Sayısal Filtre Tasarımı

• Sayısal filtre tasarımında amaç, verilen bir frekans yanıtını

yaklaşık olarak sağlayan gerçeklenebilir bir transfer fonksiyonu
G(z) elde etmektir.

• Çoğu uygulamada sayısal filtrenin tasarımı için genlik ve/veya

faz yanıtı belirtilir. Bazı durumlarda, impuls veya basamak yanıtı
belirtilebilir.

• Pratik çoğu uygulamada, verilen bir genlik yanıtını yaklaşık

olarak sağlayan gerçeklenebilir bir transfer fonksiyonu elde
etmek istenir. Bu nedenle, bu derste biz sadece genlik
yaklaşıklığını ele alacağız.
 Filtre Karakteristiklerinin Belirtilmesi

• Dört tür ideal filtreye karşılık gelen impuls yanıtlarının nedensel

olmadıklarından ve sonsuz uzunluklu olduklarından ideal filtreler
gerçeklenemez.

• Pratikte, sayısal bir filtrenin genlik yanıtı geçirme ve söndürme

bandında kabul edilebilir toleranslarla belirtilir. Ayrıca, geçirme
ve söndürme bandları arasında bir geçiş bandı vardır.

• Örneğin, sayısal alçak geçiren bir filtrenin genlik yanıtı |G(ej)|

aşağıda gösterilmiştir.
Filtre Karakteristiklerinin Belirtilmesi

p : geçirme bandı kenar frekansı

s : söndürme bandı kenar frekansı
p : geçirme bandındaki maksimum dalgalanma
s : söndürma bandındaki minimum dalgalanma
 Filtre Karakteristiklerinin Belirtilmesi

• Karakteristikler genelde dB olarak

A() = -20log10 |G(ej)|

ile tanımlanan kayıp fonksiyonu cinsinden verilir.

• Benzer şekilde, dB cinsinden geçirme bandı maksimum

dalgalanması p ve söndürme bandı minimum zayıflatması s

p = -20log10 (1-p)
s = -20log10 (s)

olarak hesaplanır.
 Filtre Karakteristiklerinin Belirtilmesi

Filtre karakteristikleri alternatif olarak aşağıdaki gösterildiği gibi

belirtilebilir. Alternatif gösterilimde, genliğin geçirme bandındaki
maksimum değerinin 1 olduğu varsayılr.
 Filtre Karakteristiklerinin Belirtilmesi
• Pratikte, geçirme bandı kenar frekansı Fp ve söndürme bandı
kenar frekansı Fs Hz cinsinden belirtilir.

• Sayısal filtre tasarım formüllerinde geçirme ve södürme bandı

kenar frekansları radyan cinsinden olduğu varsayıldığından Hz
cinsinden verilen frekansların radyan cinsinden eşdeğerleri
hesaplanmalıdır. Örnekleme frekansının FT olduğu varsayılırsa,
kenar frekansları aşağıdaki eşitlikler kullanılarak hesaplanabilir:
 Filtre Türünün Seçilmesi

• Belirtilen frekans yanıtı özelliklerini sağlayan transfer

fonksiyonu H(z) nedensel bir transfer fonksiyonu olmalıdır.

• Sonsuz impuls yanıtlı (IIR) filtre durumunda transfer fonksiyonu

şeklinde gerçel bir rasyonel fonksiyondur. Bu durumda, H(z)

kararlı olmanın yanında hesap yükünü en aza indirmek için
küçük dereceye (N) sahip olmalıdır.
 Filtre Türünün Seçilmesi

• Sonlu impuls yanıtlı (FIR) filtre durumunda transfer fonksiyonu

şeklinde gerçel katsayılı bir polinomdur.

• Hesap karmaşıklığının az olması için transfer fonksiyonunun

derecesi (N) mümkün olduğu kadar küçük olmalıdır. H(z) kutup
içermediğinden FIR filtrelerin kararlılık problemi yoktur.

• Doğrusal faz isteniyorsa, filtre katsayılarının h[n] = ∓ h[N-n]

ilişkisini sağlaması gereklidir.
 Sayısal Filtre Tasarımı: Temel Yaklaşımlar
• En sık kullanılan IIR filtre tasarım yöntemi aşağıdaki adımlardan
oluşur:

1.Sayısal filtre karakteristikleri prototip bir analog alçak

geçiren filtre karakteristiklerine dönüştürülür.
2.Analog alçak geçiren filtre taransfer fonksiyonu Ha(s)
belirlenir.
3.Ha(s), gerekli sayısal transfer fonksiyonu G(z)’ye dönüştürülür.

