قصة اسامة بن زيد بن حارثه

ÖàμdG ´É£b
ΩÓ°SE’G ≈a óFÉb ô¨°UCG

iOGóYE’G ≈fÉãdG ∞°ü∏d
º``∏`≤H
πjóæb º©æŸG óÑY ≈WÓÑª÷G ≈∏Y
º«∏©àdGh á«HÎdG IQGRh êQÉN ÜÉàμdG Gòg ∫hGóàH ìô°üe ÒZ

ÉæJÉæHh ÉæFÉæHCG ¤EG
iOGóYE’G ≈fÉãdG ∞°üdG äÉÑdÉWh áÑ∏W
IQGRƒdG á°SÉ«°S ™e É«°û“ zójR øH áeÉ°SCG{ º∏°ùŸG π£ÑdG á°üb Ωó≤f
äÉÑ∏£àe ™e Ö°SÉæàJh ,ºμdƒ«e ™e ΩAÓààd ,ègÉæŸG ôjƒ£Jh ójóŒ ≈a
.IÉ«◊G ä’É› ≈à°T ≈a GQk ƒ£J ó¡°ûj iòdG ,åjó◊G ô°ü©dG
Úª∏°ùŸG ∫É£HC’ záª«¶©dG IÒ°ùdG{ á°ü≤dG √òg ≈a GhóŒ ¿CG ≈æªàfh
Ihó≤dG É¡«a ¿hóŒh ,É¡dÉ£HC’ ºμFÉªàfÉH ¿hõà©Jh ,É¡H ¿hôîØJ ≈àdG
IÒ°ùe GhOóŒ ≈àM ,É¡æe Gƒª∏©àJh ,É¡H Ghóà≤J ¿CG Öéj ≈àdG á◊É°üdG
ºμ°ùØfC’ GƒæÑJh ,ÉgôNÉØeh ÉgOÉ›CG ºμàeC’ Ghó«©Jh ,AÉª¶©dG A’Dƒg
.ìÉéædGh Iõ©dG ≥jôW
ƒg ,áeÉ°SCG á°üb øe ÖdÉ£dG É¡jCG ¬ª∏©àJ ¿CG Öéj ¢SQO ºgCG π©dh
Ö◊Gh ∫É°†ædGh ìÉØμdG ¬≤jôW ,≈fÉeC’G ≥«≤–h IÉ«◊G ≈a ìÉéædG ¿CG
;ÖLGƒdG AGOCG ≈a ≈fÉØàdGh
.ÓªY ø°ùMCG øe ôLCG ™«°†j’ `` ¤É©J `` ¬∏dG ¿C’
≥«aƒàdG ¤h ¬∏dGh
∫hC’G π°üØdG
áeôμŸG áμe ≈a
z Iô`````é¡dG π``````Ñb {
:Ëó≤J
¥ƒ°S øe ,áKQÉM øH ójR ,ó∏jƒN âæH áéjóN Ió«°ùdG äÎ°TG
≥`àYCG óbh ,˜ óªfi ,É¡LhR ¤EG ¬JógCG ºK ,áeôμŸG áμÃ ®ÉμY
.√ÉæÑJ ób ¬fCG ø∏YCGh ,π«YÉª°SEG ôéM ¤EG êôN ºK ,kGójR √’ƒè ≈ÑædG
¢ûëL âæH ÖæjR) øe ¬Lhõa ,ójR áfÉμe ™aôj ¿CG ≈ÑædG OGQCGh
,˜ ¿Éch ,(áeÉ°SCG) √Éª°SCG Gk ódh á«fÉãdG øe ójR Ö‚CG óbh ,(øÁCG ΩCGh
¬Ø£Yh ¬Ñ◊ ¿Éμa ,√o óo pgór ¡n jo h Òn ¨°üdG π
o Ñu ≤n jo h ,ójR â«H ≈∏Y OOÎj
.√ô¨°U òæe áeÉ°SCG ¢ùØf ≈a äÉYÉÑ£fG
®É````μY ¥ƒ``°So ≈``à

p ôo≤dÉH n®ÉμY ¥
Ü o ƒ°Sh ,pIón ©r ≤dG iP ô¡°Tn øe º«°ùæs dG ≥ n «bQ Éek ƒj ¿Éc
≈àdG º¡©∏°S ™n «H Qo ÉéàdG ¬«a ôo °TÉÑn j ,i u ƒæ°ùdG √óYƒe ≈a ºl FÉb án sμe øe
t ¬«a ô°TÉÑjo Éªc ,pá«s pHôn ©n rdG pIôn jõé∏d pIQn hÉé
Ao Gô©°ûdG n oŸG p¿Gó∏ÑdG øn e Égn ƒÑ∏L
n
s ≈∏Y m Ìnfh ôm ©r °Tp øe º`¡oëFGônb p¬H räOn ÉnL Éne nAÉn≤dEG oAÉnÑ n£oÿGh
¥É°ûY (1)
..p ™«aôs dG p¿É«`ÑdG ≈Ñu ëeo h ,ÜOnC’G

. ™Ñ£dG IOƒLh øgòdG ≈gh áëjôb ™ªL : º¡ëFGôb (1)
5
kIOÉYn p ≥«bôdG Ao ÉæàbG ¿Énc PEG ,(1)p ≥«bôdG ™«Ñd ¢ü°ü
l în eo l¿Éμe p¥ƒ°ùdG
q ≈ah
..pÚ◊Gp ∂dP ≈a pÜôn ©n dG ô«r nZhn Üô©dG Ap ÉjôKnCG óæY ák aƒdrCÉe
¬∏dG óÑY øH óªfi â«H ≈a áKQÉM øH ójR

øe m º«¶Yn mÖfÉL n ≈∏Y lIó«°Sn ≈n pgh ` ó∏jr ƒn N o â o æH áo éjóN â r `fÉch
º«μM n É¡«NnCG øHG ¤EG ä r óp¡Yn ór bn ` ó°SnCG ≈æH É¡à∏«Ñb ±Gô°Tr nCG o¿rCÉ°T ,(2) Ap GôãdG
ºl «μM òn N n nCG ór ≤n an ,É¡àeóNp ≈∏Y Ωo ƒ≤jn Éek ÓZ É¡d iÎ°ûjn ¿CG m ΩGõM øHG
,p ≥o∏oÿG ø n °ùMh án Ñ«£dG ¬«a ºn °Sƒns J ΩÓZ ≈∏Y ÌYn ≈àM n p¥ƒ°ùdG t ≈a ∫ o ƒéà
s jn
,™o FÉÑdG πÑb Égn óæYh ..ºgQr O páFÉª©HQnCG ≠∏H ≈àM p¬pæªn nK ≈∏Y Ωo hÉ°ùn jo òNnCÉa
..áé n jóN ¬pàªY pâ«Hn ¤EGp p ΩÓ¨dÉH ºl «μM OÉ©a
,pIôª°ùdG t ójó°T ôo ª°SnCG ¬ofƒdh ,(4) ¢ù n n£ranCG m∞fnCG GP ,(3) É©k aÉj Éek ÓZ n¿Éc
√òg π n £H án eÉ°SoCG óo ©H Éªn «a Ö‚nCG iòsdG ƒgh ,náKQÉM øH óo jR ¬ªo °SGh
.pá°ü≤dG
Ωn Ó¨dG Ωn ón≤oJ ¿nCG äQôbh ,√pQÉ«àNG ø o É¡n «NnCG øHr ’ áo éjóN ä
n °ùr M r ôμ°T
..mäGƒæn °Sn p ™°†ÑH p¬pã©r H πÑb ∂dnP ¿Éch ,¬∏dG óÑY øH óªfi É¡Lhõd ák js ógn
..n®ÉμYo p¥ƒ°So ≈a ™«r Ñn ∏d ¢Vp n ôYo GPÉŸh ,náKQÉM ø o H óo jr Rn ƒg ø
r en ø r μp ndh
ºo ¶YnCG óo ©H Éª«a ¬d ¿ƒμj ≈às M ,nájGópÑdG √òg ¬d Ö n àn c iòsdG ƒn go Qn ón ≤rdG ¿EGp
..p ΩÓ°SE’G p ïjQÉJ ≈a ¬∏LnCGh m¿rCÉ°T
Ωƒb øe ƒg É‰EGh ..p ≥«bôs dG p¥ƒ°So ≈a ÉgnAÉæHnCG o™«ÑJ mIô°SoCG øe ¢ù n r«d ¬fEG
..pIÉ«◊G ´Éàeh ,É«fódG ±ôo N r Ro øe ÉgGóY Ée ≈∏Y án jô◊G ¿hôKDƒr jo
p¬dGƒNCG â«H ≈a √OƒLh Ap ÉæKnCG ≈a GÒk °Sp nCG òN p oCG ¬sfEÉp a p ™«Ñ∏d ¬°Vôr Yn Ö o Ñn °Sn ÉeCG
óbh ..É¡∏gnC’ IQÉjR ≈a án Ñ∏©K oâæH ión ©°So ¬teoCG âfÉc PEG ,m ø©r ne p ≈æH ≈u ëH
. ≈æ¨dG : AGôãdG (2) . ó«Ñ©dG : ≥«bôdG (1)
. ∞fC’G áÑ°üb ¢†Øîæe : ¢ù£aCG (4) . Æƒ∏ÑdGh ÜÉÑ°ûdG ø°S øe ÉÑk jôb :É©k aÉj (3)
6
r ô°Sn nCG øe ™n e Ωn Ó¨dG äôn °Sn nCGh ,p ø«r ≤n dG ≈æH øe ál HÉ°üY ≈u ◊G ≈∏Y ä
ä r QÉZnCG
..®ÉnμYo p¥ƒ°ùH ™«Ñ∏d É©k «ªL º¡àr °Vô n Yn ºK ,m¿Éª∏Zp øe
,ør«≤n dG ≈æH øe máHÉ°ü n Yp ój ≈a GÒk °SnCG n™bn hn ¬næHG ¿nCG án KQÉM ¤EG ≈ªp of ÉŸh
.p ⁄C’G ós °TnCG ºsdnCÉJh ,p¿õr o◊G ≠n ∏Hr nCG n¿õM n
,√óÑc Iò∏ah ¬æHG ≈∏Y Ak ÉμHo QÉ¡ædÉH π n «r s∏dG πo °UGƒjo ƒgh ` áo KQÉM ø r μj ⁄
øH óªfih ,ó∏jƒN pâæH án éjóN pâ«H ≈a ¢û«Y CÉægr nCÉH ºo ©ær jn Gók jr R ¿nCG º∏©jn
.¬∏dG óÑY
PEG ,¬∏gr nCG ¤EG pIOƒ©dG ≈a ôr μØjo ⁄ ¬o sfEG ≈àM ,Éªn ¡©en ¢û n «r ©dG ÜÉ£àn °SG ó≤d
,p øjr ƒHnC’G ¿É`æM ø`Y á∏eÉ©ŸG p ø`°ùr M o h pájÉYôu dGh Ö u `◊ÉH √o É`°VƒY s Éª¡sfEG
.Ap Ébó°UnC’G p ìôn neh ,p πgnC’G p ¢ùfoCGh
Rm GôW i t nCG :∫
n GDƒ°ùdG Gòg É¡n «∏Y ìô r£j ¬°ùØf p ¤EG ÓN Éª∏c ól jr R ¿Éc
πãe ≈a kÓLQ ¬JÉ«M ≈a ôn j ⁄ ¬fEG ..¬∏dG óÑY øH óo ªfi ∫ÉLôu dG øe º«¶Y
É©k «ªL p ¢SÉæq dG øY ∞ o ∏àîj ¬fEG .√p Òª°V páØs Yh ,p¬≤p o∏N o p Ωôch .(1)¬∏FÉª°T pábs Q
: Ékcƒ∏°Sh Gôk μa
. nçó– GPEGp p¿É°ù∏dG ∞ o «ØY ƒ¡a n
.óYn hn hnCG ón gn ÉY GPEG ≈w ah
.¬s≤M ≥ x M iP π s c ≈£©j ∫ l OÉY
.(2)ák æ«¨°V hCG Gók ≤M tøμoj’ Iôjô°ùdG ≈≤f
.päÉ¡Ñ°ûdG t øY ¬odÉ©anCGh ¬odGƒrbnCG √õæàJ Ú l enCG
.pándƒLôt dG πo eÉc ..p ™°VGƒàdG ºt L
.¬Ñs MnCG ¬o £ndÉNn ø r en h ,¬o Hn Égn √BGQ ø r en
.pôgódG pÖFGƒf ≈∏Y oÚ©oj πH ,nπFÉ°ùdG Ot ôj’ Ol GƒnL
.øFÉ¨°V ™ªédGh .√ôc : áæ«¨°V (2) . áæ°ùëdG äÉØ°üdG : ¬∏FÉª°T ábQ (1)
7
≥``````àƒªdG QÉ`````````«àN’G
¬∏dG póÑY ø n H óªfi ôKDƒj ¬à∏©L
n h ánKQÉM ø n H ón jR ä r ô¡n Hn π o FÉª°Th n ä l ÉØ°U
..p¬JÒ°ûY p hn p¬∏gr nCG ≈∏Y ≈àM
s¿CG ≈∏Y É©k WÉb ¬Ho GƒL ¿Éμa ,móªs Ù ¬Ñu M ≈a m Ωƒj ä n GP ól jR ø n ëào eG
n HôbnC’G ¬JÒ°ûY øeh ¬jƒHnCG øe ¬«dEG Ö
..Ú t M n nCG Gók ªfi
Ée ¿ÉYôr °Sh ,√pódGh pIÒL røe ôm ØæH uè◊G º°SG p ƒn ne óMnCG ≈a ≈≤àrdG ón≤an
,√pó≤r an ≈∏Y m ≥«ªY m¿õr M o ≈a º«≤j √ódGh s¿CÉH √o hÈNnCG ÉsŸh ,√ƒaôYn h º¡aôY
: É¡æe äÉ«HC’G √òg √hó°ûfnCG º¡d ∫Éb
ôp YÉ°ûŸGn ón æY pâ«ÑdG óo «©nb ≈ufEÉp a (1)
Ék«FÉf oâræc ¿EGh ≈peƒnr b ¤EG tøMnCG
≈∏îàdG ¤EG √ƒYór jn h ,máÁôc mIô°SoCG ≈a ¢û«©jn ¬sfnCG ≈∏Y √ódGh ø o Äª£j ¬fEG
.√o É°Sn nCGh ¬fõr M o øY
ƒYo ój Ée sπc oπª– É¡sfnCG n™neh ..≠dÉH Qm hô°ùH o ádÉ°SôdG √òg áo KQÉM ≈s≤∏J
≈∏Y É≤∏£fGh ,Éªn ¡«à∏MGQ Ö l ©c √ƒNCGhn ƒg Ö n cQ ó≤a ,páæ«frCÉª t£dG ¤EG
Éª¡d π«≤p an ,¬∏dGpóÑY p øH óªfi øY ’nCÉ°S ÉgnÓNO Éen óæYh ..áμe ¤EG QƒØdG
..óé°ùŸÉH ¬sfEG
: ¬d p¿’ƒ≤jh ¬en ÉenCG ¿ÉØ≤jn Ú∏LôH ` óÑs ©àj ¢ùdÉL n ƒgh ` ól ªs fi Ån Lƒa
oπgr nCG rºoàrfnCG ...¬eƒnb óu«°S øHG Éj ..º°TÉg nøHG Éj ...Ö∏£ŸG póÑY nøHG Éj
≈a ∑ÉæÄL ....Òn °Sp nC’G n¿ƒª©£Jh (2)≈fÉ©rdG n¿ƒtμØo nJ ...¬fGÒLhn ¬∏dG p Ωôn M n
...¬pFGópa ≈a Éæn «r dEGp ør °ùp M
r nCGh ,Éæn «r n∏Yn ør æo eÉa .∑ n óæY ÉæpæHG
: Éª¡o nd n∫Énbhn ól ªs nëoe Éªn ¡«dEG âØàdG
? ƒn go ø r en `
: p¿ÓL o ôs dG ∫ n Énb
. √nAGópàar G óo jôf ..náKpQÉM oøH óo jR `
.ô°SC’Gh ¥ôdG øe ≈fÉ©j øe πc : ≈fÉ©dG (2) . kGó«©H : Ék«FÉf (1)
8
: ól ªfi ∫ n Énb
ÉfnCG Éne ¬∏dGƒa ≈fQÉàNG ¿EGh ,rºoμd ƒn ¡o an ºcQÉnàN r G ¿EÉa ,o√hÒîa √ƒYOG
.Gók MnCG ≈fQÉàNG øen ≈∏Y Qo Éàn NnCG iòsdÉH
.â n nCGh p∞°ü
n ær °ùM n æs dG ≈∏Y ÉænJOpR : ¿ÓL o ôs dG ∫Éb
ÚH nπnãne Éªndh ..nánKQÉM nøH ón jR iOÉæoj øÃ ól ``ªfi ôn nenCG Qp ƒ```ØdG ≈∏Yh
: ¬dnCÉ°S p¬jr ój
? óo rjR Éj Ap ’Dƒg o±ôp ©r nJnCG `
. ≈ªu Y Gòghn ,≈HnCG Gòg .. º©f : ójR
. Éªgo ôr àn NG hnCG ≈fôr àn N
r Éa .∂ n d ≈àÑë°U o â n jr nCGQn hn ân ªr ∏Yn ø r en ÉfnCÉan :óªfi
.uº©dGh pÜnC’G p¿ÉμÃ ≈uæpe âfnCG .Gók MnCG n∂r«n∏Yn Qo ÉàNnCG iòdÉH ÉfnCG Éne : ójR
n «HnCG ≈∏Yh pájô◊G ≈∏Yn án jOƒÑo ©dG Qo ÉàîJnCG ..óo jRn Éj (1)∂ëjh :¿nÓLôdG
∂
?∂ n pà«H p πgr nCG ≈∏Yh ,∂ n ªu Yn h
¬«∏Y Qo Éàn Nr nCG iòsdÉH ÉnfnCG Éen ÉÄk «°T p πL
o ôs dG Gòg øe â o jr nCGQ ób ..º©f : ójR
.Gók HnCG Gók MnCG
GójR
k ≈sæÑàj ¬∏dG óÑY øH óªfi
,´ƒeót dÉH óªfi Éæ«Y â r °VÉan ≈às M nIÒNC’G nIQÉÑ©dG ≥£æj ól jR OÉc Ée
≈ærHG Gók rjR s¿nCG Ghóo ¡°TG ôn °†M n røe Éj :∫Ébh ,(2)ôp é◊G p ¤EG mójõpH nêôn Nh
.¬o oKQnCGh ≈æoKôp jn
π
x X ≈a ¢û«©j o ¬o æn Hr G s¿nCG ¤EGp s¿nCÉªWGh ,náKQÉM
n ¬o Lh (3)πs∏¡n nJ ∂dnP óæY
√ƒNnCGh ƒg π n Øn bn h ,Gók ªfi ´ n Oq ƒa ,p∞£©dGh pájÉYôu dGh Ö
u ◊G ø n e m π«∏X
.Éª¡«u M p GQ Ö
n ¤EGp p ø«r ©n L l ©c
. áÑ©μdG QGƒéH π«YÉª°SEG ôéM : ôéëdG (2) . ∂H áªMQ : ∂ëjh (1)
. ìôØdG äGQÉeCG ¬«∏Y äô¡X : π∏¡J (3)
9
ÚH Ékahô©e í n Ñn °UnCGh ;pá©bGƒdG √ògn ó©Hn ¬ào nfÉμe (1)â r ªn °S ó≤a ól jRn Ées CG
n õn nf Éen óær Yp ’EG Ö
o¿BGô≤dG ∫ o ≤n ∏dG Gòg π
r o£Ñr jn ºndh ..óªfi ø o HG óo jR ¬fnCÉH ¢SÉæs dG
: ∫ƒ≤j óªfi å©r nH ó©H oËôμdG
....(2)|p¬s∏dG ón æYp o§°ùrn bnCG ƒn go ºr ¡p pFÉHn B’ ºr go ƒYo Or G}
á````KQÉM øH ó```jR ΩÓ````°SEG

¬˘nfGó˘Lhhn ¬˘˘nÑ˘ r∏˘ bn É˘˘ªn ˘ go n’hr nCGh ,ná˘ é˘ jó˘˘N p¬˘ à˘ nLhRh ó˘˘ªÙ ól ˘ jR ¢ü˘ n ˘n∏˘ NnCG
n ôn br nCGhn ,m ≥jpó°U
Ü n ≈nahr nCGhn ,m ñnCG ¥ r nCG p¬«a p¿Éjôn jn p¿ÉLhr õs dG ¿Éch ,√o ôn Yp É°ûen hn
n ón °U
.p ø«r «paÉ°üdG
q Éªn ¡«r Ñn r∏bn ¤EGp m¿É°ùrn fEG
án éjóNh Gók ªs ë n eo ≈ØrdnCÉa IÒ¡¶dG â n bh â n «r Ñn dG ól jR πNO m Ωƒj ä n GnPh
≥dÉÿ lä’É¡àHG É¡∏oc ,p¿BGô≤rdG øpe mäÉªn ∏c p¿Gƒ∏rànjhn ¿Gón oé°ùr njh p¿É©ncôr nj
.Ap Éªn °ùdGh
s p ¢VQnC’G
Éªn ¡dnCÉ°S ,Éªn ¡JÓ°U n øe É«n ¡àfG Éªs ndh ,mäÉ n¶ënd ™n °†p r H Égk hóo °ûr en ól jR ∞ n bhn
™n °†p r H nCGôn bn h ,Ú
n ŸÉ©dG Ü u Q ¬∏d p¿É«n u∏°ü n jo Éª¡fEG :ól ªfi ¬nd ∫É≤na ` ¿Gón Ñ©j ø r ªs Y
™o HGQ ¬fEG :oIGhôt dG ∫ o ƒo≤jn .Ωn Ó°SE’p G Égn ôKCG ≈∏Y ól jR ≥æàYG ,p¿BGôo≤rdG ø n e mäÉjBG
≈HnCG øH ≈t ∏Yh ôμHn ƒHCGh áo éjóN ¬o n∏Ñb π n Nn On oå«M ΩnÓ°SEr ’G π n N n On øen
.ΩnÓ°SE’p G π n NOn øen ≈fÉK ¬qfEG :∫ƒ≤J äÉjGhôdG ¢†©r Hn h .ÖdÉW
,óªfi pâ«H ≈a Òl ¨°U n l´É©°T ≈gh ,ná«eÓ°SEr ’G IƒYódG ól jR nÖë p °U
iOÉn¨jo íÑ°UnCGh ,láÑpFÉ°Tn ¬o Ho ƒ°ûno J’h ,´ o õYõàj’ ÉkfÉÁEG pójó÷G p øjóu dÉH øeBGh
ìhôt dG É¡H o§Ñ¡j ≈àdG án «eÉ°ùdG s ÇOÉÑŸG ¬«∏Y ≈s≤∏àjh (3)¬M o phGôn jo h ≈ÑædG
Gƒª°S
v ¬oJÉYõnfh ,Ak ÉØ°U ¬°ùØfh o ,ÉkbGô°TEG ¬∏r≤Y Oo GOõ«a ,¬Ñ∏b ≈∏Y Ú o enC’G
.kAÓ©à°SGh
. 5 ájB’G ÜGõMC’G IQƒ°S (2) . â©ØJQG : âª°S (1)
. kAÉ°ùeh ÉkMÉÑ°U ¬eRÓjh ¬Ñë°üj : ¬MhGôjh ≈ÑædG iOÉ¨j (3)
10
øÁCG ΩCÉH ójR êGhR
ê
o GhõdG Gògn ¿Éch ,ø n ÁnCG ΩoCG ¬àn æ°VÉM ¬o L
n hR
s ójõd ≈ÑædG ÖM Ió°ûdh
. É¡u∏c pá«q eÓ°SEr ’G áeoC’G ≈∏Yn πH ,pÚLhõdG ≈∏Y GÒk N
ó©H ≈ueoCG É¡sfEGp : ` ácôH ≈t ≤«≤◊G É¡ªo °SGh ` nøÁnCG uΩoCG øY ∫ƒ≤j ≈t ÑædG ¿Éc
¿nCG ó©H √ôªr Y øe á°SOÉ°ùdG ≈a ƒgh ¬àjÉYQ ≈∏Y â r an ôn °Tr nCG É¡sfnC’ ,≈eu oCG
í
n Ñn °UC
r Gh .√Oo ƒY ós à°TG ≈àM √o ÉYôr J â∏Xh ,Ögr h â o æH áo æeBG ¬eoCG ânJÉe
.p√ô°SnCÉH p ⁄É©dG ≈a πH ,É¡u∏c p πFÉÑ≤dG ≈a ¿rCÉ°T GP kÓLQ
¤EG ¢SÉædG uÖnMnCG øe ÚæKG ÚH n™ªn éj ¿nCG páéjõdG √òg ≈a ≈t ÑædG ≈YGQn
.É¡°SÉ°SnCG Dƒao ÉμàdG n¿ƒμj ¿nCGh ,¬pÑ∏b
á`````èÉ``````°SCG ó`````````dƒ```è
âfÉch .äGƒæ°S ™°†ÑH ≈ÑædG å©H ó©H ø n ÁCn G Ωu Co ÉH mójr Rn ê
o GhR ºs nJ
¬«HnC G nípenÓne πªëj kÓØW móM p Gh ΩÉY ó©H p êGhõdG Gò¡d ¤hoC’G oIôªãdG
≈∏Y p¿ÉLhõdG ≥ØJGh ,¢ù£a o nC’G ∞
o fnC’Gh Ao Gôn ª°ùdG oIô°ûÑdG oå «M n øe
¿nCG ¬∏dG ÉYOn hn ,¬H ìôØa Op ƒdƒŸG Gò¡H ≈t ÑædG ≠∏HoCGh .áeÉ°SoCG ¬à«ª°ùJ
.≥u ◊G π«Ñ°S ≈a Gók gÉ› n¿ ƒμjn ≈às M ,¬«a ∑pQ ÉÑn jo
, √óo pgór ¡ojh , Òn ¨p °üdGs nπØr u£dG πuÑ≤n ojh mójR pâ«H ≈∏Y Oo Ot Îj ≈t ÑædG ¿Éc
, iôN r oC’G òp îØdG ≈∏Y Ú n °ùo◊G hCG øn °ù◊G ™o °†jh , √òp îa ≈∏Y ¬©o °†jh
≈a ¤hoC’G ä o ÉYn ÉÑn £p f’G ≈g ¬oØ£Yh ¬ofÉæMh ≈u ÑædG ä o ÓÑo bo âfÉc Gòμgh
ƒgh áo °†¨dGs ¬o M
o hQ ¬o àr ªn °ùæJ
s iòdG ± s Òo Ñ©dG ≈gh , án eÉ°Sn oCG p ¢ùØf
o ÉsØ°ûdG
. ƒoÑrënj kÓØW n∫GRÉe
11
π°üØdG
∫hC’G
? (®ÉμY ¥ƒ°S) øY ±ô©J GPÉe : 1 ¢S

