Postrzeganie Wojny Trzydziestoletniej jako niszczycielskiej pozostało głęboko zakorzenione w ogólnej

świadomości. Wojna w Cesarstwie już przed 1648 rokiem stała się punktem odniesienia dla
okrucieństw popełnianych w innych częściach Europy. Przykładowo w „Lamentach niemieckich” były
ukazane bardzo obrazowo okrucieństwa które były dokonywane. Ale wojna była różnego natężenia w
różnych miejscach.

Przykładowo w Dolnej Nadrenii już od lat 80. XVI wieku cierpiała w związku z holenderskimi i
hiszpańskimi najazdami, a także w związku wojną kolońską (1584-87). Ostatnim poważniejszym
konfliktem w innych częściach Cesarstwa była wojna szmalkaldzka i bunt możnych w latach 1546-52.

Wojny Habsburgów z Turcją w latach 1593-1606 przyniosła straty finansowe, ale same działania
wojenne ograniczyły się do Węgier i Siedmiogrodu.

Po 1618 roku walki toczyły się nad Dunajcem i Górnymi Węgrami. Wraz z inwazją wojsk cesarskich i
Ligi w 1620 roku działania zbrojne przeniosły się do centralnych Czech, podczas gdy walki w Górnych
Węgrzech, n Morawach i Śląsku trwały do 1622 roku. Wszystkie okropieństwa czyli mordy na
cywilach, grabieże, dżuma itd. Były już wtedy obecne. W międzyczasie ognisko walk przeniosło się na
tereny Alzacji, środkowej części doliny Renu oraz dolnej części doliny Menu gdzie walki trwał w latach
1621-23. Pod wpływem tychże walk znalazły się także część Dolnej Saksonii i Westfalii odkąd książę
Christian zaatakował w 1622 roku Paderborn. Była to także faza szybkich działań wojennych podczas
których minimalizowano szkody, ponieważ wojsko nie przebywało wystarczająco długo na terenie.

Ogólna liczebność sił działający w Cesarstwie między 1618-1626 rokiem to około 80-100 tysięcy. Karol
V przeciwko protestantom do 1546 roku zebrał 56 tysięcy żołnierzy, kiedy protestanci mieli armię
liczącą 50 tysięcy. Konflikt zakończył się w ciągu roku, a militaryzacja po 1618 roku musiał być
podtrzymywana w pogarszających się warunkach ekonomicznych i ekologicznych.

Nieurodzaje w latach 1621-1622 spowodowały bardzo wysoki wzrost cen żywności. Do tego pojawiło
się zjawisko jakim była inflacja i w ten sposób kryzys ekonomiczny trwał do 1626 roku.

Fryderyk V czyli elektor Palatynu został w 1623 roku pokonany co na 8 lat uwolniło południe.
Duńczycy po 1625 roku skoncentrowali się ze swoją interwencją w Dolnej Saksonii. Obszary w innych
kierunkach niż południe były zajmowane przez siły cesarskie i Ligi aby stłumić Duńczyków. Z drugiej
natomiast strony przybycie sił cesarza nad Łabę w 1625 spowodowało dość nieprzyjemny układ
wydarzeń. Przede wszystkim w wyniku dżumy jaką ze sobą przywlekli zmarło około 40% ludności
miast arcybiskupstwa w Magdeburgu i biskupstwie w Halberstadt.

W 1626 roku działania przeniosły się do Turyngii i górnej Saksonii, a marsz Mansfelda przeniósł
działania wojenne na Śląsk i Górne Węgry. W 1629 roku wojska cesarskie liczyły 160 tysięcy, czyli
ponad dwa razy więcej niż 5 lat temu.

Przybycie Szwedów nie zmieniło zbyt dużo. Działania wojenne zostały wznowione po roku i
ograniczyły się do Pomorza i Meklemburgii. Wojska cesarskie i Ligi zostały wycofane aby stawić czoła
Szwedom. Wykorzystanie zwycięstwa przez Szwedów pod Brietenfeld w 1632 roku spowodowało
rozlanie się wojny na całe Niemcy. Ilość wojska jaka się biła między sobą wynosiła około 250 tysięcy.
Szwedzi chcąc w desperacji aby woja wyżywiła się sama powzięła działania jakimi były kwaterowanie
i konfiskata nowych majątków. To co zostało ze zboża, wina i innych produktów sprzedawano, aby
sprostać wymaganiom wojska. I ponownie do akcji wkracza dżuma która spowodowała jeszcze
większe wyludnienie w 1631 i 1636. Choroba ta niestety zahamowała wzrost demograficzny np.
Magdeburga.
Rosnące niepokoje wśród ludności cywilnej spowodowało spadek zaufania co do rządzących którzy
mieli ich chronić. Niepokoje obejmowały zakres od wiejskiej konspiracji do coraz większych niepokoi
w Górnej Austrii z 1632 roku oraz buntu w Bawarii w latach 1633-34. Całkowite szkody spowodowane
przez Szwedów, liczono wówczas na 58,7 mln florenów.