• Bu yaklaşımın kullanılmasının nedenleri şöyle sıralanabilir:

analog filtre tasarım yöntemleri oldukça gelişmiş olup genelde
analitik çözümle sonuçlanırlar. Bu nedenle, analog filtre tasarımı
için tablolar mevcuttur. İlave olarak, çoğu uygulama analog
sistemlerin sayısal simülasyonunu gerektirmektedir.
 Sayısal Filtre Tasarımı: Temel Yaklaşımlar
• “a” analog uzayı belirtmek üzere, analog transfer fonksiyonu

olarak belirtilecektir.
• Ha(s)’den türetilen sayısal transfer fonksiyonu da aşağıdaki gibi
temsil edilecektir:

• Ha(s), G(z)’ye dönüştürmek, analog frekans yanıtının temel

karakteristikleri korunacak şekilde s-uzayından z-uzayına bir
dönüşüm uygulamaktır. O halde, dönüşüm kararlı bir analog
transfer fonksiyonunu kararlı bir sayısal transfer fonksiyonuna
dönüştürmelidir.
 Sayısal Filtre Tasarımı: Temel Yaklaşımlar

• FIR filtre tasarımı, belirtilen genlik yanıtının doğrudan

yaklaşıklığına dayalıdır. Ayrıca, genelde filtrenin doğrusal faza
sahip olması istenir.

• N. dereceden bir FIR filtrenin tasarımı, ya (N+1)-uzunluklu

impuls yanıtı katsayıları {h[n]}, ya da frekans yanıtı |G(ej)|’nın
(N+1) örneği bulunarak yapılabilir. En sık kullanılan FIR filtre
tasarım yöntemleri şöyledir:

1. Pencerelenmiş Fourier serisi yaklaşımı

2. Frekans örnekleme yaklaşımı
3. Bilgisayar tabanlı optimizasyon yöntemleri
 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
• Çift doğrusal dönüşüm (ÇDD) s-uzayındaki bir noktayı z-
uzayındaki bir noktaya dönüştürür ve aşağıdaki eşitlikle verilir:

• O halde, G(z) ile Ha(s) arasındaki ilişki şöyle olur:

• Sayısal filtre tasarımı üç adımdan oluşur: (i) G(z)’nin

karakteristiklerine ters ÇDD uygulanıp Ha(s)’nin karakteristikleri
elde edilir, (ii) Ha(s) belirlenir, (iii) Ha(s)’ye ÇDD uygulanıp G(z)
belirlenir. Dönüşüm formülündeki T parametresinin etkisi
olmadığından, genelde T = 2 seçilir.
 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
• T = 2 için ters ÇDD formülü kolaylıkla elde edilebilir:

• s = 0+j0 yazıp, s ile z arasında yukarıda verilen eşitlikten

elde edilir. 0’ın farklı değerleri için z’nin genlikleri aşağıda

verilmiştir.
 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
• Aşağıda gösterildiği gibi, sol yarı s-düzlemi, karmaşık z-
düzleminde birim çemberin içine, sağ yarı s-düzlemi birim
çemberin dışına, j-ekseni de birim çembere dönüşmüştür.

• s-düzleminde kararlılık koşulu, kutupların sol yarı s-düzleminde,

z-düzleminde kararlılık koşulu ise kutupların birim çember içinde
olmasıdır. O halde, ÇDD kararlı bir analog transfer fonksiyonunu
kararlı bir sayısal transfer fonksiyonuna dönüştürmektedir.
 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
Şimdi de analog frekans  ile sayısal frekans  arasındaki ilişkiyi
belirleyelim. ÇDD ilişkisinde (T=2 için) s=j, z=ej yazılırsa

bulunur. Bu ifade düzenlenirse,  = tan (/2) elde edilir ve aşağıda

gösterildiği gibi aralarında doğrusal olmayan bir ilişki vardır
 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
Analog frekans  ile sayısal frekans  arasındaki doğrusal
olmayan ilişki frekans ekseninde FREKANS BÜKMESİ denen bir
bozunum oluşturur. Frekans bükmesinin etkisi aşağıda
gösterilmiştir:
 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
• Sayısal filtre tasarımındaki adımlar şöyle özetlenebilir:

1. (p, s) frekanslarına ön bükme işlemi uygulanarak (ters

ÇDD kullanarak) analog karşılıkları (p,s) bulunur.
2. Analog filtre tasarlanarak karşılık gelen transfer fonksiyonu
Ha(s) elde edilir.
3. Ha(s)’ye ÇDD ugulanarak sayısal filtreye karşılık gelen
transfer fonksiyonu G(z) belirlenir.