? (ΩGõM øH º«μM) øe áéjóN Ió«°ùdG ¬àÑ∏W iòdG Ée : 2 ¢S
ôYÉ°ûŸG óæY â«ÑdG ó«©b ≈fEÉa É«FÉf âæc ¿EGh ≈eƒb ¤EG øMCG : 3 ¢S
? áÑ°SÉæŸG Éeh ? â«ÑdG πFÉb øe ( CG )
.Qƒ£°S ≈a ójR á°üb ¢üÿ (Ü)
? Gók jR ≈æÑàj ˜ ¬∏dG ∫ƒ°SQ π©L iòdG ∞bƒŸG Ée : 4 ¢S
ÒZ IQÉÑ©dG ΩÉeCG () áeÓYh ,áë«ë°üdG IQÉÑ©dG ΩÉeCG () áeÓY ™°V : 5¢S
:áë«ë°üdG
( ) . ˜ ¬∏dG ∫ƒ°Sôd Gók ÑY ¿Éc ¬fC’ ,áKQÉM øH ójR º∏°SCG ¯
( ) . ójR ≈a ≈ÑædG ó°TÉæj ΩGõM øH º«μM AÉL ¯
( ) . áéjóN Ió«°ùdG øe Gók jR ¬∏dG óÑY øH óªfi iÎ°TG ¯
.®ÉμY ≈a ™«Hh ø©e ≈æH øe ô°SCG øe ™e Gók jR Ú≤dG ƒæH ô°SCG ¯
( )
: ≈JCÉj Ée π∏Y : 6 ¢S
. øÁCG ΩCG øe ójR êGhR ( CG )
.ójR â«H ≈∏Y ˜ ≈ÑædG Oo Oq ôJ (Ü)
. π°üØ∏d ∂ª¡a ∫ÓN øe ójõd ˜ ∫ƒ°SôdG ÖM ≈∏Y πdO : 7 ¢S
12
≈fÉãdG π°üØdG
IQƒæªdG áæjóªdG ≈a
zIô```````````````é¡dG ó``````````````©H{
OÉ¡é∏d áeÉ°SCG ™∏£J
:Ëó≤J
∑QOCGh ,ºjôμdG ¿BGô≤dG øe Ak GõLCG ßØëa ,á«æjO ICÉ°ûf áeÉ°SCG CÉ°ûf
ø˘jó˘dG ¿ƒ˘Ä˘°T √Gƒ˘HCG ¬˘ª˘∏˘Yh ,¬˘JOÉ˘Ñ˘Yh ¬˘˘∏˘ dG ó˘˘«˘ Mƒ˘˘J ≈˘˘∏˘ Y ¢†ë˘˘j É˘˘e
ÜôëdG ìÓ°S ¢ùÑd ºK ,(QóH) ≈a OÉ¡édG ≈a ≈Ñ°üdG ôμa ,∞«æëdG
.¬uæ°Sp ôn¨°üd ≥jô£dG øe √hOQ ø«ª∏°ùªdG øμdh ,(óMCG) ≈a
¬˘Ø˘WGƒ˘Y √ó˘˘dGh Ö¡˘˘∏˘ jh , ÜÉ˘˘Ñ˘ °ûdG ø˘˘°S ø˘˘e ≈˘˘Ñ˘ °üdG Üô˘˘à˘ ≤˘ jh
.™ª°ùj ÉªH ≈àØdG ôKCÉàjh ,á©FGôdG á«eÓ°SE’G ádƒ£ÑdG ¢ü°ü≤H
ó¡°ûà°ùj ¬æμdh ,¢û«é∏d Gók FÉb (ójR) êôîj ,(áJDƒe) ájô°S ≈ah
á°UôØdG ¬d ìÉàJ ¿CG áeÉ°SCG ≈æªàjh ,áJDƒe AGó¡°T ¬HÉë°UC’ ≈ÑædG ≈©æ«a
.AGó¡°û∏d QCÉã«d
á«````æjódG áeÉ`````°SCG ICÉ````°ûf

pó«MƒnJ ≈∏Y ¢†ëJ
t p ºjônμdG ¿BGôr ≤o dG øe mäÉjBG pIôpcÉÑn dG ø°ùdG u ≈a π o Ør u£dG ≈Yhn
r hn p¬JOn ÉÑn Yp ≈dEG ƒYo ór nJh .p√ó«é
≈a ¬∏d ¿É«∏°üj ¬jr ƒHGnC iGnC Q ¬sfGnC Éªc .√ón M p ªJh ¬∏dG
. ¬JCÉ°ûf ≈a ÉgôKCG áeÉ°SCÉH âWÉMCG ≈àdG á«æjódG áÄ«Ñ∏d ¿Éμa ≈u °û©dGh IGó¨dG
13
™``````∏````````£Jh QGƒ```````````M
l
GQk GƒM ™n ª°Sn ,√ôªYo øe Iô°TÉ©dG ÜQÉb ób áeÉ°SCG ¿Éch ,mán∏«r nd ä n GnPh
ø˘e n±ôn ˘Yn hn ,¬˘pHÉ˘ë˘°U r nCGh ≈˘Ñ˘sæ˘dG ø˘e nø˘«˘cô˘°û˘ªo ˘dG p∞˘pbƒ˘r ne ø˘˘Yn p¬˘ jƒ˘˘HnCG ø˘˘«˘ H
ób m π¡r Ln ƒHnCG º¡ªo Ys õàj ø n «cô°ûªdG ø n e m πLQ páFÉª©°ùr pJ ≈ndGƒM n ¿nCG Éªn ¡p ãjóM n
≈Ñæs dG ¿CGh ,páæjóªdG ø n e pÜô≤dÉH ™o ≤n nJ ôl ÄH ≈gh ,mQóH ôp ÄH óær Yp Gƒ©o ªs éJ
.¬HÉë n °U r e máFÉªKÓK ≈dGƒë
r nCG ø n H ô«ÑμdG ón °ûr ë n rdG Gòg ≈n≤∏«n °Sn
p pÜôr ë
ós °V n rdG ≈a p∑Gôà°T’G r hn ,p¬jr ƒn Hn nCG ™en p êhôîrdG ≈dEG án eÉ°SCn G ¢ùØf o â r bÉJ
GOv Q ¬pfGOq ôj l¿ÉænMh l∞£Y É¡t∏c mäGônÑæH p ørjƒHnC’G søμndhn ..ø«cô°ûªdG
: ¬d ¿n’ƒ≤jn h ,Ék≤«bQ
É˘e óo ˘gÉ˘én ˘J ±
n ƒ˘°Sh n ,π˘jƒ˘ nW Op É˘¡n ˘é˘dG ≥ o ˘ jô˘˘Wh ,Gôk ˘ «˘ ¨˘ °U â n dRÉ˘˘en ∂ n fEG
.Oo É¡édG n∂©°Sh
≈˘∏˘Y ôq ˘°ü˘jo PEG ≈q ˘Ñ˘ °üdG
s ó˘˘æ˘ Y ák ˘ HÉ˘˘é˘ à˘ °SG ≥ n ˘ r∏˘ jn º˘˘nd p ø˘˘jƒ˘˘HnC’G Ωn Ó˘˘c s¿nCG ’EG
GòN n CG ºK ,¬«n∏Yn ÉÑs∏¨J ≈sàM ¬Yn ÉæbEG p¿GƒnHnC’G n∫hÉnMh .pÜôëdG ≈a ∑Gôà°T’G
. ∫ƒ°SôdG päGhõn nZ øe mIhõr nZ p ∫hs nCG ≈a p êhôî o r∏d (1)Éªn ¡àÑn goCG
QóH IhõZ ≈a ¬LhRh ójR

l
,Ip Éeôt dG ôp ¡n enCG øe ól jRn ..pácô©ªdG ≈a Ol ós ëeo Ql hO Éª¡æe π x μd ¿Éc
πªëà°ùa ø n ªjr nCG ΩoCG Ées CG .ø«cô°ûªdG Qp hó°U o ≈dEG ¬en É¡°S Oóu °ùjo ±ƒ°Sh
.nø«HÉ°üªdG ìGôL ó«ª°†àH r oΩƒ≤à°S É¡fnCG Éªc ...øjógÉéªo rdG ≈≤p °ùnJh É¡nàHôr pb
≈a ôo ¶àæj páæn jóªdÉH áo en É°Sn oCG ≈n≤Hn h ,pácô©ªdG páM n É°Sn ≈dEGp ¿GƒHnC’G ≥ n ∏£rfG
≈s∏éJ ób ¬∏dG s¿CÉH páæjóªdG ≈dEG nCÉÑn æs dG ± n p ∫Éà≤p dG An ÉÑn rfnCG m¥ƒr °Tn
t õjn øe An ÉL ≈às M
ák ªn jõg øn «cô°ûr ªo dÉH ™˘pbƒ˘J É˘¡˘∏˘©n ˘én ˘na ,ø˘«˘ª˘∏˘°ùª˘dG ø˘e pá˘∏˘«˘∏˘≤˘dG pá˘Ä˘Ø˘dG ≈˘∏˘Y
.. AÉjôÑch mIõs Y øe É¡dÉen h ,¢ûjôob páÑ«r ¡n pH Ö o gn òr nJ ,ká≤n MÉ°Sn
. ÉªgOGó©à°SG : Éª¡àÑgCG (1)
14
mábGô°TEÉH áo en É°Sn oCG ÉªgÉq≤∏J ,p ø«ÑªdG ô°üædG Gòg An É°ùn en p¿GƒHnC’G On ÉYn Éªdhn
≈˘a Qn GOn É˘en ≈˘dEG ™˘ª˘à˘°ùj É˘ªn ˘¡˘«˘dEG ¢ù˘n∏˘L s ˘dG ¬˘˘¡n ˘ Lh oCÓ˘ ªr ˘ nJ
n hn ,ôn ˘ «˘ ¨˘ °üdG ¢†¨˘
..nø«ªp ∏°ùr ªo dG iójnCG ≈∏Yn áªjõ¡dG nIQGôn e ¢ûjôb l râYôs éJ ∞«ch ,pácô©ªdG
áæjóªdG ≈∏Y ¿ƒØMõj AGóYC’G

nIóq ©o dG ót ©oJ änòNnCÉan .áªn jõ¡dG √ògn ó©Hn ∫
l ÉH É¡d rCGón ¡j ºd É°ûjôok b ¿CG ’EG
r e p ∫ÉLôu dG ±
ø n ’BG är ón °ûn M
n ≈às M
n ól MGh Ωl ÉY ’EG ƒgo Éen h .ø«ª∏°ùªdG ∫Éà≤d
....páæeB’G páæjóªdG ≈∏Yn ânØM n Rn hn ,p πFÉÑ≤dG ∞∏àî
r eo
o oCG ≈a hó©dG AÉ≤∏d ôHój ≈ÑædG

óM
™e Qn hÉ n °ûn àn an p ∫ÉLôu dG øe ¬o rJón °ûn M
n Éeh ,¢ûjôb
l ¬rJôHs On ÉªH ≈t ÑædG ™ªp °Sn
Al GQBG ä r Rn ôn Hn Éægh ..p∞pbƒªdG Gòg pá¡HÉéªd òn î n àq jo ¿nCG ≈¨Ñæj Éªs Y ¬pHÉë n °UnCG
o∫hÉ˘ë˘j ø˘ne ≈˘∏˘Y nAÉ˘°†≤˘dGh pá˘æ˘jó˘ª˘dÉ˘H nAÉ˘ª˘à˘M’G ìô˘à˘≤˘j ¢†˘˘©r ˘ nÑ˘ dG :≈˘˘à˘ °T
pIÉ˘bÓ˘ª˘d p êhô˘î o ˘rdG nIQhô˘°V iô˘˘j ¢†©˘o ˘Ñ˘ dGh ,øn ˘ «˘ cô˘˘°ûª˘˘dG ø˘˘e É˘˘¡˘ ndƒ˘˘N
o Oo
¬fCG ≈t ÑædG ø∏Yr nCGh ,ôo «NnC’G i o rCGôdG Ön s∏¨Jh ,oá«ë°†àdG øμJ Éª¡e ø n «cô°ûªdG
.páæjóªdG êQÉN ø n «cô°ûªdG Ü o QÉë«°S
OÉ````¡÷G ≈````∏Y º`````«ª°üJ

nºªs °U ,ø«cô°ûªdG páHQn Éëªo pd nêhôî o dG Qôs b ≈ÑqædG ¿nCG áo eÉ°SoCG nº∏Yn Éneón ræYp
øY ∫hóo ©o dÉH √É©pæ≤jo ¿nCG √GƒHnCG ∫
n hÉM
n h ,ácô©r ªdG √òg ≈a ∑Gôà°T’G r ≈∏Y
p ¢ùrØnf ≈a áo °SÉªëdG âfÉc PEG .pIôs ªrdG √ògn ≈a Éë∏rØjo ºd Éª¡æs μdh ,¬jrCGQn
,pÜôr ëdG ≈a p∑Gôà°T’G r ≈∏Y p¬ª«ªp °ün r J An GREGh ,ÉgGón en â¨∏H ób ≈u Ñ°üdG
. ∫Éà≤dG ¿Gó«e ≈dEG o≥∏£æj o√ÉcôJh ,ÉYk Qr Oh ÉkØ«°S o√Én«£Yr nCG
15
≈˘dEG ƒ˘Yó˘j Gôk ˘enCG ¿É˘ch ,p√ôp ˘ª˘Y ø˘e Iô˘˘°ûY á˘˘jOÉ˘˘ë˘ dG ≈˘˘a òm ˘ Ä˘ eƒ˘˘j n¿É˘˘c
óo s∏≤àj É«v Ñ°U ,óMoCG p πÑL ≈dEG ºr ¡≤jôW ≈a ºgo h n¿ƒª∏°ùªdG inCGQn ¿CG pá°ûgós dG
.øn jógÉéªrdG p±ƒØ°U ≈a ôo «°ùjn h ,¬nØ«°S π o ªëjh ,¬Yn QO
≈˘dEG p êhô˘î˘dÉ˘H ¬o ˘Ø˘s∏˘c iò˘sdG ø˘en h ?≈˘Ñ˘ °üdG Gò˘˘g o¿ƒ˘˘μ˘ j ø˘˘e Gƒ˘˘odAn É˘˘°ùJ
¬fnCGh ,mójR øH áeÉ°SoCG ¬o ªn °SG r ¿nCG GƒoaôY ≈àM ä l É¶ëd p ¢†ªnJ ºdh ,?Op É¡édG
’hÉM ¬jr ƒn Hn nCG ¿nCG GƒaôYn Éªc .pÜôëdG ≈a p∑Gôà°TÓd ¬°ùØf p Ap Én≤r∏pJ øe ´ n ƒs n£nJ
.Éª¡pàÑn rZôn d áHÉéà°SG i s nCG ¬æe É«n ≤n r∏jn ¿nCG ¿hO ,¬peõY øY ¬o «n ær nK
Ωn õ˘©˘dGh án ˘Yn É˘é˘°ûdG
s ¬˘«˘a GhQóq ˘b ¿EGh ,≈˘Ñ˘°üdG ≈˘∏˘Y n¿ƒ˘ª˘∏˘ °ùª˘˘dG ≥ n ˘ Øn ˘ °Tr nCG
p êhôîdÉH ¬nfhó©jn h ,¬Yn Éæn bEG ¿ƒdhÉëj º¡o ær pe Ol óY ¬H On ôØfGh ,ºn «ª°üàdGh
n Yp òr jo ¿nCG ’EG ≈t Ñ°üdG
Éæk jõM On ÉYn hn ,ºr ¡jrCGôd ø s p ™°ùn jn º∏a ,páen Op É≤dG p∑QÉ©ªdG ≈a
¬«a ê o ôîj iòdG Ωo ƒ«dG ≈JrCÉj ¿nCG ≈dEG ¥ l É«à°TGh ál Ø¡d ¬t∏ch ,páæjóªdG ≈dEG
.....¬∏dG π«Ñ°Sn ≈a OÉ¡é∏d
ÉjGô°S â°S ≈a äGQÉ°üàfG Rôëj ójR

≈àdG pá∏MôªdG ,pÜÉÑ°ûdG s pá∏Môen øe áo eÉ°SoCG Ü o ôàn ≤r jn h ,Ωo ÉjnC’G ≈°†ªJ ºK
n ÓN n¿Éc ..Op É¡édG ≈dEG ¬L
∫ p hôN ≈∏Y ¢Vôà©j n ¿nCG É¡«a óMC’ ø o μªjo ’
≈àdG p∑QÉ©ªdG Ap ÉÑfnCG ≈dEG án nKQp ÉM øH ójRn ¬«HnCG øe ™n ªp àn °ùjn ¿nCG ¬d òt ∏jn pIôàr Øn dG √òg
¿Éc ÉjGô°Sn uâ°S ≈a án nKQp ÉM oøH óo rjRn nêôN n ór ≤n an .¬∏dG Ap GóYnCG ós °V É¡°VÉ n N n
,kIô˘gÉ˘H äGQÉ˘°üà˘fG â u °ùdG É˘jGô˘°ùdGs ≈˘˘a Rn ô˘˘MnCGh ,É˘˘¡˘ æ˘ e π˘˘c ≈˘˘∏˘ Y Gôk ˘ «˘ enCG
Qm óH :päGhõZ ón ¡°Tn ¬sfnCG Éªc .p ΩGóbE’Gh pádƒ£ÑdGh pá«°ShôØdÉH ¬d räó¡°T
..È«Nh pá«ÑjóëdGh ¥óæîdGh óMoCGh
,pádƒ o£ÑrdG ∞pbGƒen h ,pá«°ShôØdG p ¢ü°ün≤pd Ü o ôn r£jn ¬æn HG án eÉ°SnCG ¿CG ól jRn ∑ n QOr CG
o ˘pJÉ˘≤˘jo ∞˘«˘c má˘HGsò˘L má˘≤˘jô˘£˘H ¬o ˘nd ≈˘μp ˘ë
π r ˘jn ¿É˘μ˘a ...pá˘«n ˘ë˘°†˘ r às ˘dG pó˘gÉ˘°ûeh
án ≤s °ûªdG
n n¿hóo éj ∞ n «r ch ,º¡«r ∏Yn ¿hô°üàær jn ∞ n «r ch ,¬∏dG An GóYnCG n¿ƒª∏p °ùªdG r
.. ¬∏dG p π«Ñ°S ≈a râeGOÉne ák HòYn ák ¨FÉ°S
16
™o an ór jn ∞«c ¬«HCnG øe ™o ª°ùr jn Pr EG ,(1)pÜô s£dG ós °TCG Ü o ô£j áo eÉ°SCoG ¿Éch
,ÉnjÉæªrdG Gƒ°Vƒ
o î o njh ,ôn Wp ÉîªdG Gƒªo ënà≤r nj ¿nCG nø«æeDƒªdG ¬pdƒ°SQn hn ¬∏dG tÖM
¬˘pfGó˘Lhhn p¬˘pÑ˘r∏˘n≤˘H ™o ˘ª˘à˘°ùj ¿É˘c .∫
n Gƒ˘gnC’G Gƒ˘obÓ˘jo h .ón ˘FGó˘°ûdG
s Gƒ˘¡˘ pHÉ˘˘én ˘ jo h
: o∫ƒ≤jh ¬«dEG oâØà∏j sºoK ..o√ƒHnCG ¬«μëj Éne ≈dEG √pôYÉ°ûneh
? OÉ¡é∏d p êhôî o rdÉH ≈d ío ªn °ùr jo ≈àn e
: ¬d o∫ƒ≤jh ¬næHG oπuÑ≤ojh ,¿ƒæëdG ódGƒdG Üô£j Éægh
p±ô°ûdG s Gò¡H ≈ n¶ë r nJh ,≈q æH Éj ¬«a óo pgÉéoJ iòdG Ωo ƒ«dG ≈JrCÉj ±ƒ°S
.º«¶©dG
ô`````«NC’G ´GOƒ```````dG
á˘neÉ˘°SoCG ¬˘æ˘ HGh nø˘ ªn ˘ rjnCG sΩoCG o¬˘ nà˘ nLhr Rn nÓu ƒ˘˘oj ¿nCG án ˘ KQÉ˘˘M ø˘˘H óo ˘ jR Or ƒ˘s ˘©˘ nà˘ nj º˘˘d
Ωs oCG iôjn ¿nCG ∂dòc Or ƒ© s àn jn ºdh ..pá∏«s∏dG √ògn ≈a ’EG ¬«æ«Y oCÓªJ ´ƒeóq dGh
..pá∏«∏dG √òg ≈a ’EG ¿Éà©eGO Égn Éæn «Yh ¬YOu ƒoJ ø n ªn jr nCG
ôr ©o °ûnJ ºd É¡æs μdh ..mIô«ãc mäGhõn Z ≈a ∂dP π n Ñb ê
o ôo î r jn ¬o rJón ¡°Tn É¡fEG
o´GOƒ˘dG ¬˘sfnCG É˘¡˘d óo ˘cƒD ˘j É˘¡n ˘°ùØ˘ p ˘f ≈˘˘a kÉ˘ q«˘ Ø˘ Nn kAGó˘˘f q¿GE ..pQƒ˘˘©˘ °ûdG Gò˘˘gn π˘˘ã˘ ª˘ H
É¡Kóu ën jo p ìÉÑ°üdG
s ≈àM ôn ¡p °Sn É¡L n hr Rn s¿nCG ∂dòH ÉYk Éæpàbr G ÉgOn GR Éªeh ..ôo «NnC’G
..pá©LÉØdG Ap ÉÑfnC’G ≈u≤∏nJ óæY ôÑr °üdG s pÜGƒKh áæédGh Op É¡°ûà°S’G øY
á``````JDƒ````è ájô`````````°S
,p ΩhôdG páHQÉëªd p ΩÉ°ûdG
s OhóM ≈dEG É°û«L k π p jo ¿nCG Qn ôs bn ónb ≈t ÑædG ¿Éc
n °Sô
Ö
n «°Up oCG ¿EÉa ,náKQÉM øo H óo jR :ºg ál KÓK ¢û«édG Gògn An Gôn en oCG s¿nCG ø n n∏Yr nCGh
. áMGhQn øH ¬∏dG óo Ñ©a ôo Ø©L nÖ«°UoCG ¿EÉp a ,ÖdÉW ≈HCG øH ôØ©éa
. ìôØdG : Üô£dG (1)
17
øeÉãdG ΩÉ©dG øe ≈dhCo’G iOÉªL o ≈a páKÓãdG √Op Gƒ≤H s ¢û«édG
o ∑ôs ëJ
,p ΩÉ°ûdG Op hóM o ≈dEG π n hn ≈àM (1)Qn ÉØ≤p dGh ≈n paÉ«ØdG ™o £≤j π
n °U
p
s nXh ..Iôé¡∏d
..É¡ª°SÉH oIhõ¨dG √òg â r «ªu °So ,náJDƒeo ≈ª°ùoJ mIó∏H Qp GƒéH ônμ°ùr Yn h
¢û«L
n ¿CG ` ±’BG á©°†H r RhÉéj’ ƒgh ` ÅLƒa ¢û«édG Gòg ¿nCG ’EG
..πJÉ≤e ∞dnCG ≈ànFÉe ≈∏Y ójõjn ΩhôdG
rºgo h ¿ƒHQÉëoj ∞«c .ø«ª∏°ùª∏d áÑ°ùædÉH áHƒ©°üdG t o≠dÉH r¿PEG o∞bƒªdG
..∫Éà≤dG º¡«∏Y ¢Vôa ó≤d ..m πJÉ≤eo ∞rdnCG ÉàFÉe ¬o eo Gƒb É°û«L k ,m±n’BG áo ©°†pr H
.Éæk «Ñe Gôk °üf GhRo ôMCG ∂dP ™n eh .ºghóY u Op óY oå∏oK ºgh Qm óHn ≈a GƒHQÉM n º¡fEG
OÉ¡`````°ûà```°SGh ádÉ```````°ùH
øe ós H’ .mô«μØJ hnCG OOt ôJ inCG º¡æe oπªàënj’ ¬pJós °Tp ≈∏Y o∞bƒªdG
.nIOÉ¡°ûdG n¿ƒÑo ∏£jn GhAo ÉLh ,¬∏d º¡°ùo n ØrfnCG GƒYo ÉH º¡fEGp ..pácô©ªdG p ¢VƒN
QGOn h ,¿ƒª∏°ùªdG √An GQn h Ωn ó≤Jh ,≈u Ñæs dG áo jGQ ¬©eh án KQÉM øH óo jR Ωn ós ≤Jh
≈a n•É°Tn ¿nCG råÑ∏j ºd Gók jR øμdh .Ap É≤r∏nÑdG ¢VQ o nCG ¬∏ãe ór ¡°ûJ r ºd l∞«æY l∫Éàb
≈HnCG ø
o H ôo Ø©L án jGôdG ≈s≤n∏nJ Éægh ..Ék≤jõªnJ √óo °ùn L n ¥ n õu eo iCG ,p Ωƒ≤dG p ìÉen Q
√o hô°UÉM ¿nCG GƒoãÑd Ée p ΩhôdG On ƒæL ø s μdh ,p ΩhôdG ± n ƒØ°U ºëàn br Gh ,pÖdÉW
º∏a ..pQƒnr ØdG ≈∏Y É¡rJôn nànH ∞«°S páHô°†pH o¬æ«ªj râÑ«°UoCGh ,ÖfÉL uπc øe
≈∏Y n§≤°ùnr J ¿nCG ≈°ûN n PEG ,≈ÑædG ájGôH ¬eÉªàgG Qn ób IQƒàÑªdG √ó«H ºà¡j
äôàH máHô°†H p ΩhôdG Oo ƒæL ¬n∏L n ÉY Éægo h , ¬dÉª°ûH É¡n ∏ªë n a , p ¢VQC’G
mándhÉnëe ôo NBG âfÉch .¿ÉnJQƒàÑe √ÉYGQPh áo jGôs dG n§≤o °ùJ r ¿CG ≈HCÉa , ¬ndÉª°T
¬©e ™o «£à°ùj n’ m∞bƒen ≈a í n Ñ°UnCGh ...p¬jr ón °† n ¿nCG ¬d
o ©n pH √pQó°U ≈dEG É¡n ªs °V
.Éek ƒàëe Gôk enCG √On É¡°ûà°SG π n ©L Éªe ,náen hÉnn ≤ªo dG
n en h .¬pæ«ª«pH É¡©n aQ ób án MGhn Qn ø
≈°† o H ¬∏dG óÑY ¿Éc áo jGôdG n§≤°ùJ ¿nCG πÑbhn
..¬«r n∏«eRn πãe pIOÉ¡n °ûdÉH
s ≈n ¶p M n ≈àM n p ΩhôdG p±ƒØ°U o n§°Sn hn π
o JÉ≤jh π o JÉ≤jo
. ´QR ’h ¢SÉf ’h É¡«a AÉe ’ AÓÿG ¢VQC’G : QÉØ≤dG (1)
18
áJDƒe ¢û«L ò≤æj ódÉN
≠n ˘dÉ˘H ø
n ˘«˘ª˘∏˘°ùª˘dG ∞
o ˘bƒ˘en ín ˘Ñ˘°UnCGh ,oá˘KÓ˘sã˘dG Oo Gƒ˘≤˘dG ón ˘p¡˘°û˘ r ¿nCG ó˘˘©˘ Hn
r ào ˘ °SG
,p ¢û«édG ™e ÉYk ƒ£àe ê n ôN n ób ¿Éch ,pó«dƒdG ø o H óo dÉN πN s ónJ ,pIQƒ£îdG
p¬JôrÑî
p pH n´É£à°SG ºK ,p√ónj ≈a m±É«°Sr nCG áo ©°ùpJ räôn °ùμJ s ≈àM oπpJÉ≤j òn NnCGh
..áæn jóªdG ≈dEG ¬pH On ƒ©jn h ,m ΩÉ n¶àfÉH ¢û«édG
n Ö
n ë n °ùj ¿nCG ájôμ°ù©dG
áJDƒe AGó¡°T ¬HÉë°UC’ ≈©æj ≈ÑædG

¿Éc ,áæjóªdG ≈dEG ácô©ªdG oAÉÑfnCG π°ünJ hnCG ¢û«édG o nπ°üj ¿nCG nπÑb røμdh
ÉeóæY º¡æ«H É°ùdÉ k L n ¿Éc PEGp .¬pHÉë n °UnCG ≈dEG án nJDƒr eo An Gó¡°T ≈©n nf ób ˜ ≈t ÑædG
: º¡d ∫Ébh Égó©r Hn ¬Ñn àfG mIôn «°ün p b ágn ôr Ño d IAn ÉØZEG ¬rJòNnCG
ÉgòNCG ºK ..Gók «¡°T π n àob ≈àMn É¡H π n nJÉn≤an áKQÉM n øH óo jR án jGôdG òn NCG{
oøH ¬∏dG óo ÑYn Égn òn N
n CG nºK ..Gók «¡°T πàb ≈àM É¡H πJÉ≤a ÖdÉW ≈HCG øH ôØ©L
.záæs édG ≈dEG É©k «ªL n Gƒ©o paQo ó≤d ..Gók «¡°Tn π n pàbo ≈àM É¡n H πnJÉ≤a án MGhQ
á`````JDƒe AGó¡`````°ûd QCÉ``````ãdG

