I

4 31ıL

sürekli Envanter yöntemi

Dalra öırcede açıklanclığı gibi, sürekti envanter yöırtemini kullanaır iş-
letmeler satış anında sattıkları üninıin maliyctini hilir ve satış işlenri ile bir_
likte buna uygun muhasebe kaydını di yazarlar, i]urada soıulması gereken
soru, işletmelerin bu bilgileri nereden elde ettikleridir, sorunun yanıtı, stok
kartlarıdır. Her bir ünin için aşağıda ömekleri verilen stok kartlarında bu
bilgileri elde etmek mümkıindür. Ömekte de görüldüğü gibi stok kartı üç
bölüme ayrılmıştır, Birinci bölümde mal girişleri adet, birim maliyet ve tutar
olarak tarih sırasına göre gösterilmektedir. ikinci bölümde, çıkışların yani
yapılan satışlann adedi, seçilen stok değerleme yöntemine göre hesaplanmrş
birim maliyeti ve toplam satılan malın maliyeti yer alır. Bu bölümde yer alan
tutarlann toplamı, dönem içinde yapılan tüm satışların toplam maliyetini
göstermektedir, Son böliimde ise stokta kalan mallarrn adet, seçilen değer-
leme yöntemine göre hesaplanan birim maliyeti ve stok tutarı yer almaktadır.
Stok kartından herhangi bir tarihte işletmenin elinde bulunan mal miktarını
ve işletmeye olan maliyetini görmek mümkiindür. Kalan bölümünde görülen
tutar ile T'icari Mallar hesabının borç bakiyesi herhangi bir hata veya kayıp
yoksa aynı olmak durumundadır. Günümüzde pek çok işletme, stcık lrareket-

lerinin izlenmesinde bilgisayar yazılımlarından faydalaırmaktadır. Böylcli

işlemleri daha hızlı ve daha azhata ile yapına olanağı eide edilir.
Yukanda kullanılan ömek yardımıyla, sürekli envanter yönetimi kul
nan işletmeleriır, stok değerleme yöntemlerini nasıl kullandıklarınr kısi
açıklamaya çalışalım.
 L

Ortalama Maliyet Yöntemi

l tpl ı*
Sürekii envanler yöntemini kullanan bir işletme, ortalaına ıı-ıaiiyet yöntemini
tercih ederse, bu Tartıiı (Ağırlıklı) Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi o1-
mak durumundadır. yöntemin tariılı harekeüli oııalama olarak tanımlanma-
sırun ıredeni, lrer yeni alımdan sonra taıtılı oflalaına maliyetin yeıriden he-
saplannrasıdır.

GİRiSLER cıKIsLAR KALAN

Birim Birim Biriın
Tarih Miktar Mal. Tutar Miktar §{al. Tutar Miktar Mıl. Tıtar
01,12 200 40,00 8,000
04.|2 +İ,oo zİ.joo 200 40,00 8-000
600 42.00 25.2{}a

§00" al,|0 33:200_

l0. 12 700 is.ürj; l90_ a 1,|0 4:.150

i6 Li 45,00 l8.0ö0 l00 41,50 4.ı50
40Q 45.00 l8.0ü0

" - -,-.,ıt
50CI +\3a 22,|5_ü|1

|9.1z 48.00 20 40t} 500 443a ??.L50

A.)\ 48.p0 20,4aa
925 46,00 42.550
24.12 830 +o;00 3§, l ş9, 9ş 4_6:,90 .4.}_7a_
ü.l2 285 ;r,ö0 il 3;i o§ 46,00 4.37ü
285 47.00 13.395
67.230 380 46.7S 71.765

Şimdi yukarıdaki stok kartı üzerinden Ta(ılı Hareketli Ortalama Yön-

temi'nin uygulanışıru açıklamaya çalışalım. Gönildüğü gibi, 01 Aralık itiba-
riyle işletmenin elinde birim maliyeti 4G TL olan 200 adet ts malı bulunmak-
tadır. Daha sonra aynl üründen, birim maliyçii 42TL oian 600 adet alım dş-
ha yapılmıştır. Bu alırn]a bir]ikte, eldeki mailann taılıılıı orta|ama maiiyeii
hesapianrr, Düa önce de açıklandığı gibi, miktarlar ile birim maliyetler çer*
pılarak tutarlar bulunur. Bulunan topiam tutar, toplam adede bölünür ve tğşş!-
lı ortalama birim maliyet hesaplanır, Oıneğimizde, B malının bu aşaınadatrıı
tartılı ortalama maliyetı 41,5a Ç3.20al8aa) Tl.'dir. 04 Aralıktan itiharm
yapılacak herhangi bir I] malı satlşınln birim ırıaliyeti 41,50'fL olacaklır.
Nitekim stok kaı,tından da görüleceği gibi, 10 Aralık tarihinde yapılan satlşın
maliyeti, 29.050 (700*41,50) T[,'dir.
Stok kaılından işlemler izlenirse, yukarıda açıklandığı gibi her yeni mal
alımındaır sorrra tartılı ortalama birim maliyetin tekrar hesaplandığı görüle-
cektir" Satış söz konusu olduğunda, bulunan bu biriın maliyetler üzerinden
yapılan satışln maliyeti hesaplanır.
Örneğimizde l0 Aralık tarihinde yapılan satışın peşin olduğu varsayı-
mına göre muhasebe kaydı aşağıdaki gibi rılacaktır.

675 10l12l 20xx

l00 KASA 49.560
'fürk Lirası

600 YURT İÇİ SAl]Şl-AR 42,000

39ı HESAPLANAN KDV 7.560

Mal saıışı.

İşletme, yapnış olduğu bu satışın ınaliyetini stok kartındaıı tespit ede-

bildiği için yukarıdaki kaydı takiben aşağıdaki muhasebe kaydıırı da yazat,

29 050l I

Salılan ınalın ınaliyel kaydı,

|"".,|
 Fİi'O (First-in, First-Out) İlk Giren İlk
Çıkar Yöntemi
Bu yöntemde işlstme,_satış yaparken öncelikie
ilk aldığı malları sattığı-
nı varsaymaktadır, Ancak,.bu varsayım doğrultusunaa
yapaJagi hesaplamJyı
Dönenr S<ınu l]nvaırter Yöntemi'nje olcluğu gibi
donem'sonıİnda,.dğğil, her
bir satış işleminden sonra yapar.

,lım. stok uygulanışını aşağıdaki stok kartı üzeriırden izleııeye

^yölr."r"in çaiışa-
kartında da görülciüğtı gıui dönem başında işletınenın elinde
birim
maliyeti 40 TL olan 200 adet B malı bulunmaktadır.
o4 aralık ı.arihinde, bi-
rinı maliyeti 42 "I], olan 600 aclet B nıalı satın alınmıştır.
Stcık kafiının kalan
bölümüne bakıldığında, işletmenin elinde birim
maİiyeti a0 .ıiı, u* 42 .|\"
B. malı olduğu görülecektir.,İşletme 10 Aralık
:ll:
700. adedini satınıştır.
ı*iılin,ı*. bıı ınallırrdan
yöntemiıre görc yapıl;ııı saıışlarııı, ilk :ılınııı
_ü:iF'O
,]"**ı'.,.,.;,,;;;;i.;;;,;;.,."i,.i,l,','..
T| olaı; geri.kalan 500 adedi ise bir sonraki uı,,r,
oırn bi.i* **
r:]:ı:İ lq malıdır. Stok kartında da göniidügıi gibi bu satişın
::::'1.o';'*:1an]]
yeti 29.000 TL'dir. mali

l 0 Aralık.tarihinde yapılan satışın peşiıı olduğu

varsayımına görc
h
675
l00 KASA
i.:]
49.560
Türk Lirası
'.,.
600 vunr içisATIşLAR 4}u
.:,l
i,:
39l İJESAPLANAN KDV
}|ı
Mal soiışı.

. Yiıpılıııı lıı.ı sıtışııı maliycı.i t;İI;() yiiıııt.,,,iı,,. 1,,,,,. ıı,{ı(,{l l;,,;,

içiıı yrıkarıdııki k;ıyılı takitrçn. aşağ:daki ıııtılt;ıs,.[,r kıı,lı ılıı
,u*,İ,r'- _""

|-'" I ozı sA,ııLAN TıcARı MALLAR vaı-ivnİ l ,n.uuol T-

| |ısı TicARiMAt-LAR l l ,roorl
| | Saıılan malın muliycı kaydı. l l l
 Lİl'O (Last*ln, F'irsGOut) Son Giren İllı Çıtar Yöntemi
Son giren ilk çıkar (Lİt'O) yönteminde, işletmenin satış yaparken önce-
likle son aldığı mallan sattığı varsayılmaktadır.
Yönteınin uygulanışını aşağıdaki stok kartı üzerinden takip edebiliriz.
GiRi§LER CIKtSLu\R KALAN
Birim Birim Birim
Tarih Miktır Mal. Tutar Miktır Mal. Tutar Miklar Mal. Tutır
9l l2 200 40,00 8:000
04.12 600 42,00 25.zao 200 40,00 8.000
600 42,00 25.200
ş00 Jl:200
l0.12 600 42,0ü 25.200 l00 40,00 4.000
100 40,00 *{.zu
700 29,200
l6.12 400 45,00 l8.000 iOö ;0,ö0 4_000
400 45,00 l8.000
500 ?2;0.90,i
l9,12 425 48,00 20 400 l00 40,00 4.000
400 45,00 l8.000
425 4B,00 20.400
925. 4_2:40
24 |2 4z5 48,00 20.400 95 40,00 3.800
400 45,00 l8.000
5 40.00 20a
830 38.600
28,12 285 47,00 l3.395 95 40,00 3.i100
285 4,7,0a l3.395
67.800 380 11.195
Görüldüğü gibi dönem başında işletmenin elinde birim maliyeti 40 TL
olan 200 adet B malı bulunrnaktadır. 04 Aralik tarihinde, biriırı ınaliyeti 42
Tt- olan 600 adet B malı satın alırunıştır. Stok kartının kalan lriiliinıüne ba-
krkbiında, l-ıu alımla birlikte işletmenin eliırılc biriııı nııliyı{i {()'{'|, oları
-'--_-----
200 adet ve 42'fL alan 600 adet B malı meı,cuttur. işletn-ıe l0 Aralık tari-
hinde, bu mallardan 700 adetlini satmıştır. LİF'O yonteminde yapılan bu satı-
şın, öncelikle son alımlaıdan oiduğu varsayılmakiadır. Bu durumda yapılan
700 adetlik satışın, 600 adedi son alınan ve birim maliyeti 42TL olan, ıOtl
adedi ise daha önce alınmış birim maliyeti 40 TL olan mallardır. Soıuç ola-
rak satılan 700 adet B malırun işletmeye olan maliyeti stok kafiından da gö-
rüleceği üzere, 29.200 T'L'dir. Stok kartı incelendiğinde, daha sorrra yapılan
satışların maliyetinin de benzer mantıkla hesapiandığı gönilecektir.
stok değerleme yöntemlerinin uygulanışı incelendiğinde, seçilen yön-
teme göre işletmenin ticari mal stokunun değeri ve brüt satış karının doğru-
dan etkilendiği görülecektir. Burada, işletmeninin tutarlı davranıp, dönemler
itibariyle stok değerleme yöntemini değiştirmemesi, dönemler itibariyle kar-
şılaştırma yapabilmek açısından önemlidir. Öıneğimizde yer alan xyz iş-
letmesinin ya|nızca B malı alıp sattığı varsayılrrsa, stok değerleme yöntemle-
rinin dönem sonu stok, satılan ticari mal maliyeti ve dolayısıyla da bnit satış
karı rakamiarı aşağıdaki gibi olacaktır.
Dönem Sonu satılan Ticari Brüt Satış
Stok Mallar Maliyeti Karı
(TL) (TL) (İ,I }
Dönem Sonu Enyanter
1]asit ortalanıa |6.8"/2 68.1 23 23,677
'lartılı ortalaııa l6,9l0 68.085 23.715
tlIFo l"/"955 67,040 24.760
LİFo l5.560 6ç.435 22.365
sürekli linvanter
Tartılı hareketli ortalama 17 .7 65 ü.Ta 24.5-70
FiFo ı7.955 {ü"/.04a 24.7 60
t,It,o |7 l95 67.800 24.000