SAYISAL ELEKTRONİK

9.HAFTA

Öğr. Gör Sevgi TAÇYILDIZ

Ders notları Eskişehir Teknik Üniversitesi Porsuk Meslek Yüksekokulu bünyesinde verilen SAYISAL ELEKTRONİK
dersi için derlenerek hazırlanmıştır. Herhangi bir şekilde orijinallik iddiası ve yayın niteliği yoktur. Eğitim amaçlı ders
notları niteliğindedir. Okunabilirliği arttırmak amacı ile atıflar belirtilmemiştir.
 LOJİK FONKSİYONLARIN STANDART FORMLARI
Lojik fonksiyonlar iki farklı formda ifade edilebilir:
➢ Çarpımların Toplamı (Sum of Products)
➢ Toplamların Çarpımı (Product of Sums)
Çarpımların toplamı formunda önce AND (VE) kapısı ile çarpma yapılır ve sonra bu
çarpımlar OR (VEYA) kapısı kullanılarak toplanır. Toplamların çarpımı formunda ise
birden fazla OR (VEYA) işlemi sonucuna AND (VE) işlemi uygulanır. Lojik ifadeler bu
iki formda ifade edilebildiği gibi kendi aralarında dönüşümleri de yapılabilir.
Herhangi bir fonksiyonun, standart formunda tüm değişkenler, her terimde kendisi veya
değili olarak bulunmalıdır.
Y(A, B, C) = A. B + A. B. C “Standart formda değil”
̅ B. C̅ + A. B
Y(A, B, C) = A. ̅. C “Standart formda”
Çarpımların Toplamı (Sum of Products)
Değişkenlerin çarpımlarından ve bu çarpımların toplamlarından oluşur.
̅ + A. B + B
Y ( A, B, C) = A ̅. C Çarpımlar toplamı

Giriş Fonksiyon
Değişkenleri Bileşenleri

Bu fonksiyonu standart hale getirmek için her terimde tüm değişkenlerin bulunması
gerekir. Girişte belirtilen değişkenlerin sırası değişmeyecek şekilde her bileşen tüm
değişkenlerin yer aldığı şekli ile yazılır.
̅ + A. B + B. C
Y ( A, B, C) = A
̅ . (B + B
Y (A, B, C) = A ̅ ). (C + C̅ ) + A. B. (C + C̅) + (A + A
̅). B. C

̅. B + A
= (A ̅. B
̅). (C + C̅) + A. B. C + A. B. C̅ + A. B. C + A
̅. B. C

=𝐀 ̅ . 𝐁. 𝐂̅ + 𝐀
̅ . 𝐁. 𝐂 + 𝐀 ̅. 𝐁
̅. 𝐂 + 𝐀 ̅ . 𝐂̅ + A. B. C + A. B. C̅ + A. B. C + A
̅. 𝐁 ̅ . B. C
̅ . B. C + A
=A ̅. B. C̅ + A
̅. B ̅. B
̅. C + A ̅ . C̅ + A. B. C + A. B. C̅ + A. B. C + A
̅. B. C

Standart Çarpımlar toplamı şeklinde ifade

Hafta9
Aynı olan bileşenlerden sadece bir tanesi yazılır ve Y ifadesi tekrar düzenlenir.
Y (A, B, C) = ̅A. B. C + A
̅ . B. C̅ + A
̅. B ̅. B
̅. C + A ̅. C̅ + A. B. C + A. B. C̅
Standart çarpımlar toplamı şeklinde yazılan lojik ifadedeki her bir terime minterm denir
ve ∑ ile gösterilir. Mintermler oluşturulurken değişkenin kendisi 1, değili 0 olarak alınır.

̅ . B. C + A
Y (A, B, C) = A ̅. B. C̅ + A
̅. B ̅. B
̅. C + A ̅ . C̅ + A. B. C + A. B. C̅
=011 + 010 +001 + 000 + 111+ 110
= m3 + m2 + m1 + m0 + m7 + m6 minterm
= ∑(0, 1, 2, 3, 6, 7)

