Istnieją przekazy o kształtowaniu się państwa polskiego przed połową X w.

, lecz historycy przyjmują,

że jego formalny początek należy datować od panowania księcia Polan Mieszka I. Zawarcie przez
niego sojuszu z władcą czeskim, przypieczętowane małżeństwem z księżniczką Dobrawą, przyczyniło
się do przyjęcia w 966 r. chrztu oraz umożliwiło utworzenie prowincji kościelnej niezależnej od
Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.

Początki państwa polskiego związane są z dwoma ośrodkami państwowotwórczymi: państwem

Wiślan znajdującym się w dorzeczu górnej Wisły oraz państwem Polan (obejmującym
północno‑zachodnią część obecnych ziem polskich). Oba powstały na początku IX w., co można
ustalić m.in. dzięki badaniom dendrochronologicznym. Państwem Polan rządziła w tym czasie
dynastia Piastów, wywodząca się – wedle spisanej na początku XII w. Kroniki Galla Anonima – od
pochodzącej z ludu pary rolników: oracza Piasta spod Gniezna i jego żony Rzepichy. Mieli oni
odsunąć od władzy księcia Popiela.

O ile część historyków uznaje wymienione postacie za legendarne, to nie odmawia historyczności
trzem książętom Polan: Ziemowitowi, Leszkowi i Siemiomysłowi. Ten ostatni był ojcem znacznie
lepiej znanego księcia Mieszka I.

Mieszko I przejął władzę około roku 960. Jego panowanie obejmowało nie tylko Wielkopolskę, ale
szeroki pas ziem zależnych, ciągnący się od środkowej Sprewy po Narew i górny Wieprz oraz
wschodnie Pomorze.

Mieszko zawarł sojusz z czeskim księciem Bolesławem I Srogim, władającym Małopolską i Śląskiem,
oraz wziął jego córkę Dobrawę za żonę. Przyjęcie przez Mieszka I chrztu w 966 r. nie tylko podniosło
autorytet księcia, ale także sprawiało, że stał się on równorzędnym partnerem wśród innych
chrześcijańskich władców. Chrzest Mieszka włączył Polskę w krąg zachodniej cywilizacji łacińskiej.

Chrześcijaństwo przyjęło się najwcześniej w centralnej części państwa, choć część ludności jeszcze
przez dziesięciolecia pozostawała przy pogańskich obrzędach. Przybycie z zachodu biskupa Jordana w
968 r. przyspieszyło chrystianizację; budowano kościoły, zakazano wielożeństwa i palenia zmarłych.
Towarzyszący biskupowi duchowni umieli pisać i znali łacinę, co ułatwiło księciu prowadzenie polityki
międzynarodowej.

W 972 r. Mieszko pokonał pod Cedynią Hodona, jednego z możnowładców niemieckich, i przyłączył
do swojego państwa Pomorze Zachodnie. Zakończyło to okres rywalizacji o zachodnie ziemie z
feudałami wschodnioniemieckimi oraz walk z Wieletami. Następnie, po zerwaniu sojuszu z Czechami,
a korzystając z poparcia cesarstwa Ottonów, zajął Małopolskę i Śląsk. W ten sposób zakreślił kształt
terytorialny przyszłej Polski. Według niemieckich kronikarzy polski książę jako „przyjaciel cesarza”
Ottona I miał mu płacić trybut „aż do rzeki Warty”.

W wydanym w 991 r. dokumencie Dagome iudex oddał terytorium swojego państwa pod
symboliczną opiekę papieża, co miało zapewnić stabilność granic i prawo do dziedziczenia władzy
przez jego dzieci.