øμndh ....p ør«àn«pcÉH ør«nær«Yn h øjõnM Ö∏≤pH p¬«HnCG OÉ¡°ûà°SG nCÉnÑnf áo eÉ°SoCG ≈≤∏J
Ap Gó¡n °To ≈∏Y p¿õëdG Qp ÉKBG øe ≈u ÑædG p¬Lhn ≈∏Y ¬ë n ªd Éen ≈°Sn nC’G ¬æYn ∞ n Øs N n
≈àM ,ΩhôdG áHQÉëªd áo °UôØdG n ¬nd ì p f pIQn Gôn bn ≈a ≈æs ªnJh ...náJDƒeo
n Éàn oJ ¿nCG ¬°ùØn
. É©k «ªL n án JDƒeo Ap Gó¡n °ûd
o Qn nCÉrãj
ÉM k ôL â r cn ônJ ónb án JDƒe oIhõnZ É¡æY ä r ôØ°Sr nCG ≈àdG áo é«àædG ânfÉc GnPGE h
Gòdhn .≈u Ñæs dG p ¢ùØnf ≈a ≥ n ªYr nCG Égôo nKnCG n¿Énc ó≤a ,páæjóªdG p πgr nCG p ¢SƒØf ≈a Ék≤«ªY
≈°†≤ p jn ≈àM n .ΩhôdG páHQÉëªd m ¢û«L ¢SrCGQ ≈∏Y ¬°ùØ p æn H ê n ôîjn ¿nCG ˜ Qn ôs bn
s pán«M
.p ΩÉ°ûdG p Éf øe pás«eÓ°Sr ’ E p G pádhós dG On hóoM nøueƒnD ojh ,ÉkeÉªJ ,p ΩhôdG pánÑ«gn ≈∏Y
19
π°üØdG
≈fÉãdG
. QóH ≈dEG ΩÉ¡°ùdGh πÑædG πªëj ójR ( CG )
.áHô≤dGh äGOÉª°†dG πªëJ øªjCG ΩCG (Ü)
ÒZ IQÉÑ©dG ΩÉeCG () áeÓYh ,áë«ë°üdG IQÉÑ©dG ΩÉeCG () áeÓY ™°V : 2 ¢S
:≈JCÉj Éª«a áë«ë°üdG
( ) .ºgOÉàYh ºgOóY Iôãμd QóH ≈a ¿ƒª∏°ùªdG ô°üàfG ( CG )
( ) . QóH ≈a É¡àªjõg ó©H QCÉãdG ≈∏Y ¢ûjôb äô°UCG (Ü)
( ) .Úcô°ûŸG OóY å∏K QóH ≈a ø«ª∏°ùªdG OóY ¿Éc (`L)
.ÜÉÑ°ûdGh ∫ÉØWCÓd á«HôàdG ¥ôW çóMCG πFGhC’G ¿ƒª∏°ùªdG ±ôY : 3 ¢S
. áeÉ°SCG á«HôJ øe ¬àaôY Éªe IQÉÑ©dG √òg ¥ó°U ≈∏Y πdO
? óMCG IhõZ øe IOÉØà°ùªdG ¢ShQódG Ée : 4 ¢S
OóY GPÉªdh ? É¡«a ø«ª∏°ùªdG ¢û«L OÉb øeh ? áJDƒe ájô°S âfÉc ≈àe : 5 ¢S
? É¡«a IOÉ«≤dG ˜ ≈ÑædG
: áë«ë°U áHÉLEG πc ΩÉeCG () áeÓY ™°V : 6 ¢S
( ) . áJDƒe ≈a Gók FÉb ≈ÑædG ¬æ«Y ( CG ) ó«dƒdG ø`H ódÉN
( ) . IOÉ«≤dG ≈dEG ÜôëdG ±hôX ¬à©aO (Ü)
( ) . áJDƒe ≈a ô°üædG ÖÑ°S ¿Éc (`L)
( ).áJDƒe ≈a ¢û«édG ≈∏Y ®ÉØëdG ≈a ÖÑ°ùdG ¿Éc ( O )
. ∂jCGQ Ékë°Vƒe π°üØdG øe âª¡a Éªc ójR äGQÉ°üàf’ É°üî∏e k ÖàcG : 7 ¢S
.¬∏Ñ≤à°ùe ≈a äôKCG ≈àdG áeÉ°SCG ICÉ°ûf øY çóëJ : 8 ¢S
20
ådÉãdG π°üØdG
á`````````μ`è í``````````àa
í``àØdG Ωƒ```j áeÉ````°SCG
á«ÑjóëdG í∏°U ¢†≤f øe ≈ÑædG ∞bƒe
≈a Égôo n£N n É¡n d kIƒb oíÑ°ü r ojhn ,p ΩÓ°SE’p G ¢S o rCÉH ót à°ûnjhn ,oΩÉjnC’G ≈°†ªr nJh
.m¿Gón r∏Ho ø r pe Égn Qn hÉL
n Éen h á«s Hôn ©dG Iôn jõédG
,Ap Éª°ùdG
s ºn «˘dÉ˘©˘J (1)º˘¡˘æo ˘u≤˘∏˘j ¬˘pHÉ˘ë n ˘°U r nCG ™n ˘en ¢ùdÉ˘
l L ˜ ≈t ˘Ñ˘æ˘dG É˘ª˘ æ˘ «r ˘ Hn hn
º˘dÉ˘°Sn ø˘H hôo ˘ ªr ˘ Yn ¬o ˘ ª˘ °SG án ˘ μ˘ e ø˘˘e ΩOÉ˘˘b π˘˘L o ô˘˘H GPEG ,ΩÓ˘˘°SE’p G ÇOÉ``Ñ˘˘eh
pÖYôt ˘dG ø˘e ¢†Ø˘ n ˘é˘ en ¬```«˘˘∏˘ Yn (2)º˘ë
o ˘àn ˘ ær ˘ j ¬o ˘ Ño ˘ ∏˘ bhn ,¬``˘˘°ù∏˘ p ˘à˘r≤˘j ≈q ```YGõn oÿG
ák Ø«pæYn kIÉ°SrCÉen ¬nd ≈μM ,¬Hn É°UnCG Éªs Y ˜ ≈t ÑædG ¬dnCÉ°S Éªndh ..p ´õn Øn dGh
.áYn Gõn No án n∏«Ñnb â
r HÉ°U n nCG
ák æeBG ásμne QGƒéH ¢û«©J o ,≈u ÑædG Ap ÉnØn∏oM øpe ≈ghn ,oá∏«Ñ≤dG √òg râfÉnc
Éªn ¡fnC’ ,m ¢ûjôob øe Rm É©jEÉp H ôμH ≈æH á∏«Ñb É¡«∏Y räQn ÉZnCG PEG ,kásæÄª r£oe
pâ«ÑdÉH âªn àn M r G É¡fnCG ºZQ ÉÑk jò©r nJh kÓàr bn ák YGõn N o án ∏«Ñb âr ©n °Sn hr nCGh .p¿Éàn Øn «∏M
..(3) p ≥«à©dG
Éë
k jô°U n É°†r
k ≤nf É¡n «a óL n hh n ,˜ ≈t ÑædG Égn ôn nμæà°SG (4) ál ©n °ûHn ál ªjôL
áYGõN Iô°üf Qô≤a .¢ûjôb ™n en πÑb øe É¡©n bs h ≈àdG á«n Ñjr ón ë o rdG IógÉ©ªo d
ø∏©j ¿CG ¿hóH Üôë∏d ÖgCÉàdG ≈dEG ø«ª∏°ùªdG ÉYOh É¡©e √ó¡©H Ak Éah
.IƒæY ¬«∏Y πNój :ºëà≤j (2) .ΩÓ°SE’G º«dÉ©J º¡«∏Y ≈≤∏j :º¡æ≤∏j (1)
.á¡jôc :á©°ûH (4) .áÑ©μdGh ΩGôëdG óé°ùªdG :≥«à©dG â«ÑdG (3)
21
ó©à°ùàa ¢ûjôb ≈dEG ôÑîdG π°üj ’ ≈àM É¡«dEG ¿ƒ¡Lƒà«°S ≈àdG á¡édG øY
.ø«ª∏°ùªdG AÉ≤∏d
áμe íàØd OGó©à°S’G

..∞pbƒªdG Gnògn ≈a (1) Éªk °SÉ p Mn GQk Gônb ˜ ≈ÑædG òn î p às jn ¿CG ≈u ©«Ñ s£dG øe ¿Éc
..É¡æe ôs Øen ’ Ü o ôëdG âëÑ°UnCGh pá«Ñjóë o dG nIógÉ©n e ¢û l jr ôob â
r °†n
n ≤nf ó≤d
˜ ∫ƒ°SôdG Ö∏W (¿Gô¡¶dG ôe) á≤£æe ≈dEG ¿ƒª∏°ùªdG π°Uh Éªdh
IÌch Úª∏°ùŸG nIƒb ¢ûjô≤d ô¡¶o«d Iô«ãc ÉkfGÒf Gƒ∏©°ûj ¿CG ø«ª∏°ùªdG øe
..É¡«dEG p∞Mõs ∏d pÖgt nCÉàs dG ≈dEG ø«ª∏°ùªo dG ÉYn Oh ,ºgOóY
.(2)¬nJós Yo ós Yn nCG ób m º∏°ùr oe tπc ¿Éc ≈sàM oπFÓb läÉYÉ°S ’EG ≈g Éeh
≈a máæjpóen ôÑcCG íàa ≈dEG ˜ ≈u Ñæs dG ™e p êhôî∏d ós ©à°SGh ,¬Yn Éàn en õn ¡s L n h
. pá«Hô©dG IôjõédG
áμe ≈dEG ≥jô£dG ≈a

,πJÉn≤eo ±’BG nIôn °ûr Yn ô«ÑμdG p∞M r õs ∏d Ghót ©n à°SG øjòsdG øn «ª∏°ùªdG Oo óYn ≠n n∏Hn
;náμe (3)Üƒr °U n ø«p¡éàs eo , ˜ ≈t ÑædG ÉgOn ós M ≈àdG páYÉ°ùdG s ≈a Gƒocôs ënJ
.pá«eÓ°SE’G ádhó∏d á«æjódG án ªn °UÉ©dG p É¡∏p ©r L
n h ,É¡ëàØd
≈∏Y ˜ ≈t ÑædG ..An nÓ«n N r Yo Ap Gôë
o h ÉÑk é n °üdGs Ö n pcÉæe õs gn ™l FGQ ól ¡°ûr en
r ós àer G óbh pá«eÓ°SE’G pádhódG ±
ä n GôWCG ôp «ÑμdG ¬pÑr∏≤npH iôj Ap É°†«r Ñn dG ¬àn∏r¨Hn
..p Ωhôt ˘ dGh p ¢Sô˘˘Øo ˘ dG ón ˘ ©˘ H É˘˘eh ,Ωhô˘˘dGh p ¢Sô˘˘Øo ˘ dG ≈˘˘ àμn ∏˘n ª˘e âr ˘n∏˘ªp ˘°Tn ≈˘à˘M
.pô°üæs dG áo Môr an ¬æe oå©Ñn ær nJ kÓ«¡°U n º¡odƒ«N o πo ¡n °ünJ ¬Øp r∏N øpe n¿ƒª∏°ùªdGh
¬d oA≈°†J pIõs ©p dG øe (5) ák ndÉgn m º∏p °ùr oe uπc (4) p ø«pÑL ≈∏Y o¿ÉªjE’G ón ≤n Yn ÉªsfnCÉch
..≥ n jô£dG
.áμe ø«aó¡à°ùe :áμe Üƒ°U (3) .¬MÓ°S :¬JóY (2) .OOô`J ô«Z øe ™WÉb : º°SÉM (1)
.Aƒ°†dG øe IôFGO :ádÉg (5) .¢SCGôdG áeó≤e :ø«ÑL (4)
22
mójR øH án eÉ°SoCG ón Lƒna ,˜ ≈u Ñæs dG ƒëf ál JÉnØpàrdG ôm rμHn ≈HnCG øe â r nfÉM n h
.AÉ°†«nÑdG pá∏r¨nÑdG ≈∏Y ..¬nØr∏N n oÖcn ônj
óFÉn≤dG ø n «H iƒu °ùn jo ƒgh ,p ΩÓ°SE’p G áo ªn n¶Yn ¬«a πsãªn àn nJ m∞pbƒr en øe ¬ndÉjn
.pÖ°ùæs dGh pÖ°ùë n dG iphPn øpe ¢ù«nd Ü x É°Tn ø«Hh ≈∏YnC’G
ôm jór≤nàH (1)¬o≤oeônJ n¿ƒ«©dG inCGôna ` ˜ ≈u ÑædG n∞r∏N n ƒgh ` áo eÉ°Sn oCG ™s∏£nJh
¬o ofrCÉ°Tn o¿ƒμj ∞«μa ≈u ÑædG Qp GƒéH ô«°ùj r¿nCG ¬d ôl «Ñc ± l ô°ûnd ¬fEGp ..mÜÉéYEGh
..¬àHs GO ≈a ¬d Ékμjô°T íÑ°UnCG óbhn
o¬oë«pÑ°ùnr J t≥°ûo nj ..ΩÉsjnCG án ©°†H r ¬Jô«°ùp ne ≈a oº«¶©dG oÖpcƒr ªn dG ôs ªà°SG
ºd án μe ≠n n∏Hn GPEG ≈àM ,páμFÓªdG áo ëpæL r nCG ¬«n∏Yn ± o ôaôn oJh ,Ap Éª°ùdGs ¿ÉæYn
¿nCG GƒdhÉM n πn pFÓnb Gk OGôanCG ’EGp ºs ¡s∏dG ..Ωo hÉn≤jo hnCG πpJÉn≤jo øen É¡«a ór éjn
º¡HÉn≤YnCG ≈∏Y ól dÉN ºgOs ôa ,pó«dƒdG øH pódÉN áÑn «pàc ≥ n jôW Gƒ°Vp o ôàn ©r jn
..øn jô°SÉN
˜ ≈ÑædG oπN o ónj Pr EGp ..náeÉ°SoC’ páÑ°ùuædÉH ¬nJhn Qr Pp oº«¶©dG óo ¡°ûr ªn dG o≠o∏rÑnj ºK
äó¡°Tn hn ..∫ÓpHh áo eÉ°Sn oCG ’EGp ¬©n e πN o ór jn ºndh ,p ø«r àn ©n cQn É¡n «a ≈u∏°ü«o pd áÑ©μdG
º¶YnCG ≈a Gôk °üàæe É¡∏N o ójn áo °Só≤ªdG Öo àoμdG ¬H ä r ô°ûH s iòdG ≈s ÑædG áo Ñ©μdG
.p ïjQÉsàdG ΩÉsjnCG øe m Ωƒr nj
≈ÑædG ¢ùØf øe áeÉ°SCG ádõæe

≈u Ñæs dG ¢ùrØnf ør pe áen É°SoCG ándõp ær e ≈n∏Yn ∫ t óo J ≈àsdG ™FÉbƒdG ¥ o ¿nCG ÉnfOr Qn nCG ƒnd
n ƒ°ùf
ál °UÉ
s N n ál d’On ¬«a Ée Op Gôn jEÉp H ≈Øàn rμæn °Sn ∂ n dòdh .ôo °ür ën rdGh ót ©n dG ÉnfÉ«n Yr nC’ ,˜
..p º«¶©dG ¬pÑ∏b øe Gôk «Ñc ÉÑk fÉL n π r jn ¿Éc ¬sfnCG ≈n∏Yn
t àn ë
án eÉ°SoC’ rânKón M ≈àdG ™FÉnbƒdG ¢† n ©r nH `` É¡æY ¬∏dG ≈°VQ `` áo °ûn pFÉY rähn Qn
.√o Éjs EG p√Rp Gõn Yr EGh ¬d p¬Ñu M
o p ≠n∏Ñr en ≈∏Y ∫
t óo nJ ≈àdGh ,˜ ≈u ÑædG ™n en
. ¬ÑbôJh ¬«dEG ô¶æJ : ¬≤eôJ (1)
23
,â r bn ôn °Sn ≈àdG pá«s ehõo î r ªn dG pInCGôªdG o¿rCÉ°Tn (1) ºr ¡o ªs gn CnG É°ûjôok b s¿EGp :ândÉb
p º˘«˘dÉ˘©˘à˘d Gkò˘«˘Øp ˘ær ˘nJ ,É˘góo ˘jn ™n ˘ n£˘r≤˘oJ ¿nCG ø
r ˘pe πo ˘é
n ˘î n ˘dGh Ö o Yôt ˘dG º˘¡o ˘nμ˘s∏˘ ªn ˘ nJh
,˜ ≈ÑædG pánënJÉnØoe ≈∏Y Dhôo rénj røne :rº¡ær«nH Éª«a GhQo hÉ°ûn n Jh .p ΩnÓ°Sr E’p G
án eÉ°SoCG ≈dEG Ghó¡n ©r jn ¿nCG ≈∏Yn º¡jo rCGQ ôs ≤n àn °SG r Gôk «NnCGh .í o Ø°üjn h ƒØ©r jn ¬s∏©d
˜ ≈ÑædG óæY pInCGôªdG p√ò¡d ™n Øs °ûn àn jn r¿nCG - p¬s∏dG p ∫ƒ°SQ o Ö q M p - mójR øHG
.ná`èÉ°SoC’ ÉÑk ∏W Ot ôo jn ’ ≈s Ñæs dG s¿nCG ºp¡àn≤pãpd
,˜ ≈u ÑædG ≈dEGp nÖgn ònj ¿nCG ¬«dEG GƒoÑn∏ nWhn án eÉ°SoCG ≈dEGp rº¡ræe ôl Øn nf n≥∏£fG
øe ¢ûjôn bo øpe É¡sfnC’ ,pá«s ehõo î r ªdG pInCGôªdG ≈a áHƒ≤©dG òp «Øp ær nJ Ωn ón Yn √o ón °TÉ p æn jh
.. iôNoCG má¡L p øe pIôn gn É°ü n ªo dG pán∏°üpH ≈u ÑædG ≈dEG â t ªo nJh ,má¡n L p
,˜ ≈u ÑædG ≈dEGp Ö n gnP Éen n¿ÉYn ôr °Sh n ,m ¢ûjôb ìÉëdEG Ωn ÉenCG áo eÉ°SCG ∞ n ©°V
.p¬s∏dG ós M
n É¡«a òØæn jo s’nCGh ,pábn QÉ°ùdG n pInCGôr ªdG øYn í r jn ¿nCG ¬«dEGp Ö
n Øn °ü n n∏ nWhn
. o¬nànÑrZQn ≈uÑn∏«°So ¬fnCG GQk ƒ°üàe ,˜ ≈u ÑædG Os Qn ô n¶àfG ºK
¬˘«˘dEGp ¬˘L
u ƒ˘jo h Ö°†¨˘dG ø˘e ¬o ˘¡o ˘Lh ôt ˘ª˘ë˘j ˜ ≈˘Ñ˘æ˘dÉ˘H Ån ˘L p ƒ˘˘ao ¬˘˘æs ˘ μ˘ dh
. z! p¬s∏dG Op hóM o ø r pe óx M
n ≈a ™o Øn °ûnr JnCG{ : ¬d ∫ o ƒ≤jh (2)Ωn ƒs∏dG
™ªàéª∏d êÓY ábô°ùdG óM

n
¬∏dG ¢V
n ôn an GPÉªd ¢SÉn æs dG ºn u∏©n jo ¿nCG On GQnCG ÉªsfEGh .Gnò¡H ˜ ≈t ÑædG p∞àn rμjn ºdh
¢SÉædG
n Ö n£Nn hn Ωn Én≤an .?Égò«Øp ær nJ ≈a ƒn go o¿hÉ¡ n àn jn’ GPÉªdh ?pábn ôp °ùdG s án Hn ƒo≤Yo
:∫É≤a
,√o ƒocôn nJ ∞
o jpô°ûdG
s º¡«a ¥ n ôn °Sn GnPEGp GƒfÉnc ºr ¡o fnCG ºoμn∏Ñr bn ø
n pjòsdG ∂n∏gr nCG ÉªsfEGp {
n æH án ªWp Éna s¿nCG ƒnd ¬∏dG ºo jr Gh ,ós ë
â n rdG p¬«r ∏Yn Gƒeo ÉbnCG ∞
o «©°†dGs ºr ¡p «p a ¥n ôn °Sn GnPEGp h
.z Égn ón jn ól ªëe ™n n£n≤nd â r bn ôn °Sn móªs ë n eo
. º¡fõMCG : º¡ªgCG (1)
. ¬∏©a ≈∏Y ¬dò©jh Iƒ°ùbh Ió°T ≈a ¬ª∏μj : Ωƒ∏dG (2)
24
ÖM πc ¥ƒa ` ¤É©J ` ¬∏dG ÖM
¬sÑM ¿EGp ..˜ ∫ƒ°SôdG ón æY pádGón ©n dG äÉjBG øe májBG o´hQCG ≈∏nénànJ Éægo
≈∏Yn ≈n¨ r£nj n’ sÖëdG Gnògn søμdh ,π«dOn hnCG mópgÉ°Tn ≈dEG oêÉàëj n’ án neÉ°Sn oC’
mICGôeG ón j â
r fÉnc ƒdhn ≈às M ¥pQÉ°ùdG s pójn p ™ r£nb ≈a ¬àªrμM p h p¬s∏dG páª∏p μpd ¬Ñu M o
.pIôn gn É°ü
n ªo dG pán∏°üH
p ˜ ≈u ÑædG ≈dEG â t ªo nJh ,¢ûjôb p±Gô°TnCG øpe
øe ˜ ≈ÑædG Ör∏≤n H ák n∏°U p ≥ o nKhnCG p¬s∏dG ºn rμMo s¿nCG án en É°SoC’ ≈s∏én àn jn É``æn go hn
s¿nC’ ,¬∏dG Op hóM o ø r e óx M ≈a Ωƒ«dG ó©H ™n Ø°ûjn ¿nCG ≈¨p Ñn ær jn ’ ¬fnCGhn ..√Éjs EGp ¬Ñu M o
.QÉÑn pàYr G π
u c¥ n ƒnr a Ap Éª°ùdG
s º«pdÉ©n nJ ™o °†jn ˜ ≈s ÑædG
25
π°üØdG
ådÉãdG
: ≈∏j Éª«a Ú°Sƒ≤dG ÚH É‡ áë«ë°üdG áHÉLE’GÒîJ : 1 ¢S

.(`g9 ` `g8 ` `g6) áæ°S á«ÑjóëdG í∏°U ¿Éc ( CG )
øe πLQ ` áYGõN øe πLQ) ¢ûjôb ∞bƒªH ≈ÑædG ≠∏HCG iòdG (Ü)
.(QÉ°üfC’G øe πLQ ` ôμH
áμe ≈∏Y ∞MGõdG ¢û«édG OóY (`L)
(ÉØdCG ô°ûY ÉæKG - ±’BG Iô°ûY - ±’BG á°ùªN)
? áμe íàØH √QGôb ˜ ≈ÑædG òîJG GPÉªd : 2 ¢S
? á«ÑjóëdG í∏°üd ¢ûjôb ¢†≤f ô¡¶e Ée : 3 ¢S
. áμe ≈dEG ¬éàj ƒgh ¢û«édG ó¡°ûe ∞°U : 4 ¢S
?AÉ°†«ÑdG ¬à∏¨H ≈∏Y ˜ ≈ÑædG ∞∏N áeÉ°SCG iCGQ Éªæ«M ôμH ≈HCG ¢SÉ°ùMEG Ée : 5 ¢S
. áeÉ°SC’ ˜ ≈ÑædG ÖM ≈∏Y ¿’óJ ø«àKOÉM ôcPG : 6 ¢S
. É¡æe ø«æKG í°Vh .∞bGƒeh ¢ShQO á«ehõîªdG ICGôªdG á°üb ≈a : 7 ¢S
zQÉÑàYG πc ¥ƒa AÉª°ùdG º«dÉ©J ™°†j ˜ ≈ÑædG{ : 8 ¢S
. IQÉÑ©dG √òg ¥ó°U ≈∏Y πdO
26
™HGôdG π°üØdG
¬o à
n æn «μ°S ¬o ∏dG ∫
n õfCG ºK }
|Ú n pæpeƒD ŸG ≈n∏Yn h p¬pdƒ°SQ ≈∏Y
ø«æM o á©bƒe ≈a áeÉ°SCG
:Ëó≤J
ôÑ°Uh äÉÑK ≈a ˜ ≈ÑædG øY ™aGóJ ,ÚæM o Ωƒj áæeDƒe áÄa âØbh
óMCG óLƒa ¬dƒM ˜ ≈ÑædG âqØ∏Jh ,¬∏dÉH ¿ÉªjE’G º¡∏∏¶j ó∏Lh
¬∏dG øëàeG óbh ¬æY ¿ƒ©aGój áæ«μ°ùdG º¡«∏Y ¬∏dG ∫õfCG ,Éæk eDƒe ô°ûY
.¿ÉªjEÓd º¡Hƒ∏b
iòdG ƒg ,äÉÑãdG Gògh ,ø«æeDƒªdG øe âÑK øe ™e áeÉ°SCG ¿Éc
. ¬°ùØf ≈a ˜ ≈ÑædG Égôª°VCG óbh ,IOÉ«≤∏d ≈àØdG í°TQ
.¬HÉë°UCÉH ≥ãj ˜ ≈ÑædGh ,áHÉë°ü∏d ¿ÉëàeG ,áeÉ°SCG IOÉ«b ¿EG
áμe ≈∏Y AÓ«à°S’G ≈a ôμØJ ¿RGƒg

≈gn h ` n¿Rp Gƒg áo n∏«Ñnb ânfÉnc .pIôé¡r∏d áæeÉãdG páæn °ùdG s ≈a án sμen p íàr an ón ©Hn
,áμe í r J ¿nCG É¡n «∏Yn õs Y ónb ` án sμe p¥ôr °Tn ≈a pá©pbGƒdG p ∫ÉÑédG óM
n Ñ°üo n nCÉpH ø
o μ°ùnr J
o jo , ø«ª∏°ùª∏d ák ª°UÉY , pIôjõédG p¬Ñr °Tp ≈a máæjóen ôo ÑcnCG ≈n pgh
É¡«a ¿ƒ```°SQÉª
27
É¡«a (1) ¿ƒªo Yn ór jn h ,íàr Øn r∏pd º¡o °Tƒ o É¡n «pa ¿hõo ¡u é
n «o L n jo h á«æjódG º``gôpFÉ©°T
pán∏«Ñn≤dG √òg p ¢ùØnf ≈a õq `M n h ,≈s Mhôt dGh i s OÉªdG ºgo ón é r en h º¡nfÉ n£r∏°So
ípÑ°üo r J r¿nCGhn ..Pm ƒoØofh √ÉL røe p¬H o™sàªnànJ rânfÉc Éne uπco øe Oôs nénànJ ¿nCG
án ©n «aQ ,ÖfÉédG án nHƒgo ôr ne râ°TÉ n Yn ≈àsdG ≈n gh (2) Om ODƒ`°S hnCG máHÉ`¡n ne p¿hóH
.p¿rCÉ°ûdG
s
∞«≤p nK πpFÉÑnb ™n e mäÉKOÉëe iô°†ædG p±ƒY øH ∂pdÉe É¡n °ù«FQ o iôn L r nCG
,ø˘«˘ªp ˘∏˘°ù˘
r ªo ˘dG ós ˘°V Üôr ˘M ø n pd m∞˘odÉ˘ë
u ˘°û˘ n ˘nJ pó˘≤˘©n ˘H â
r ˘¡n ˘ à˘ rfG º˘˘°û˘
n ˘L
o hn ôm ˘ °üfh
mÖgn Pn øe o∂∏p ªr J Ée sπc oπªp rënJ m ø«næoM iOp Gh ≈dEGp o™nHQr nC’G oπpFÉÑ≤dG ânLôn N n h
oÖë°üJh ,mõYÉeh ºnænZh m πHEGp øe o∂∏p ªr nJ Ée sπc É¡neÉenCG o¥ƒ°ùno Jhn ,má°†ah s
∞∏N ø s pgOp ƒL o ho ≈a ¿ƒμj ≈àM ,pIôn £p î n dG pán∏Mr ôdG p√òg ≈a ÉgAn É°ùf
,p ¢Vôr ©p dG ≈∏Y É kXÉnØM p ,má°SÉ
n ªn M ≈a pá©n ªn ©r ªn dG p ¢Vƒr N n ≈dEGp ™l aGO ø n «∏JÉ≤ªo rdG
..pÜÉéYEÓ p d ÉYk Gõn pàfGh ,páYn Éé°û∏d s GQk É¡ rXEGp h
øe ôp «ÑμdG pó°ûr nëdG Gnò¡n pH É¡sfnCG É¡©n e áo Øn pdÉëàªdG oπpFÉnÑ≤n dGh o¿Rp Gƒg râsæ nX
É¡d ¿Éc Éne Ot ôp nà°ùnr Jh ,ø«ª∏°ùªdG ≈∏Y ≈°†r p ≤nà°Sn p ´ÉnàªdGh Ap É°ùædGh p ∫ÉLôu dG
án Ñn MÉ°U í r ,náμe ≈∏Y É¡nfÉ£∏°So o§°ùo Ñr nJh ,πpFÉÑn≤dG ø«o Yr nCG ≈a máHÉ¡n en øpe
o Ñ°üJh
.(3) án≤jô©dG áæjóªdG √òg ≈a pIòn paÉædG páªn ∏μdG
ôr ¶p àæj º∏a ,¬H Ωn É«≤dG â©n en Rr nCG Éeh ,o¿RGƒg ¬o rJôn Hs On ÉÃ ˜ ≈t ÑædG ºn ∏p Yn
n™ªs énJ Ée n¿ÉYn ôr °Sh n ,Op É¡édÉH iOp Énæoj øe nå©n nH ÉªfEGp h ,kIóMGh ák ¶rënd
,m ¢SpQÉ˘a p±n’BG oIô˘°û˘Yn º˘¡˘oJós ˘Yh ,ná˘sμ˘ne rº˘¡˘pH í˘nà˘na ø˘jò˘sdG n¿ƒ˘ª˘ ∏˘ °ùª˘˘dG
íàr Øn rdG Gnòg ó©H ÉkãjóM Ωn Ó°Sr E’p G Gƒo∏N n On ø n jòsdG øpe p¿ÉnØrdnCG ºr ¡p «dEGp ºs °†rn fGh
.ø«ÑªdG
. º¡ªμM ¿hƒq ≤j : ¿ƒªYój (1)