• ÇDD, sadece parçalı sabit değerli genlik yanıtlı sayısal filtre

tasarımında kullanılabilir.

• Dönüşüm, analog filtrenin faz yanıtını korumaz. Diğer bir

deyişle, analog filtrenin faz yanıtı dönüşüm sonunda bozulabilir.
 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
• Örnek: Aşağıda verilen alçak geçiren Butterworth analog
transfer fonksiyonunu ele alalım:

• Ha(s)’ye ÇDD uygulanırsa alçak geçiren Butterworth sayısal

transfer fonksiyonu elde edilir:

• İfade yeniden düzenlenirse aşağıdaki ifade elde edilir:

 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
• Örnek: |Ha(j0)|=0, |Ha (j0)|= |Ha (j∞)|=1 olmak üzere, aşağıda
verilen 2. derece analog çentik transfer fonksiyonunu ele alalım:

• 0’a ÇENTİK FREKANSI denir. |Ha(j2)| = |Ha(j1)| =1/2 ise,

B= 2- 1’ye 3-dB ÇENTİK BANDGENİŞLİĞİ denir. Ha(s)’ye
ÇDD uygulanarak karşılık gelen sayısal çentik transfer
fonksiyonu aşağıdaki şekilde elde edilir:
 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
• Örnek: Çentik frekansı 60 Hz, 3-dB çentik bandgenişliği Hz
olan ve 400 Hz örnekleme frekansında çalışan 2. derece sayısal
çentik filtre tasarlayalım.
• 0=2π(60/400)=0.3π, Bw=2π(6/400)=0.03π elde edilir.  ve β
hesaplanırsa =0.90993, β=0.587785 bulunur. Karşılık gelen
transfer fonksiyonu ile genlik ve faz yanıtları aşağıda verilmiştir.
 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
• Örnek: Aşağıda verilen karakteristiklere sahip alçak geçiren
Butterworth sayısal filtre tasarlayalım: p=0.25π, s=0.55π,
p=0.5 dB, s=15 dB.

• Verilenlerden 2=0.1220185, A2=31.622777 bulunur. Ters ÇDD

kullanılarak karşılık gelen analog frekanslar

olarak elde edilir. 1/k ve 1/k1

şeklinde elde edilir. Derece hesaplanırsa

bulunur. N=3 seçilir.
 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
c’yi hesaplamak için

eşitliği kullanılırsa c=1.419915(p)=0.588148 bulunur. c = 1için

3. derece alçak geçiren Butterworth transfer fonksiyonu

şeklinde tablolarda mevcuttur. c= 0.588148 olacak şekilde

normalleştirme yapılırsa gerekli analog transfer fonksiyonu

olarak bulunur.
 IIR Sayısal Filtre Tasarımı: Çift Doğrusal Dönüşüm
Ha(s)’ye ÇDD uygulanırsa gerekli sayısal transfer fonksiyonu elde
edilir.

G(z)’nin genlik ve kazanç yanıtları aşağıda çizilmişitir.

 YG, BG ve BS IIR Sayısal Filtre Tasarımı
Bu amaçla iki yaklaşım mevcuttur. İki yaklaşımın da detayları
aşağıda verilmiştir:
• Birinci yaklaşım
(TERS ÇDD)
1. Gerekli sayısal filtre GD(z)’nin frekans karakteristiklerine ön
bükme uygulanarak aynı tür analog filtre HD(s)’nin frekans
karakteristikleri belirlenir.
2. HD(s)’nin karakteristikleri uygun bir frekans dönüşümüyle
prototip alçak geçiren filtre HLP(s)’ye dönüştürülür.
3. Analog alçak geçiren filtre HLP(s) tasarlanır.
4. İkinci adımda kullanılan frekans dönüşümünün tersi
kullanılarak HLP(s), HD(s)’ye dönüştürülür.
5. HD(s)’ye ÇDD uygulanarak gerekli sayısal filtre GD(z) elde
edilir.
 YG, BG ve BS IIR Sayısal Filtre Tasarımı