ÖRNEKLER
̅ . 𝐂 ifadesinin standart formunu ve minimum terimlerini
1. 𝐘(𝐀, 𝐁, 𝐂) = 𝐀 + 𝐁. 𝐂 + 𝐀
bulunuz.
Çözüm:
➢ Y ifadesinde ilk terimde B ve C değişkenleri eksiktir. Bu değişkenleri terime
̅ ) yazılır.
̅ ). (𝑪 + 𝑪
eklemek için A değişkeninin yanına (𝑩 + 𝑩
̅ ) yazılır.
➢ Y ifadesinde ikinci terim B.C ‘de A değişkeni eksik olduğundan (𝑨 + 𝑨
̅ ) yazılır.
➢ Y ifadesinde üçüncü terimde de B değişkeni eksik olduğundan (𝑩 + 𝑩
̅). (C + C̅) + (A + A
Y(A, B, C) = A. (B + B ̅). B. C + A
̅. (B + B
̅). C
= A. B. C + A. B. C̅ + A. B ̅. C̅ + A. B. C + A
̅ . C + A. B ̅. B. C + A
̅. B. C + A
̅. B
̅. C
= A. B. C + A. B. C̅ + A. B ̅. C̅ + A
̅ . C + A. B ̅ . B. C + A
̅. B
̅. C (Standart Çarpımlar toplamı)

= 111 110 101 100 011 001

= m7 + m6 + m5 + m4 + m3 + m1 (minterm)

= ∑(1, 3, 4, 5, 6, 7)

Standart form elde edildikten sonra doğruluk tablosu kullanılarak minimum terimler
bulunabilir.
Minimum terimleri bulmak için verilen Y ifadesinin doğruluk tablosu oluşturulduğunda
Y(A, B, C) eşitliğinde her bir bileşen için çıkış değerleri 1 diğer durumlar için 0’dır.

Hafta9
 Girişler Çıkış
Decimal Mintermler
A B C Y(A,B,C)
0 0 0 0 0
1 0 0 1 ̅. 𝐁
𝐀 ̅. 𝐂 1 m1
2 0 1 0 0
3 0 1 1 ̅ . 𝐁. 𝐂
𝐀 1 m3
4 1 0 0 ̅ . 𝐂̅
𝐀. 𝐁 1
m4
5 1 0 1 ̅. 𝐂
𝐀. 𝐁 1
m5
6 1 1 0 𝐀. 𝐁. 𝐂̅ 1
m6
7 1 1 1 𝐀. 𝐁. 𝐂 1
m7
Y(A, B, C) = ∑(1, 3, 4, 5, 6, 7)

2. İki girişli VE DEĞİL kapısının standart formunu ve minimum terimlerini bulunuz.

Çözüm:
Decimal Girişler Mintermler Y (A,B)
A B
0 0 0 ̅. 𝐁
𝐀 ̅ 1
1 0 1 ̅. 𝐁
𝐀 1
2 1 0 ̅
𝐀. 𝐁 1
3 1 1 A. B 0

̅. B
Y(A, B) = A ̅. B + A. B
̅+ A ̅

Y(A, B) = Σ(0, 1, 2) = m0 + m1 + m2
Çalışma Sorusu
̅ ifadesinin mintermlerini bulunuz.
Y (A, B, C) = A. C + B
Toplamların Çarpımı
Değişkenlerin toplamlarından ve bu toplamların çarpımından oluşur.
̅) . (B + C)
Y( A, B, C) = (A + B Toplamların Çarpımı

Giriş Fonksiyon
Değişkenleri Bileşenleri

Hafta9
Fonksiyonu standart hale getirmek için her terimde tüm değişkenlerin bulunması
gerekir. Girişte belirtilen değişkenlerin sırası değişmeyecek şekilde her bileşen tüm
değişkenlerin yer aldığı şekli ile yazılır. Yani,
➢ Y ifadesinde ilk terimde C değişkeni eksiktir. Bu değişkeni terime eklemek için
̅ yazılır.
𝐴 + 𝐵̅ ifadesinin yanına 𝑪. 𝑪
̅ yazılır.
➢ Y ifadesinde ikinci terim B+C ‘de A değişkeni eksik olduğundan 𝑨. 𝑨
̅) . (B + C)
Y( A, B, C) = (A + B
̅ + C. C̅). (A. A
= (A + B ̅ + B + C)

̅ + C̅). (A + B + C). (A
̅ + C). (A + B
= (A + B ̅ + B + C)