. ±ô°Th óée : OODƒ°S (2)
. á∏«°UC’G : á≤jô©dG (3)
28
É¡ØdÉM øeh ¿RGƒg ≈dEG êôîj ≈ÑædG
,p¬∏dG Qo ƒf ¬«r n∏Yn ± o ôaôjh ,˜ ≈t ÑædG ¬o eo ós ≤n àn jn án sμe øpe ¢û«édG o ∑
n ôs ën nJ
º¡μs∏ªn nJh ,ƒo gr õs dG ºgo òn N n nCÉa (1)ºpgOp ÉàYn hn ºpgOp ón Yn ≈dEGp n¿ƒª∏°ùªdG r ôn n¶nfh
≈a pIôrãμdG √òp gn p πrãªH p ΩÉjnC’G øe Ωƒjn ≈a Gƒofƒμj ºd º¡qfEGp ..Qo Éî n Øn dG
má©n pbƒr en π u `c ≈a ôn °ü r æs dG GhRo ôM r CG Gòg ™en h ,p ìÓ°ùdG u ≈a pIôn ar ƒdGh ,∫ÉL n ôu dG
nAGóYnCG ºp¡àndÉ°ùn nHh º¡pàYÉné°ûpH GƒoÑgn Qr nCGh ,(2)má©ªn ©r ne uπc ≈a ºghó s Yn Ghôo nMOn h
..¬«u Ñnf An GóYCGh p¬∏dG
ød :∫ n Éb ºgón MCG s¿nCG óu M n ≈dEGp p∞«ãμdG p ¢û«r é n rdG Gnò¡H ƒo gr õs dG Ö n gn Pn h
ºr ¡p °Sƒo p Øof ≈dEGp óo «©p jo ≈x ¡ndEGp m ¢SQr O øe ós Ho ’ n¿Éc Éægo h ..ás∏pb ø r Yn Ωn ƒ«dG Ö n n∏röf
,p¬∏dG póær Yp øpe n¿Éc ÉªsfEGp p∑QÉ©ªdG π u c ≈a √o hRôM r nCG iòsdG ô°üæs dG s¿nCÉH n¿ÉªjE’p G
,p ìÓ°ùdG u pIôn ar hn hn p ∫ÉLôu dG pIôrãnμH p∑QÉ©n ªn dG ≈a ôp °üsædG ¢SÉ«r o ≤pe ¿Éc ƒd ¬sfnCGh
Gòg ™n en h ,ø n «ª∏°ùªdG ∫ÉãenCG án KÓnK n¿ƒocô°ûªdG n¿Énc ó≤na .mQór Hn Ωn ƒr jn Gƒeo õp ¡o nd
πoc ≈a ∫ o É≤jo Qm ór Hn pIhõZ ≈a ∫ o É≤jo Éeh ..má≤n M p É°S máªjpõ¡n pH n¿ƒcô°ûªdG An ÉHn
ôn nãcr nCG mácô©r ne uinCG ≈a Gƒofƒμj º∏a ..o¬Yo ÉÑrJnCGh ≈t ÑædG É¡°VÉ n N n ≈pàsdG p∑Qp É©ªdG
n «cpQór eo h ,p ø«≤«n dGh p¿ÉªjE’ÉH ø
ø n «ëp s∏°ùn eo GƒfÉc Éªn fEGp h ,GOk Éàn Yn iƒrn bnCGh ,GOk ón Yn
â
n «r en Qn Éen h} n Ap GóYnC’G Ap ’Dƒ¡pH ¢û o £p Ñr nJ √o ón jn s¿nCGh ,ºgo hs óo Yn ôo M n ór jn ¬∏dG s¿CG Éek ÉªnJ
.(3) |≈n en Qn ¬n s∏dG øs μp ndhn â n «r en Qn Pr EGp
p ¢SƒoØof ≈dEGp án js phÉª°ùdG s án ≤n «≤ë n dG √òg Ot ôo jn ≈¡ndEGp m ¢SQr On ø r pe ós Ho ’ r¿Pn EGp
nAGQh ˜ p ∫ƒ°Sô∏d pájOÉ©n ªdG p πpFÉÑ≤dG Ap ÉÑpàN r G ≈a ¢S o Qr ós dG nπsãªn nJh ,nø«ª∏°ùr ªo dG
r ndÉ¡rfG iOGƒdG n¿ƒª∏°ùªdG ≠n ∏H Éeón æYh ,¬HÉ©°Tp hn m ø«r æn M
â o iOp Gh ≥jÉ°†en
øpe ºr ¡p «∏Y ∞o M n õr nJ pá«s pæªn dG ìÉÑn °Tr nCÉH GƒÄo L p ƒoah ,ÖpfÉL π u c øe ∫ o ÉÑæu dG º¡«∏Y
¿nCG n¿hO ,Ap GQƒdGn ≈dEGp Ghôo ≤n ¡r ≤n àn jn r¿nCG s’EGp Gƒoμ∏p ªr jn º∏a ,mÜƒr °Uh n mÜón M n π u c
..hu óo ©n rdG ø n «r Hn h º¡æ«H m∑ÉÑpà°TG r i t nCG nçóo ë r jn
. ™eÉ©e ™ª÷Gh ácô©e : á©ª©e (2) . ÜôëdG äGhOCGh ÜGhódGh ìÓ°ùdG : ºgOÉàY (1)
. (17 ájB’G) ∫ÉØfC’G IQƒ°S (3)
29
Ωõ````Yh äÉ`````Ñ````K
?pInCÉLÉØªo dG √òp g ôp nKnCG ≈∏Y n¿ƒª∏°ùªdG (1)ôn≤¡r ≤n nJ ø«M ˜ ≈t ÑædG π n ©a GPÉen
oCÓªr jn Éàk HÉK ∞bhn ÉªfEGp h ,Ap GQƒdG n ƒë n f kIóM p Ghn kIƒ£N o √o Éeónb ∑ôs ëàn nJ ºd
√DhGón °U r nCG är õs gn mäƒr °üH n iOÉæjo ì n GQn hn ,√o ôn Yp É°ûen hn ¬∏r≤Yn hn ¬Ñn r∏bn o¿Éªn jE’p G
: iOp GƒdG n Ö n pfGƒL n
oøH óo ªs nëoe ÉnfnCG ..p¬∏dG o∫ƒ```°SQn ÉfnCG ..≈s dEGp Gƒªt o∏gn ..¢SÉ o sædG É¡tjnCG nørjnCG ≈dEGp
.Ö∏p s£ªo dG óÑY øHr G ÉfnCG ..Ü r òp cn ’ ≈t pÑæs dG ÉnfnCG ..p¬∏dG póÑYn
≈a ¬o ær Yn Gƒsr ∏î n àn jn s’GnC GhQo ôs bn Éæk eDƒe ôn °ûn Yn ón MCG iGnC ôn an ¬o ndƒr M
n ˜ ≈t ÑædG â n Øs n∏nJh
:nø«æpeƒD ªo dG Ap ’Dƒgn p ør«nH øpe o±ƒ«°ùdG t º¡ràbn õs e ƒdh r ≈sàM ,pÖ«°ü p ©n dG p∞pbƒªdG Gnògn
.ójr Rn øo H áo en É°SGoC h ÖdÉW ≈HGnC ø o Hr ≈t ∏Yh ≈u pÑæs dG ºt Y ¢SÉ o Ñs ©dGh ôo ªn Yo hn ôrμHn ƒHo GnC
Gƒ≤s≤ë n an pÖ«°ü p ©n dG ∞pbƒªdG r Gògn ≈a ø«æeDƒr ªdG Ap n’Dƒo g ø n àn er G ónb ¬n∏dG s¿EGp
n ë
n∂pdPn ™neh ..ºgo É°ûns ¨nànjh º¡H o§«ëj oäƒªdG ¿Éc ..ìÉésædG päÉjÉnZ ≈°ür n bnCG
,Qn ÉHn Or nC’G Gƒsr dhn ø n «ª∏p °ùr ªo dG s¿nCG ºr ¡oØ«î p jo ’ ..˜ ≈Ñæs dG ∫ n ƒM
r ø n «àpHÉK Gƒt∏X
n¿Énc ÉªqfEGp h ..±ƒ«°ùdG t óu ë n H º¡o nfƒobõu ªn jo hn º¡ær pe ¿ƒHo ôp àn ≤r «n °Sn ø«pcôp °ûr ªo rdG s¿nCGh
ÉkØpbƒr ne GƒoØbn h Gò¡dh ..n´õn Øn rdGh n±ƒr î n dG º¡«≤nj m ø«àne êÉ«°Sp pánHÉãªpH º¡ofÉªjEGp
.p∫É£HnC’Gh pä’ƒ o£Ño dG ï o jQÉnJ p¬H On É°Tn nCGh ,¬pHÉàn pc ≈a ¬o ∏dG √ón s∏N n É©k pFGQn
á```cô©ŸG OÉ`````°üM
Ao Gón pf É°†j
k nCG ≥ n n∏ n£rfGh ,iOp GƒdG
n Ap ÉLn Qr nCG ≈a ˜ ≈u pÑæs dG Ao Gón pf ≥
n n∏ n£rfG ¿nCG ón ©r Hn h
Ap Én≤d ≈ndEGp n¿ƒª∏°ùªdG OÉY ,p∫Éà≤p ∏d pIOn ƒr ©n dG ≈ndEGp nø«ª∏°ùªdG ƒYo ór j p ¢SÉÑ©n dG ¬ªu Yn
n¿ƒª∏p °ùr ªo rdG ≈n∏Hr nCG ,m∞«pæYn m ∫Éàn pb ≈a p¿Én≤jôØdG ºn ë n àn rdGh ,ºpghu óo Yn hn p¬∏dG hu óo Yn
n bnCG É¡n ©n en páØn pdÉëàn ªo dG πpFÉÑn≤dGh n¿Rp Gƒ¡pH Gƒodõn fnCG ≈às M ,Éæk °ùM
≈°ùr n Ak ÓHn ¬n ndÓN p
s É¡rJón ¡p °Tn máªjpõgn
.oAGôrë°üdG
. ∞∏î∏d ™LQ : ô≤¡≤J (1)
30
n Yr nCG Pr EG m ø«r æn Mo Ωn ƒjn hn } : `` ¤É©J `` p¬∏dG ∫
ºr oμoJôn rãcn ºr oμàr Ñn é o ƒnr b ôo «°ûp jo Gòg ≈dEGp h
sºoK @nøjpôpHór te ºoàr«sdhn sºoK rânÑoMQn Éªn pH ¢V o Qr nC’G oºoμr«n∏Yn râbn É°Vn hn ÉÄk r«°Tn rºoμæYn p øröJ rºn∏an
n pæpeDƒr ªo rdG ≈n∏Yn hn p¬pdƒ°So Qn ≈n∏Yn ¬o àn æn «μp °Sn ¬o s∏dG ∫n õn fCGn
n òs Yn hn Égn hr ôn nJ ºr sd GOk ƒæo Lo ∫n õn fCGn hn Ú
Ü
.(1)|nøjpôpaÉnμrdG oAGõn nL n∂pdPn hn Ghôo Øn cn nøjòp sdG
Ú```æM ≈a áeÉ```°SCG ádƒ£H

päÉYn É°ùdG s p êôn rMnCG øe máYÉ°S ≈a mórjRn ørH án eÉ°Sn oCG o∞pbƒr ne Énægo Éæ«pæ©r nj Éne s¿EGp
,p√ôªYo ø r e nIô°ûY s ≈a áo eÉ°SoCG n¿Éc :˜ ≈t Ñæs dG É¡H ôs en ≈àdG
r án °SOÉ°ùdG
¿nCG Qo Gón br nC’G Ao É°ûJh
n : ˜ ≈u Ñæs dG ™n en É¡«a ê r jn mIhõr nZ ∫hs nCG √òg â
o ôo î r fÉch
,päƒªdG r ópgÉ°ûn en Ωn Éen nCG áo eÉ°Sn oCG â n «æeDƒr ªo r∏pd É«k °SÉn
o Ñãjn hn ,ø p b ÉkfÉën àer G n¿ƒoμnJ
nøpe óo jOÉæ°üdG o∫É n£rHC’G p¬«a ôn nHOr nCG iòdG pâbr ƒdGn ≈a ,pô n£î n dG p ìÉnÑ°Tr nCG nΩÉeCGh
n «ª∏p °ùr ªo rdG
..ø
IOÉ````````«≤dG Ò`````````°TÉÑJ
øpe ™n an Qn h ,náeÉ°Sn oCG ƒn ë r nf ˜ ≈pÑæs dG p ¢ùrØnf ≈a Ék≤«ªYn Gôk nKnCG ∑ l pbƒr en
n ôn nJ ∞
≈a ºr ¡M p GhQr nCÉH √hr ón àaG ø n «Hôs ≤ªdG pÜôbCG ¢SƒØf ≈a ¬pànfÉμen
n jòsdG ` ¬«r dEGp ø
r¿nCÉH ôl jóLn án en É°SoCG ¿nCG ¬pÑë r °U ¢†©Hh ˜ ≈u Ñæs ∏nd pócs nCÉnJ ónbh ,pô£î n rdG páYn É°Sn
pÖpgGƒnehn päÉbÉW sπco o∂∏p ªr nj ¬sfnC’ ,pIôn pcÉnÑdG uø°ùdG u √òg ≈a Gók pFÉb n¿ƒμj
â s ˘ n¶˘jn r¿nCG pá˘Lôp ˘ë
n ˘pHÉ˘K π n ˘dG päÉ˘¶˘ë˘s∏˘dG ≈˘a ™o ˘«˘ £p ˘ àn ˘ °ùjh
r ,´É˘˘é˘ °ûdG t pó˘ FÉ˘˘≤n ˘ dG
.øo «∏p jn ’h ∞o ©o °† s ƒp b ,(2)p¿Éæn é
r jn ’ ,p ¢SrCÉÑn dG i n dG
º¡«r n∏Yn ¬o àn æn «μ°Sn ¬o ∏dG ∫n õn rfnCG øjòsdG ô°ûn Yn ón M n «æeDƒªo dG øpe áo en É°Sn oCG n¿Éc
n nC’G ø
. (26 ,25 ¿ÉàjB’G) áHƒàdG IQƒ°S (1)
. Ö∏≤dG : ¿ÉæédG (2)
31
GPEGp ø«æpeDƒªo rdG Üƒ∏ob ≈n∏Yn ¬∏dG ≈s∏én àn jn ∞«nc ± n «ª∏°ùr ªo dG Qp ÉHOr EGp án n¶ëd
n ôn ©n an ø
..lánKQÉc º¡H â r bn ÉM GPEGp ¬pJƒos ≤pH ºr ¡t∏¶p jo ∞«r cn hn ,(1) ál æn ë
r pe ºp¡H â r dõnf
Gô````èC
k G ô`````ª°†j ≈``````ÑædG
ºFÉæ¨dÉH ø n «∏p ªs ëe pIhn õr n¨dG √òp gn ø r pe n¿ƒªo ∏p °ùr ªo rdG On ÉYhn ˜ ≈t Ñæs dG OÉY
≈sàM √pQór °U n ≈a o¬°ùn nÑnMh ,Gôk renCG Qn ôs bn ˜ ≈pÑsædG søμndh ..(2) ÜnÓ°SnC’Gh
ióMEGp ≈a ¢û«r é n ∏d Gók pFÉnb án en É°Sn oCG ø o ««©r nJ ƒg ôo er nC’G Gnòg ¿Éc ..√o óYp ƒr en ø n «ë p j
.páen Op É≤dG äGhõn n¨dG
≈˘∏˘Y n¿ƒ˘μ˘j ¿nCG QÉ˘°ü˘ n rfnC’Gh ø˘jô˘LÉ˘¡˘ª˘dG QÉ˘Ñ˘c ≈˘°Vô˘jn π˘g ø˘μ˘nd h
Qo ÉnKBG p√ ó°ù n é n H óLƒoJ º¡æe π w ch ,pôªr ©o dG p πÑn àn ≤r eo ≈a Ü w É°T º¡°SnCGQ
øμªªdG øpe πgn h ? ˜ ≈ÑsædG ™e É¡°VÉN n ≈pàsdG p∑QÉ©n ªn rdG nøpe ìGôL p
p ∫ƒN o óo d áeÉ°SoCG ø u °Sp p πrãpe ≈a Ü x É°Tn pájn ÉnØμp pH páHn Éë s Qo ÉÑc ™æàn ≤r jn ¿nC G
n °üdG
? mÜ É°ù n Mp ∞ n rdnCG É¡n nd ¿ƒÑo °ùë r j ≈àdG p∑QÉ©n ªn dG ô n£N r nCG øe mácô©en
É©k pæàn ≤r eo ¿Éc ¬æs μndh ,˜ ≈u Ñn æs dG (3) øgr òpH ä r QGO ôp Wp GƒîdG √òg π t c
k’ÉnLQ ¬ndƒr nM s¿nCÉH l™pænà≤r oe ¬sfnCG Éªc ..¬pJôn rμa pÜGƒ°üp n H ÉkæperDƒoeh ,¬pjrCGQn pásë°üp p H
,p¬jrCGQn ≈∏Y Gƒ°Vô o àn ©r jn ø r nd ≈q ∏Yh ôn ªYh ôm rμH ≈HnCG πrãpe ºgôo n£N n h º¡ofrCÉ°T º¡d
..¬pJôrμØp pd Ghôo sμæn àn jn ødh
..ø n «æeDoƒªdG pÜƒ∏o≤pd ÉkfÉë n pàeG o¿ƒoμà°Sn nIƒn r£î n dG √òg s¿EÉp a ∂ n dnP ™en h
Arπpeh ’EGp ôo uμØn oj’h ,iƒn ¡n dG p øYn o≥£p rænj’ ˜ ≈s ÑsædG ¿nCG ¿ƒªo ∏©r j º¡sfEGp
n ˘pe Gók ˘æn ˘ °Sn ¬o ˘ nd s¿EÉp ˘ an É˘˘jk rCGQn inCÉ˘ JQr G É˘˘en GPEGp h ..Ap É˘˘ª˘ °ùdG
ø s ø n ˘ pe ¥ l Gôn ˘ °Tr EGp p¬˘ pæ˘ gr P
..ô«μrØàs dG Ap Én≤nfh p πr≤©dG AÉnØ°U n ø r pe GOk ón en hnCG ,≈M r ƒrn dG
. Ió°Th AÓH : áæëe (1)

. π≤©H : øgòH (3) .Gkô¡b ÜôëdG ≈a hó©dG øe òNDƒj Ée : ÜÓ°SC’G (2)
32
π°üØdG
™HGôdG
. ÚæMo IhõZh ,áμe íàa ø«H ájƒ≤dG á∏°üdG ïjQÉàdG ócDƒj : 1 ¢S

.∫ƒ≤J Éªd π∏Yh .ìô°TG
. ô°üædG øª°†àd ÉgôeCG ¿RGƒg â©ªL : 2 ¢S
.IQÉÑ©dG √òg ¥ó°U ≈∏Y πdO
.øjô°UÉ©ªdG ÜôëdG IOÉ≤d ¢SQO l ,ÚæoM Ωƒj ≈ÑædG ∞bƒe : 3 ¢S
.∂dP í°Vh
: ÉÑk °SÉæe √GôJ ÉªH ,á«JB’G äGQÉÑ©dG πªcCG : 4 ¢S
......... ÜôëdG ≈a AÓ«îdGh ƒgõdG ( CG )
.........äÉÑãdGh ¿ÉªjE’G (Ü)
?¬∏ãe kÓ£H ¿ƒμJ ¿CG ÖëJ πgh ? ÚæoM Ωƒj áeÉ°SCG ádƒ£H ¬Lh Ée : 5 ¢S
. ¿BGô≤dG ¬∏é°S º«¶Y ∞bƒe áæeDƒªdG áÄØ∏d : 6 ¢S
. á«fBGô≤dG ájB’G ÖàcG ºK ,∞bƒªdG ìô°TG
.áHÉë°ü∏d ¿ÉëàeG áeÉ°SCG IOÉ«b ( CG )
.¬æ∏©j ºdh √òîJG QGô≤d ≈ÑædG AÉØNEG (Ü)
.∂∏ªJ Ée πc ∞«≤Kh ¿RGƒg âbÉ°S (`L)
. á∏b øY Ωƒ«dG Ö∏¨f ød ø«ª∏°ùªdG ¢†©H ∫ƒb ( O )
ÒZ IQÉ`Ñ©dG ΩÉeCG () áeÓYh ,áë«ë`°üdG IQÉ`Ñ©dG ΩÉeCG () áeÓY ™°V : 8 ¢S
.áë«ë°üdG
( ) .¬HÉ©°Th p ÚæM o iOGh ≥jÉ°†e AGQh ¿ƒª∏°ùªdG ∞bh ( CG )
( ) .IóMGh Iôe ºghòNCÉa º¡FGóYCG ≈∏Y ¿ƒª∏°ùªdG ºég (Ü)
33
( )......... ≈dEG Gƒª∏g : ≈ÑædG ºgGOÉæa ¿ƒª∏°ùªdG ô≤¡≤J (`L)
É¡Jó¡°T áÁõg ≈°ùbCG É¡FÉØ∏Mh ¿RGƒ¡H ¿ƒª∏°ùŸG ∫õfCG ( O )
( ) .AGôë°üdG
™e áeÉ°SCG É¡«a êôîj IhõZ ∫hCG ,ÚæM IhõZ âfÉc (`g)
( ) .˜≈ÑædG
.á«îjQÉàdG ™FÉbƒdG Ö°ùM á«JB’G çGóMC’G ÖJQ :9 ¢S
.á«ÑjóëdG í∏°U (`L) . ÚæoM IhõZ (Ü) .áμe íàa ( CG )
: Ú°Sƒ≤dG ÚH É‡ áë«ë°üdG áHÉLE’G ÒîJ :10¢S
.(Iôé¡∏d á°SOÉ°ùdG ` á©HÉ°ùdG ` áæeÉãdG) áæ°ùdG ≈a ÚæoM IhõZ âfÉc
.(áæ°S 14 ` áæ°S 15 ` áæ°S 16) ÚæoM IhõZ ≈a áeÉ°SCG ø°S ¿Éc
34
¢ùeÉÿG π°üØdG
IÒNC’G ΩÉjC’G
˜ ≈``Ñ`ædG IÉ`«`M ≈```à
:Ëó≤J
ø
r en hn ∞«≤Kh n¿Rp Gƒg ≈r àn n∏«Ñnb ≈n∏Yn Ghô°üàfGh n Úª∏p °ùr ªo r∏pd án sμen í o àr an ”s
≈a ºgo An É≤pd Ωo hôt dG ≈n °ûp N n h , m ø«r æn M o pIhõr nZ ≈a πpFÉÑn ≤n dG øe (1)Éªn ¡o ©n jn É°Tn
nø˘ pe É˘˘ak ƒ˘r ˘N s ˘në˘ nà˘ nj º˘˘gOp nÓ˘ pH p π˘˘N
n É˘˘¡n ˘ H ¿ƒ˘˘oæ˘ °ü˘ p GOn ≈˘˘ndEGp Ghót ˘ nJQr É˘˘an , ∑ƒ˘˘ oÑ˘ ˘nJ
.. ÉL k GƒanCG ¬∏dG p øjOp ≈a pÜôn ©n rdG ø n pe Òl pãc π
n NOn hn ..Ú n ª∏p °ùr ªo rdG
ΩhôdG hõZ ≈a ôμØj ≈ÑædG