• İkinci yaklaşım
(TERS ÇDD)
1. Gerekli sayısal filtre GD(z)’nin frekans karakteristiklerine ön
bükme uygulanarak aynı tür analog filtre HD(s)’nin frekans
karakteristikleri belirlenir.
2. HD(s)’nin karakteristikleri uygun bir frekans dönüşümüyle
prototip alçak geçiren filtre HLP(s)’ye dönüştürülür.
3. Analog alçak geçiren filtre HLP(s) tasarlanır.
4. HLP(s)’ye ÇDD dönüşüm uygulanarak sayısal alçak geçiren
transfer fonksiyonu GLP(z) elde edilir.
5. Sayısal uzayda uygun bir frekans dönüşümü kullanılarak
GLP(z), gerekli sayısal filtre GD(z)’ye dönüştürülür.
 YG, BG ve BS IIR Sayısal Filtre Tasarımı
• Örnek: 1. yaklaşımı kullanarak aşağıdaki karakteristiklere sahip
1. tür Chebyshev IIR sayısal yüksek geçiren filtre tasarlayalım:
Fp=700 Hz, Fs=500 Hz, p=1dB, s=32 dB, FT =2 kHz.
• İlk önce, radyan cinsinden band kenar frekansları hesaplanır:

• Sonra, ön bükmeyle karşılık gelen analog frekanslar bulunur:

• Prototip alçak geçiren analog filtre için Ωp = 1 seçilip

ilişkisinden Ωs = 1.962105 bulunur.
• O halde, analog alçak geçiren filtre karakteristikleri şöyle elde
edilmiş oldu: Ωp = 1, Ωs = 1.962105, p=1dB, s=32 dB.
 YG, BG ve BS IIR Sayısal Filtre Tasarımı

• Filtre tasarımında kullanılan MATLAB komutları ve komutlar

çalıştırılarak elde edilen kazanç grafiği aşağıda verilmiştir.
 YG, BG ve BS IIR Sayısal Filtre Tasarımı
• Örnek: Aşağıdaki karakteristiklere sahip Butterworth IIR sayısal
band geçiren filtre tasarlayalım: ωp1=0.45π, ωp2=0.65π, ωs1=0.3π
ωs2=0.75π , p=1dB, s=40 dB.

• Ön bükmeyle karşılık gelen analog frekanslar hesaplanır:

• Bandgenişliği olduğundan

olup çarpımlar eşit olacak şekilde band kenarlarının değiştirilmesi

gereklidir. Seçilirse çarpımlar eşit olur.
 YG, BG ve BS IIR Sayısal Filtre Tasarımı
• Prototip alçak geçiren analog filtre için Ωp = 1 seçilip

ilişkisinden

• O halde, analog alçak geçiren filtre karakteristikleri şöyle elde

edilmiş oldu: Ωp = 1, Ωs = 2.3617627, p=1dB, s=40 dB.

• Filtre tasarımında kullanılan MATLAB komutları ve komutlar

çalıştırılarak elde edilen kazanç grafiği aşağıda verilmiştir.
YG, BG ve BS IIR Sayısal Filtre Tasarımı
 YG, BG ve BS IIR Sayısal Filtre Tasarımı
• Örnek: Aşağıdaki karakteristiklere sahip elliptik IIR sayısal band
söndüren filtre tasarlayalım: ωp1=0.3π, ωp2=0.75π, ωs1=0.45π
ωs2=0.65π , p=1dB, s=40 dB.

• Ön bükmeyle karşılık gelen analog frekanslar hesaplanır:

• Bandgenişliği olduğundan

olup çarpımlar eşit olacak şekilde band kenarlarının değiştirilmesi

gereklidir. Seçilirse çarpımlar eşit olur.
 YG, BG ve BS IIR Sayısal Filtre Tasarımı
• Prototip alçak geçiren analog filtre için Ωs = 1 seçilip

0.577303 olacak
ilişkisinden

• O halde, analog alçak geçiren filtre karakteristikleri şöyle elde

edilmiş oldu: Ωs = 1, Ωp = 0.4234126, p=1dB, s=40 dB.