Standart Toplamlar Çarpımı şeklinde ifade

Standart toplamlar çarpımı şeklinde yazılan lojik ifadedeki her bir terime maxterm
denir ve ∏ ile gösterilir. Maxtermler fonksiyonun '0' olmasını sağlayan terimlerdir.
Maxtermler oluşturulurken değişkenin kendisi 0, değili 1 olarak alınır.
̅ + C̅). (A + B + C). (A
̅ + C). (A + B
Y(A, B, C) = (A + B ̅ + B + C)
= ( 0 + 1 + 0 ). (0 + 1 + 1 ). (0 + 0 + 0). (1 + 0 + 0)
= M2 . M3 . M0 . M4 Maxterm
= Π(0, 2, 3,4)
ÖRNEKLER
1. İki girişli VEYA DEĞİL kapısının standart formunu ve maximum terimlerini
bulunuz.
Çözüm:
Decimal Girişler Maxtermler Y (A,B)
A B
0 0 0 A+B 1
1 0 1 ̅
𝐀+𝐁 0
2 1 0 ̅+𝐁
𝐀 0
3 1 1 ̅+𝐁
𝐀 ̅ 0

̅ + B). (A
̅). (A
Y(A, B) = (A + B ̅+B
̅) = (0 + 1). (1 + 0). (1 + 1)
Y(A, B) = M1 . M2 . M3 = Π( 1, 2, 3)

Hafta9
 ̅ + 𝐂). (𝐀
2. 𝐘(𝐀, 𝐁, 𝐂) = (𝐀 + 𝐁 + 𝐂). (𝐀 + 𝐁 ̅ + 𝐁 + 𝐂̅ ). (𝐀
̅ + 𝐁 + 𝐂). (𝐀 ̅ +𝐁
̅ + 𝐂)
standart formda verilen ifadenin maximum terimlerini bulunuz.
Çözüm:
Maximum terimlerini bulmak için verilen Y ifadesinin doğruluk tablosu oluşturulur.
Y(A,B,C) eşitliğinde her bir bileşen için çıkış değeri 0 diğer durumlar için 1’dir.

Girişler Çıkış
Decimal Maxtermler
A B C Y(A,B,C)
0 0 0 0 (𝐀 + 𝐁 + 𝐂) 0 M0
1 0 0 1 1
2 0 1 0 ̅ + 𝐂)
(𝐀 + 𝐁 0 M2
3 0 1 1 1
4 1 0 0 ̅ + 𝐁 + 𝐂)
(𝐀 0 M4
5 1 0 1 ̅ + 𝐁 + 𝐂̅ )
(𝐀 0 M5
6 1 1 0 ̅ +𝐁
(𝐀 ̅ + 𝐂) 0 M6
7 1 1 1 1

Maxtermler: Y(A, B, C) = Π (0, 2, 4, 5, 6)

Mintermler: Y(A, B, C) = Σ (1, 3, 7)
̅ (𝐀 + 𝐂) şeklinde verilen ifadenin maximum terimlerini bulunuz.
3. 𝐘(𝐀, 𝐁, 𝐂) = 𝐁.
Çözüm:
I. YOL:
̅+B
Y(A, B, C) = (A. A ̅ + C. C̅). (A + B. B
̅ + C)

̅ + C̅). (A
̅ + C). (A + B
Y(A, B, C) = (A + B ̅+B ̅+B
̅ + C). (A ̅ + C̅). (A + B + C). (A + B
̅ + C)

̅ + C̅). (A
̅ + C). (A + B
Y(A, B, C) = (A + B ̅+B ̅+B
̅ + C). (A ̅ + C̅). (A + B + C)
= (0+1+0 ) . (0+1+1) . (1+1+0) . (1+1+1) . (0+0+0)
= M2 . M3 . M6 . M7 . M0
= Π(0, 2, 3, 6, 7) maxterm

Hafta9
2.YOL:
̅ (A + C) = B.
Y(A, B, C) = B. ̅ A+B
̅. C
̅ (C + C̅) + (A + A
= A. B. ̅). B
̅. C
= A. B. ̅. C̅ + A. B
̅ C + A. B ̅. B
̅. C + A ̅. C
̅. C̅ + A
̅ C + A. B
= A. B. ̅. B
̅. C
= 101 + 100 + 001
= Σ(1, 4, 5) minterm
ÖZET: Mintermleri oluşturmak için fonksiyondaki “1” değerleri, maxtermleri oluşturmak
için “0” değerleri alınır.
Çalışma Sorusu
1. Y(A, B, C, D) = Π(2, 4, 5, 7, 9, 13, 14, 15) fonksiyonuna ait standart formu yazınız.
2. Aşağıda verilen doğruluk tablosuna göre Y (A, B, C) fonksiyonu için
a. Standart formu yazınız ve mintermleri bulunuz
b. Standart formu yazınız ve maxtermleri bulunuz.

Girişler Çıkış
A B C Y(A,B,C)
0 0 0 1
0 0 1 0
0 1 0 0
0 1 1 1
1 0 0 1
1 0 1 1
1 1 0 0
1 1 1 0

Hafta9