u É°ûn ªn rdG ºn rZQn pá«paÉ©n rdGhn páë
¥ s °üdG
u ø n e ôm paGhn m§°ùr ≤p pH ™o às ªn àn jn ˜ ≈t pÑæs dG n¿Énc
âfÉch , pás«peÓ°Sr E’p G pIƒn Yr ós dG ôp °ûnr f π«pÑ°Sn ≈a QÉ¡nf π«nd Égn ópHÉμoj n¿Énc ≈àsdG
p Ønf ø
. ¬°ùr r pe GÒk pÑcn ÉÑk pfÉL
n π
t àn ë r nJhn , ¬pægr Pp ≈n∏Yn í t ∏p oJ p Ωhôt dG phõnZ oIôn rμpa
øHr ¬∏dG póÑr Yn h ÖpdÉ nW ≈HnCG øHr ônØ©r L n h án nKQp ÉMn p øH pójr Rn π n ær jn ºr nd ¬sfEGp
n àn ≤r e ¢ù
¬pàsjôp ≤n rÑ©n pH n´É£à°SG pó«pdƒdGn ørH ópdÉN n s¿nCG ¢ùrænj rºndhn .. án nJrDƒoe pIhn õr nZ ≈pa án nMGhn Qn
n ∏Jp ≈ap ál ª«°ùL ôo Fp É°ùn N
∂ n ¬p pH ∫n õp ær nJ ¿nCG πn Ñr bn ¢û«r érdÉpH On ƒ©o jn r¿nCG á«s Hôr ë n rdG
â
r ©n n∏î n rfÉna , Ωhôt dG páHn Qn Éë n ªo pd ¬°ùr p Øæn pH Ö
n gn Pn ¬o sfnCG É°†
k jr nCG ¢ùn ær jn ºr ndhn .pIhn õr n¨rdG
. Éª¡©HÉJ øeh : Éª¡©jÉ°T øeh (1)
35
≈àdG án Án õ¡n dG ºp¡pH ∫põær jo ºr nd ¬o æs μp ndhn , ºgOp nÓpH π n N p GOn Ghôt an hn , ¬pFÉn≤pd øe ºr ¡Ho ƒo∏bo
.Égn Éæs ªn àj ¿Éc
¬o n∏©n L n É‡ , án≤M p nÓàn eo Qm ƒ°üp
o H ˜ ≈u pÑæs dG p øgr Pp ≈n∏Yn ôo Wp Gƒî n rdG √òp gn â r ë s ndnCG
. p Ωhôt dG phõr n¨pd Op Gón ©r pà°S’G
r ≈ndEGp Ú n ª∏p °ùor ŸG ƒYo ór jn
p¬r«ndEGp oÖgn òr n«°S iòp sdG p¿ÉμnŸG øYn ák MGô°U ˜ ≈t ÑædG oø∏©r oj mIôq e p ∫hs nC’h
Égôn er nCG ≈n Øp î
r jo r¿nCG pá≤n pHÉ°ùdG
s ¬pJGhn õn nZ ≈pa Ωo Ó°ùdG s p¬«∏Yn OÉàYr G ¬fnCG Pr EGn , n¿ƒªo ∏p °ùŸG
. ¬pFGón Yr nCG ≈ndEGp ÉgDho ÉÑn rfnCG ≥
n Ñ°ùnr J n’ ≈àq M
Qp ÉÑpc røpe óo jôoj ¬sfEGp .. Gók jpónL ÉkHƒo∏°Sr oCG òn î n sJG Ihn õr n¨dG p√òp gn ≈a ¬sæμp dh
p Ωhôt dÉH Gƒdpõær jo ≈às M pIhõr n¨dG √òp gn ≈a GƒL o ôo î r jn r¿nCG Qp É°ür
n fnC’Gh ø n jpôL p É¡ŸG
n¿ƒªo ∏p °ùoŸG π n Ñn br nCG kÓ©pah..
n án nJDƒr eo ≈a Ú n ª∏p °ùª∏d çón M Ée ≈n∏Yn ≈ u£nöJ ák Áõgn
ºgOn Gó©r pà°SG Gƒoæn∏YnCGhn , ˜ p ∫ƒ°So ôs dG nAGón pf nÚuÑn∏oe (1) mÜƒ°Uh mÜón nM uπc øpe
. Ωhôt dG Üôr M n ≈ndEGp p êhôo î o ∏d
Ò`````````````¨°üdG ó`````````FÉ```≤dG
r pe p¬«r n∏Yn √o ÉnØ°V
ø r nCG ÉÃ (2)É£Ñàëo Gôk cÉ°T ˜ ≈u pÑæs dG â«H ø r pe áo eÉ°Sn oCG ±
n ôn °ürfG
≠r o∏Ñr jn ÉsŸ ƒn go hn p ¢û«r n÷G Òn penCG ¬o n∏©n L
n Pr EGp , ôm jór≤nJ øe p¬«∏Y (3) ≠Ñn °SnCG Éeh má≤K
øpe CÉÑædG Gnò¡d o¿ƒμ«n °Sn ÉªpH (4)¢Sóë r j ¬pà«r Hn ≈a ¢ùn n ∏Ln hn , p√ôp ªr Yo ø r pe ø
n jpô°û©p dG
.. nÚª∏p °ùŸG
r ¢SƒoØf ≈pa ™rbhn
m ´Gón °üp o H pInÓ°üdG
s Ap GOnCG ón ©r Hn ˜ ≈t Ñæs dG ¢ù s M n nCGhn , ¤ÉàdG Ωƒ«dG ôo éa ™n n∏ nWhn
å«r ë n pH pIó°ûdG
u ø n eø r oμjn ⁄ ¢VôŸG ø s μdhn , p¬pJQGôn M n páL n Qn On ≈a m ´ÉØpJQr Ghn
n pa ¬oeõ∏oj
. ¬°TGô
. ∫É◊G ø°ùM : á£Ñ¨dG (2) . á¡L πc øe : Üƒ°Uh ÜóM πc øe (1)
. GkócDƒe ÉæX ø¶j : ¢Sóëj (4) . qºnYnCG : ≠Ñ°SCG (3)
36
áeÉ°SC’ AGƒ∏dG ó≤©j ≈ÑædG
¬jó«H (1)
AGƒ˘∏˘dG ¬˘nd ón ˘n≤˘Yh pá˘«˘pfÉ˘sã˘dG pIôs ˘ª˘r∏˘pd án ˘eÉ˘°SCG ˜ ≈˘˘Ñ˘ æs ˘ dG ≈˘˘Yn ór ˘ àn ˘ °SG r
: ¬o nd ∫Énb ºs oK , ø«r àn Øn jpô°ûdG s
. z ¬∏dÉpH ôn Øn cn øen π r pJÉn≤an , ¬∏dG p π«Ñ°Sn ≈a , ¬∏dG º°SÉH r õo ZG {
, á˘ n£˘Ñr ˘¨p ˘dG p ≥˘jô˘Ñn ˘pH p¿É˘©s ˘°û˘
p nJ √o É˘æn ˘«r ˘Yn hn ˜ ≈u ˘Ñ˘æs ˘dG ø n ˘e An Gƒ˘n∏˘dG áo ˘eÉ˘°Sn oCG ∫ n hÉ˘
n ˘æn ˘ nJ
pÖ˘«r ˘°üon ◊G p ø˘Hr nIón ˘jr ôn ˘Ho ¤EGp ¬˘©˘naQn ºs ˘oK .. Qp hô˘˘°ùdÉ˘ t ˘pH ≥ o ˘ £p ˘ ær ˘ nJ ¬˘˘¡p ˘ L
r hn í o ˘ penÓ˘ en h
páæn jóŸG øYn óo ©o Ñjn l¿Éμen ƒn go hn .. p±ôr n÷ÉH ôn μp °ùr ©n «o pd êôNh ..≈ªp n∏°Sr nC’G
.. ∫É«n enCG ánKnÓnK ¤Gƒë n pH
r pe n¿Énchn , ¬«pa Ghôμ°ùr ©n «o pd p±ôr é
ø n rdG ≈∏Y (2)¿hóo an Gƒn àn jn ¿ƒªo ∏p °ùŸG r nCGón Hn
pÜÉ s£nÿG ø o H ôo ªn Yo hn ≥ u ôμHn ƒHo nCG : pIhõn
o jóu °üdG n ¨dG √òp ¡pd (3)ÚHóàn æŸG ø«r Hn
n ˘jô˘LÉ˘¡n ŸG Qo É˘Ñn ˘chn ¢UÉ˘sbhn ≈˘HnCG ø
ø o ˘Hr óo ˘©r ˘°Sn hn p ìGôs ˘én ˘rdG ø o ˘ Hr Ión ˘ «r ˘ Ñn ˘ Yo ƒ˘˘Ho nCGhn
.. Qp É°üf n nC’Ghn
,˜ p ∫ƒ°So ôs dÉpH ≈ªs o◊G ä r ós àn °TGr , p±ôr n÷ÉpH n¿ƒ©o ªs é n àn jn ¿ƒªo ∏p °ùrŸG Éªæn «r Hn h
pâ«r Hn ≈a ¬°†jô o ªr nJ iôn é r jo r¿nCG √o An É°ùn pf n¿Pn rCÉàn °SÉn r a , án nfƒªo «r en pâ«r Hn ≈a n¿Énchn
ÖpdÉ nW ≈HnCG øHr ≈u ∏Y ≈∏Yn oCÉcs ƒàn jn , ¬o °Sn rCGQn ÉÑk °UÉ p Yn ê n ôN n ¬o nd s¿Pp nCG Éªs ndh . án °ûn pFÉYn
. Ap É«YE’p G pän’ÉM n óu °Tn nCG ≈a ƒn go hn , ¢SÉÑs ©n dG ¬ªYn ≈∏Yn hn
n ©r Hn s¿nCG ` Ω’B’Gh ¢Vôn ŸG øe p ∫Én◊G p√òp g ≈n∏Y ƒn go h ` (4)¬«r ndEGp ≈ªn nfh
¢†
An sÓLnCG ºt °†j m ¢û«r L n ≈∏Yn Gók FÉnb áen É°Sn oCG Úp«©J øpe (5)¿hôo eu òn àn eo Ú n ª∏p °ùor ŸG
. Qp É°ürfC’Gh ø n jpôL p É¡n oŸG
. äÉYÉªL ¿hô°†ëj : ¿hóaGƒàj (2) . ájGôdG ¿hO ¢û«÷G º∏Y : AGƒ∏dG (1)
. ¬¨∏H : ¬«dEG ≈‰ (4) . øjƒq YóŸG : ÚHóàæŸG (3)
. ¿hôFÉK : ¿hôeòàe (5)
37
¢†jôe ƒgh ¢SÉædG ¤EG ≈ÑædG êhôN
máæn àpa ¤EGp √o ƒodƒu ë n jo hn ôet òn às dG Gògn n¿ƒo≤paÉæn oŸG π s ¨p àn °ùr jn r¿nCG ˜ ≈t pÑæs dG ≈`°ûp N n h
n Är ∏p eo Ü
ø m ôn bp ™n Ñr °Sn ¬p «r n∏Yn GƒÑo oμ°ùr jn ¿nCG ¬p ∏p gr nCG ø
r ep Ö n ∏ n£na , Ú n ª∏°ùŸG ± p ƒoØ°U o ø«r Hn
.. máØn ∏p àîr eo Qm ÉHn BG p ™Ñr °Sn ør e
, á°ür n Øn◊ â°ùr Wp ≈a ˜ ón ©p br oCGh ™o Ñr °ùdG s Ü o ôn ≤p dG ä p ôn °†M r oCG Éen n¿ÉYn ôr °Sn hn
p¬JQGôn M n áo LQO â r Øs N n h , √o óo °ùn Ln On ôn àn Hr G ÉŸh , pÜôn ≤p dG Ao Éen p¬«r ∏Yn Ö s °U o óbh
óp é
p °ùr ªn rdG ≈ndEGp ê n ôn N n hn , ¬°Sn rCGQn Ö°ü n Yn ºs oK (1)ºoμÑo °ùr M n .. ºoμÑo °ùr M n : ∫Éb
: kÓpFÉnb Ú n ªp ∏p °ùor ŸG ≈a Ö n£N n h
ór ≤n nd ¬Jp Qn ÉeEG ≈a ºào r∏b ø r Äp nd ipôªr ©n n∏a , án en É°SoCG nå©r Hn GhòØp rfnCG .. ¢SÉ o æs dG É¡jt nCG
√ƒHo nCG n¿Éc ¿EGp h , pIQÉen EÓ p d≥ l «∏p î
n nd ¬o sfEGp h , p¬∏p Ñr bn ø r pe ¬«HnCG pIQÉ```èn EGp ≈a ºr ào r∏bo
. É¡nd Ék≤«∏î n nd
pIôn N
p B’Gh É«rfót dG ø n «r Hn √o ô«s N ¬∏dG s¿nCG ≈ndEGp ¬pàÑn r£No p ≈a Ωo Ó°ùdG s p¬«r n∏Yn Qn É°Tn nCG ºs K
, Ap ÉμÑo dÉpH ôm rμHn ƒHo nCG (2)¢û¡n L r nCG Éæn go h , ¬∏dG ón ær Yp Ée Qn Éàn N r Éa √ón ær Yp Ée ø n «r Hn hn
. pIôn Np B’G Qp Gós dG ¤EGp Ö o gn òr «n °Sn ≈s pÑæs dG s¿nCG ±
n ôn Yn hn
.. ø n jpôLp É¡oŸG ôn °ûn ©r en Éjn : ∫n Énb Pr EGp , Qp É°üfnC’ÉH ≈°U n hr nCG ¬pàÑn £No pájÉ¡n pf ≈ahn
’ É¡pàÄn «r gn ≈∏Yn Qn É°ür n fnC’Gh , ¿hóo jõjn ¢SÉ n æs dG s¿EÉp an , Gô«r N n Qp É°ürn fnC’rÉH Gƒ°U o ƒr àn °SGr
. ºr ¡Ä«°ùp eo ø r Yn (3)GhRo hÉé n nJh ºr ¡æ°ùp ë r eo ø r pe Gƒo∏Ñn bÉna , óo jõnJ
â«Hn ¤EGp On ÉYn ºs K .. pâÑr °ùdG s p Ωƒr jn ≈a áÑn £oÿG √òg ˜ ≈t ÑædG ≈≤dnCG
.ná°ûn pFÉYn
. ºμ«Øμj : ºμÑ°ùM (1)
. AÉμÑdÉH ≥¡°T : ¢û¡LCG (2)
. GƒØYG : GhRhÉŒ (3)
38
p ¢Vôn ªn rdG An ÉÑn rfnCG ¢SÉ
o æs dG π o ôn nŸG ós àn °TG póM
n bn ÉænJhn , ˜ ≈u Ñæs dÉpH ¢V n nC’G Ωƒjn ≈ah
Gƒocôàn an , p±ôr é n rdG ≈a Úªp ∏°ùor ŸG ø n pe ¬o ©n en ø
r en h áo eÉ°Sn oCG É¡pH ™n ª°Sn ≈às M
n
n ƒnn a áo en É°Sn oCG p¬«n∏Yn π
’ √o ón L n On h , ˜ ≈u pÑæs dG pâ«r Hn ¤EGp Ghô°†
n N n M
n h ,ôn nμ°ùr ©n oŸG
.. ºo s∏μàn jn
≈ndEGp p¬rjónj o™an ôr nj nπ©n nL sºoK , ˜ ≈t pÑsædG o¬n∏sÑbn ≈sànM áo neÉ°Sn oCG (1)nCÉWrCÉ nW Énægo hn
.. o¬nd Ap ÉYn ót dG án neÓYn , án neÉ°Sn oCG ≈∏Yn Éª¡©o °†
n njhn Ap Éªn °ùdG
s
n «r ndhn , n¿ƒªo ∏p °ùor ŸG ¬©n en On ÉYn h , p±ôr n÷G ¤EGp áo en É°Sn oCG OÉYn
ôo uμØn jo øen ºr ¡o æn «r Hn ¢ù
. pÖ«¨nŸÉH o¿Pp Dƒào °S pIƒs Ño æt dG ¢ù
n ªr °Tn s¿nCG ≈a
äƒ``````````ŸG Iƒ```````ë°U
, páë°üdG nøpe máÑu«W mádÉnM ≈a ˜ ≈t pÑsædGh , ÚnærK’G Ωƒnj ¢ù o ªr °Tn rânZõn nHh
n rdG páLQO p ´ÉnØpJQr G øpe ’hn , p ´Gón °üdG
s¿nCÉª rWGhn .. IQGôn ë t ø n pe ƒμ°ûjn ’
r ¡n àrfG ónb p ¢Vôn nŸG øpe nIô£p nÿG án∏M
˜ ≈s pÑæs dG s¿nCGhn , â n ôr ŸG s¿nCG ¤EGp n¿ƒªo ∏p °ùŸG
r
.. Ap ÉØ°ûdG án ∏Mn ôr en π
n N n On
ák jn Op ÉH páë n hn Éªs ndhn , áo en É°Sn oCG p¬«r ndEGp ôn °†M
u äGQn Éen nCG ón L
s °üdG n ≈ë°†dG t ón ær Yp hn
≈t Ñæs dG ¬d ∫Én≤an .. Ωhôt dG phõr n¨d p ¢û«r érdÉpH ∑ p ôt ë r ¬p ¡p L
n às dG ≈a ¬o nfPn CÉàn °SG r hn ≈∏Yn
.¬∏dG pácn ôHn ≈∏Yn õo rZG : ˜
ôNBG √òp gn â n «r Hn h ˜ ≈u ÑædG ÚH Am É≤d ôn N
r nfÉch , áen É°Sn oCG ø p BG Gògn n¿Éc
. `` ΩnÓ°ùdGh s ¬r«n∏Yn `` ∫ƒ°So ôs dG p ºa øpe áo eÉ°Sn oCG É¡n ©o ª°ùr nj mäÉª∏c
s oIÓ°üdG
. ≈æëfG : CÉWCÉW (1)
39
.. p ΩÉ°ûdG Op hóM ¤EGp p∑ôt ë o ∏p ©r jo p±ôr n÷G ¤EGp áo eÉ°Sn oCG ≥
n às dG An ór Hn ø n n∏ n£rfG
. p π«Mp ôs ∏pd (1)º¡àn Ñn gr CoG n¿hoòN o CrÉj n¿ƒªo ∏°ùŸG CnGóHh
.p¬«r n∏Yn ák n∏pÑ≤r eo p¬pàLhr õn pH áo eÉ°SoCG Ån Lƒa mäÉYÉ°Sn ™o °†p r H ôs ªo nJ r¿nCG π n Ñr bn øμdhn
ä
o ÉsbOn â r ≤n M n nÓnJh .. nçón M n ór bn GÒk £N n ÉÄk «r °Tn s¿CnG É¡à n¶ë r nd ¢ù s M n Cn G
o oM nÖ˘nÑ˘°Sn p§˘rÑ˘°†dÉ˘
Qƒ˘°†˘ s pH (2)¢Spó˘rë˘nj r¿nCG r™˘£p ˘nà˘°ù˘ r nj rº˘nd ¬˘sæ˘ μp ˘ ndhn ..p¬˘ pÑ˘ r∏˘ bn
..¬àLhr Rn
≈ s£î n J ób ä m ÉYÉ°S òo æe ¬ncôJ ¬fEGp .. ˜ ≈u pÑæs dG ¢Vôn en ≈a ôn sμan h
ø˘˘ep áp ˘ ndÉ˘˘ë˘ rdG √òp ˘ gn ≈˘˘a ƒ˘˘go PEGh ? r¿Pn EGp nçón ˘ M GPÉ˘˘e .. ô˘˘ £nÿG á˘˘ n∏˘ ˘M
n ô˘˘ e
, ˜ ≈u Ñæs dÉH ós àn °TG r ¢V n ôn ŸG s¿EGp .. É¡pdƒnr ≤pH ¬o àLhr Rn ¬rJQn On ÉH .. (3)¢ùLƒn às dG
!!mô£N n ≈a ¬o oJÉ«n Mh
É¡ær pe ¥ r On Énμan áo eÉ°Sn CoG É¡©n ªp °Sn ál ª∏nc .. !! ôm n£N
o õs ªn àn nJ ä n ≈pa ≈u pÑæs dG oIÉ«M
n
.. p ¢VQr nC’G ≈∏Yn o§≤o °ùr «n an √o Gƒon b Qƒî
o nJ äOn Éc π r Hn .. ¬°ùro Ønf
. mäÉ n¶ënd p¬pàL n hr Rn ¤EGp ôn n¶nf
≈a É¡nHGƒrHnCG (4)äón °U
n hr nCG É¡n s∏co É«fót dG s¿nCÉcn ¢ù
t ëp oj .. ôp rμØp rdG On Qp É°Tn sπ nXhn
..¬p¡rLhn
r¿nCG On GQnCG GnPEGp hn .. ¬«àØ°Tn ≈∏Yn ä o Éª∏p μdG Ü o hònJ ºn s∏μàj r¿nCG ∫ n GPEGp
n hÉM
. ôp ªn÷Éc ák YPn’ ¬°ùr p Ønf ¤EG Qo ós ë
n àn nJh , ¬«æn «r Yn ≈a ó ƒeo ót dG óo ªs én àn nJ ≈μÑj
˜ ≈u ÑædG nIÉ«n M n s¿nCG p ¢û«÷G ≈a áo eÉ°SoCG ø n n∏YCnG ám æjpõM
n ám àn ap ÉN m Gôn Ñn nf ≈ahn
n ä
..mô n£N
n ≈a
. ø¶j : ¢Sóëj (2) . ºgOGó©à°SG : º¡àÑgCG (1)
. â≤∏ZCG : äó°UhCG (4) . kÉaƒN ÖbÎdG : ¢ùLƒàdG (3)
40
n Ypô°ùr eo GhOo É``Yn hn , ônμ°ùr ©n oŸG Gƒocôn nJhn , CÉÑædG Gò¡d n¿ƒª```∏p °ùªo rdG ´
Ú n õp an
..páæn jpónŸG ¤EGp
, pÖ«¨p ŸÉH ânfPn BG ónb ¢ùª
o °ûdG s rânfÉnc án °ûn pFÉYn pâ«nH ¤EGp Gƒo∏°U
n hn Éneón æYp hn
n ¤EGp É¡≤jô nW ≈a pIƒs Ño æt dG ¢ùª
¿ƒ«t Ñæs dG óobôjn oå«r M p Ønf pâbr ƒdG
o °Tn ânfÉc ¬°ùr n ≈ahn
.. Ú«u ∏Yp ≈n ∏YnCG ≈a
πN n On h , ¬pà«Hn pÜÉH ≈∏Y An Gƒu∏dG õn cn ôna , ˜ ≈u ÑædG pIÉaƒpn H áo eÉ°Sn CoG ™n ª°Sn
Al ≈°T páYÉ°ùdG
s √òg ≈a ¬o nμs∏ªn nJ iòdG n¿õr ◊G s¿EGp .. p ´GOƒdG n nIô r¶nf ¬«r n∏Yn ≈≤r∏jo
. o∞°UƒdG o¬æY õo né©nj
n ≈≤p rdCG √o ón °ùn L
É«v M n ¿nCG ƒd .. âr bn õs ªnJ √o ón pÑcn s¿CG ƒd .. Éàn Än Øp rWCoG ¬«r æn «r Yn s¿CnG ƒd
≈a iôé r jn É‡ m¿õr M o Op É©n jo ∂dP π
o nIô r£nb ∫ t c ¿Énc ÉŸ .. mÖ¡àr∏eo (1)m¿ƒJnCG ≈a
. ¬s∏c ¬nfÉ«pc CoÓªr jn hn , p¬pbhôo Yo
¢†p
o Ñær jn Òo ÑμdG Ö o ∏≤dG Gòg n¿Éc .. ≈u ÑædG pÖr∏bn ø o ¿Énc án en É°Sn oCG s¿EGp
r e GAk õr L
.. ¬∏rÑbn røpe ánKQp ÉnM øH órjRn ¬«pHnCG uÖoëpH ¢†p o Ñrænj n¿Éc Éªc ..náeÉ°SoCG uÖoëpH
¤ƒr en h ƒgo ∞bƒa , ˜ p ∫ƒ°So ôs dG p π°ùnr Z ≈a ∑ n Î°ûjn ¿nCG s’EGp áo en É°Sn oCG ≈HCGh
≈k °SCG É¡∏c mäGô n¶æn pH ¬pfÉ©«u °ûjo h , ôpgÉ s£dG (2)¬pfÉªn rãL
o ≈∏Y An ÉŸG p¿ÉÑs °üjn ≈u Ñæs dG
l É«n pàdGh
. (3) ´
. GQk Éf π©à°ûj ¿ôa : ¿ƒJCG (1)

. ∞jô°ûdG √ó°ùL : ¬fÉªãL (2)
.⁄CGh ¿õM : ´É«àdGh ≈°SCG (3)
41
π°üØdG
¢ùeÉÿG
.≈àØdG ÉgôªY ˜ ≈ÑædG ΩÉjCG ôNGhCG ≈a á«eÓ°SE’G ádhódG â¨∏H : 1¢S

. IQÉÑ©dG √òg ¥ó°U ≈∏Y πdO
? á«eÓ°SE’G ádhódG OhóM Ú``èCÉJ ≈```à ˜ ≈````ÑædG ô```μa ≈```àe : 2¢S
?É¡ª°SQ ≈àdG á£ÿG Éeh
: ≈JCÉj Ée π∏Y : 3¢S
. áeÉ°SCG ¿É°ùd ICÉLÉØŸG â∏≤Y ( G )
. áeÉ°SCG IOÉ«b øe Úª∏°ùŸG ¢†©H ôeòJ (Ü)
. ΩhôdG ÜôM ≈a ˜ ≈ÑædG ÒμØJ (`L)
: IóMGh áª∏μH ≈JCÉj Ée πªcCG : 4¢S
ÚH ....¤EG √ƒdƒëjh ôeòàdG Gòg ....π¨à°ùj ¿CG .... ≈n °ûp N n {
. z áeÉ°SCG .... GhòØfCG .... É¡jCG : ÓFÉb ≈ÑædG º¡Ñ£îa ....
: ≈JCÉj ÉªY ÖLCÉa ¬°Vôe ≈a ƒgh Úª∏°ùŸG ˜ ≈ÑædG Ö£N : 5¢S
? áÑ£ÿG áÑ°SÉæe Ée ( G )
? áÑ£ÿG É¡«∏Y äQGO ≈àdG QÉμaC’G Ée (Ü)
? AÉμÑdÉH ôμH ƒHCG ¢û¡LCG GPÉŸ (`L)
:≈JCÉj Éª«a Ú°Sƒ≤dG ÚH É‡ áë«ë°üdG áHÉLE’G ÎNG : 6¢S
: ±ô÷G ¤EG áeÉ°SCG áLhR âLôN ( G )
É¡LhR Èîàd ` áeÉ°SCG É¡LhR Óƒàd ` Üô◊G ≈a ∑Î°ûàd )
.(≈ÑædG ¢Vôe Ió°ûH
: áæjóŸG ¤EG ±ô÷G ôμ°ù©e øe óæ÷G ™LQ (Ü)
` áeÉ°SCG IOÉ«b ≈∏Y Ú©ªà› º¡fC’ ` Üô◊G ¿hójôj ’ º¡fC’ )
. ( ¬°Vôe ≈a ˜ ≈ÑædG GhOƒ©«d
42
¢SOÉ°ùdG π°üØdG
Ò`````````°ùY ¿É```````ëàeG
:Ëó≤J
âÑ˘K ó˘≤˘a , Úª˘∏˘°ùª˘∏˘d GÒk °ùY É˘˘kfÉ˘˘ë˘ à˘ eG ˜ ≈˘˘Ñ˘ æ˘ dG IÉ˘˘ah âfÉ˘˘c
.ΩÓ°S’E p G QƒeCG øe Am ≈°T ≈a GƒWôØj ¿CG Gƒ°†aQh , º¡fÉÁEG ≈∏Y ¿ƒæeDƒŸG
:øjóJôŸG øY ôμH ƒHCG ∫Éb
, ˜ ¬˘s∏˘dG ∫ƒ˘°SQ ¬˘˘fhODƒ˘ j Gƒ˘˘fÉ˘˘c k’É˘˘≤˘ Y ≈˘˘fƒ```©˘˘æ˘ e ƒ˘˘d ¬˘˘s∏˘ dGh{
. z¬«∏Y º¡à∏JÉ≤d
IOÉ«b ≈a QÉ°üfC’G iCGôH ôμH ≈HCG ¤EG ÜÉ£ÿG øH ôªY AÉLh
: ¬d ∫Ébh ¬à«ë∏H áØ«∏ÿG òNCÉa ,¢û«é∏d áeÉ°SCG
¿CG ≈fôeCÉJh ¬∏dG ∫ƒ°SQ ¬∏ª©à°SG .. ÜÉ£ÿG øHG Éj ∂eCG ∂à∏μK {
. z ¬YõfCG
∫ƒ°SôdG IÉah ó©H á«eÓ°SE’G ádhódG ∫ÉM