• Filtre tasarımında kullanılan MATLAB komutları ve komutlar

çalıştırılarak elde edilen kazanç grafiği aşağıda verilmiştir.
YG, BG ve BS IIR Sayısal Filtre Tasarımı
 IIR Sayısal Filtrelerin Spektral Dönüşümleri
• Amaç: Verilen bir alçak geçiren sayısal transfer fonksiyonu
GL(z)’yi alçak, yüksek, bandgeçiren veya bandsöndüren bir
filtreye karşılık gelen diğer bir transfer fonksiyonu ye
dönüştürmek.

• Karışıklığı önlemek için prototip alçak geçiren filtrenin transfer

fonksiyonunda bağımsız değişken için z, gerekli filtreninki için
ise kullanılmıştır.

• İki uzaydaki birim çemberler ve uzaylar arasındaki dönüşüm

aşağıda gösterildiği şekilde olur:
 IIR Sayısal Filtrelerin Spektral Dönüşümleri
• ilişkisinden, elde edilir. O halde,

• Kararlı bir tüm geçiren transfer fonksiyonu A(z) şu koşulu sağlar:

• O halde, genel şekli aşağıda verilen kararlı bir tüm

geçiren transfer fonksiyonu olmalıdır.
 AG-AG Spektral Dönüşümü
• c kesim frekanslı alçak geçiren bir filtre GL(z)’yi, kesim
frekanslı diğer bir alçak geçiren filtre ye dönüştürmek için
gerekli dönüşüm aşağıda verilmiştir:

• Formüldeki  parametresi verilen frekanslardan şöyle hesaplanır:

• AG-AG spektral dönüşümü, YG-YG, BG-BG ve BS-BS spektral

dönüşümleri için de kullanılabilir.
 AG-AG Spektral Dönüşümü
• Örnek: Kesim frekansı 0.25π olan aşağıda verilen sayısal alçak
geçiren filtrenin transfer fonksiyonundan yararlanarak kesim
frekansı 0.35π olan alçak geçiren filtrenin transfer fonksiyonunu
elde ediniz.

• Dönüşüm için gerekli  parametresi hesaplanır:

• O halde,
 AG-YG Spektral Dönüşümü
• c kesim frekanslı alçak geçiren bir filtre GL(z)’yi, kesim
frekanslı bir yüksek geçiren filtreye dönüştürmek için gerekli
dönüşüm aşağıda verilmiştir:

• AG-YG spektral dönüşümü, c kesim frekanslı yüksek geçiren

bir filtreyi kesim frekanslı bir alçak geçiren filtreye
dönüştürmek ve 0 merkez frekanslı bandgeçiren bir filtreyi
merkez frekanslı bandsöndüren bir filtreye dönüştürmek
amacıyla da kullanılabilir.
 AG-YG Spektral Dönüşümü
• Örnek: Kesim frekansı 0.25π olan aşağıda verilen sayısal alçak
geçiren filtrenin transfer fonksiyonundan yararlanarak kesim
frekansı 0.55π olan yüksek geçiren filtrenin transfer
fonksiyonunu elde ediniz.

• Dönüşüm için gerekli  parametresi hesaplanır:

• O halde,
 AG-BG Spektral Dönüşümü
• c kesim frekanslı alçak geçiren bir filtreyi alt ve üst
kesim frekanslı bandgeçiren filtreye dönüştürmek için gerekli
dönüşüm aşağıda verilmiştir:

• Not: c = - durumunda dönüşüm basitleşir:

 AG-BS Spektral Dönüşümü
• c kesim frekanslı alçak geçiren bir filtreyi alt ve üst
kesim frekanslı bir bandsöndüren filtreye dönüştürmek için
gerekli dönüşüm aşağıda verilmiştir:
 MATLAB ile Tüm Geçiren Fonksiyonun Üretilmesi
[tumgecpay,tumgecpayda] = allpasslp2hp(wag,wyg) % AG-YG
[tumgecpay,tumgecpayda] = allpasslp2bp(wag,wbg) % AG-BG
[tumgecpay,tumgecpayda] = allpasslp2bs(wag,wbs) % AG-BS

Örnek: AG-YG dönüşümünde wag= 0.25π ve wyg = 0.55π için

[tumgecpay,tumgecpayda] = allpasslp2hp(0.25, 0.55)

komutunun çalıştırılması sonucunda aşağıdaki dönüşümü elde edilir:

 MATLAB ile Spektral Dönüşüm
[pay,payda] = iirlp2hp(payag, paydaag, wag,wyg) % AG-YG
[pay,payda] = iirlp2bp(payag, paydaag, wag,wbg) % AG-BG
[pay,payda] = iirlp2bs(payag, paydaag, wag,wbs) % AG-BS

Örnek: Kesim frekansı 0.25π olan aşağıda verilen sayısal alçak

geçiren filtrenin transfer fonksiyonundan yararlanarak kesim
frekansı 0.55π olan yüksek geçiren filtrenin transfer fonksiyonunu
elde edelim

Gerekli MATLAB satırları şöyledir:

payag=0.0662*[1 3 3 1];
paydaag=[1 -0.9353 -0.5669 -0.1015 ];
[pay,payda] = iirlp2hp(payag, paydaag, 0.25,0.55);
 MATLAB ile Sayısal IIR Filtre Tasarımı
Derece kestirim komutları:

Örnek: Aşağıdaki karakteristiklere sahip 2. tür Chebyshev sayısal

yüksek geçiren filtrenin derceseni belirleyelim: Fp=1 kHz, Fs=0.6
kHz, p=1dB, s=40 dB, FT =4 kHz.

İlk önce, verilen frekanslar [0,1] aralığına normalize edilmelidir.

Verilen değerlerden ωp=2x1/4=0.5, ωs=2x0.6/4=0.3 bulunur.
Daha sonra, [N,Wn]=cheb2ord(0.5, 0.3, 1, 40) komutunun
çalıştırılması sonucunda N=5, Wn=0.3224 elde edilir.
 MATLAB ile Sayısal IIR Filtre Tasarımı
Filtre Tasarım Komutları:

Elde edilen transfer fonksiyonunun şekli b ve a vektörlerinin

katsayılarına bakılarak aşağıdaki şekilde yazılabilir:

Transfer fonksiyonundan frekans yanıtını bulmak için freqz(b,a,w)

komutu kullanılabilir. Komuttaki w, frekans yanıtının hesaplanmak
istendiği açısal frekans değerleridir. Komutun çalıştırılması
sonucunda her frekans değerinde sistemin frekans yanıtı elde edilir.
Daha sonra, genlik ve faz yanıtı kolay bir şekilde belirlenebilir.
 MATLAB ile Sayısal IIR Filtre Tasarımı
Örnek: Aşağıdaki karakteristiklere sahip elliptik IIR sayısal alçak
geçiren filtre tasarlayalım: Fp=0.8 kHz, Fs=1 kHz, p=0.5 dB, s=40
dB, FT =4 kHz.
Verilen değerlerden ωp=2x0.8/4=0.4, ωs=2x1/4=0.5 bulunur.
MATLAB komutları ve komutların çalıştırılması sonucunda elde
edilen kazanç yanıtı aşağıda verilmiştir.
 Bigisayar Destekli Sayısal IIR Filtre Tasarımı

• Şimdiye kadar tartışılan IIR filtre tasarım algoritmaları AG, YG,

BG veya BS genlik yanıtına sahip fitre gerektiren uygulamalarda
kullanılmaktadır.

• Diğer tür IIR filtrelerin tasarımı, bigisayarla üretilen filtre ile

gerekli filtre arasındaki hatayı minimum yapan yinelemeli
optimizasyon yöntemleri içermektedir.

• H(ej) bilgisayarla üretilen transfer fonksiyonu H(z)’nin frekans

yanıtını, D(ej) gerekli frekans yanıtını belirtsin. Amaç, H(ej) ile
D(ej) arasındaki hata minimum olacak şekilde H(z)’yi
tasarlamaktır.
 Bigisayar Destekli Sayısal IIR Filtre Tasarımı
• H(ej) ile D(ej) arasındaki hata aşağıda gösterildiği gibi genelde
ağaırlıklandırılmış bir hata fonksiyonu olarak belirtilir:

• W(ej) önceden belirtilmiş pozitif bir ağırlıklandırma fonksiyonu

olmak üzere, E(), 0 ≤  ≤ π aralığında her  değeri için
minimum yapılır.

