Lekcja nr 36

Aspekt w języku polskim

Czasowniki polskie dzielą się na dwie grupy:

a) czasowniki niedokonane
b) czasowniki dokonane.

Czasowniki niedokonane mówią o czynności, która trwa, rozwija się lub

powtarza.
W zdaniach z czasownikami niedokonanymi występują charakterystyczne
określenia czasu, na przykład:
często Często wracam do domu zmęczony.
wciąż, ciągle Wciąż/ciągle myśli, że język polski jest trudny.
zawsze, zwykle Zawsze/zwykle dziękowali za pomoc.
chwilami, czasem, czasami Czasem myślę o niej.
nieraz Nieraz śmiejemy się bez powodu.
długo Długo rozmawialiśmy o przyszłości.
krótko Krótko czytała tę gazetę.
Czasowniki dokonane mówią o czynności, która została zakończona w przeszłości lub
będzie zakończona w przyszłości. Czynność ta osiągnęła rezultat, jest kompletna.
Określenia czasu, które występują w zdaniach z czasownikami dokonanymi:
nagle Nagle ktoś powiedział: przepraszam.
nieoczekiwanie Jan wyjechał nieoczekiwanie.
zaraz, za chwilę Zaraz/za chwilę zadzwonię do niego.
nareszcie, wreszcie Nareszcie/wreszcie wróciłeś!
natychmiast Natychmiast po telefonie wyszedłem z domu.
wkrótce Wkrótce skończę pisać książkę.
Czasowniki dokonane tworzymy za pomocą dodania prefiksu, wymiany sufiksu, a
także występują czasowniki o różnych podstawach.

1. Prefiks z- (s-, ś-)

bić zbić
budować zbudować
dziwić się zdziwić się
jeść zjeść
gubić zgubić
kończyć skończyć
kosztować skosztować
martwić zmartwić
próbować spróbować
palić spalić
robić zrobić
pytać spytać

2. Prefiks za-
czekać zaczekać
dzwonić zadzwonić
grać zagrać
hamować zahamować

1
Lekcja nr 36

nieść zanieść
notować zanotować
palić zapalić
płacić zapłacić
prowadzić zaprowadzić
pytać zapytać
pukać zapukać
śpiewać zaśpiewać
telefonować zatelefonować

3. Prefiks po-
całować pocałować
chwalić pochwalić
dziękować podziękować
jechać pojechać
kroić pokroić
liczyć policzyć
lubić polubić
mylić się pomylić się
myśleć pomyśleć
prosić poprosić
radzić poradzić
spieszyć się pospieszyć się
szukać poszukać

4. Prefiks u-
gotować ugotować
myć umyć
słyszeć usłyszeć
szyć uszyć
tyć utyć

5. Prefiks wy-
pić wypić
schnąć wyschnąć

6. Prefiks prze-
czytać przeczytać

7. Prefiks na-
karmić nakarmić
pisać napisać
uczyć nauczyć

8. Prefiks o-
golić ogolić

2
Lekcja nr 36

Sufiksy:
1. –a- -i-/-y- + alternacje: t : ci, c : ci, szcz : ści
chwytać chwycić
rzucać rzucić
puszczać puścić

2. –a- -i-/-y- + alternacje a : ó, a : 0, c : ci, k : cz

wracać wrócić
skakać skoczyć
sprawdzać sprawdzić
zarabiać zarobić

3. –a- -ną- + alternacje y : ø

zamykać zamknąć
usychać uschnąć

4. –a- -e- + alternacje e : ø, r : rz

umierać umrzeć

5. –owa- -i- + alternacje p : pi

kupować kupić

6. –awa- -a-
dawać dać
stawać się stać się
zostawać zostać

Czasowniki o różnych podstawach:

brać wziąć
dochodzić dojść
dokładać dołożyć
iść pójść
kłaść położyć
mówić powiedzieć
odchodzić odejść
odjeżdżać odjechać
oglądać obejrzeć
opowiadać opowiedzieć
siadać siąść
wchodzić wejść
widzieć zobaczyć
znajdować znaleźć

3
Lekcja nr 36

Czasowniki, które mają tylko aspekt niedokonany:

być pracować
cieszyć się słychać (Co słychać?)
dyrygować studiować
kosztować uwielbiać
mieć wiedzieć
móc woleć
musieć