≈∏Y (1)Ú≤paÉæn oŸGh Ú n æpeDƒr ªo ∏p d GÒk °ùY ÉkfÉë n àeG ˜ ≈ÑædG oIÉahn â r nfÉc
Gƒæo n∏Yr nCG ¿ƒ≤paÉæŸGh ¬«pa Gƒ oWôu Øn jo r¿nCG Gƒr Hn nCGh ºr ¡p æpjópH (2)GƒãÑ°ûJ n¿ƒæeDƒŸG , Ap Gƒ°ùdG
On ƒ¡«dG π n ©n L É‡ , (3) pIOs ôu dG √òp ¡pH Ghôo ¡L n h , ΩÓ°SE’p G p øYn ºgOGóJQG
.. ôn é p Øn ær jn r¿nCG ∞
o pbƒŸG ∂
n °Thr nCGh , Úª∏°ùŸG p ∫Éàn ≤p pd (4)¿hõsØë n àn jn Úcô°ûŸGh
. Gƒμ°ù“ : GƒãÑ°ûJ (2) . ø£Ñj Ée ±ÓN ô¡¶j iòdG ƒg : ≥aÉæŸG (1)
. ¿hó©à°ùj :¿hõØëàj (4) . ΩÓ°SE’G ó©H ôØμdG : IOôdG (3)
43
m ∫ón L n øpe ø n jôLÉ¡n ŸGh Qp É°ür n fnC’G øn «r H Qn ÉK Ée GAk ƒ°Sh o kIóM ∞ n pbƒnr ŸG On GR É‡s h
.. ôμH ≈HnCG pá©n njÉnÑoe nπÑb páan nÓÿG p n∫ƒr nM
.ÉkcnÓgn h GQk Éen On Ö n n∏≤rfG s’EGp h ..náªμ◊G Ö o s∏ n£àn jn hn , Ωn õr n◊G Ö o s∏ n£àn jn ∞ l pbƒr en
nΩÉnenCG ¬fEGp .. o√ón ¡r Yn lºcÉM ¬H oÇpónàrÑnj Éne ôp n£N r nCÉH o¬nàan nÓN p oCGórÑnj ôm μnH ÉHnCG s¿EGp
(1)
øjpôeu òàn ŸG páæfi ΩÉen nCGh .. Úcô°ûŸGh Op ƒ¡«dG p ¢üHt ôJ Ωn ÉenCGh , øjóu nJôoŸG páæn àr pa
.. p ¢ûr«n÷G nIOÉ«b án eÉ°Sn oCG pá«dƒnr J ≈∏Y
.. ô n£nÿÉH Qo òp ær jo ¬ndƒr M
n Am ≈°Tn π t ch , p∞bƒŸG Gòg ≈a ± o ôs °ü n àn jn ∞n «c
áeÉ°SCG å©H ΩÉ“EG ôμH ≈HCG ¿ÓYEG

p πgr nCG ≈∏Y Ap É°†≤dG øe nÆôo Ør nj ≈àM án eÉ°SoCG p ¢ûr«nL ∫É°SQEGp oπuLDƒj πgn
(3) p
n ÉæŸ GƒÑt gn GnPEGp Úcô°ûŸGh Op ƒ¡«n dG áHQÉÙ (2) Ö
Iõn L n gs nCÉàjn ≈às Mh ?pIOs ôu dG
. nÚª∏°ùor ŸG
o ƒ°Sôs dG ôn en nCG ó≤d .. ˜ p ∫ƒ°Sôs dG ôn er GnC ∞
∫ n pdÉîjo ¿GnC ør pe ¬«r∏Yn o¿ƒn gr GnC ä
n ƒŸG ¿GE p
n¿ƒμj ¿nCG ≈∏Yn ôs °U n nCGh .. päƒnr ŸG p ¢TGôpa ≈∏Yn ƒgh , án eÉ°Sn GoC p ¢ûr«nL (4) Pp ÉnØfÉE p H
..pQÉ°üfC’Gh ø n jôLÉ¡ŸG øe m ÒÑc Om ón Yn p ¢VGÎYG ºnZQ p ¢û«r n÷G ón FÉb áo eÉ°Sn GoC
..p Ωhôt dG p ∫Éà≤d n≥∏p £ænj r¿GnC oÖénj án èÉ°SGoC ¢ûo r«nL ..pôe’ nC G Gnòg ≈a Qn É«N ’ r¿PGE p
øe ¤hoC’G päÉYÉ°ùdG s ≈a ƒgh n , ôm μH ≈HnCG p øgr òH Qn GOn ôm Wp ÉN n ∫ o hs nCG Gòg
.. án eÉ°SoCG oå©r Hn ºs pà«n pd : ¢SÉæs dG ≈a ø
n n∏YCG Qp ƒnØdG ≈n∏Yh .. p¬ªp μM o pájn GóH
ÚdhC’G Ú≤HÉ°ùdG iójCG ≈∏Y ôμH ≈HCG ¿ÉëàeG

.. ∫ó÷G ¢†©H ¬ndƒM r Òo pã«o °Sn án eÉ°Sn oCG p ¢û«r L n É°SQEGp s¿nCG ºo n∏©r jn ôm rμH ƒHo nCG ¿Éc
n ∫
, øjpóbÉsædG pó≤f øe GÒk ãc sºgnCG o√ón æY ˜ ≈u ÑsædG ôp renCG òo «Øp rænJ ¿Éc Gnòg n™eh
.. ø n jôeu òn àn oŸG ôet òn nJh
. ó©à°ùj : ÖgCÉàj (2) . øjôFÉãdG : øjôeòàŸG (1)
. ∫É°SQEGh êhôN : PÉØfEG (4) . ∫Éàb : IõLÉæe (3)
44
™n ªs é n nJ , áen É°Sn oCG p ¢û«r L n ∫ n É°Sn Qr EGp Qn ôs bn ôm μHn ÉHnCG s¿nCG ¿ƒªo ∏°ùŸG ºn ∏Yn Éeón æYh
: ¬d GƒodÉnbh ôm μH ≈HnCG ¤EG GƒoÑgn Pn h , p ΩÓ°Sr E’p G ≈a nÚdhs nC’G Ú≤HÉ°ùdG nøpe ôl Øn nf
Óa , ∂«∏Y â°†n n ≤àn nfG ór b Ü o ôn ©n rdGh , Ú n ª∏°ùŸGr óo ær L o án en É°Sn oCG ¢û n s¿EGn
n «r L
.. nÚªp ∏°ùŸG án YÉªn nL n∂ræY ¥ôu ØJ r¿nCG ≈¨p nÑrænj
.. ál Øn «∏p N ƒn go h ¬d m¿ÉëàeG ∫ n hnCG ôμH ƒHnCG ¬o L p Gƒj Éæn go h
òo Øu æj Ωr nCG ? án eÉ°Sn oCG ¢û«r L n ∑ n ôt – π o L u Dƒn jo h , Úª∏°ùŸG QÉÑc páÑn rZôn pd Ö«éà°ùr jn nCG
? √o ón Mh ôp er nC’G Gnòg án «s dƒÄ°ùe r πªëàjn h , ˜ ≈u Ñæs dG ôenCG
π
n «Ñ°Sn ∂ r o∏°ùr jn º∏a , Ú n ª∏°ùŸG Qp ÉÑpc øe i n rCGôs dG Gòg ôm μH ƒHnCG ™n ª°Sn
É¡pH ºn °ùn M n ák ©Wp Énb ák HÉLEGn Ü n ÉL n nCG Éªn sfEGn h , p√Ou Qn ≈a pIQn hGn ón ŸGh pIQn hÉëo n ŸG
: ∫Éb . ¬o s∏co ∞ n pbƒnr ŸG
o ònØrfnC’ ≈pæØo n£î
ä r nJ ń ÉÑ°ùdG u s¿nCG â o ær æn nX ƒnd p√pó«n pH ôm μH ≈HnCG ¢ùr o Ønf iòp sdGh
iôn ≤o dG ≈a ipô«r nZ ≥ n Ñr jn ºr nd ƒnr dh , ˜ ¬s∏dG ∫ o ƒ°SQn p¬H ôn en nCG Éªc , (1)áeÉ°Sn oCG nå©r H
. ¬oJònØfnC’
≈a ¬o oμo∏°ùr «n °Sn iòsdG p ≥jô£dG ≈ndEGp mIQÉ°TEGp páHÉãÃ ôμHn ≈HnCG áHÉLEG âfÉc
(2)
ón «ëj ødh , ¬ª«dÉ©nJ òo Øu æojh , ˜ p ∫ƒ°So ôs dG ≈ n£N o oº°Sôs nàn«°Sn ¬sfEGp .. p¬àaÓN
.p ≥jô s£dG Gòg ≈a ôp «r °ùdG s p øY
áeÉ°SCG IOÉ«b øe QÉ°üfC’G ∞bƒe

n fnC’G s¿EÉp a , ák ©Wp Ébh ák ëjpô°U
GƒÑo gn Pn Qn É°ür n â r nfÉc ôm rμH ≈HnCG án HÉL n EGp s¿nCG ºn rZQn hn
ópFÉnb p Úp«©r nJ ≈a ¬s∏dG p ∫ƒ°SQ páØ«∏N n ¤EGp º¡àn Ñn rZQn π n fh ,ôn ªn Yo ¤EGp
n ≤o ær j ¿nCG √o hóo °TÉn
r pe Éæv °S Èn cnCG p ¢û«r é
.. án eÉ°Sn oCG ø n ∏d
ôn ªn Yo ¤EGp Qo É°ürfnC’G nCÉn÷ GPÉªn pd .. lIÒÑc m ΩÉ¡n Ør pà°SG áo en nÓYn ºo °ùnp Jôr nJ Éægo h
m πjpóHn p Ú«©r nJ ≈a É«v pfGón L r h ºr ¡cQÉ°ûjo ¬o sfnCG Gƒ°ùMt nCGnCG ? p∞bƒnr ŸG Gnògn ≈a päGsòdÉH
. áeÉ°SCG ¢û«L äÒ°ùd : áeÉ°SCG å©H äòØfC’ (1)
. ±ôëæj ød : ó«ëj ød (2)
45
Ékμjpô`°Tn ôn ªn Yo Gƒo∏©n é r «n an , pÖn∏ r£nŸG Gnò¡pH GhOo ôp Øn ær jn s’nCG GhOGQCG ºr ¡o sfnCG Ωr nCG ? áen É°Sn oC’
? ¬«pa ºr ¡nd
Éne røμp dh . Qp É°ürfnC’G p¿Égn Pr nCÉH râan ÉW n∂r∏pJ hnCG oIôn rμØrdG √òp gn o¿ƒμJ ÉªsHQ
? ôn ªYo ∞ o bƒen
r pe ôm er nCG ≈a ól «©Hn ôl KnCG ¬o nd o¿ƒoμ«°Sn p ´ƒ°Vƒnr ŸG Gòg ≈a p√Qp hr On ón jpóë
ø r nJ s¿EGp
. ôm rμH p ≈HnCG páaÓN p Ap ór nH ≈a QƒoeoC’G ôp n£N r nCG
≈æ©r ªn pH hnCG .. án eÉ°SoCG pádnCÉ°ùr en ≈a í l jpô°U n i r oμjn ⁄ ôn ªn Yo ¿nCG ™o pbGƒdG
l rCGQn ¬o nd ø n
¬«pa ƒgo o¿ƒoμ«°Sn m ¢û«r n÷ Gók pFÉnb án en É°Sn oCG p Ú«©r nJ ≈∏Y ák M n Gôn °U
n ¢Vp r ôàn ©r jn ⁄ í n °V n hr nCG
. Op ƒæo÷G ón MnCG
m πjóH p Ú«©nJ ∫ n ƒMr ∑ n Éægo h Éægo ä r Qn GOn ≈àdG päGQhÉ°ûoŸG ∫ n Gƒ nW ¬d øoμj ⁄h
.. √l ÉŒG hnCG i l rCGQ án eÉ°SoC’
, Qp É°ürfnC’G i n rCGQ ¬«∏Y ¢V n ôn Yn h , ôμH ≈HnCG ¤EGp Ö n gP ¬sfnCG ¬o ∏©n an Ée π t c
pá¡n L r ph p ÆÓHEGp ≈a Éæk «penCG GÒk Øp °Sn ¿Éc .. (1)√ón æu Øj hnCG º¡o jrCGQn ón ju Dnƒjo r¿nCG ¿hO
áo ˘é n ˘«˘pà˘nf â
r ˘nfÉ˘c GnPÉ˘e ø˘μ˘dh .. ¬˘s∏˘dG p ∫ƒ˘°SQ pá˘nØ˘«˘∏˘N ¤EGp Qp É˘°ü˘˘rfnC’G ôp ˘ ¶˘ f
.. ¬pJQÉnØ°Sp
, ¬pàn«rë∏pH òn N n nCGh , QÉ°ürfnC’G nirCGQ ôn ªn Yo røpe n™ªp °Sn nÚM ôμH ƒHnCG Qn ÉK ór ≤n nd
.. pÜÉ s£nÿG ø n Hr G Éj ∂àr epóYn hn ∂ n et oCG (2)∂n àr n∏μp nK : Ö p Z ƒn go h ¬o nd ∫
l °VÉn n Énbh
!! ¬o Yn õrfnCG ¿nCG ≈fôeo rCÉnJh ˜ ¬s∏dG ∫ o ƒ°SQ
o (3)¬∏ª©r àn °SG r
` Ékë«ªp r∏nJ ƒnr dhn ` n≥an Gƒnn d Qp É°ürfnC’G ôp n¶nf án ¡n rLph óo ujnDƒoj n¿Éc ôn ªn Yo n¿nCG ƒnr d
p¿rCÉ°ûpn H ôm rμHn ≈HnCG ™e nåM n ÉÑnJ , π u bnC’G ≈∏Yn hnCG ,º¡jrCGQ páë s °U ≈∏Yn
π
t câ r nfÉch . É¡n u∏c pá«s Hôn ©n dG pIôn jpõn÷G ≈a π r Hn ,páæjóŸG ≈a p∞pbƒnr ŸG pIQn ƒ o£N o
p ¢û«nL p êhôN o røpe ±ƒîàdG t ≈ndEGp ƒYo ór nJ ôm rμH ≈HnCÉH pá n£«ëoŸG p±hô t¶dG
. ¬«∏Y ¢VÎ©j : √óæØj (1)
. ∂Jó≤a : ∂à∏μK (2)
. ¢û«é∏d GkóFÉb ¬∏©L : ¬∏ª©à°SG (3)
46
π r jn r¿nCG ∫
n ©n é o hÉë
n jo ør en hn ,p ΩÓ°Sr E’p ÉH (1)¢üHs ôàn jn ø r en ∑ n Éægo s¿EG Pr EGp ,náeÉ°SoCG
.. ˜ ∫ƒ°SôdG pIÉnaƒH ák £ÑnJôr oe o¬nànjÉ¡n pf
Ú«©r nJ ≈∏Y m ¢VGôn pàYr G i
s CG póÑr jo ⁄ ôn ªn Yo s¿EGp : ∫
n ƒ≤nf ¿nCG ± o É°üfE’p G Éæn «°†àn ≤r jn
r páHÉnãÃ Qp É°üfrC’G p πÑn pb øe ¬oJQn ÉnØ°S â
p ™°Vh r nfÉnc ÉªsfEGp h , p ¢û«r é n r∏pd Gók pFÉnb án en É°Sn oCG
.. Qm ÉéØrfG ¤EG ∫ n àn nJ r¿nCG ∂
n ƒs ë p má∏Ñn r∏Ñn d óx M
o °TƒJ
ôμ``H ≈```HCG á````°SÉ«```°S

GOv Qn n¿Éc .. ôμH ≈HnCG Os Qn Úª∏p °ùŸG r ¤EGp πn≤nfh , p±ôr n÷G ¤EGp ôo ªn Yo ™LQn
x§N n páHÉnãªpH ¿Éch .. án eÉ°SoCG på©r Hn ∫ƒM r ¢TÉ≤pf hnCG m ∫ón L n π s c ™n £nb Éªk °SÉM p
.. ˜ p ∫ƒ°So ôs dG ón ©r Hn É¡«r ∏Yn Òo °ùp «n °S ≈àdG ôm rμHn ≈HnCG pá°SÉ n «n °ùd m ¢†jpôYn
∫
n Ééen ’ .. ˜ ∫ o ƒ°So ôs dG ¬H ôen nCG Ée πs c òo Øu æ«°S ¬sfnCG ôrμHn ƒHnCG øn n∏Yr nCG ón≤nd
. (2) pIQn hGón oŸGh pIQn hÉ
n ë n ªo r∏d π n en ’h , Ou ôs dGh òp N
s ë r nCÓpd ∂ n dP ≈a
o§«ë p jo ÉÃn p¬ªp r∏Yp ™e , án eÉ°SoCG på©r Hn p ΩÉ“EGp ≈∏Y √Qo Gôn °U r EGp n¿Éc Éæn go ø r peh
n pe áæjpóŸG ≈ªp ë
ø r jn ¢û«r L n ¤EGp ¬àL n ÉMn h .. äGôeGDƒeh m Ïpa øe páæn jpóªrdÉH
. pánfƒnn ÿG
. ºé¡«d ô¶àæj : ¢üHÎj (1)

. ∫Gó÷G : IQhGóŸGh IQhÉÙG (2)
47
π°üØdG
¢SOÉ°ùdG
. ˜ ≈ÑædG IÉah Ö≤Y , á«eÓ°SE’G ádhó∏d á«°SÉ«°ùdG ádÉ◊G ∂ª∏≤H Qƒ°U : 1¢S
: ≈∏j É‡ Ú°Sƒ≤dG ÚH ÉŸ ¥OC’G áHÉLE’G ÎNG : 2¢S
( ºg á«eÓ°SE’G ádhódG AGóYCG )
. Ú≤aÉæŸG øe áeÉ°SCG IOÉ«b ≈∏Y Gƒ°VÎYG øjòdG ( G )
. Ωhô````````````````````dG (Ü)
. ¿hôLÉ````````````¡ŸG (`L)
IÉah ó©H á«eÓ°SE’G ádhódG øe á«Hô©dG Iôjõ÷G πNGO Oƒ¡«dG ∞bƒe Ée : 3¢S
? ˜ ≈ÑædG
. záØ«∏ÿG ¤EG ôªY QÉ°üfC’G π°SQCG{ ( G )
Üô˘˘ M ≈˘˘ a ô˘˘ μ˘ ˘H ƒ˘˘ HCG ´ô˘˘ °ùà˘˘ j ’CG Úª˘˘ ∏˘ ˘°ùŸG ¢†©˘˘ ˘H iCGQ{ (Ü)
. zøjóJôŸG
: ≈JCÉj Éª«a §≤ædG ¿Éμe πªcCG : 5¢S
ÌcCGh ..... ƒg øe ¢û«÷G ≈ah ..... í∏°üj ’ Ò¨°U áeÉ°SCG ( G )
. Üô◊ÉH .....
πH , áeÉ°SCG IOÉ«b ≈a ¬H ¢UÉN iCGQ .......... `d ø`````μj ⁄ (Ü)
. áØ«∏ÿGh ..... ÚH ........ ¿Éc
. ÉYk óàÑe ¢ù«dh ..... ¿Éc ¬fCG ..... ±ô°üJ øe âÑK (`L)
.π°üØdG Gòg çOGƒM É¡dƒM äQGO ≈àdG QÉμaC’G ¢üÿ : 6¢S
48
™HÉ°ùdG π°üØdG
AÉ````≤∏ÑdG π`£H áeÉ```°SCG

:Ëó≤J
,QÉ°üfC’Gh øjôLÉ¡ŸG QÉÑc º°†j ,ΩhôdG ƒëf áeÉ°SCG ¢û«L ∑ô–
áo eÉ°SCG Ò°ùj å«M ,áØ«∏î∏d É©k FGQ É«k fÉ``°ùfEG ÉkØbƒe ïjQÉàdG ó¡°ûjh
≈ëà°ù«a ,¬«eób ≈∏Y √QGƒéH ôμH ƒHCG Ò°ùjh ,√OGƒL Iƒ¡°U É«k £à‡
:∫ƒ≤jh áeÉ°SCG
.zøs dõfC’ hCG Í
s cÎd ,¬∏dG ∫ƒ°SQ áØ«∏N Éj{
.™°VGƒàdG áªb ≈a ,ôμH ≈HCG ÜGƒL ≈JCÉ«a
.záYÉ°S ¬∏dG π«Ñ°S ≈a ≈q eób ÈZCG ¿CG ≈q ∏Y Éeh{
á``èÉ```°SCG ¢û```«L IÒ```°ùe

..ôμH ƒHCG ¬ànØ«∏p N n o√òn Øn rfnCGh ,˜ ≈t pÑsædG ¬H ôn nenCG Éªs Yn (1)¢ü«ë p ne ’ r¿Pn EGp
mäÉ˘°û˘n r ˘pe ¬o ˘ndƒ˘r ˘M
n bÉ˘æn ˘eo ø n Òn KoCG É˘˘e ºn ˘ rZQ ,p ¢û«˘˘é˘ ∏˘ pd Gók ˘ FÉ˘˘b π
t ˘ ¶˘ «˘ °Sn áo ˘ en É˘˘°SoCG
.äÉnaÓN p h
..(2)Ú£˘Ñu ˘nãoŸGh Ú n ˘°Vô˘p àn ˘©r ŸG Ap GQBG ºn ˘ZQ ,p Ωhôt ˘dG phõr ˘n¨˘pd ∑ o ôs ˘ë
n ˘ àn ˘ «n ˘ °Sn ¢û˘
o ˘«r n÷G
p√ó¡Yn ≈a m ¢û«L n ∫ n hs nCG ´
o Ou ƒn jo ìn GQn h ..p∑ôt ën às dG ón Yp ƒr en ôμH ƒHnCG On ós M n h
.p¬∏dG π«pÑ°S ≈a ÉkjRÉnZ oêôo î r j
. ôØe ’ : ¢ü«fi ’ (1)
. É¡Ø©°VCGh É¡æe ¢ü≤àfG ¬àªg §ÑK øe : Ú£ÑãŸG (2)
49
™````FGQ ≈fÉ`````°ùfEG ó¡``````°ûe
áo Øn «∏N n ôμH ƒHo CnG ..á«s pfÉ°ùrn fE’p G p∞pbGƒnn ŸG ´ n hn Qr CG p ´GOn ƒdGn áo YÉ°S ä r ó¡°Tn
s¿nC’ ’ ..√On Gƒn nL lÖpcGQn ƒ``gh án eÉ°Sn oCG Qp GƒéH p¬r«neón bn ≈n∏Yn ¢TÉe nÚª∏p °ùŸG r
ø
o Hr p øªn Môs dG óo Ñr Yn Égn Oo ƒo≤jn ¬nØ∏N n â r nfÉc ór ≤n an ,¬o àHs GO ¬©n en ø r oμnJ ⁄ ôm μH ÉHn nCG
s¿nCG ≈∏Y πnãne ´hn Qr nCG pás«pfÉ°ùrn fEÓ p d nΩóu ≤n oj r¿nCG On GQn nCG ôμH ÉHnCG s¿nC’ ÉªqfEGp h ..m±ƒr Yn
,(1) p πpFÉª°ûdG s pábs Qp ≈a Éªn sfEGh ,páî n Øn î r Øn dGh pá¡Hs C’G ≈a â r °ùn «r nd pópFÉn≤dG án ª n¶Yn
.p ´ÉnÑ u£dG p ∫Éªn nLh ,pá∏neÉ©n oŸG p ø°ùr oMh
Qp Gƒép n H ≈°ûÁ p ,Qƒbhn ï l «°T ƒn go h ,ôμH ÉHnCG inCGQ ø n «p M áo en É°Sn oCG π n é p Nn hn
:¬nd ∫É≤a ,p√Op Gƒn L n
.zø s Ñn cn Îr nd ..p¬∏dG p ∫ƒ°So Qn án Øn «∏N
s ndõrfnC’ hr nCG ø n Éj{
.p∫Ó÷Gh páª¶©n dG ø n pe ¬o nd (2) mIhn Qr Pp ≈n °übnCG ≈t pfÉ°ùrn fE’p G ∞bƒŸG ≠o∏Ñr jn Éægo
: án eÉ°Sn oC’ kÓpFÉb ™°VG o ƒnn J É¡∏oc máé¡r n∏pH ôm rμH ƒHnCG Ot ôjn Pr EGp
p π«pÑ°Sn ≈a ≈s en ón bn ôÑu ZoCG r¿nCG ≈s ∏Y Éen h ..Ö o cn Qr nCG n’ p¬∏dGhh ..∫ o õp ær nJ ’ ¬∏dGh{
.zkáYn É°Sn p¬∏dG
ór bn ¬∏dG ∫ƒ°So Qn án Øn «∏p N n s¿nCG iôn jn h ,iôn N r oCG kIôs e π o énÿG án eÉ°Sn oCG ∂ o s∏ªn àn jn hn
(4)
øYròoj ¿nCG s’EGp o∂∏ªr njn’ o¬æμp dh ..p√ôjpó≤r nJ ≈a n≠ndÉnHh ,p¬ÁpôrμJ ≈a (3)≈ndÉnZ
≈n∏Y ¢TÉen ¬∏dG ∫ƒ°So Qn áo Øn «p ∏N n Éªn æ«r Hn ,√o On GƒL n ÉÑk pcGQn π s n¶jn h ,môμH ≈HnCG páÑn rZôd
..¬«eón bn
r¿nCG ân jr nCGQn r¿EGp :¬o nd ∫
o ƒo≤jh án eÉ°SoCG ¤EGp â o Øp à∏jn ôm rμHn ƒHCG GnPEGp ∂ n pdòn c Éªn go Pr EGp h
..πr ©n ar Éa ôn ªn ©o pH ≈pææn «©p oJ
≈àdG ∂∏pJ má«s °ùØf áªn ¶Yn i t nCG ?ôrμH ƒHo nCG ¬pH Ü n Os nCÉnJ iòp sdG Gnògn mÜOnCG i t nCG
áo Øn «∏N ¬sfEGp ?¬dGƒrn bnCGh p¬dÉ©ranCG ≈a ≈s∏éàn jn iòsdG Gnòg Ëpƒbn m ≥o∏N o i t nCG ?É¡H ≈s∏ë n àn jn
≈a π p jo r¿nCG ¬u≤M
n °Sô n ør peh ,ôpeGhn nC’G ø n pe An É°T Ée Qn pó°ü r jo r¿nCG p√pó«Hn h ,Ú n ª∏p °ùor ŸG
. √ÓYCG : A≈°ûdG IhQP (2) . áæ°ù◊G äÉØ°üdG : πFÉª°ûdG ábQ (1)
. Ö«éà°ùj : øYòj (4) .ÌcCG : ¤ÉZ (3)
50
¬fnCG án eÉ°Sn oCG ôn ©°ûr jo r¿nCG Or ôp jo ⁄ ¬æs μdh ..An É°Tn ø r en ≈≤Ñr àn °ùr jn h ,An É°T ø r e p ¢û«r n÷G
..o¬njrCGQn òn NrCÉnj r¿nCG n¿hO ôn ªn Yo ≈n≤rÑnà°SGh r ,p¬pbƒ≤oM røe Év≤nM n´õn nàrfG
Ö
o ˘ o£˘î r ˘jn ôm ˘μ˘H ƒ˘Ho nCG ∞n ˘nbhn ºs ˘oK .p ™˘Ñr ˘ s£˘˘dÉ˘˘H án ˘ ≤n ˘ an Gƒon ŸG án ˘ en É```˘˘°Sn oCG Ot Qn ¿É````ch
: kÓpFÉnb ¢û
n r«nérdG
¢û````«é∏d ôμH ≈````HCG á`````«°Uh