Rozprzestrzenianie się wojny z lat 1631-36 miała kilka skutków a wśród nich:

1. Liczne migracje
2. Zmiany w użytkowaniu ziemi
3. Pojawienie się nieznanych gatunków mikrobów które powodowały destabilizację ekosystemu

Z czasem był plag ciąg dalszy: eksplozja gryzoni, co jeszcze bardziej pogłębiło problem głodu, wilki,
dziki i inne.

Negocjacje między Welfami a Hesami spowodowały utrzymywanie się ciężaru wojny na terenie
Westfalii, doliny dolnego Menu i Doliny Saksonii. Tam ciężar wojny był stały, ponieważ społeczność
tychże obszarów utrzymywały wojska szwedzkie.

Niemcy dotknęły działania wojenne odczuły po zerwaniu traktatu zawartego w 1640 roku. W
południowo-zachodnich Niemczech do 1644 roku walki miały charakter grabieżczych najazdów.

Dolina Łaby doznała po raz kolejny poważnych zniszczeń podczas szwedzkiej napaści Danii w latach
1644-45. Po 1646 roku walki wróciły na tereny Westfalii gdzie przybrały charakter wojny podjazdowej
między wojskami cesarskimi a heskimi. Ciężkie starcia przeniosły się nad Górnym Renem, we
Frankonii, Morawach i Dolnej Austrii. Ostatnia faza wojny odbywała się nad Dunajem, czyli w miejscu
rozpoczęcia wojennych zmagań.

DEMOGRAFIA

Naukowcy nie mają dokładnych danych i informacji aby określić ile osób zginęło podczas wojny.
Trzeba było użyć listy podatników oraz numerów domów. Nie ma jak określić wielkości gospodarstwa
domowego, a spalone budynki gospodarcze nie oddają faktycznego zmniejszenia się populacji.
Gunther Franz przeprowadził badania i z jego obliczeń wyszło, że zginęło 1/3 ludności miejskiej a na
terenach wiejski zginęło 40% mieszkańców. Ale ze względu na przynależność do partii faszystowskiej
praca jest dość problematyczna. Nowe szacunki zredukowały te liczby i wahały się one między 15-
20%. Ale nawet przyjmując, że było to 15% to był to najbardziej niszczycielski konflikt w historii
Europy. Były różne przypadki. Niektóre miasta dostawały kilka mocnych ciosów na wstępie ale
zdołały się odbudować do jako takiego stanu pod koniec wojny, niektóre krok po kroku były nękane
zniszczeniami a niektóre straty w ludziach wynosił nawet 90%.

PRZYCZYNY ŚMIERTELNOŚCI

1. Rzadko ale odnotowywane gwałty, ze względu na trudność w ściganiu sprawców

2. Liczne morderstwa
3. Straty wojenne w żołnierzach
4. Choroby przeważnie dżuma
5. Ucieczki i migracje powodowało spadek populacji na niektórych terenach
6. Głód i bardzo niehigieniczne warunki życia
Pierwsza poważna epidemia wybuchła w latach 1622-23. Kolejnym zabójcą obok dżumy był tyfus.
Tyfus rozprzestrzeniał się przez wszy w ubraniach. Spadek śmiertelności spowodowanej dżumą,
mimo ruchów wojsk jest prawdopodobnie wywołane przez lepsze zbiory w latach 1630-31.

HIPERINFLACJA

Na postrzeganie wojny w okresie Cesarstwa miało kilka czynników:

1. Niepowodzenia biznesowe
2. Rosnące ceny
3. Zwiększająca się ilość żebraków na ulicach

W Augsburgu w 1618 roku w księgach podatkowych odnotowano 7% jako stosunkowo bogate do

48% bez grosza. Poczucie rosnących trudności po 1621 roku jest uważany jako pierwszy kryzys
finansowy świata zachodniego. Ten kryzys został nazwany jako Kipper und Wipper co oznacza
obrzynanie monety i huśtanie wagi w kantorze. Inflacja w Cesarstwie nastąpiła po nierozważnym
manipulowaniu systemem monetarnym który opierał się na kombinacji nominalnych jednostek
monetarnych i tych używanych przy rozliczaniu się z transakcji ( czyli srebrne talary do złotych
florenów). Coraz więcej terytoriów zakładało mennice. W 1618 roku jena marka wystarczała na
wyprodukowanie 19 florenów, później nawet na 79 florenów a później aż na 110 florenów. Wydana
w ten sposób moneta miała równowartość 29,6 mln florenów, w zamian za wpłacenie
habsburskiemu skarbowi 6 mln florenów. Cesarstwo dokonało rzeczy którą do końca 1623 roku udało
się zrealizować czyli przywrócić stary porządek monetarny. Zamknięto nielegalne mennice, a okręgi
wznowiły swoje zjazdy regulujące walutę.