ASPEKT ĆWICZENIA

1. Proszę wybrć dobrą formę czasownika:

 W zeszłym tygodniu często pisaliśmy/napisaliśmy maile.
 Wczoraj Marek dwie godziny czytał/przeczytał książkę.
 We wtorek Tomek dzwonił/zadzwonił do Marty. (jeden raz)
 Czytałam/Przeczytałam gazetę i nagle dzwonił/zadzwonił telefon.
 Hurrraaa!! Nareszcie pisałeś/napisałeś do mnie list!
 Jak często kupowałaś/kupiłaś w zeszłym roku drogie kompakty?
 Bardzo się cieszę! Nareszcie do mnie dzwoniłaś/zadzwoniłaś!
 Jechaliśmy/pojechaliśmy samochodem i nagle kierowca pił/wypił puszkę piwa.
 Wczoraj pisaliśmy/napisaliśmy test przez dwie godziny.
 W zeszłym tygodniu Tomek był w galerii i oglądał/obejrzał bardzo ciekawą wystawę.
 Kiedy szliśmy/poszliśmy do kina kupowaliśmy/kupiliśmy lody.
 Dlaczego nie brałeś/wziąłeś aspiryny? Teraz czujesz się jeszcze gorzej.
 W tamtym roku zwykle na kolację jadłam/zjadłam spaghetti, ale teraz jem/zjem tylko
sałatkę pomidorową.

2. Proszę wstawić odpowiednią formę czasownika.

czytać / przeczytać
◦ Wczoraj Adam __________ całą książkę.
◦ __________ ten artykuł i ciągle nie rozumiem o co chodzi.
◦ Kiedy miałam wakacje, codziennie rano __________ gazetę.
◦ Kinga poszła spać bardzo późno, całą noc __________.
◦ Moja mama zawsze kiedy była smutna, __________ poezję Szymborskiej.
◦ Do Krakowa jechałem pociągiem i przez całą drogę _________ książkę.

4
Lekcja nr 36

◦ Kasia nie zdała egzaminu, bo nie __________ lektury obowiązkowej.

◦ Nie __________ tej książki, bo nie miałem czasu.
◦ Bardzo lubię „Kubusia Puchatka”. __________ tę książkę 3 razy.
◦ _________ godzinę artykuł o ekonomii w Tajlandii i nie __________. (ja, f)

pisać / napisać
◦ Czy __________ już e-mail do klienta? (ty, f)
◦ Jak długo __________ ten artykuł? Jest rewelacyjny! (ty, m)
◦ Nigdy jeszcze nie __________ wiersza. (ja, m)
◦ Kiedy byłam mała, __________ pamiętnik.
◦ Kiedy byłem na wakacjach, __________ tylko jedną pocztówkę.
◦ Dostojewski __________ tę powieść, żeby oddać długi.
◦ On _________ tę książkę całe życie.
◦ Przepraszam, że nie __________ do ciebie listu, ale zapomniałem adresu.

robić / zrobić
◦ Kiedy mieszkałam blisko Tesco, zawsze __________ tam zakupy.
◦ Co __________ z gazetą? Nigdzie jej nie widzę. (ty, m)
◦ Kiedy mama pojechała na urlop, sama __________ obiady.
◦ Dzisiaj __________ obiad 3 godziny. (ja, f)
◦ __________ błąd. 10 – 7 to jest 3, nie 2. (ty, m)
◦ Wczoraj miałam dużo czasu i __________ zakupy 3 godziny.
◦ Co __________ wczoraj wieczorem? (ty, f)
◦ Jestem zły, wczoraj nic nie __________.

jeść / zjeść
◦ Czy __________ już kiedyś bigos? (ty, f)
◦ Czy __________ bigos? Jeśli nie, to nie dostaniesz deseru. (ty, m)
◦ Nigdy nie __________ pierogów. (ja, m)
◦ Kiedy Robert był chory, to __________ tylko ryż.
◦ __________ całą czekoladę i boli mnie brzuch. (ja, f)
◦ Kiedy mieszkaliśmy we Florencji, często __________ pizzę.
◦ Kiedy __________ kolację, zadzwonił telefon.

5
Lekcja nr 36

◦ Paweł __________ obiad godzinę.

◦ __________ obiad i poszłam na spacer.
◦ Co __________ na kolację? (ty, m)

dzwonić / zadzwonić
◦ __________ do informacji i zapytałam, jaki jest adres do restauracji „Flik”.
◦ __________ do ciebie 5 razy! Gdzie byłeś? (ja, f)
◦ Kiedy mieszkałam w Belgii, często __________ do domu.
◦ Kiedy jadłam kolację, ktoś __________ do drzwi.
◦ Nie __________ do ciebie, bo miałam poważne kłopoty. (ja, m)
◦ Cały dzień __________ do Ani, ale było zajęte.

3. Proszę uzupełnić tekst właściwą formą jednego z czasowników w nawiasach

zgodnie z podanym przykładem.