• Chebyshev veya minimaks ölçütü denen sıklıkla kullanılan bir

yaklaşıklık ölçütü aşağıda gösterildiği gibi E()’nın mutlak tepe
değerini minimum yapmaktır:

• Eşitlikteki R, gerekli frekans yanıtının tanımlandığı 0 ≤  ≤ π

aralığında kesişmeyen frekans bandları kümesidir.
 Bigisayar Destekli Sayısal IIR Filtre Tasarımı
• Filtreleme uygulamalarında, R tasarlanacak filtrenin gerekli
geçirme ve söndürme bandlarından oluşur. Örneğin, alçak
geçiren filtre tasarımında p ve s tasarlanacak filtrenin geçirme
ve söndürme bandı kenar frekansları olmak üzere, R [0, p] ile
[0, s] frekans aralıklarının birleşimidir.

• En küçük-p ölçütü denen diğer bir yaklaşıklık ölçütü, E()’nın p.

kuvvetinin integralini belirtilen frekans aralığı R üzerinde
minimum yapmaktır:
 Bigisayar Destekli Sayısal IIR Filtre Tasarımı
• p = 2 için elde edilen en küçük kareler ölçütü genelde basitlik
açısından tercih edilir.

• p sonsuza gittiğinde en küçük-p çözümünün minimaks

çözümüne yaklaştığı gösterilebilir.

• Pratikte, integral hata ölçütü aşağıda gösterildiği gibi sonlu bir

toplamayla yaklaşık olarak hesaplanır:

• Eşitlikteki i’ler 1 ≤ i ≤ K, yeterince sık miktarda alınmış sayısal

açısal frekansları göstermektedir.
 Sayısal IIR Filtrelerin Grup Gecikme Denkleştirmesi
• Bir işaretin, verilen frekans aralığında sayısal bir filtreden
bozunumsuz iletimi için filtrenin transfer fonksiyonu birim
genlik yanıtına ve doğrusal faz yanıtına, yani ilgili frekans
aralığında sabit grup gecikmesine sahip olmalıdır.

• Şimdiye kadar tartışılan sayısal IIR filtre tasarım yöntemleri

doğrusal olmayan faz yanıtlı transfer fonksiyonlarıyla sonuçlanır.

• O halde, sabit grup gecikmeli sayısal IIR filtre etmek için pratik
bir yaklaşım belirtilien genlik yanıtını sağlayan sayısal IIR filtre
ile tüm geçiren bir filtreyi toplam grup gecikmesi sabit olacak
şekilde seri bağlamaktır.

• Tüm geçiren gecikme denkleştiricisi optimizasyon yöntemleri

kullanılarak tasarlanır. Aşağıda bir yöntem verilmiştir.
 Sayısal IIR Filtrelerin Grup Gecikme Denkleştirmesi
• H(z), grup gecikmesi τH(ω) olan sayısal IIR filtrenin transfer
fonksiyonu olsun. Amacımız, grup gecikmesi τA(ω) ve transfer
fonksiyonu

olan tüm geçiren bir filtreyi, tüm geçiren filtre ile H(z) aşağıda
gösterildiği gibi seri bağlandığında toplam grup gecikmesi τ(ω) =
τH(ω) + τA(ω) sabit olacak şekilde tasarlamaktır.

• Kararlılığı garantilemek için aşağıdaki koşul da sağlanmalıdır:

 Sayısal IIR Filtrelerin Grup Gecikme Denkleştirmesi

• Tüm geçiren gecikme denkleştiricisi tasarım problemi

şeklinde verilen hatanın maksimum mutlak değerinin minimum

yapıldığı bir optimizasyon problemi olarak ifade edilebilir.

• Hesaplanacak parametreler, gerekli gecikme τ0 ve tüm geçiren

filtrenin katsayıları d1,l, d2,l’dir.

• MATLAB’de, bu optimizasyon problemi iirgrpdelay M-dosyası

kullanılarak çözülebilir.
 Sayısal IIR Filtrelerin Grup Gecikme Denkleştirmesi

• Örnek: Geçirme bandı kenar frekansı 0.3π, geçirme bandı

dalgalanması 1 dB ve söndürme bandı dalgalanması 30 dB olan
4. derece elliptik alçak geçiren filtrenin grup gecikmesini 8.
derece tüm geçiren denkleştirici tasarlayarak denkleştirelim.

• Alçak geçiren filtrenin ve toplam sistemin grup gecikmeleri

aşağıda gösterilmiştir: