Temat 40-42. Układy równań – zadania tekstowe.

Będziemy wiedzieć:
- jednym ze sposobów rozwiązywania zadań tekstowych jest stworzenie odpowiedniego ukłądu równań;
Będziemy znać:
- reguły rozwiązywania zadań tekstowych, w których pojawiają się niewiadome;
Będziemy potrafić:
- układać i rozwiązywać układ równań do zadania z treścią;
- rozwiązywać zadania tekstowe dotyczące sytuacji praktycznych, w tym zadań dotyczących prędkości oraz wielkości podanych
za pomocą procentów: stężeń roztworów i lokat bankowych;
- stworzyć układ trzech równań z dwoma niewiadomymi.

Zadania tekstowe opisują określoną sytuację, w których występują niewiadome. Na bazie innych danych zawartych w tekście
można je pozyskać.

Dziewięć lat temu ojciec był sześć razy starszy od syna. Za 9 lat obaj będą mieli razem 85 lat. Ile lat ma obecnie
każdy z nich? (zad. 1 str. 119 z podręcznika do matematyki Nowej Ery)
Przed rozwiązaniem zwrócić uwagę na przykład 3 str. 118.

Przyjmijmy:
x – wiek ojca
y – wiek syna
Pierwsze zdanie można zapisać w postaci równania:
𝑥 − 9 = 6(𝑦 − 9)
Na podstawie drugiego zdania można stworzyć następujące równanie:
𝑥 + 9 + 𝑦 + 9 = 85
Powstaje zatem układ równań, na podstawie którego można policzyć parę liczb (wiek ojca i syna):
𝑥 − 9 = 6(𝑦 − 9)
{
𝑥 + 9 + 𝑦 + 9 = 85

𝑥 = 6𝑦 − 45
{
6𝑦 − 45 + 𝑦 = 67

𝑥 = 6𝑦 − 45
{
7𝑦 = 112

𝑥 = 51
{
𝑦 = 16

Ojciec ma 51 lat, a syn 16 lat.

Monika dojeżdża do szkoły pociągiem, a potem tramwajem. Za oba bilety miesięczne płaci razem 76,80 zł.
Oblicz, ile kosztuje każdy z biletów, jeśli wiadomo, że bilet kolejowy jest o 40% droższy od tramwajowego?
Przyjmijmy, że:
x to koszt biletu kolejowego;
y to koszt biletu tramwajowego.

Informację o tym, że oba bilety kosztują 76,80 zł można zapisać w postaci równania:
𝑥 + 𝑦 = 76,80.
Jeśli bilet kolejowy jest 40% droższy od tramwajowego, to tę informację można zawrzeć w kolejnym równaniu:
𝑥 = (1 + 0,4)𝑦

Otrzymujemy zatem układ równań:

𝑥 + 𝑦 = 76,80
{
𝑥 = (1 + 0,4)𝑦

𝑥 = 76,80 − 𝑦
{
76,80 − 𝑦 = (1 + 0,4)𝑦

𝑥 = 76,80 − 𝑦
{
−2,4𝑦 = −76,80

𝑥 = 44,80
{
𝑦 = 32
Bilet kolejowy kosztuje 44,80 zł, a tramwajowy 32 złote.

Hiszpania i Portugalia zajmują razem obszar 598 tyś km2. Powierzchnie tych Państw mają się do siebie jak 11:2.
Podaj powierzchnię Hiszpanii i Portugalii.
W powyższym zadaniu tekstowym, pierwsze zdanie można wykorzystać do pierwszego równania, a drugie do drugiego.
𝑥 + 𝑦 = 598
{𝑥 11
𝑦
= 2
 𝑦 = 598 − 𝑥
{ 11(598−𝑥)
𝑥= 2

𝑦 = 598 − 𝑥
{ 11𝑥
𝑥 = 3289 −
2

𝑦 = 598 − 𝑥
{ 11𝑥
𝑥+ = 3289
2

𝑦 = 598 − 𝑥
{
6,5𝑥 = 3289

𝑦 = 92
{
𝑥 = 506

Wydano 48 zł w 20 monetach: było wśród nich 8 monet 2-złotowych oraz monety 1 i 5-złotowe. Ile było monet
1-, a ile 5-złotowych? (Zad. 4 str. 119 z podręcznika do matematyki Nowej Ery):
x - monety 1-złotowe
y – monety 5-złotowe

Jeśli było 8 monet 2-złotowych, to było 16 zł w tym nominale. Ta informacja przyda się do dwóch równań:
𝑥 + 𝑦 + 8 = 20
{
𝑥 + 5𝑦 + 16 = 48

𝑥 = 12 − 𝑦
{
12 − 𝑦 + 5𝑦 = 32

𝑥=7
{
𝑦=5
Było 7 monet 1-złotowych i 5 monet 5-złotowych

Warzywa znajdujące się na stoisku kosztują: marchew - 4 zł/kg, buraki – 6 zł/kg, rzepa – 7,50 zł/kg. Kierownik
stołówki kupił 8 kg tych warzyw, w tym 2 kg rzepy. Za wszystko zapłacił 49 zł. Ile kupił marchwi, a ile buraków?
(Ćwiczenie 2b str. 117 z podręcznika do matematyki Nowej Ery):

Aby wykonać to zadanie, należy ustalić, że x to będzie ilość kilogramów marchwi, a y to będzie ilość kilogramów buraków.
Wiemy natomiast, że kierownik kupił 2 kg rzepy i 8 kg wszystkich warzyw. Tę część zadania można sprowadzić do postaci
równania:
𝑥+𝑦+2 =8
Kilogram marchwi kosztuje 4 zł, a kilogram buraków kosztuje 6 zł. Na podstawie zadania można też wywnioskować, że 2 kg
rzepy kosztuje 15 zł i za wszystko kierownik zapłacił 49 zł. Tę część danych z zadania można opisać kolejnym równaniem:
4𝑥 + 6𝑦 + 15 = 49
A zatem powstaje układ równań, który umożliwi policzenie ilości kupionych kilogramów marchwi i buraków:
𝑥+𝑦+2 = 8
{
4𝑥 + 6𝑦 + 15 = 49

𝑥 = 6−𝑦
{
24 − 4𝑦 + 6𝑦 = 34

𝑥 = 6−𝑦
{
2𝑦 = 10

𝑥=1
{
𝑦=5
Kierownik kupił 1 kilogram marchwi i 5 kilogramów buraków.

Pan Iksiński jest właścicielem 200 akcji banku Wirtulandia i przedsiębiorstwa budowlanego Budosprawa.
Pewnego dnia zysk na jednej akcji Wirtulandii wynosił 1 zł, a jednej akcji Budosprawy 2 zł. Pan Iksiński obliczył,
że w tym dniu miałby o 40 zł większy zysk, gdyby był właścicielem tylu akcji Wirtulandii, ile miał Budosprawy, a
Budosprawy tyle, ile miał Wirtulandii. Ile akcji każdej firmy posiadał Pan Iksiński?
Jeśli na podstawie zadania ustalimy, że:
x- ilość akcji Wirtulandii
y – ilość akcji Budosprawy
oraz, że wszystkich akcji było 200, to jednym z równań wynikających z zadania będzie:
𝑥 + 𝑦 = 200
mamy też informację, że zysk byłby o 40 zł większy z wszystkich akcji, gdyby istniejący zysk: 1 zł na x akcjach Wirtulandii i 2 zł
na y akcjach Budosprawy odjąć, a dodać zysk 2 zł na y akcjach Wirtulandii i 1 zł na x akcjach Budosprawy, powstanie wtedy
równanie:
(2𝑥 + 𝑦) − (𝑥 + 2𝑦) = 40
Zatem powstanie układ równań:
𝑥 + 𝑦 = 200
{
(2𝑥 + 𝑦) − (𝑥 + 2𝑦) = 40

𝑥 + 𝑦 = 200
{
𝑥 − 𝑦 = 40
______________
2𝑥 = 240
𝑥 = 120
𝑦 = 200 − 120 = 80
Pan Iksiński posiadał 120 akcji Wirtulandii i 80 akcji Budosprawa.

Analogicznie, jak w przypadku dwóch zmiennych, można ułożyć układ trzech równań w celu wyznaczenia trzech zmiennych.
Kwotę 100 zł wydano w monetach 1-, 2-, 5-złotowych – łącznie w 32 monetach, przy czym liczba monet 5-
złotowych była o 2 większa od podwojonej liczby monet 1-złotowych. Ile monet każdego rodzaju wydano? (Zad.
5 str. 119 z podręcznika do matematyki Nowej Ery):

x – ilość monet 1-złotowych

y – ilość monet 2-złotowych
z – ilość monet 5-złotowych

Łącznie wydano 32 monety każdego rodzaju. To można zapisać za pomocą równania:

𝑥 + 𝑦 + 𝑧 = 32
Biorąc pod uwagę nominały monet, można zapisać równanie:
𝑥 + 2𝑦 + 5𝑧 = 100
Informacja o tym, że ilość monet 5-złotowych była o 2 większa od podwojonej liczby monet 1-złotowych, może być zapisana w
równaniu:
𝑧 = 2 + 2𝑥

Na tej podstawie można zbudować układ równań:

𝑥 + 𝑦 + 𝑧 = 32
{𝑥 + 2𝑦 + 5𝑧 = 100
𝑧 = 2 + 2𝑥

𝑥 + 𝑦 + 2 + 2𝑥 = 32
{𝑥 + 2𝑦 + 5𝑧 = 100
𝑧 = 2 + 2𝑥

𝑦 = 30 − 3𝑥
{ 𝑥 + 2𝑦 + 5𝑧 = 100
𝑧 = 2 + 2𝑥

𝑦 = 30 − 3𝑥
{𝑥 + 2(30 − 3𝑥) + 5(2 + 2𝑥) = 100
𝑧 = 2 + 2𝑥

𝑦 = 30 − 3𝑥
{−5𝑥 + 10𝑥 = 30
𝑧 = 2 + 2𝑥

𝑦 = 12
{𝑥 = 6
𝑧 = 14
Monet 1-złotowych było 6, monet 2-złotowych było 12 i 5-złotowych było 14.
(Sprawdzenie: 6 ∙ 1 + 2 ∙ 12 + 5 ∙ 14 = 6 + 24 + 70 = 100)

Układ równań przydaje się też w przypadku obliczania pól i obwodu figur geometrycznych.
Obwód trapezu równoramiennego jest równy 40cm. Jego ramię ma długość równą średniej arytmetycznej
długości jego podstaw i jest o 6 cm dłuższe od jego krótszej podstawy. Oblicz długości boków trapezu. (Zad. 10
str. 120 z podręcznika do matematyki Nowej Ery):
a - krótsza podstawa trapezu;
b- dłuższa podstawa trapezu;
a+6 - długość ramienia

Na podstawie powyższych danych można ułożyć równanie:

𝑎+𝑏
=𝑎+6
2
Obwód trapezu także można okreslić równaniem:
𝑎+𝑏
𝑎 + 𝑏 + 2( ) = 40
2
Na tej podstawie uzyskujemy układ równań do wyliczenia długości poszczególnych boków trapezu:
 𝑎+𝑏
2
=𝑎+6
{ 𝑎+𝑏
𝑎 +𝑏 +2( ) = 40
2
𝑎+𝑏
= 𝑎+6
{ 2
𝑏 = 20 − 𝑎
𝑎+20−𝑎
=𝑎 +6
{ 2
𝑏 = 20 − 𝑎

𝑎=4
{
𝑏 = 20 − 𝑎
𝑎=4
{
𝑏 = 16
Mając podaną długość krótszej podstawy, obliczamy długość ramienia, która wynosi 10 cm, zatem:
długość krótszej podstawy wynosi: 4 cm, długość dłuższej podstawy wynosi: 16 cm i długość ramienia trapezu wynosi 10 cm
(Sprawdzenie: 4 + 16 + 2 ∙ 10 = 40)

Aby zmienić stężenie jakiegoś roztworu (czyli zawartość jakiejś substancji, np. soli w roztworze), można wlać do niego roztwór o
innym stężeniu. Trzeba tylko wiedzieć, w jakich proporcjach. Na stronie 121 w podręczniku do matematyki jest opisany sposób
w przykładzie 1, a ćwiczenie 1a może posłużyć do utrwalenia tego materiału.
Ile kilogramów solanki o stężeniu 13% należy zmieszać z solanką o stężeniu 6%, aby otrzymać 35 kg solanki o
stężeniu 9%?
𝑥 + 𝑦 = 35
{
0,13𝑥 + 0,06𝑦 = 0,09 ∙ 35