,Gƒofƒò înJ’ ..≈`æu Yn Égn ƒ o¶nØMÉa ô°ûr ©n pH ºr oμ°UhCG GƒoØb ..¢SÉ o æs dG É¡jt CnG{
,GÒk ¨`°U n kÓØ``Wp Gƒo∏`ào ≤r nJ ’h ,(2)Gƒo∏ùãªn oJ’h ,GhQo pó```r¨nJ n’h ,(1)Gƒt∏ò ¨nJn’h
,√ƒobôp `r `ënJ ’h ,kÓ`r `înf (3)Ghôo ``≤p ©r nJ ’h ,kInCGôn `èG n’h ,GÒk ``Ñnc É`k î`«r °Tn ’h
.má∏ncrCÉnŸ q’EGp GÒk ©Hn ’h kIôn ≤n Hn ’h kIÉ°Tn Gƒë o Hn òr nJ ’h ,kIôn ªãeo kIôn é n °Tn Gƒ©o n£≤nJ n’h
Éeh ºr go ƒ`Yo ón an ,(4)™peGƒ`s °üdG ≈a º¡°ùo n ØfnCG GƒoZôs an ór bn ΩGƒbnCÉpH n¿hôt ªo nJ ± n ƒr °Sh n
o¿Gƒdn nCG É¡n «pa má«fBÉH ºr oμnfƒoJrCÉj m Ωƒnr b ≈n∏Yn n¿ƒeo ór≤oJ ±ƒr °Sh n ØfnCG GƒoZôs an
n ,¬o nd ºr ¡o °ùo
Éek GƒnbnCG n¿ƒnr ≤r∏nJh ,p¬«∏Y ¬∏dG ºn °SG r GhôcrPÉa ó©r Hn É`k Ä`«r °Tn É¡ær pe ºà∏ncnCG GnPEÉp an ,p ΩÉ© s£dG
,Ö˘˘pFÉ˘˘°ü©˘˘dG π n Gƒ˘˘co ôn ˘ nJh ,ºr ˘ ¡p ˘ °ShAQo n•É˘˘°Sn hr nCG Gƒ˘˘°ü˘
n ˘ ã˘ e .É˘˘¡˘ ndƒ˘r ˘M o ˘ë
n ˘ ˘an ór ˘ ˘bn
ø©r s£dÉH ¬∏dG ºo co Éæn br nCG ,p¬∏dG º°SÉH r (6)Gƒ©o paón fG .(5)Ék≤ØN p∞«r °ùdÉH s ºr go ƒ≤ØNÉa
É¡H iOn Éf ≈àdG án «eÓ°Sr E’p G Ç n Op ÉÑn nŸG ø
o ªs °†n àn nJ án Ñn £oÿG p√òp g s¿EGp .(7)zp¿ƒYo É n£dGh
.Égn Éª°SnCGh pá«fÉ°ùf
n E’p G ≈pfÉ©ŸG ≥ n ªYr nCG ÉgÉjn Gƒ nW ≈a π o ªp ënJh ,∫ o ƒ°SôdG
r¿nCG ¬o àr Øo jn º∏a ák es ÉY p ¢û«r n÷G ¤EGp án Ñn r£oÿG p√òp g ¬n L s h ór bn ôm μH ƒHnCG n¿Énc GnPEGp hn
¿nCG ∂ o °Tƒjo ƒgh ,náeÉ```°SoC’ ∫Éb ..p ¢û«érdG pópFÉ≤d É°UÉN k ÉkãjóMn ¬L u ƒjo
:¢û«÷ÉH ∑ n ôs ë
n àn jn
. ó°ù÷G AÉ°†YCG ™£b ≈gh á∏ãŸG ΩÓ°SE’G ΩôM : Gƒ∏ã“’ (2) . ≥M ¿hóH GhòNCÉJ’ : Gƒ∏¨J’ (1)
.IOÉÑ©dG â«H á©eƒ°U ™ªL : ™eGƒ°üdG (4) .Gƒ©£≤J’ : Ghô≤©J’ (3)
.Óàb ºgƒ∏àbG : kÉ≤ØN (5)
.hó©dG ¤EG Iƒ≤H GhÒ°S : Gƒ©aófG (6)
.ºchó©H ¿ƒYÉ£dG ∫õfh ºμaƒ«°ùH ¬∏dG ºμ¶ØM : ¿ƒYÉ£dGh ø©£dÉH ¬∏dG ºcÉæbCG (7)
51
,πHBG pâFG ºK ,náYn É°†o n b Op ÓÑpH rCGóHr G ,˜ ¬∏dG ≈Ñf ¬H ∑ôen nCG Ée ™r ````æn °UG
r
Éªn pd ø n ©r nJ ’h ,p¬∏dG p ∫ƒ````°SQ
s `````n∏é o ôer nCG øpe Am ≈°Tn ≈a s¿ôn ````°ü≤o
u J ’h
.(1)p√ó¡r Yn øY â
n Øs∏N
n
QCÉ``````````Kh AÉ```````````≤d
o ªp àë
π r jn hn (2)≈aÉ«n Øn dG Ü o ƒé o jn h ón «pÑrdG ™o £r≤jn án en É°Sn oCG ¢û o «r L n ≥ n ∏ n£fG Gògn ón ©H
áo cn ô©r nŸG päQn GO å«r M (3)nAÉ≤∏ÑdG n≠∏nH ≈àM ,m¿ÉªnjEGp h ôm rÑ°U n ≈a ônØ°ùdG s s¥É°ûn ne
mÖdÉW ≈HnCG øHr ôo Ø©L √o nÓ«eRh án nKQp ÉM n ø o H óo jRn √o óo pdGhn É¡«a ón ¡p °ûr ào °SG r ≈àdG
,pá≤HÉ°ùdG pácn ô©ŸG iôn cPp p¬ægr Pp ¤EGp ä r õØb Éægn h ..náMGhQ ø o H ¬∏dG óo ÑYh
.¢ùeCG ÉgÉnMQn räQGOn É‰nCÉc
,¬ào Øn «∏p Nn hn ∫o ƒ°So ôs dG ¬d ÉgOn ós M ≈àdG iôn ≤o dG áo eÉ°SoCG ºL n Égn Qp ƒØdG ≈∏Yh
Úª∏°ùŸG Qo É©°Tp n¿Éch ,Òl pÑcn Ol óY º¡o ær pe ôn °Sp oCG Éªc ,Òo ãnμdG É¡∏gr nCG ø r eπ n pà≤o an
.râpenCG Qƒ°üæe Énj :É¡neƒr nj
Gók M p Gh Éek ƒjn É¡H nånμe án eÉ°Sn oCG ¢û«÷ iôn ≤o dG √òg π o gr nCG ºn n∏°ùr àn °SG
r r¿nCG ó©Hn
o Ghó˘≤p ˘rØ˘jn ⁄h ,Ú
É˘jv ó˘ær ˘L n ˘©p ˘LGQ Gƒ˘∏˘ Øn ˘ bn º˘˘K ,Ü n nÓ˘ °Sr nC’Gh º˘˘pFÉ˘˘æn ˘ n¨˘ dG ™o ˘ ªn ˘ ér ˘ jn
..Gók MGhn
ø
n ˘jôp ˘LÉ˘¡ŸG ø n ˘e m ™˘ªr ˘L n ≈˘a ê n ôn ˘î n ˘na pIhn õr ˘ n¨˘ rdG pá˘ é˘ «˘ pà˘ æ˘ H ô˘˘μ˘ H ƒ˘˘HnCG º˘˘∏˘ Yn h
..ôn Øq n¶oŸG ¢û«÷G
n π
o Ñ≤àr °ùjn Qp É°üfC’Gh
n «pbh ,Éek ƒj Ú
π n ©p Hn Qr nCG pIhõ¨dG √òg ≈a ¢û o «r n÷G É¡nbôn r¨àn °SG r ≈àdG oIóq oŸG âfÉch
..Éek ƒr jn Ú©Ñr °Sn
¤EGp Qp ƒØdG ≈∏Y ¬é n qJGh ,znáë o p¬«HnCG p ¢Sôn an ≈∏Y án æjóŸG áo eÉ°SoCG π
n Ñr °S{ n NOh
.p¬à«Hn ¤EGp ± n ôn °ürn fG ºK ,pÚà©rcQ ≈s∏°U n oå«M ,póé p °ùŸG
r
.¬«∏Y OõJ’h ≈ÑædG ¬H ∑ôeCG Éª«a ô°ü≤J’ : √ó¡Y øe âØ∏N ÉŸ ø∏é©J’h (1)
. á©°SGƒdG AGôë°üdG : ≈aÉ«ØdG (2)
. hó©dÉH áeÉ°SCG ¬«a ≈≤àdG iòdG ¿ÉμŸG : AÉ≤∏ÑdG (3)
52
á``````cô`````©ŸG ô``````````KCG
Op ÓH ≈ah ,É¡u∏co pá«Hô©dG pIôjõ÷G ≈a kÓpFÉg Éjv hOn oIhõ¨dG √òg â r nKón M r nCG
ºr ¡o sfnCG Úª∏p °ùor ŸÉH ¢T
n ôt ëàdG ¿hójôjo GƒofÉc øe π k jr nCG p ΩhôdG
t c ón ≤n àn Yr G ó≤a ..É°†
.(1)ºgpQGOn ôp ≤r Yo ≈a Ωn hôt dG GƒªLÉ¡n jo ¿nCG GƒYÉ£àn °SG º¡sfnCGh ,ôo ¡r≤oJ ’ lIƒos b
ô```°üædG π```èGƒY º````gCG

≈a Ú n ª∏p °ùª∏ r pd ôn °üædG
r pâÑn∏L n ≈àdG Iõ«ªŸG áª°ùdG u ≈n pg zoáYÉ£dG{ âfÉc
..pIhõn¨dG p√òg
ÉkØdÉfl ,náen É°SCG nå©r Hn ¬eo É“EGp h ,˜ p ∫ƒ°So ôs dG ôp er nC’ ôm μH ≈pHnCG áo Yn É nW : ’hnCG
.pôeC’G ôp gÉ nX ≈a ¬o ào gn ÉLh ºr ¡jrCGôn pd n¿Éc r¿EGh ,n¿ƒ°Vp Î©r oŸG √o On GQnCG Ée ∂dnòpH
ôènC’ GQk Gô˘ª˘pà˘°SG r ¿É˘c ¿EGp h ,ô˘μ˘H ≈˘˘HnCG ôp ˘ enC’ án ˘ eÉ˘˘°SoCG áo ˘ YÉ˘˘W : kÉ«˘fÉ˘K
páªL n É¡n ªpH ≈Øàn μjn r¿nCGh ,p Ωhôt dG Op nÓH ≈a (2)πsZƒàn jn s’nCG ƒn go h ,˜ p ∫ƒ°Sôs dG
iôob ôm rμH ƒHnCG É¡«dEG ∞°† p oj ⁄h ,˜ ∫ƒ°SôdG ÉgOn ós M ≈àdG iôo≤dG
..iôN r oCG
,pIhõr n¨dG √ògn ≈a ô°ü r sædG ìÉàØe ≈g Égón rMhn áo YÉ s£dG râfÉc rπ``gn røμp dh
? ¬«a πpeGƒn ©n dG sºgnCG ` ínLQr C’G ≈∏Y ` rânfÉnc ¿EGp h
kÓ¡r °Sn ôn °üsædG â∏©n L ,páYÉ s£dG pÖfÉL ¤EGp iôn N r oCG nπpeGƒn Yn n∑Éægo s¿nCG o™pbGƒrn dG
,ánJrDƒoe Ap Gón ¡n °ûd
o Qp rCÉsãdÉH òNnC’G ≈∏Y Qo Gôn °Ur E’p G : ≈g oπeGƒ©dG √òg ..GQk ƒ°ùo r«ne
Op hó◊G Ú o erCÉJh ,p ΩhôdG áo dhO É¡H ™o às ªàJ â r fÉc ≈àdG pájs ôμ°ùr ©n dG páÑ«r ¡n dG áo dGREGp h
páªLÉ¡n eo ≈a Ghôo uμØn jo ’ ≈àM ¬∏dG Ap Gón YnCG Ü s pá«MÉf øe pá«s Hô©dG
o Égn Qr EGp h ,p ΩÉ°ûdG
.páæjpóŸG
. ºgQGO ≥ªY ≈a : ºgQGO ô≤Y ≈a (1)
. ≥ª©àj ’CG : πZƒàj ’CG (2)
53
Ihõnn ¨dG √ò``g ÉfOó````©d äGQÉÑpàY’G √òg π s c Éæn pæ«o Yr nCG Ö`°üof Éæn ©r °V n hn ƒnr d
..p ΩÓ°SE’p G ïjQÉnJ ≈a äGhn õn n¨rdG ôp n£N r nCG øpe ` Égpôn¨°U p ≈∏Y `
,pá«s Hô©n dG pIôjõ÷G πN p GOn p ΩÓ°SE’p G pádhón pd p øer nC’G øe ón jõnŸG â r ≤n ≤s M n É¡sfEGp
º¡H ¢Tôëàj o ¿Éc iòdG pâbr ƒdG n ≈a ák nÑ«pgQn ák fÉμne nÚª∏°ùor ŸG râ£Yr nCGh
Ghóo ˘n≤˘ an ø˘˘jò˘˘dG ¿ƒ˘˘cô˘˘°ûŸG ∂dò˘˘ch ,pá˘ æn ˘ jó˘˘ªn ˘ rdG ø˘˘e n¿hOo hô˘˘£ŸG Oƒ˘˘¡˘ «˘ dG
.Ú n ª∏°ùoŸG iójr nCG ≈∏Y ºr ¡o nfÉ n£∏°So
Al Gƒ°S ,pIhõ¨dG √òg øe ˜ ∫ƒ°Sôs dG √On GQnCG iòdG ≈æn ©ŸG ≥s≤ëàj Éæn go hn
p¬˘à˘js ôp ˘≤˘Ñ˘Yh á˘en É˘°Sn oCÉ˘H ≥ o ˘s∏˘©n ˘à˘jn É˘ª˘«˘a hnCG ,á˘«s ˘pHôn◊G É˘¡˘é˘pFÉ˘à˘æn ˘H π˘°ü˘ p às ˘jn É˘ª˘«˘ a
..pájôμ°ù©dG
Éeh ˜ o∫ƒ°SôdG o ¬«dEGp ≈n neQn Ée n≥ar h ränAÉL ` ÉnærjnCGQn Éªc ` èpFÉnàsædG ¿EGp
..√pó©r Hn ø r pe ¬ào Øn «∏N ¬o aón ¡r àn °SG
√ò˘g É˘¡˘æ˘Y â n c ..ná˘eÉ˘°SoCG ≈˘a (1)án æn ˘peÉ˘μ˘dG án ˘js ô˘μ˘°ù©˘dG Ö
r ˘nØ˘°û˘n n gGƒŸG ¿EGp
kÓLQ ón ≤rØjn ¿nCG n¿hO ôn °ü n àn rfGh ºn pænZhn ôn °Sn nCGh π n °VÉn
n fh π n nJÉnb ¬o sfnCG PEGp ,oIhõr n¨dG
..¬pJOn É«n ≤p pH øo peDƒjo ’ ºr ¡°† o ©r Hn ¿Éch ,¬o ©n en GƒL o ôn Nn ø r ªs pe Gók MGh
o¬sfEGp h : án eÉ°SoCG øY n∫Énb Éeón ræYp pÖr«n¨dG p Ú©n pH ôo o¶rænj ˜ ≈t ÑædG n¿Éc r¿PEGp
p ΩÉªrJEGp ≈∏Y nºªs °U n Éeón æYp u≥◊ÉH Gók sjnDƒoe ôrμnH ƒHnCG n¿Éc r¿Pn EGp h ..IQÉeE’p ÉH l≥«∏p nÿ
..o¿ƒoμj Ée ∂ n pdP ó©r Hn ø r μ«dh ,áeÉ°Sn oCG på©r Hn
Rr ôp ë r jo ⁄h ,p¬pàªs ¡p eo ≈a (2)≥ n Øn N r nCG án en É°Sn oCG s¿nCG ƒnr d ∫Én≤jo ¿nCG ø o μp ªr jo ¿Éc GPÉe
!?ôn °ü r æs dG Gnòg
,ºp¡cGƒ°T n nCG p ´Qr õn d ák Ñn °ü
r N p É°V k Qr nCG n¿hóo é p «°Sn n¿ƒ°Vp o ô¨ŸGh n¿ƒo≤paÉæŸG ¿Éc
..É¡pH ΩÓ°Sr E’p G ïjQÉJ Ap ÉeOr EGp h
. ¬«a Iô≤à°ùŸG : áæeÉμdG (1)
.nΩpõog : ≥ØNCG (2)
54
p ńÓ£°V’G ≈∏Y ºr ¡p JQn ór bo p Ωón Yn hn ,pÜÉÑn °ûdG
s páªn «pb ≈a n¿ƒoμuμ°ûn «o °Sn GƒfÉc
..pQƒeo oC’G p ºFÉ¶©H
r ø©r nW ¤EGp PÉnØæ∏d Gôk nÑ©r ne pIhõr n¨dG √òg øe n¿ƒo∏©n rén«°Sn GƒfÉc
,nÚª∏°ùŸG
..pójpón÷G p øjóu dG Gnòg pá≤n «≤p M n ≈a (1)pÜÉ«JQr’Gh
pój ≈∏Y Ú
n ª∏°ùr ªo r∏pd ôn °ü n ≤u ëjo h ,√o Qƒf ºs pàjo r¿nCG s’EGp ≈HnCG ¬∏dG ø
r æs dG ≥ s μndhn
..Ú◊G ∂ n dP ≈a ándhOn ô n£N p áen É°Sn oCG
r nCG óq °V
óFÉ≤dG á«°üî°ûd Ëƒ≤J

ÉæÁƒr≤nJ óæY IôHÉY ák en ÉŸEGp ƒdh É¡H ºs ∏p of ¿nCG ≈¨Ñæj iôNCG ál «MÉf ∑Éægh
.náen É°SoCG á«s °üî°ûd
øe nçQp hh ,ÉÑk °ùfh ÉÑk °ùM pá«s Hô©dG ô°Sn oC’G p¥ôn Yr nCG øpe n¿Énc áen É°Sn oCG s¿nCG ƒnr d
o pfGƒn L
Ö n p¬îjQÉàpd ¿Énμnd pá«Hô©dG p πFÉÑ≤dG pIOn É°S Ap ÉæHnC’ í«pJoCG Ée ≈æ¨dGh pIhÌdG
..Ap GóØp dGh pá«ë p °†às dG øY kÓ°†na ,Ap É n£©n dGh p ∫òÑdG øe iôn NoCG
GÒk ≤na ¿Éc ¬sfEGp inCG ,˜ ∫ o ƒ°SôdG ¬o ≤n àn YCG iòsdG mójRn ø n HG ¿Éc ¬æs μdh
≈a ´ r ôn Yr ôn àn jn ⁄h ,pIhÌdG p¿É°†M r nCG ≈a ór ndƒjo ⁄ ..É«rfót dG ´Éàn en ø r pe GOk ôs é
n eo
É˘¡˘à˘aô˘Y mIhô˘K ≈˘∏˘ZnCG ∂ n ˘∏p ˘àn ˘ªr ˘jn ¿nCG ´ r ∂˘˘pdPn ™n ˘ en h , (2)p º«©p æs dG Ap É˘«˘anCG
n É˘£˘à˘°SG
p ΩÉjs nC’G ∂n∏pJ ≈a ô°ü«bh iô°ùr pc Ro ƒæoc É¡H äQóu bo ƒd mIhn ôr nK ..oájô°ûÑdG
¬pdƒ°SQh p¬∏d ¬F’ƒH ´É£àn °SG r ¬fEGp ..kÓ«∏b kÓ«Ä°V n ÉÄk «r °T Ro ƒæo oμdG √òg ä r ós ©o nd
√o Éªs °S ≈às M ,¬Øp Wp GƒYh ˜ ≈u ÑædG ôp YÉ°ûen øe GÒk Ñc ÉÑk fÉL ∂ n ∏p àn ªjn r¿nCG
p∞Wp Gƒ©n dGh ôYÉ°ûŸG øe oIhÌdG √ògh zÖ u ◊Gp øHG Ö s ◊G{p ˜ ≈ÑædG
. ∂°ûdG : ÜÉ«JQ’G (1)
. º«©ædG ∫ÓX : º«©ædG AÉ«aCG (2)
55
≈a hnCG ,p¿Éeõs dG ∂dP ≈a (1)oIôWp ÉHnC’G √Ro ôp ë
r jo É‡ Al ≈°T É¡odpó©r jn ’ pájs ƒÑædG
..¿m ÉeR iCG
k ôna ,áp £Ñr ¨dG ós °TnCG pIhn ôr sãdG √ò¡H (2)É k£pÑàn rëo áo eÉ°SoCG ¿Éc
≠n n∏Hr nCG É¡H ÉM
¬sfnC’ ,¬pàL n ÉM Qór ≤n Hn ’E Gp (3)É«fót dG p ¢Vôn Yn ≈a ôo uμØn jo ø r oμjn ⁄h ,ìônØdG
äÉª«≤od ¬oÑ°ùnMh ,p±É`ØnμdG ≈∏Y ¢û````«©j n r¿nCG ˜ ¬u«pÑnf røpe nºq∏©J
.(4)o√On hn nCG nøªr ≤oj
. ∑ƒ∏ŸG AÉª¶Y : IôWÉHC’G (1)

.GkQhô°ùe : kÉ£Ñàë (2)
.ïdEG ..ódhh ´Éàeh ∫Ée øe É«fódÉH ≥∏©àj Ée πc : É«fódG ¢VôY (3)
. É¡H ¢û«©jh ¬Ñ∏°U øª≤j :√OhCG øª≤j (4)
56
π°üØdG
™HÉ°ùdG
. áeÉ°SCG å©H ôμH ≈HCG PÉØfEG ( CG )
.áæjóŸÉH ôªY ≈≤Ñj ¿CG ≈a áeÉ°SCG øe áØ«∏ÿG ¿GòÄà°SG (Ü)
.Öcôj áeÉ°SCGh ≈°ûÁ ôμH ƒHCG (`L)
.z..Gƒ∏ã“’h ,GhQó¨J’h ,Gƒ∏¨J’h , GƒfƒîJ’{ : 2 ¢S
? áÑ°SÉæŸG Éeh ? IQÉÑ©dG πFÉb øe ( CG )
? áÑ£ÿG ≈a IOƒLƒŸG ÇOÉÑŸG ºgCG Ée (Ü)
? á«°UƒdG ∫óJ ΩÓYh ? áeÉ°SCG ≥jó°üdG ôμH ƒHCG ≈°UhCG Õ : 3 ¢S
? Gók MGh Éek ƒj ’EG AÉ≤∏ÑdG ≈a áeÉ°SCG ≥Ñj ⁄ GPÉŸ : 4 ¢S
: ≈JCÉj Éª«a §≤ædG ¿Éμe πªcCG : 5 ¢S
≈∏ä ........ ôcòJ ........ ¢VQCG ........ π°Uh Éªæ«M ( CG )
.áJDƒe ........ `d QCÉKh ¬eO
........... ¬H ∫õfCÉa .......... ≈∏Y áeÉ°SCG ó°T (Ü)
h ........h ....... h ......... øe GÒk ãc ¢û«÷G πàb (`L)
.Gôk °üàæe .........
?áeÉ°SCG ¢û«L OÉY ÉeóæY ,Úª∏°ùŸGh áØ«∏ÿG êhôN ≈a ô°ùdG Ée :6 ¢S
.√QÉàîJ ÉŸ π∏Yh ≈JCÉj É‡ ¥OC’G ÒÑ©àdG ÎNG :7 ¢S
.(hó©dG øe ô°üædG ¢û«÷G ∞£N ` hó©dG ≈∏Y ¢û«÷G ô°üàfG) ( CG )
.(áeÉ°SCG QÉ°üàfÉH ôμH ƒHCG º∏Y ` áØ«∏ÿG ¤EG ô°üædG ÈN QÉW) (Ü)
: ≈JCÉj Éª«a §≤ædG ¿Éμe CÓeG : 8 ¢S
........ (Ü) ........ ( CG ) ô°üædG πeGƒY ºgCG øe
57
: ≈JCÉj Éª«a (Ü) Oƒª©dG øe ¬Ñ°SÉæj Ée ( CG ) Oƒª©dG øe π°U : 9 ¢S
(Ü) ( CG )
.ΩhôdG áÑ«g ≈∏Y áeÉ°SCG πdO
.RÉà‡ óFÉb ¬fCG ≈∏Y áeÉ°SCG ≈°†b
.AÉ≤∏ÑdG ¤EG π°Uh ÉŸ ô°üædG ¢SôNCG
.Úª∏°ùŸG ÒZ áæ°ùdCG QCÉãdG áeÉ°SCG ôcòJ
.ΩÉ°ûdG á«MÉf øe ádhódG OhóM ÚeCÉJ
? áeÉ°SCG Ωõg GPEG Úª∏°ùŸG ÒZ ∞bƒe Ée :10 ¢S
IQÉÑ©dG ΩÉeCG () áeÓYh ,áë«ë°üdG IQÉÑ©dG ΩÉ``èCG () áeÓY ™°V :11 ¢S
: ≈JCÉj Éª«a áë«ë°üdG ÒZ
( ) .óMGh Ωƒj ≈a ΩhôdG áÑ«g ≈∏Y áeÉ°SCG ≈°†b ( CG )
( ) .áeÉ°SC’ áÑgƒe iCG AÉ≤∏ÑdG ácô©e RÈJ ⁄ (Ü)
( ) .á«eÓ°SE’G ádhó∏d ≥∏b Qó°üe AÉ≤∏ÑdG ó©H ΩhôdG ∫õJ ⁄ (`L)
( ) . áJDƒe AGó¡°ûd GQk CÉK AÉ≤∏ÑdG ácô©e âfÉc ( O )
. á«Hô◊G áeÉ°SCG á«°üî°T øY ¬«a çóëàJ á°SQóŸG áØ«ë°üd k’É≤e ÖàcG :12¢S
58
r gn . Ωhôq dG ≈∏Y √QÉ°üàrfG ón ©r Hn ¬pJÉ«n M
π n á«s ≤p Hn mójRn ø o H áo eÉ°SoCG ≈°† n er nCG ∞ n «r cn
r μp dhn ? p ¢û«r é
ø n ∏p d Gók pFÉb ¬pæ««©r nJ ø
r pe øjpôeu òn àoŸG ≈∏Y GOv Qn On É¡÷G ∫põàn ©jn r¿nCG Qn ôs bn
!! On É¡÷G ∫ o õp àn ©r jn GPÉŸ
(1)
≥˘«˘∏p ˘N n , pIOn É˘«˘≤p ˘ dÉ˘˘pH ôl ˘ jó````˘˘Ln ¬˘˘sfnCG ≈˘˘n∏˘ Y m π`````«˘˘dOn ´ n hn Qr nCG Ωn ós ˘ bn ¬o ˘ sfEGp
¬˘jpó˘ju Dnƒ˘eo án ˘n≤˘pK p Ωhôt ˘dG ≈˘˘∏˘ Y p√Qp É˘˘°ü˘˘pà˘ rfG ó˘˘©˘ Hn Ö˘˘°ù˘n ˘àn ˘ cr G ó˘˘bh , pIQn É˘˘eE’p É˘˘H
. Ap Gƒ°ùdG s ≈∏Y ¬«°Vp p QÉ©eo h
øjóJôŸG ÜôM ≈a áeÉ°SCG ∑GÎ°TG

