
vào thời gian công tác.
- Trước khi nhập ngũ công tác ở đâu thì sau khi xuất ngũ nơi đó có trách nhiệm
nhận lại.
- Trước khi nhập ngũ có giấy gọi nhập học ở các trường thì sau khi xuất ngũ
được vào học ở các trường đó.
 4

- Trong quá trình tại ngũ nếu hạ sĩ quan bị bệnh, bị thương, bị chết thì bản thân
và gia đình được hưởng chế độ theo quy định.
* Quyền lợi của gia đình hạ sĩ quan và binh sĩ
- Bố, mẹ, vợ và con được hưởng chế độ trợ cấp khó khăn đột xuất theo chính
sách của Nhà nước.
- Thân nhân của HSQ, binh sĩ được khám bệnh theo chế độ bảo hiểm y tế.
- Không phải đóng học phí và tiền xây dựng khi có gửi con ở nhà trẻ hoặc theo
học tại các trường phổ thông.
II. XỬ LÍ CÁC VI PHẠM LUẬT NGHĨA VỤ QUÂN SỰ 2015 VÀ NGHỊ ĐỊNH
SỐ 70/2019/NĐ-CP VỀ THỰC HIỆN NGHĨA VỤ CÔNG AN NHÂN DÂN
1. Xử lí các vi phạm Luật nghĩa vụ quân sự
Xử phạt hành chính: - Không có mặt đúng thời gian, địa điểm kiểm tra khám
sức khỏe ghi trong giấy gọi kiểm tra, khám sức khỏe NVQS mà không có lý do chính
đáng bị phạt tiền từ 800.000 – 1.200.000 đồng.
- Người khám sức khỏe làm sai lệch kết quả phân loại nhằm trốn tránh NVQS,
hối lộ tiền hay lợi ích vật chất khác để làm sai lệch kết quả phân loại sức khỏe NVQS,
cán bộ, nhân viên y tế làm sai lệch yếu tố về sức khỏe bị phạt tiền từ 2 – 4 triệu đồng.
- Không có mặt đúng thời gian, địa điểm tập trung ghi trong lệnh gọi nhập ngũ
mà không có lý do chính đáng bị phạt tiền từ 1.5 – 2.5 triệu đồng.
* Truy cứu trách nhiệm hình sự:
Ngoài xử phạt hành chính, đối tượng vi phạm còn phải thực hiện biện pháp
khắc phục hậu quả: Buộc đăng ký nghĩa vụ quân sự, Buộc thực hiện sơ tuyển nghĩa
vụ quân sự theo kế hoạch của Hội đồng nghĩa vụ quân sự , Buộc thực hiện kiểm tra
hoặc khám sức khỏe,…
Ngoài ra, công dân vi phạm nghĩa vụ quân sự đã bị xử phạt hành chính theo
nghị định 120/2013/NĐ-CP mà vẫn tái phạm thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình
sự theo Điều 260, 261 Bộ luật hình sự sửa đổi, bổ sung năm 2009:
- Đã bị phạt tiền mà còn tái phạm, đối với công dân vi phạm sẽ bị phạt tù 3
tháng đến 5 năm tùy theo mức độ vi phạm.
- Đối với cán bộ nếu đã bị phạt tiền mà còn tái phạm thì bị phạt tù từ 6 tháng
đến 7 năm tùy theo mức độ vi phạm.
2. Xử lý các vi phạm thực hiện nghĩa vụ Công an nhân dân.
III. TRÁCH NHIỆM CỦA HỌC SINH
1. Học tập chính trị, QS, rèn luyện thể lực do trường lớp tổ chức
 5

- Điều 17 luật NVQS quy định: “…Việc huấn luyện quân sự phổ thông cho
học sinh ở các trường thuộc chương trình chính khoá; nội dung thống nhất trong toàn
quốc.
- Nội dung thể hiện ở môn Giáo dục Quốc phòng và An ninh.
- Học sinh cần có thái độ nghiêm túc trong học tập, rèn luyện, đạt kết quả cao
trong từng bài theo yêu cầu.
- Vận dụng kết quả học tập vào trong việc xây dựng nếp sống, sinh hoạt có kỉ
luật, văn minh. Chấp hành những quy định về luật NVQS trong thời gian học tập tại
trường, đi kiểm tra sức khoẻ và khám tuyển, nhập ngũ.
2. Chấp hành quy định về đăng kí nghĩa vụ quân sự
- Đối với học sinh cần thực hiện tốt việc đăng kí NVQS.
- Đăng kí NVQS là việc kê khai lí lịch và các yếu tố cần thiết khác theo quy
định của pháp luật đối với người trong độ tuổi đăng kí NVQS.
- HS đến tuổi đăng kí NVQS (nam từ đủ 17 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở
lên có chuyên môn cần cho quân đội) phải đăng kí nghĩa vụ quân sự.
- Đăng kí NVQS được tiến hành tại nơi cư trú của công dân do BCH quân sự
cấp xã (phường) và BCH quân sự cấp huyện (quận) thực hiện.
- Khi thay đổi nơi cư trú thì trong thời hạn 10 ngày phải khai báo với Ban chỉ
huy quân sự nơi chuyển đến.
- Trách nhiệm của học sinh khi đăng kí NVQS là kê khai đầy đủ, chính xác,
đúng thời gian quy định.
3. Đi kiểm tra sức khoẻ và khám sức khoẻ
- Việc khám sức khỏe lần đầu (17 tuổi) do cơ quan quân sự huyện (quận) phụ
trách.
- Việc khám sức khoẻ cho công dân trong diện gọi nhập ngũ do hội đồng khám
sức khoẻ cấp huyện (quận) phụ trách.
- HS đi khám sức khoẻ theo giấy gọi của Ban chỉ huy quân sự nơi cư trú.
4. Chấp hành nghiêm lệnh gọi nhập ngũ
- Hằng năm chỉ gọi nhập ngũ 1 lần: Từ năm 2016 trở đi, chỉ có 1 đợt gọi nhập
ngũ là tháng 2 hoặc tháng 3. Trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh thì
được gọi nhập ngũ lần thứ 2. Đối với địa phương có thảm họa hoặc dịch bệnh nguy
hiểm thì được điều chỉnh thời gian gọi nhập ngũ. Quy định thời gian này cũng áp
dụng cho việc gọi tham gia nghĩa vụ công an nhân dân. Lệnh gọi nhập ngũ phải đưa
trước 15 ngày.
 6

- Công dân phải có mặt đúng thời gian, địa điểm ghi trong lệnh gọi nhập ngũ, nếu
không thể có mặt thì phải có chứng nhận của UBND xã (phường).