𝑥 = 35 − 𝑦
{
0,13(35 − 𝑦) + 0,06𝑦 = 3,15

𝑥 = 35 − 𝑦
{
−0,07𝑦 = −1,4

𝑥 = 15
{
𝑦 = 20

Układ równań może się też przydać do obliczania danych związanych z fizyką, np. prędkość określamy w km/h. Np. w ciągu
godziny przejedziemy odcinek 60 km z prędkością 60km/h, ale ten sam odcinek pokonamy w ciągu 36 minut, jeśli będziemy
jechać 100 km/h.
Na pokonanie tej samej drogi pierwszy samochód potrzebował 8h, a drugi 6h. Oblicz ich prędkości, jeśli w ciągu
10h drugi pokona o 200 km więcej niż pierwszy samochód.
x – prędkość pierwszego samochodu
y – prędkość drugiego samochodu
8𝑥 = 6𝑦
{
10𝑦 = 10𝑥 + 200

6
𝑥= 𝑦
8
{ 6
10𝑦 = 10 ∙ 𝑦 + 200
8

6
𝑥 = 8𝑦
{
2,5𝑦 = 200

𝑥 = 60
{
𝑦 = 80
Pierwszy samochód jechał z prędkością 60 km/h, a drugi z prędkością 80 km/h.

Czasem też nurt wody w rzece pomaga lub przeszkadza w dopłynięciu do celu. W podręczniku do matematyki wyjaśniono to na
przykładach na stronach 122-123.
W celu przećwiczenia, poniżej wykonano ćwiczenie 2 ze strony 123 z podręcznika do matematyki Nowej Ery:
Płynąc w dół rzeki, łódź pokonała 24 kilometry w 2 godziny. Oblicz jej prędkość własną oraz prędkość prądu
rzeki, jeśli droga powrotna łodzi trwała trzykrotnie dłużej.
x – prędkość własna łodzi
y – prędkość prądu

2𝑥 + 2𝑦 = 24
{
6𝑥 − 6𝑦 = 24

𝑥 = 12 − 𝑦
{
6(12 − 𝑦) − 6𝑦 = 24
 𝑥 = 12 − 𝑦
{
12𝑦 = 48

𝑥=8
{
𝑦=4

Prędkość własna łodzi wynosiła 8 km/h, a prędkość prądu: 4 km/h

Paweł i Bartek pracowali w wakacje przy zbiorze owoców. Paweł zarobił 110% tego co Bartek i jeszcze 280 zł,
natomiast Bartek dostał 60% tego co Paweł i jeszcze 240 zł. Ile zarobił każdy z nich? (Zad. 2 str. 124 z podręcznika
do matematyki Nowej Ery)
x- zarobek Pawła
y – zarobek Bartka

1,1𝑦 + 280 = 𝑥
{
0,6𝑥 + 240 = 𝑦

1,1𝑦 + 280 = 𝑥
{
0,6(1,1𝑦 + 280) + 240 = 𝑦

1,1𝑦 + 280 = 𝑥
{
0,66𝑦 + 168 + 240 = 𝑦

1,1𝑦 + 280 = 𝑥
{
0,34𝑦 = 408

𝑥 = 1600
𝑦 = 1200
Paweł zarobił 1600 zł, a Bartek 1200 zł.

Zawartość miedzi w dwóch różnych stopach wynosi 40% i 80%. Ile każdego z tych stopów należy użyć, aby
otrzymać 2 kg stopu zawierającego 50% miedzi? (Zad. 5 str. 124 z podręcznika do matematyki Nowej Ery)
x – zawartość pierwszego stopu
y – zawartość drugiego stopu

Tworząc pierwsze równanie koncentrujemy się na tym, co wchodzi w skłąd 2 kg stopu.

Tworząc drugie równanie, po lewej jego stronie umieszczamy informację: ile miedzi zawiera każdy stop, a po prawej: ile miedzi
ma być w 2 kilogramach.
𝑥+𝑦=2
{
0,4𝑥 + 0,8𝑦 = 0,5 ∙ 2

𝑥 = 2−𝑦
{
0,4(2 − 𝑦) + 0,8𝑦 = 0,5 ∙ 2

𝑥 =2−𝑦
{
0,8 − 0,4𝑦 + 0,8𝑦 = 1

𝑥 =2−𝑦
{
0,4𝑦 = 0,2

𝑥 = 1,5
{
𝑦 = 0,5
Do wykonania stopu zawierającego 50% miedzi należy użyć 1,5 kg pierwszego stopu (40%) i 0,5 kg drugiego stopu (80%).

Pociąg pokonał 120 km w ciągu godziny i 45 minut. Pierwszy odcinek trasy przebył z prędkością 80 km/h, a
drugi, ze względu na roboty torowe, z prędkością 40 km/h. Jaka była długość drugiego odcinka? (Zad. 9 str. 124 z
podręcznika do matematyki Nowej Ery)
Z zadania bezpośrednio nie wynika, które dwie niewiadome trzeba obliczyć. Jednak w domyśle mają to być długości odcinków
trasy. Na tej podstawie można stworzyć pierwsze równanie pokazujące łączną długość odcinków trasy:
𝑥 + 𝑦 = 120
W drugim równaniu będziemy się koncentrować na czasie ich przejechania. Jeśli przyjmiemy, że 1 to jedna godzina, to 1 ¾ to
będzie godzina i 45 minut:
𝑥 𝑦 3
+ =1
80 40 4
Z powyższych równań budujemy i obliczamy układ równań:
𝑥 + 𝑦 = 120
{𝑥 𝑦 3
80
+ 40 = 1 4

𝑥 = 120 − 𝑦
{𝑥 𝑦 3
+ =1
80 40 4
 𝑥 = 120 − 𝑦
{120−𝑦 2𝑦 3
80
+ 80 = 1 4

𝑥 = 120 − 𝑦
{ 𝑦 1
80
=4

𝑥 = 100
{
𝑦 = 20
Długość drugiego odcinka wynosiła 20 km.

Suma długości wszystkich krawędzi prostopadłościanu jest równa 52. Krawędź c jest o 1 krótsza od sumy
długości krawędzi a i b, zaś krawędź b jest o 2 krótsza od średniej arytmetycznej długości krawędzi a i c. Oblicz
objętość tego prostopadłościanu. (Zad. 5 str. 127 z podręcznika do matematyki Nowej Ery)
W tym zadaniu są trzy niewiadome: a, b, c – krawędzie prostopadłościanu. Przyjmijmy, że długość c jest wysokością
prostopadłościanu.
4𝑎 + 4𝑏 + 4𝑐 = 52
{𝑎 +𝑏−1 =𝑐
𝑎+𝑐
−2 = 𝑏
2

4𝑎 + 4𝑏 + 4𝑐 = 52
𝑎+𝑐
{ + 2 − 2 − 1 = 𝑐/∙ 2
𝑎
𝑎+𝑐
−2=𝑏
2

4𝑎 + 4𝑏 + 4𝑐 = 52
{𝑎+𝑐+ 𝑎 + 𝑐 − 6 = 2𝑐
2𝑎
−2=𝑏
2

4𝑎 + 4𝑏 + 4𝑐 = 52
{3𝑎
𝑎+𝑐
−6=𝑐
−2 = 𝑏
2

4𝑎 + 4(2𝑎 − 5) + 4(3𝑎 − 6) = 52
{3𝑎 − 6 = 𝑐
𝑎+3𝑎−6
2
−2 = 𝑏

4𝑎 + 8𝑎 − 20 + 12𝑎 − 24 = 52
{ 3𝑎 − 6 = 𝑐
2𝑎 − 5 = 𝑏

24𝑎 = 96
{3𝑎 − 6 = 𝑐
2𝑎 − 5 = 𝑏

𝑎=4
{𝑐 = 6
𝑏=3

Objętość prostopadłościanu = 𝑎 ∙ 𝑏 ∙ 𝑐 = 4 ∙ 3 ∙ 6 = 72
Objętość prostopadłościanu wynosi 72.