,páMGôs dG ¤EGp (3)ón ∏p î r jo r¿nCG ¬°ùØn
o fâ r Hn nCG ór ≤n a Op É¡÷Gp Ö u M o ≈∏Y (2)ô£p ao ¬fC’h
Ap Én≤r∏Ñn dG p ¢VQr nCG ø
r pe p¬pJOn ƒr Yn ì
n ÉÑ°U n Ö n gPh .. É¡«r ndEGp ák LÉM o¿ƒoμj Ée ót °Tn nCG ƒgh
.øjóu nJôoŸG pÜôr ëpd p êhôo î n n∏Wh , ôm μHn ≈HnCG pâ«H ¤EGp
o rdÉH ¬o d n¿Pn rCÉj r¿nCG Ö
,páÑn «°ü©dG pIôàr Øn dG ∂∏J ≈a i x ôp nμ°ùr Yn mó¡r L o π u co ¤EGp máL
n ÉëpH ôm rμH ƒHnCG n¿Éc
¿nCG Ü t É°ûdG s óo FÉ≤dG ´ n É£àn °SG r ºs nK øeh .. Qp ƒnr ØdG ≈∏Y án eÉ°SoC’ o¿Pn rCÉj ¬o n∏©n L n É‡
(4)
p ™ªr bn ≈a p ΩÉ¡°Sr E’p Gh , IOs ôu dG πgnCG ≈∏Y Ap É°†n n ≤dG ≈a p∑Gôpà°T’G ± n ôn °Tn ∫ n Éæn jn
. á«Hô©dG Iôjõ÷G ≈a páæn àØdG
r o∏nJ ¿EGp Éªna . pá«s penÓ°Sr E’p G päÉMƒào Øo dG ≈a ∑
í o Qp É°ûj ∂dP ó©H áo eÉ°SoCG π s nXh
.. ¬s∏dG p π«Ñ°Sn ≈a É`k jpRÉnZ ê n ôo `î r jn h , ¬M n nÓ°Sp On ôu éjo ≈àM OÉ¡é∏d (5)áëpfÉ°S
. ≥∏N : ô£a (2) . ≥ëà°ùj : ≥«∏N (1)
. OÉªNEG : ™ªb (4) . øcôj : ó∏îj (3)
. ô¡¶J : áëfÉ°S ìƒ∏J (5)
59
áeÉ°SCG ¿Éeôμj ôªYh ôμH ƒHCG
≈≤ndh .. Rm Gõn Yr EGp h ËpôrμnJ π s co ôm rμH ≈pHCnG ø r ep áo eÉ°SCoG ≈≤nd Éæn go ø r ep h
n M ôªY s¿EG ≈às M .. Rp Gõn Yr E’p G ¢ùr
Ú n Ønfh , p Ëôrμàs dG ¢ùr n Øf ôn ªn Yo øe ∂ n pdòn c
án ˘eÉ˘°Sn oCG Ö«˘°ü˘ p nf π n ````˘©n ˘L , p ∫É``````ŸG pâ˘«r ˘Hn ø r ˘pe pá˘Ñ˘ °üfnC’G ºn ˘ «˘ °ù˘
p ˘≤r ˘ nJ On GQnCG
±’BG án KÓK p¬∏dG óÑY p¬æHr G Ö«°ün p fπ n ©L n Éªæ«r Hn ,ºgn Qr Op p±’BG án °ùn ªr N n
..r§≤a m ºgQr O
√òp g ≈∏Y Qo ƒoãj ôn ªn Y ø n H ¬∏dG ón Ñr Y Éæjr nCGQn GPEG áo °ûn gr ós dG ÉnfòNrCÉnJ ’hn
ÉæjnCGQn GPEG É°†jC k G áo HGôn n¨dG ÉfòN o rCÉJ ’h , (1)p¬pH ák Øn ë p réoe Égót ©jh páª```°ùr ≤p dG
p π«°†rØnJ ôu °Sp røYn m∞°SnCGh ≈°SnCG ≈a ¬odnCÉ°ùr njh , p¬«pHnCG ¤EG oÖgn òr nj ¬∏dG ón ÑY
.. p¬«r n∏Y án eÉ°Sn oCG
.. án en É°Sn oCG øe Op É¡n ÷G p ≈a ÉkfrCÉ°Tn π s bnCG ¢ù n «r dh , Ú n ªp ∏°ùŸG
r páØ«∏p N n ø o HG ¬sfEGp
!! p ∫ÉŸG pâ«r Hn ø r pe òp N r nC’G ≈a ` π u bnC’G ≈∏Y ` ¬©n en ihÉ°ùàjn ’ GPÉªn ∏p a
:∫ n GDƒ°ùdG
t Gnògn ¬«ndEG ¬L s hn hn , p¬«HnCG ≈∏Yn ¬∏dG óo Ñr Yn (2)ô°SÉ n é n nJ
?p∫ÉŸG pâ«r Hn øe ≈pÑ«°ün p fø r pe ôn Ñn cr nCG mójr Rn øH án eÉ°SoCG Ö n «°ünf π r nJ GnPÉªpd `
o ©n é
.. ¬pàÑn rZôn d Ék≤≤u ëeo Ot ôs dG n¿ƒμj ¿nCG ™n bs ƒnn Jh , nIQÉÑn ©p dG √òp gn ∫ n Éb
¢†«ØJ
o ¬oàné¡n dh ôo ªn Yo ¬d n∫Éb .. n™bs ƒnn J Ée p ¢ùrμY ≈∏Yn nAÉL Os ôs dG s¿nCG s’EG
n¿Éc o√ÉnHnCGh .. n∂ræpe ≈u pÑsædG ón ræYp nπ°†anCG ¿Éc án neÉ°SoCG s¿EG { : óu ÷Gh p (3)Ωõn◊ÉH
. z n∂«pHnCG øe ≈u pÑsædG ón æY nπ°†r n aCG
±
n ôr s£dG ¢†o t ¨j ¬∏dG ón ÑY π n ©L É‡s .. ∫ l ón L n bÉæn eo p¬«a Ro ƒé
n hCG ál °ûn o nJ ’ Ow Qn
. p¬«pHCG p ΩÉenCG ø r pe Am É«ë r à°SGr ≈a Ö o ë°ùn ær jn h , kÓé n N n
øYn h , ˜ ≈u Ñæs dG øY É¡«a ™n an GOn lIOƒ¡°ûe ∞pbGƒen án eÉ°SoC’ â r nfÉc Éªch
. áŸÉX : ¬H áØë› (1)
. CGôŒ : ô°SÉŒ (2)
. Ió°ûdG : Ωõ◊G (3)
60
, ìGhn Qr nC’G ∞ n àn jn ¬pdƒr M
o s£î n øe äo ƒnr ŸGh , (1)p¬H ¥ l póë
r eo ôo n£nÿGh , ¬∏dG p øjO
. ˜ ≈u pÑæs dG Ap ÉnØn∏N
o ™n en p∞pbGƒŸG √òg π o rãe ¬d n¿Éc ór ≤n an
¿ÉªãY øY ´ÉaódG ∫hÉëj áeÉ°SCG

,n¿ÉªrãYo pó¡r Yn ≈a â r Ñs °Tn ≈àdG páæàr Øp dG Ωn ƒj ¬o Øo pbƒe p ∫ÉÛG Gòg ≈a Énfôo °† o ë r jn h
nAGópàYr ’Gh , ¬neÉëpàbr G n¿ƒodphÉnëoj páØ«∏nÿG pâ`````r«nÑpH ¿hôFÉsãdG n•ÉMnCG oår«M
.. ¬pJÉ«M n ≈∏Yn
n¿ÉªrãYo pâ«r Hn ¤EG Ö n gnPh , (2)¬o Yn Qr O ón s∏≤n nJh , ¬nØ«r °Sn áo eÉ°SoCG On ôs L n É¡en ƒr jn
≈∏Y õq Yn hn , ánØ«∏p nÿG √n ÉŒ n Ú n ª∏p °ùŸG r p ¢†©r Hn ø r pe Qn ón Hn ÉŸ ¬°ùrØnf ≈a õt ëjn ºo ndnC’Gh
.. o¬æYn n™aGón oj ¿nCG n¿ÉªrãY
oºn∏©r nj o¬sfEGp . p¥ÉnØ°Tr E’p ÉH ôo jór≤sàdG É¡«a nêõn àreG Iôn ¶nf án neÉ°SCG ¤EGp o¿ÉªrãYo ôn ¶nf
Ú
n ©˘aGóoŸG nIÉ˘«˘M n ¢V n É˘naóu ˘dG n¿nCG ºo ˘ n∏˘ ©r ˘ jn h , p∞˘ pbƒ˘r ˘ªn ˘ rdG nIQn ƒ˘˘£˘ N
o ôu ˘©n ˘«˘°Sn ¬o ˘ær ˘Yn ´ o
ól M n nCG π n àn ≤r jo ’nCG ≈∏Yn É°üjôM k o¿ÉªãYo ¿Éc Éæg øeh , päƒª∏ r pd πH ,pô n£î n r∏d
p¬L r hn ≈a ¬o M n nÓ°Sp ºl ∏p °ùr eo ™n aôr jn s’nCG ≈∏Y p ¢Uô◊G p ós °TCG É°üjôM k πH , ¬ÑÑ°ùpn H
.. oÖÑ°ùdG s røμj Éªn ¡e m º∏p °ùr oe
p¬«r ndEGp ÉLk É«pàM r G o¿ƒμj Ée ót °Tn nCG ƒgo h , án eÉ°Sn oCG pÖ∏ nW p ¢†raôpH (3)Qn On ÉH Gnò¡pdhn
An ÉLn ø r eπ u c ≈∏Yn ¢†r n aôs dG Gnòg Qo ôu nμjo o¿É```ªãYo π s Xh .. páæë r Ÿp G √òp g ≈a
.. ¬o ær Y ´Énaóu ∏p d ÉYƒu n£àn eo
≈àM , iôN n , m Ωƒj ón ©r H Ékeƒj ót nà°ûnJ rânfÉc án næràØp dG s¿nCG s’EGp
r oCG ón ©r nH ák YÉ°Sh
ƒn go h , ¬∏p àr ≤pH GƒeÉnbh , páØ````«∏p nÿG ¤EGp p πt∏`````°ùàdG ø n pe n¿hôo pFÉsãdG ø n sμªn nJ
.n¿BGôo≤rdG oCGôn ≤r jn
. ¬H §«ëj ô£ÿG : ¬H ¥ófi (1)

. ¬YQO ¢ùÑd : ¬YQO ó∏≤J (2)
. ´ô°SCG : QOÉH (3)
61
IOÉÑ©dG ≈∏Y ∞μ©jh OÉ¡÷G ∫õà©j áeÉ°SCG
On Éc , n¿hôo pFÉsãdG É¡ÑμnJQr G ≈àdG Ap É©n ær °ûdG s páÁpôn÷ÉH áo eÉ°SoCG ºn ∏p Yn Éen ón æYp h
IOn ÉÑn ©rdG ≈∏Yn (1)∞μ©r jn h On É¡÷G ∫ n õà©j r¿CnG Qn ôs ≤a , ¬«r ∏Y ≈°†≤j o¿õr o◊G
.. IÓ°üdGh s
n∂dÉnægo sπ nXh .. ΩÉ°ûdG s p ¢VQr nCÉpH nº«≤ojh , É°† k rjnCG ánæjpóªn rdG n∫õp nà©r nj r¿nCG Qn ôs bn Éªc
s¿nCG ¢ùs M o gn ƒrn dG p√pó°ùn L
n nCGh .. (2)ø n ≈a Ü s On h , áo N n ƒî s ¬o àr cn QOr nCG ≈às M
o «r °ûdG
..m Ωƒr jn πs c ¬o æe ÜÎ≤jn ä n ƒnr ŸG
≈∏Y mIô¶nf ôn N p BG ≈≤r∏«o pd iôn Nr oCG kIôs en páæjóªn ∏pd On ƒ©o jn ¿nCG ¤EG (3)¬°ùØnf â r bn Éàn an
. Op É¡÷G p ≈a ≈ndhoC’G o¬neÉsjCG äó¡°T ≈pàsdG p ¢VQr nC’G
áæjóŸG ≈a áeÉ°SCG äÉjôcP

ÉkeÉY ôn °ûn Yn án «pfÉªn nK oäÉjôrcPp p¬°ùØn p f ≈a rânã©n nÑrfG pánæjónŸG ¤EGp nπ°U n hn ÉeóræYp
: ≈u Ñæs dG ™n e ÉgÉ°†
n er CG
.. Ap Éª°ùdG
s p ≈M r hn ¤EG ¬æe ™o ªp à°ùj ˜ ≈u pÑæs dG ¤ n EG ¢ù∏
n L n p¿ÉμnŸG Gnògn ≈a
.. p¥nÓN r nC’G Ωn Qp Énμen ¬o ær pe ºo s∏©n àn jn ¬pÑpfÉén pH Qn É°S p ≥jpô s£dG Gòg ≈a
. nÚ°ùpFÉÑdG oÚ©p ojh ≈neÉnàn«dG ´ƒoeOo oí°ùn rÁ ≈pÑsædG ón ¡p °Tn pá©n ≤r oÑdG √òg ≈a
. pIÓ°ü∏d s GOk Gó©pà°SG r , oCÉ°Vƒàn jn ˜ ≈pÑæs dG inCGQ ôÄr pÑdG √òp g ø r e
±ô÷G ≈a áeÉ°SCG äÉjôcP

. án en É°Sn oCG p ¢ùØf ≈a ÉgnÓM
r nCGh É¡n∏ªL l Éjôn cPp
r nCG Ée ä
. ¬àn∏«u î
n eo ≈∏Y Oo QGƒàJ ÚM ÉgQƒ°U o ´ n nCG Ée πH
n hQ
. ∞©°†dG : øgƒdG (2) . ÆôØàj : ∞μ©j (1)

. ¬°ùØf äÉ≤à°TG : ¬°ùØf âbÉJ (3)
62
¤EGp áo eÉ°Sn oCG êôîj ÚM .. äÉjn ôn cr òu dG √òp ¡d IôMÉ°ùdG áo Mƒs∏dG π o ªp àn μJ ºs K
..lº°SÉH p É¡°† o ©r nH .. ó«©nÑdG ≈°VÉnp ŸG nøpe inDhQo ¬rjôXÉnf nΩÉnenCG oπsãªn nànJh .. p±ô÷G
.. Öl MÉ°Tn É¡°†© o Hn h
≈∏Y ˜ ≈t ÑædG √o ôes nCG Ú n M (1)√póé r en nIhn Qr Pp ón ¡°Tn p ¢VQr nC’G p√òp g ≈a ¬o sfEGp
.. p ¢û«r érdG
É¡≤jpô nW ≈a pIƒs Ño æt dG ¢ù n ÚM p¬pfõM
n ªr °Tn s¿CÉH oCÉÑn æs dG √o An ÉL n Pp É°†j
o nIhQ k nCG ón ¡p °Th
n
.. pÖ«¨ŸG ¤EGp
Éªn ¡r en h , óo en nC’G ¬H ∫ r ’ p¿Gón ¡°ûe
n É nW Éª¡r en , Éªgo É°ùn ær jn ¿nCG áo en É°SoCG ™o «£àn °ùj r
. ôo ªr ©o dG ¬pH ós àn er G
. päGô°ùnn ◊G p ≠n∏Hr nCÉH äÉen É°ùpàHr ’G ≥ o ªn Yr nCG Éªn ¡«a â
r Ln õn àn er G p¿Gó¡°ûr en
á``````èÉ``````°SCG iƒ`````````ãe
p ¢VQnCG ≈˘˘ ˘ a Òo NnC’G (2)√o Gƒ˘rã˘en n¿ƒ˘oμ˘jn r¿nCG Qo ôu ˘n≤˘jo án ˘en É˘°SoCG Ó˘©n ˘ L n p¿Gón ˘ ¡n ˘ °û˘
r ˘en
π
o ˘L n nC’G √o É˘˘aGh ≈˘˘à˘ M , nå˘ oμ˘ ªr ˘ jn r¿nCG ¬˘˘∏˘ dG AÉ˘˘°T É˘˘e É˘˘¡˘ H nå˘ nμ˘ ªn ˘ ˘an .±ôr n÷G
..¬pdƒ°So Qn hn ¬∏dG uÖoëpH ¢†nÑnf Éªn ndÉW iòp dG oÖr∏≤n dG nønμ°Sn É¡nà n¶◊h ..oΩƒoàrënŸG
¬o Lr ƒdGn Ön ë°Th ..¬∏dG ôp cr Pp ø r Yn ák n¶ë r nd ∞ r bs ƒn àn jn ºr nd iòp sdG o¿É°ùu∏dG ∞ n bs ƒnn Jh
. ¿ÉæMh ásbQ ≈a ¬JÓoÑbo p¬r«∏Yn ≈t pÑsædG n™nÑ nW ÉªndÉW iòp sdG
: án en É°Sn oCG p±ôn÷G ¢V o Qr nCG är ón ¡p °Tn Éªnch
pÜôr nëpd RGõàYGh má≤n pK ≈a ¢ûr«nérdG oΩós ≤n nànj .. nπ n£nÑdG .. ón pFÉn≤dG .. sÜÉ°ûdG s
¬o rJón ¡°T , Iƒàa o¿ƒμj Ée π o ªcnCGh , ÉHk ÉÑn °Tn o¿ƒoμjn Ée ôo °†r n fnCG ƒgo h , Ωhôt dG
m øjõ`M mâeÉ°U m Ωƒj ≈a õp pFÉé n ©n dG Égn QÉé n MCG â– r iQn Gƒàjn ≈é q °ùn eo Éî k «r °Tn
É«fót dG ≈∏Y Éªk FGO π n jpódÉnÿG AÉªn °Sn ≈a Ék≤u∏ë
t £jo , ø n eo π s nX p¬àndƒ o£H Qn ƒof s¿nCG ’EGp
. p ΩGóbE’p Gh páYÉé°ûdG s ≈fÉ©e p ´hQnCÉH
. √ó› áªb : √ó› IhQP (1)
. ÒNC’G √óbôe : √Gƒãe (2)
63
á“ÉN

. ¬«°VQÉ©eh , ¬jójDƒe á≤K (áeÉ°SCG) Ö°ùc ( G )
.øjóJôŸG ó°V Üô◊G ≈a ∑Î°ûj ¿CG ≈a áØ«∏ÿG (áeÉ°SCG) ¿PCÉà°SG (Ü)
. ( áeÉ°SCG ) ¢VôY ( ¿ÉªãY ) ¢†aQ (`L)
: ≈JCÉj Éª«a (Ü) Oƒª©dG øe ¬Ñ°SÉæj ÉÃ ( CG ) Oƒª©dG π°U : 2¢S
(Ü) ( CG )
.ójR ¢Sôa ôªY π©L
.±’BG á°ùªN áeÉ°SCG AÉ£Y ¬à«H ¤EG áeÉ°SCG ÖgP
.Úà©cQ óé°ùŸG ≈a ≈∏°U ¿CG ó©H áëÑ°S
.áeÉ°SCG ¢Sôa ¿ÉªãY ¢UôM
.¬ÑÑ°ùH ól MCG π
n àn ≤jo ’CG ≈∏Y
? ΩÉ°ûdG ¤EG áeÉ°SCG êhôN ≈a ô°ùdG Ée :3¢S
. áæjóŸG ¤EG áeÉ°SCG IOƒY ( G )
. IOÉÑ©dG ≈∏Y ∞μYh OÉ¡÷G áeÉ°SCG ∫õàYG (Ü)
. AÉ«ëà°SG ≈a ôªY øH ¬∏dG óÑY Öë°ùfG (`L)
: ≈JCÉj ÉŸ ¥OC’G áHÉLE’G ÎNG : 5¢S
: ΩÉ°ûdÉH áeÉ°SCG á∏°U
. IOÉ¡°ûdG √ƒHCG ≈≤d ¬«a ( G )
. áJDƒe AGó¡°ûd QCÉK ¬«a (Ü)
. ¬d QCÉãdGh ¬«HCG OÉ¡°ûà°SG iôcP ¬«a (`L)
64
á``````èÉ```Y á∏``Ä`````°SCG
áëFGôH ôWÉYh , ¬∏dG π«Ñ°S ≈a OÉ¡÷G IQGôëH º©Øe ƒL ≈a áeÉ°SCG ódh : 1¢S
. ∫ƒ°SôdG ¢ù∏› ≈a ¿BGô≤dG äÉëª∏H ¥ô°ûeh , ≈ÑædG â«H ≈a ≈MƒdG
? ( ≈MƒdG áëFGôH ôWÉY ) ``H Oƒ°ü≤ŸG Éeh , ( º©Øe ) ≈æ©e äÉg ( G )
.á«°ùØædG ¬à«HôJ ≈∏Y ôKCG áeÉ°SCG ¬«a CÉ```°ûf iòdG ƒ`````é∏d ¿Éc (Ü)
. ∂dP í°Vh
: ≈JCÉj Éª«a Ú°Sƒ≤dG ÚH É‡ áë«ë°üdG áHÉLE’G ÎNG (`L)
. ( øÁCG ΩCG ` áéjóN ` ÖæjR ) áeÉ°SCG ΩCG
. ( áKQÉM ` óªfi ` ójR ) áeÉ°SCG óL
? ˜ ≈ÑædÉH áeÉ°SCG á∏°U Ée ( O )
. IôμÑŸG áeÉ°SCG ádƒ£H ≈∏Y ÉªgQÉKBG ˜ ≈ÑædG äÉ¡«LƒJh áeÉ°SCG â«Ñd : 2¢S
. ∂dP ìô°TG
πdO . ¢ùØædG º∏Yh á«HÎdG ≈a äÉjô¶ædG çóMCG πFGhC’G ¿ƒª∏°ùŸG ≥ÑW : 3¢S
. á°ü≤∏d ∂à°SGQO ∫ÓN øe IQÉÑ©dG ¥ó°U ≈∏Y
. IôKDƒeh áHGòL ∫ƒ°SôdG á«°üî°T âfÉc : 4¢S
. áeÉ°SCÉH ∫ƒ°SôdG á∏°U ∫ÓN øe ∂dP ìô°TG
. ¬jƒHCG ≈∏Y Gók ªfi ójR QÉàNG ( G )
. áKQÉM øH ójõd ¬«æÑJ π«YÉª°SEG ôéM ≈a ≈ÑædG ø∏YCG (Ü)
. ¢ûëL âæH ÖæjR øe Gók jR ≈ÑædG êhR q (`L)
. ≥jô£dG ≈a ¿ƒª∏°ùŸG √OQh . OÉ¡é∏d áeÉ°SCG êôN : 6¢S
? ∫ój ΩÓYh ? GPÉŸh ? ∂dP ¿Éc ≈àe
65
. zIOÉ«≤dG ≈ÑædG √’ƒa ¢û«÷G ≈a Éjv óæL ¿ƒμj ¿CG ≈æªàj ¿Éc{ : 7¢S
? É¡«a í‚ πgh ? É¡JOÉ«b áeÉ°SCG ¤ƒJ ≈àdG ácô©ŸG Ée ( G )
? IOÉ«≤dG ≈ÑædG √’h Éªæ«M áeÉ°SCG ø°S âfÉc ºc (Ü)
? ∂dP øe QÉ°üfC’G ∞bƒe Ée (`L)
? ΩhôdG ¢û«÷ áeÉ°SCG IOÉ«b ≈∏Y É°üjôM
k ≈ÑædG ¿Éc GPÉŸ : 8¢S
? ≈àeh ? ˜ ≈ÑædG √ƒLôj ¿Éc Ée á«eÓ°SE’G ádhó∏d áeÉ°SCG ≥≤M πg : 9¢S
. ∞∏à``````fl ø``èR ≈a IóMGh ¢VQCG ≈a óMGh hó©H áeÉ°SCGh ójR ≈≤àdG : 10¢S
. ∂dP ìô°TG
: ≈JCÉj Ée πc øY Iô°üàfl á«îjQÉJ Iôcòe ÖàcG : 11¢S
. á«°ûÑ◊G øÁCG ΩCG ( G )
. áKQÉM øH ójR (Ü)
. ÖdÉW ≈HCG øH ôØ©L (`L)
ÖM ≈a áeÉ°SCG ≈fÉØJh , áeÉ°SC’ ≈ÑædG ÖM ôgÉ`¶e á`∏ãeC’ÉH í`°Vh : 12¢S
. ˜ ≈ÑædG
66
áëØ°üdG ´ƒ````°Vƒ```````ŸG
3 : á˘˘˘˘˘˘˘eó˘˘˘˘˘˘˘˘≤˘˘˘˘˘˘˘˘e
5 z Iôé¡dG πÑb { áeôμŸG áμe ≈a : ∫hC’G π˘˘˘˘˘˘°üØ˘˘˘˘˘˘˘dG
13 z Iôé¡dG ó©H { IQƒæŸG áæjóŸG ≈a : ≈fÉ``````ãdG π°üØ˘dG
21 z í˘à˘Ø˘dG Ωƒ˘˘j á˘˘eÉ˘˘°SCG { á˘˘μ˘ e í˘˘à˘ a : å``````dÉãdG π°üØ˘dG
27 Úæ˘˘ ˘ M á˘˘ ˘ ©˘ ˘ ˘bƒ˘˘ ˘ e ≈˘˘ ˘ ˘a á˘˘ ˘ ˘eÉ˘˘ ˘ ˘°SCG : ™`````HGô˘dG π˘°üØ˘˘dG
35 ˜ ≈ÑædG IÉ«M ≈a IÒNC’G ΩÉjC’G : ¢ù`èÉÿG π˘˘°üØ˘˘˘dG
43 Ò°ùY ¿É˘˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ë˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘à˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘ ˘eG : ¢SOÉ`°ùdG π˘˘˘°üØ˘˘˘dG
49 AÉ˘˘ ˘ ˘≤˘ ˘ ˘ ∏˘ ˘ ˘ ˘Ñ˘ ˘ ˘ ˘dG π˘˘ ˘ ˘ £˘ ˘ ˘ ˘H á˘˘ ˘ ˘ eÉ˘˘ ˘ ˘ °SCG : ™````HÉ˘°ùdG π˘°üØ˘˘dG
59 : á```````````````````“ÉN
65 : á````èÉ˘Y á````∏˘Ä˘°SCG
‫رقم اإليداع ‪2016 / 4309 :‬‬
‫‪ 2017 / 2016‬م‬ ‫العام الدرا�سى‪ 1438 / 1437 :‬هــ‬
‫جميع حقوق الطبع والن�شر © محفوظة للنا�شر‬

قصة اسامة بن زيد بن حارثه

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

قصة اسامة بن زيد بن حارثه

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÖàμdG ´É£b

ΩÓ°SE’G ≈a óFÉb ô¨°UCG

º«∏©àdGh á«HÎdG IQGRh êQÉN ÜÉàμdG Gòg ∫hGóàH ìô°üe ÒZ

®É````μY ¥ƒ``°So ≈```a

..p ™«aôs dG p¿É«`ÑdG ≈Ñu ëeo h ,ÜOnC’G

¬∏dG óÑY øH óªﬁ â«H ≈a áKQÉM øH ójR

á````KQÉM øH ó```jR ΩÓ````°SEG

? (®ÉμY ¥ƒ°S) øY ±ô©J GPÉe : 1 ¢S

á«````æjódG áeÉ`````°SCG ICÉ````°ûf

QóH IhõZ ≈a ¬LhRh ójR

áæjóªdG ≈∏Y ¿ƒØMõj AGóYC’G

o oCG ≈a hó©dG AÉ≤∏d ôHój ≈ÑædG

OÉ````¡÷G ≈````∏Y º`````«ª°üJ

ÉjGô°S â°S ≈a äGQÉ°üàfG Rôëj ójR

áJDƒe AGó¡°T ¬HÉë°UC’ ≈©æj ≈ÑædG

á`````JDƒe AGó¡`````°ûd QCÉ``````ãdG

áμe íàØd OGó©à°S’G

áμe ≈dEG ≥jô£dG ≈a

≈ÑædG ¢ùØf øe áeÉ°SCG ádõæe

™ªàéª∏d êÓY ábô°ùdG óM

: ≈∏j Éª«a Ú°Sƒ≤dG ÚH É‡ áë«ë°üdG áHÉLE’GÒîJ : 1 ¢S

áμe ≈∏Y AÓ«à°S’G ≈a ôμØJ ¿RGƒg

. º¡ªμM ¿hƒq ≤j : ¿ƒªYój (1)

Ú```æM ≈a áeÉ```°SCG ádƒ£H

. Ió°Th AÓH : áæëe (1)

. ÚæMo IhõZh ,áμe íàa ø«H ájƒ≤dG á∏°üdG ïjQÉàdG ócDƒj : 1 ¢S

ΩhôdG hõZ ≈a ôμØj ≈ÑædG

. GQk Éf π©à°ûj ¿ôa : ¿ƒJCG (1)

.≈àØdG ÉgôªY ˜ ≈ÑædG ΩÉjCG ôNGhCG ≈a á«eÓ°SE’G ádhódG â¨∏H : 1¢S

∫ƒ°SôdG IÉah ó©H á«eÓ°SE’G ádhódG ∫ÉM

áeÉ°SCG å©H ΩÉ“EG ôμH ≈HCG ¿ÓYEG

ÚdhC’G Ú≤HÉ°ùdG iójCG ≈∏Y ôμH ≈HCG ¿ÉëàeG

áeÉ°SCG IOÉ«b øe QÉ°üfC’G ∞bƒe

ôμ``H ≈```HCG á````°SÉ«```°S

. ºé¡«d ô¶àæj : ¢üHÎj (1)

AÉ````≤∏ÑdG π`£H áeÉ```°SCG

á```eÉ```°SCG ¢û```«L IÒ```°ùe

¢û````«é∏d ôμH ≈````HCG á`````«°Uh

ô```°üædG π````eGƒY º````gCG

óFÉ≤dG á«°üî°ûd Ëƒ≤J

. ∑ƒ∏ŸG AÉª¶Y : IôWÉHC’G (1)

øjóJôŸG ÜôM ≈a áeÉ°SCG ∑GÎ°TG

¿ÉªãY øY ´ÉaódG ∫hÉëj áeÉ°SCG

. ¬H §«ëj ô£ÿG : ¬H ¥óﬁ (1)

áæjóŸG ≈a áeÉ°SCG äÉjôcP

±ô÷G ≈a áeÉ°SCG äÉjôcP

. ∞©°†dG : øgƒdG (2) . ÆôØàj : ∞μ©j (1)

: ≈JCÉj Ée π∏Y : 1¢S

‫‪ 2017 / 2016‬م‬ ‫العام الدرا�سى‪ 1438 / 1437 :‬هــ‬

‫جميع حقوق الطبع والن�شر © محفوظة للنا�شر‬

You might also like