Przykład: Zwykle Maria sama robiła (robić/zrobić) zakupy, ale wczoraj źle się czuła.
______________ (Prosić/Poprosić) o pomoc męża i to Marek ______________ (iść/pójść)
do sklepu. ______________ (Brać/Wziąć) ze sobą tylko 40 zł, bo od dawna nie był
w sklepie i nie wiedział, co ile kosztuje. Najpierw długo ______________
(oglądać/obejrzeć) mięso i wędliny, aż w końcu ______________ (kupować/kupić)
kilogram szynki. Potem przez kilka minut _____________ (wybierać/wybrać) warzywa, ale
nic nie kupił, bo ______________ (zapominać/zapomnieć), o co prosiła żona. W końcu
______________ (wkładać/włożyć) do koszyka jeszcze cztery chleby, kilogram sera i dwa
masła. Kiedy ______________ (płacić/zapłacić) za zakupy, okazało się, że zabrakło mu
pieniędzy. Nie wiedział, z czego zrezygnować, więc wszystko ______________
(zostawiać/zostawić) w sklepie.

4. Beata spędzała czas na wakacjach bardzo monotonnie. Wczoraj napisała do Magdy

list,w którym opisała to, co wczoraj zrobiła.

Co Beata robiła wczoraj wieczorem? Co zrobiłam wczoraj wieczorem?

Przykład: 0. pisała list. Napisałam list.
1. oglądała film 1.____________________
2. opowiadała bajkę córce 2. ____________________
3. kładła dziecko spać 3. ____________________

6
Lekcja nr 36

4. prała bieliznę 4. ____________________

5. czytała listy od przyjaciółki 5. ____________________
6. dzwoniła do matki 6. ____________________
7. robiła kolację 7. ____________________
8. piłam mleko z miodem 8. ____________________
9. podlewała kwiaty 9. ____________________
10. brała prysznic 10.____________________

5. Proszę słuchać i zaznaczyć prawidłowe odpowiedzi.

6. Proszę uzupełnić zdania formami czasu przeszłego według przykładu:

Dlaczego się rozstaliśmy? Bo on...

 zawsze (ZOSTAWIAĆ, ZOSTAWIĆ) _____________________ swoje brudne skarpetki

na podłodze;
 co tydzień (WYCHODZIĆ, WYJŚĆ) _____________________ ze swoimi kolegami do
pubu i (WRACAĆ, WRÓCIĆ) _____________________ pijany;
 nigdy nie (KUPOWAĆ, KUPIĆ) _____________________ mi kwiatów;

7
Lekcja nr 36

 raz (MÓWIĆ, POWIEDZIEĆ) _____________________ do mnie „Halinko”, chociaż

mam na imię Danuta;
 w zeszłym tygodniu (KUPOWAĆ, KUPIĆ) _____________________ mi na urodziny
zestaw do odbioru Eurosportu, chociaż ja nie interesuję się sportem;
 w każdą niedzielę (BRAĆ, WZIĄĆ) _____________________ mnie do swojej matki na
obiad;
 (MIEĆ) _____________________ tylko prymitywnych i głupich kolegów;
 (CZYTAĆ, PRZECZYTAĆ) _____________________ tylko gazety sportowe;
 miesiąc temu (USTAWIAĆ, USTAWIĆ) _____________________ w naszym ogródku
grill – dokładnie tam, gdzie ja mam moje kwiaty;
 zawsze (JEŚĆ, ZJEŚĆ) _____________________ czosnek na kolację.

Dlaczego się rozstaliśmy? Bo ona...

 codziennie (IŚĆ, CHODZIĆ, PÓJŚĆ) _____________________ na zakupy i (PŁACIĆ,

ZAPŁACIĆ) _____________________ moją kartą;
 raz w miesiącu (SPOTYKAĆ SIĘ, SPOTKAĆ SIĘ) _____________________ z listonoszem;
 rok temu (KUPOWAĆ, KUPIĆ) _____________________ sobie bikini i je nosi;
 pewnego dnia (PRAĆ, WYPRAĆ) _____________________ mój kupon na loterię;
 zawsze (OGLĄDAĆ, OBEJRZEĆ) _____________________ meksykańskie telenowele,
kiedy w telewizji był ważny mecz;
 co sobotę (ZAPRASZAĆ, ZAPROSIĆ) _____________________ swoje koleżanki do nas
na bingo;
 któregoś dnia (MÓWIĆ, POWIEDZIEĆ) _____________________ o mojej mamusi „ten
potwór”;
 w zeszłym roku na Boże Narodzenie (KUPOWAĆ, KUPIĆ) _____________________ mi
kwaterę na cmentarzu;
 regularnie (OTWIERAĆ, OTWORZYĆ) _____________________ moją korespondencję
z bankiem;
 nie (GOLIĆ, OGOLIĆ) _____________________ wąsów.