Ludwik XIV – droga do władzy absolutnej

Wprowadzenie
Przeczytaj
Film
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Charakterystyka Ludwika XIV przedstawiona w pamiętnikach księcia Ludwika Saint-

Simona, [w:] Pamiętniki księcia Ludwika Saint-Simona, t. I, s. 32.
Źródło: , [w:] A. Link-Lenczowski, W. Magdziarz, A. Sowa, Historia powszechna 1648-1789.
Wybór tekstów źródłowych, Kraków 1978, s. 93.
Źródło: , [w:] A. Link-Lenczowski, W. Magdziarz, A. Sowa, Historia powszechna 1648-1789.
Wybór tekstów źródłowych, Kraków 1976, s. 88–89.
Źródło: Odwołanie edyktu nantejskiego w świetle pamiętników Saint-Simona, [w:] Historia
powszechna. Czasy nowożytne 1640–1870. Wybór tekstów źródłowych, t. 1, red. B. Krauze,
Warszawa 1951, s. 61–62.
Źródło: Historia nowożytna 1648–1789. Wybór tekstów, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954,
s. 71–72.
Źródło: Rady królewskie we Francji w relacji Spanheima z 1690 r., [w:] Powszechna historia
państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, oprac. M. Kinstler, M.J. Ptak, Wrocław 1996,
s. 62–63.
Źródło: Historia powszechna 1500-1548. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Cynarski,
Kraków 1981, s. 191–193.
Źródło: Historia nowożytna 1648–1789. Wybór tekstów, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954,
s. 41–42.
Źródło: Historia nowożytna 1648–1789. Wybór tekstów, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954,
s. 67–68.
Źródło: Jean-Bap ste Colbert o Wersalu, [w:] Wiek XVI–XVIII w źródłach, oprac. S.B. Lenard,
M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1999, s. 119.
Źródło: Historia nowożytna 1648-1789. Wybór tekstów źródłowych, oprac. K. Piwarski,
Warszawa 1954 str. 51-53
Źródło: Historia nowożytna 1648–1789. Wybór tekstów, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954,
s. 70.
Źródło: Pamiętniki księcia Ludwika Saint-Simona
 Ludwik XIV – droga do władzy absolutnej

Statua Ludwika XIV w Paryżu.

Źródło: pixabay.com, domena publiczna.

Ponadtrzydziestoletnie panowanie Ludwika XIII (1610–1643) to okres systematycznego

wzmacniania władzy królewskiej we Francji i budowania monarchii absolutnej. Architektem
zmian politycznych był kardynał Armand de Richelieu, który jako pierwszy minister
faktycznie rządził państwem. Przyczynił się do ograniczenia roli arystokracji oraz złamania
oporu i pozbawienia praw politycznych hugenotów.

Utrwalanie władzy absolutnej stało się też celem jego następcy, kardynała Jules’a Mazarina,
oraz – już bezpośrednio – króla Ludwika XIV. Król Słońce dążył do samodzielnych rządów,
lubił się przedstawiać jako wybitny władca i bardzo starannie dbał o własny wizerunek.
Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele

Opiszesz, w jaki sposób królowe regentki i kardynałowie wpływali na sytuację

wewnętrzną i zewnętrzną XVII‐wiecznej Francji.
Wyjaśnisz, dlaczego Ludwik XIV zyskał przydomek Króla Słońce i czy był z niego
zadowolony.
Wytłumaczysz, w jaki sposób protesty francuskiego społeczeństwa i bunty
arystokracji tylko wzmocniły monarchię absolutną.
Zadecydujesz, do której grupy społecznej dobrze było należeć lub jaki zawód
wykonywać, aby odnieść sukces w czasach Ludwika XIV.
Przeczytaj

Francja pod rządami Mazarina

Gdy w 1643 r. zmarł Ludwik XIII, jego następca – Ludwik XIV (1643–1715) – miał pięć lat.
Historia się powtarzała: podobnie jak w imieniu małoletniego Ludwika XIII rządy
sprawowała jego matka Maria Medycejska, tak teraz władzę skupiała w swoich rękach
matka delfina Anna Austriaczka wraz z Radą Regencyjną.

Autor anonimowy, Anna Austriaczka z dziećmi , I połowa XVII w. Anna Austriaczka z dwójką synów:
Ludwikiem XIV, przyszłym królem, oraz Filipem, księciem Orleanu.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Jednak faktyczne rządy przejął następca kardynała Richelieu, kardynał Jules Mazarin
(zobacz galerię interaktywną poniżej). Francja w tym czasie uczestniczyła w wojnie
trzydziestoletniej (1618‐1648r.), walcząc po stronie protestanckich państw Rzeszy, a przeciw
katolickim Habsburgom. Początkowo jej zaangażowanie polegało jedynie na
dyplomatycznym i finansowym wspieraniu ich przeciwników, ale od 1635 r. Francuzi
bezpośrednio włączyli się do działań wojennych.

Mazarin był kontynuatorem polityki swojego poprzednika – konsekwentnie zmierzał do

wzmocnienia władzy królewskiej i utrwalenia absolutyzmu. W tym czasie w kraju narastał
opór. Ożywiła się stara rodowa arystokracja, która w słabej regencji dostrzegła szansę na
odzyskanie dawnych wpływów, utraconych na skutek umacniania się absolutyzmu.
Natomiast mieszczanie i chłopi buntowali się przeciw obciążeniom podatkowym,
nakładanym na nich z powodu nieustannie rosnących kosztów udziału Francji w wojnie
trzydziestoletniej. Swoją pozycję polityczną usiłował też zwiększyć parlament paryski.
 Pierre Mignard, Portret kardynała Mazarina, 1660 r. Przyjrzyj się kolejnemu portretowi,
ukazującemu jego poprzednika, kardynała Richelieu. Jakie podobieństwa i różnice
dostrzegasz w sposobie przedstawienia dwóch najważniejszych ministrów Francji w XVII
w.?
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Portret kardynała Armanda de Richelieu pędzla Philippe’a de Champaigne, 1642 r.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Proce w rękach ludu i książąt

Faktycznie dwór zawiesił zwoływanie Stanów Generalnych, dlatego w maju 1648 r.
parlament paryski wystąpił z postulatami zwiększenia wpływów na ustawodawstwo
królewskie. Do tej pory to właśnie parlament był najwyższym organem sądowniczym
w systemie ustrojowym Francji. Parlament domagał się również likwidacji urzędów
intendentów (urzędników mających bardzo szerokie kompetencje, podległych tylko
królowi) oraz żądał dla siebie prawa zatwierdzania podatków. Mazarin postanowił jednak
działać stanowczo: chcąc pozbawić opozycję przywództwa, rozkazał uwięzić
parlamentarzystów.

Próba zastraszenia parlamentu paryskiego doprowadziła do buntu (frondy) i wybuchu

powstania w Paryżu. Lud Paryża budował barykady, straż miejska wystąpiła przeciwko
królowi. Wizja rewolucji podobnej do tej, która stała się udziałem Anglii, przeraziła
członków parlamentu i skłoniła do ustępstw jednoznacznych z kapitulacją i zakończenia
buntu, który nazwano frondą parlamentarną.

Autor anonimowy, Walki pod murami Bastylii podczas frondy książęcej, XVII w.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Po wycofaniu się parlamentu paryskiego w 1650 r. do działania przystąpiła francuska

arystokracja. Chciała wykorzystać zamieszanie powstałe w kraju do wzmocnienia własnej
pozycji, znacznie osłabionej w czasie rządów kardynała Richelieu. Na czele buntu, dla
odmiany nazwanego frondą książęcą, stanął m.in. książę de Condé, zwany Wielkim
Kondeuszem, który nieco wcześniej aktywnie uczestniczył w tłumieniu buntu paryskiego.
Buntownicy uzyskali wsparcie Olivera Cromwella i realną pomoc króla Hiszpanii Filipa IV.
Zepchnęło to rojalistów do defensywy, a Mazarina nawet do czasowej emigracji. Czas jednak
działał na korzyść Ludwika XIV i jego ministra, frondę zaś osłabiały wewnętrzne spory
i rywalizacja o wpływy. Jesienią 1652 r. wojska królewskie zajęły Paryż.
Justus van Egmont, Louis, Grand Condé, XVII w. Ludwik Burbon, książę de Condé, zwany Wielkim
Kondeuszem. Ten jeden z najwybitniejszych dowódców francuskich po upadku frondy na kilka lat stracił łaski
króla i przebywał w swoich dobrach w Chan lly. Dwukrotnie wysuwany był na kandydata do tronu polskiego,
po raz pierwszy w 1669 r., a następnie pięć lat później, po śmierci Michała Korybuta Wiśniowieckiego.
Zwróć uwagę na strój Ludwika de Conde. Dlaczego artysta przedstawił go właśnie w taki sposób?
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Przywódcy frondy uciekli za granicę lub

trafili do więzienia. Bunt ostatecznie
wygasł w pierwszej połowie następnego
roku, a ruchy ludowe, które jej
towarzyszyły, zostały krwawo stłumione.

Klęska frondy ostatecznie wykluczyła

Koronacja Ludwika XIV na króla Francji w katedrze
Notre Dame w Reims 7 czerwca 1654 r.
Źródło: Wielka historia powszechna, t. 7, Świat w XVII wieku,
red. A. Podraza, Warszawa 2005, s. 172.
arystokrację z udziału w rządach, natomiast
monarchia wyszła z wojny domowej
znacznie wzmocniona. Przed dworem
francuskim piętrzyły się jednak liczne
problemy: kraj był wyniszczony, a zubożała
ludność głodowała i cierpiała z powodu
szerzącej się epidemii tyfusu.

Społeczne fundamenty absolutyzmu we Francji

W 1661 r. zmarł kardynał Mazarin. Dwudziestotrzyletni Ludwik XIV postanowił nie
powoływać nowego pierwszego ministra i objął rządy osobiste, dążąc do umocnienia
władzy absolutnej.
Sprzyjała mu sytuacja wewnętrzna: na skutek spadku realnej wartości dochodów z renty
feudalnej obniżały się dochody francuskiej arystokracji. Po zduszeniu frondy książęcej
Ludwik XIV odsunął ją od wpływu na rządy, ale jednocześnie zapewnił błyskotliwe (choć
pozbawione faktycznej władzy) godności dworskie oraz płynące z nich wysokie dochody.
Ceną za zachowanie luksusowego życia miała być rezygnacja z aktywności politycznej.
Arystokracja, jeszcze nie tak dawno pretendująca do współrządzenia państwem, popadła
w ten sposób w zależność materialną od władcy. Cała władza została skupiona w rękach
króla, a Ludwik XIV mógł mówić o sobie: „Państwo to ja”.

Portret Ludwika XIV w stroju koronacyjnym pędzla Hyacinthe’a Rigauda, jednego z najważniejszych
portrecistów epoki Króla Słońce. Umiejętność oddawania na obrazach majestatu i odpowiedniej pozy
sprawiała, że klientami malarza były najważniejsze i najbogatsze osobistości Francji. Wskaż insygnia
koronacyjne i symbole władzy królewskiej.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Żadna władza, nawet absolutna, nie może jednak funkcjonować bez odpowiedniej bazy
społecznej. Dla Ludwika XIV było nią bogate, sprawujące najwyższe urzędy, ale zupełnie
zależne od króla, mieszczaństwo, oraz tzw. noblesse de robe (szlachta z ubioru), czyli ludzie
świeżo nobilitowani, szlachta w pierwszym pokoleniu. Obie te warstwy wyżej sobie ceniły
bogactwa niż udział we współrządzeniu i gotowe były poprzeć absolutystyczne dążenia
dworu w zamian za dogodne warunki do pomnażania bogactwa. Drugim filarem władzy
absolutnej była sprawna, oddana władcy armia zawodowa.

Tak króla postrzegali mu współcześni:

“ Charakterystyka Ludwika XIV przedstawiona w

pamiętnikach księcia Ludwika Saint-Simona
Próżność jego dopełniała miary pychy, ogarniała wszystko, napawała
go przeświadczeniem, że nikt nie dorówna mu w talentach
wojskowych, pomysłach, sztuce rządzenia. Stąd owe tablice i napisy
w galerii wersalskiej, przejmujące narody oburzeniem: te prologi do
oper, które sam śpiewał; ta powódź utworów wierszem i prozą ku
jego chwale, którą nie mógł się nasycić (…) te najbardziej niesmaczne
ckliwości, które powtarzano mu ustawicznie, a które on chłonął
z rozkoszą (…). Monarcha o podobnej pysze musiał lubować się
w przepychu. Jakoż roztaczał go wszędzie: w uroczystościach,
wykwintności, budowlach nieodpowiednio położonych i w złym
smaku, którymi wysilał się zaćmić naturę, w wszelkiego rodzaju
meblach, ozdobach, ogrodach, niezliczonych roślinach i olbrzymich
drzewach (…). (…) Podobnie przedstawia się jego stół i ustawiczne
podróże: na każdym kroku chciał mieć rozrzutność, tak co do ilości,
jak jakości (…).

Obok tych braków posiadał wielkie przymioty, jaśniejące tym

bardziej, że powierzchowność jego nieporównana i jedyna w swoim
rodzaju, nadawała nieskończoną wartość najbłahszym drobiazgom.
Wzrost bohatera, cała postawa w tak naturalny sposób przepojona
najbardziej imponującym majestatem, że ujawniał się on jednakowo
w najmniejszych ruchach i najzwyklejszych postępkach, bez cienia
jakiejkolwiek dumy, lecz z pełną prostoty powagą (…). Czego zaś nie
posiadał może nikt inny: w szlafroku okazywał taki sam wyraz
wielkości i majestatu (…) jak w odświętnym stroju podczas
uroczystości i ceremonii lub na koniu na czele wojsk (…). Głos,
którego brzmienie odpowiadało reszcie powierzchności, dar
słuchania i mówienia zwięźle i lepiej niż ktokolwiek inny, duża
powściągliwość, ścisłe poczucie taktu stosownie do kondycji osób,
uprzejmość zawsze poważna, zawsze majestatyczna, rozróżniająca
wiek, stan, płeć – wobec kobiet zawsze pełna naturalnej galanterii.
Oto powierzchowność, która nie miała nigdy równej sobie ani
zbliżonej (…).
Jaki to rodzaj źródła historycznego? Czy autor jest wiarygodny?

Źródło: Charakterystyka Ludwika XIV przedstawiona w pamiętnikach księcia Ludwika Saint-Simona, [w:] Pamiętniki księcia
Ludwika Saint-Simona, t. I, s. 32.
Stany społeczne we Francji. Czy w strojach ich przedstawicieli widoczna jest przynależność stanowa? Uzasadnij
odpowiedź, odwołując się do ilustracji.
Źródło: Wielka historia powszechna, t. 7, Świat w XVII wieku, red. A. Podraza, Warszawa 2005, s. 379.

Monarchia Ludwika XIV

Monarchia absolutna we Francji ostatecznie ukształtowała się w latach 1655–1680. Jej
fundamentem była sprawna administracja państwowa. Na szczeblu centralnym działały rady
królewskie, m.in. Rada Finansowa, Rada Depesz, Rada Handlowa i Rada Stanu. Na czele Rady
Najwyższej stał król, a w jej skład wchodzili ministrowie zajmujący się sprawami bieżącymi.
Realną władzę w państwie posiadali kanclerz oraz kontroler generalny finansów, ale dużą
rolę odgrywało również czterech sekretarzy stanu – od spraw zagranicznych, wojny,
wyznań oraz domu królewskiego.
Pierre Patel, Wersal, 1668 r. Pod koniec lat 70. XVII w. Ludwik XIV przeniósł swój dwór do świeżo
rozbudowanego Wersalu – podparyskiej (wówczas) budowli o ogromnych rozmiarach, stanowiącej
najwybitniejsze dzieło baroku we Francji. Kompleks pałacowy wraz z rozległymi ogrodami miał podkreślać
potęgę Króla Słońce. Stał się symbolem francuskiego absolutyzmu i wzorcem naśladowanym w całej Europie.
Jaką rolę odgrywał Wersal w kształtowaniu wizerunku monarchii absolutnej we Francji?
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Na szczeblu lokalnym władzę sprawowali intendenci, którzy przez Ludwika XIV zostali
przekształceni w stałych urzędników królewskich, rezydujących w stolicach okręgów.
Kontrolowali pobór podatków, nadzorowali policję i sądownictwo, przejęli większość
czynności administracyjnych wykonywanych do tej pory przez gubernatorów. Ważną
podporą władzy Ludwika XIV była stworzona przez niego policja, która uniemożliwiała
jakąkolwiek działalność opozycyjną wobec władcy.

Władza a społeczeństwo
Mapa Paryża z 1652 r. W połowie XVII w. miasto
liczyło około pół miliona mieszkańców. Ludwik XIV
nakazał zburzenie murów miejskich i założenie na ich
miejsce tak zwanych Wielkich Bulwarów. W epoce
Ludwika XIV Paryż stał się też wielkim ośrodkiem
kultury.
Ludwik XIV, konsekwentnie wdrażając idee
władzy absolutnej, dążył do objęcia
nadzorem państwowym całego życia
społecznego. Twórczość artystyczna
i publicystyczna, a nawet działalność
naukowa zostały objęte ścisłą cenzurą
i obarczone obowiązkiem głoszenia chwały
i umacniania władzy absolutnej króla. Dla
ułatwienia kontroli w Paryżu zmniejszono
liczbę drukarni, a na granicach
rekwirowano nieprawomyślne dzieła
sprowadzane z Anglii i Holandii. Za
podważanie autorytetu władzy groziło
więzienie, a za otwarty bunt – kara śmierci.
Monarchia absolutna wymagała jednak
ogromnych nakładów finansowych, które
obciążały społeczeństwo. Niezadowolenie
z tego powodu obrazuje anonimowy
pamflet:

“
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Dzisiaj otwartych jest tysiąc
arterii, którymi tłoczy się z ludu krew, by ubarwiła rumieńcem
otchłań nienasyconej chciwości i nieznającej miary ambicji książęcej.
Nazywa się to: podatki bezpośrednie, podatek od soli, podatki
pośrednie, domeny, cła, podatki suplementarne, hiberny, załogi
 wojskowe, opłaty od srebra i cyny, papier ofrankowany, stemplowe,
podatek tytoniowy, kontrola pozwów, składanie zeznań majątkowych
pod przysięgą, dziesięciny, składanie stałych opłat przez nieszlachtę
dzierżącą lenna, dochodzenia w sprawach skarbowych, opłaty
drzewne, utrzymywania wałów i grobli, prawa wód i lasów,
zwoływanie pośrednich i bezpośrednich wasali - po to tylko, by
płacili miast się stawić, dochody uboczne, kontrakty i wydatki
sądownictwa, policja i finanse, tworzenia nowych rent, tworzenie
nowych urzędów, paulette, opłaty za zachowanie urzędu, taksacje
zarządców spraw Króla – i nieskończoność innych.
Źródło: , [w:] A. Link-Lenczowski, W. Magdziarz, A. Sowa, Historia powszechna 1648-1789. Wybór tekstów źródłowych,
Kraków 1978, s. 93.

Oczywiście poza sferą zainteresowania władzy nie mogła zostać religia. Ludwik XIV dążył
do zaprowadzenia jedności wyznaniowej w całym kraju. Działał stopniowo. Najpierw
ograniczył swobody religijne protestantów: w 1669 r. wprowadził zakaz zwoływania
synodów narodowych i kontaktowania się synodów prowincjonalnych. Później pojawiły się
zachęty i naciski mające spowodować konwersję innowierców na katolicyzm. A gdy to
okazało się niewystarczające, wobec nieugiętych zaczęto stosować szykany. Protestantów
usuwano z urzędów, pozbawiano dzierżaw, gnębiono szczególnie uciążliwymi
obowiązkami, np. stacjonowaniem żołnierzy w ich posiadłościach i domach.

Dopełnieniem antyprotestanckiej polityki Ludwika XIV było odwołanie w 1685 r. edyktu

nantejskiego. Kościoły protestanckie miały zostać zniszczone, a dzieci hugenotów –
odbierane rodzicom i wychowywane w religii katolickiej. Na opornych spadły represje,
w wyniku których w ciągu 30 lat Francję opuściło blisko 800 tys. osób, najczęściej wysoko
wykwalifikowanych rzemieślników, których brak odbił się niekorzystnie na gospodarce
francuskiej.

Kultura w służbie absolutyzmu

We Francji, w której wykształciła się modelowa forma absolutyzmu, sztuka stała się ważnym
narzędziem jego gloryfikowania i umacniania. W zamian za udział w kreowaniu
wyidealizowanego obrazu monarchii artyści mogli korzystać z hojnego mecenatu
królewskiego. Dzięki temu swój talent rozwinęli m.in.: poeta Mikołaj Boileau, bajkopisarz
Jan de La Fontaine oraz wybitni dramaturdzy – Piotr Corneille, Jan Baptysta Racine, Jan
Baptysta Molier. Malarze i rzeźbiarze wykonali dziesiątki portretów Ludwika XIV
w majestacie władzy i w glorii zwycięstwa. Doskonale ilustruje to relacja królewskiego
intendenta prowincji, Foucaulta:
“
To Pan marszałek de la Feuillade pierwszy dał przykład wznoszenia
pomników; owa gorąca żarliwość jaką płonie dla królewskiej chwały
podsunęła mu nowy ten sposób współuczestnictwa utrwalenia jej
w nieśmiertelnej pamięci (…)

Jego to naśladują miasta i prowincje co tak usilnie domagają się

zezwolenia na wznoszenie podobnych monumentów, by stawiały im
przed oczyma tego, którego przechowują w najgłębszych tajnikach,
swego serca (…)

Kupcy (…) przejęci słuszną wdzięcznością za dobrodziejstwa, jakich

codziennie doznają od króla dzięki opiece jaką darzy rzemiosło
i handel (…) postępując w myśl rady (udzielonej im przez intendenta
prowincji) ochoczo pokryli wydatki na pomnik, który wykonany
został tak udatnie jak tylko można było się spodziewać (…) Jest to
statua króla w postawie szlachetnej i majestatycznej, godna zaiste
bohatera, którego wyobraża. Oddano wygląd i rysy z całą
dokładnością, do której zdolne jest dłuto. Przedstawia go w stroju
rzymskim, z płaszczem królewskim zdobnym w złote lilie opadającym
mu na ramiona (…).
Źródło: , [w:] A. Link-Lenczowski, W. Magdziarz, A. Sowa, Historia powszechna 1648-1789. Wybór tekstów źródłowych,
Kraków 1976, s. 88–89.

Ogromny rozkwit przeżywała również monumentalna architektura. Najwybitniejszym

dziełem architektury czasów Ludwika XIV był Wersal. Liczący kilkaset bogato zdobionych
sal i gabinetów gmach, otoczony został rozległym i kunsztownie rozplanowanym ogrodem.
Wzniesiony ogromnym nakładem kosztów zespół pałacowo‐ogrodowy dawał dobitny wyraz
potęgi i wielkości „króla‐słońce”. Pałac był dostępny dla zwiedzających, a król sam napisał
przewodnik zwiedzania. Trzeba jednak podkreślić, że sztuka francuska czasów Ludwika
XIV właśnie ze względu na narzucenie jej funkcji propagandowych wyraźnie straciła na
indywidualności artystycznej.

Słownik
absolutyzm

(łac. absolutus - zupełny, bezwzględny), forma rządów, w której cała władza spoczywa
w rękach monarchy, będącego źródłem prawa i stojącego ponad nim
edykt nantejski
rozporządzenie króla Francji Henryka IV wydanew 1598 r. w Nantes, określające zasady
współistnienia katolików i protestantów
fronda

(z fr. fronde – proca) wojna domowa we Francji w latach 1648–1653, spowodowana

niezadowoleniem części społeczeństwa z absolutystycznej polityki dworu królewskiego;
rozpoczęła się od zatargu dworu z parlamentem i wybuchu powstania w Paryżu w 1648
r.; nazwa – odwołująca się do broni stosowanej przez dzieci – sugerowała nierozważne
postępowanie uczestników buntu
hugenoci

nazwa wyznawców protestantyzmu, głównie kalwinizmu we Francji; od 1559 r. nazwa ich

partii politycznej
intendent

(łac. intendens - dozorujący), urząd administracyjny w prowincjach francuskich

nobilitacja

(śrdw.-łac. nobilitatio), przyznanie nieszlachcicowi prawa wejścia do stanu szlacheckiego

Pamflet

(ang. pamphlet od imienia własnego Pamphilius) – utwór satyryczny, będący

demaskatorską, napastliwą krytyką jakiejś osoby lub grupy ludzi
parlament paryski

instytucja sądownicza pełniąca funkcję sądów suwerena, a od 1661 r. sądów najwyższych

paule e

(franc. La Paulette - od nazwiska finansisty Ch. Pauleta), specjalny podatek nakładany

przez Króla Francji na urzędników państwowych wynoszący 1/60 wartości urzędu, który
wcześniej kupili; płacenie podatku gwarantowało dziedziczność stanowiska
Rada Regencyjna

(śrdw.-łac rego - rządzę), rada sprawująca regencję, czyli wykonująca władzę w okresie
małoletności, choroby lub dłuższej nieobecności w kraju prawowitego władcy
regencja

(śrdw.-łac. regentia, z łac. rego - rządzę), rządy opiekuńcze występujące w ustroju

monarchicznym, polegające na sprawowaniu władzy państwowej przez osobę
ustanowioną na okres małoletności, dłuższej choroby lub nieobecności panującego
Stany Generalne

dawny parlament francuski, będący zgromadzeniem przedstawicieli trzech stanów:

duchowieństwa, szlachty i mieszczaństwa (później tzw. stan trzeci)
synod
 (gr. synodos - zebranie), w Kościele katolickim zebranie przedstawicieli duchowieństwa
– zjazd biskupów kraju, prowincji kościelnej lub diecezji – w celu omówienia spraw
dotyczących Kościoła i jego działalności

Słowa kluczowe
Mazarin, Ludwik XIV, Król Słońce, fronda, absolutyzm, monarchia absolutna, Wersal

Bibliografia
Baszkiewicz J., Historia Francji, Wrocław 1999.

Burke P., Fabrykacja Ludwika XIV, przekład R. Pucek, M. Szczubiałka, Warszawa 2011.

Gaxotte P., Ludwik XIV, Warszawa 1984.

Kersten A, Historia powszechna. Wiek XVII, Warszawa 1984.

Mikulski K., Wijaczka J. Historia powszechna. Wiek XVI‐XVIII, Warszawa 2012.

Wielka historia świata. Tom 6. Grzybowski S., Narodziny świata nowożytnego 1453‐1605,
Warszawa 2005.

Wielka historia świata. Tom 7, Świat w XVII w., red. A. Podraza, Warszawa 2005.

Wójcik Z., Historia powszechna XVI‐XVII w., wyd. XII, Warszawa 2012.

Wyczański A., Historia powszechna. Wiek XVI, Warszawa 1987.

Film

Polecenie 1

Zapoznaj się z filmem, a następnie opisz, w jaki sposób Ludwik XIV budował swój wizerunek.

Twoja odpowiedź

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DvwelJG21

Film nawiązujący do Króla Słońca, czyli spektaklu władzy.

Polecenie 2

W jaki sposób działania króla wpływały na rozwój sztuki i kultury francuskiej? Wymień kilku
przedstawicieli francuskiej sztuki tworzących w czasach Króla Słońce.

Twoja odpowiedź

Polecenie 3

W budowę Wersalu zaangażowani byli głównie francuscy architekci i artyści. Dlaczego? Jakiej
polityki ekonomicznej było to przejawem? Kto był jej twórcą?

Twoja odpowiedź
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸
Dopasuj wydarzenie historyczne do odpowiedniej daty na osi czasu

1642 1649 1656 1663 1670 1677 1684

1642 1649 1661 1688

1643 1667

1648

1 początek frondy 2 początek osobistych rządów Ludwika XIV

3 wojna dewolucyjna 4 śmierć Ludwika III 5 początek wojny domowej w Anglii

6 „chwalebna rewolucja” w Anglii 7 egzekucja Karola I w Anglii

Ćwiczenie 2 輸

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i na jego podstawie wykonaj zamieszczone pod nim
polecenia.

“ Rady królewskie we Francji w relacji Spanheima z

1690 r.

Ogólnie o Radach

Jeśli mówimy o Radach, to mamy na myśli tylko te, w których król

zwykle zasiada, które obejmują także cały zarząd państwa i które
wreszcie odbywają się w gabinecie króla i w jego obecności. Są to
następujące cztery: Rada Tajna albo inaczej Rada Ministerialna, bo tylko
tak można ją nazwać, Rada Królewska albo inaczej Finansów, Rada
Depesz i Rada Sumienia.

O Radzie Ministerialnej i ogólnie o ministrach

Radą Tajną albo Ministerialną jest ta, w której zasiadają tylko osoby
piastujące godność ministra stanu. […]

O charakterze Rady Ministerialnej

W Radzie Ministerialnej rozpatruje się wszystkie najważniejsze sprawy

dworów, odpowiedzi, które się tutaj sporządza, jak i instrukcje udzielane
ministrom. Obraduje się nad traktatami, sojuszami i korzyściami korony
w stosunkach z obcymi mocarstwami, wreszcie tutaj proponuje się oraz
rozstrzyga to wszystko, co dotyczy zarządu państwa i co może posiadać
jakieś znaczenie dla króla, dworu i państwa, jednym słowem, dla spraw
wewnętrznych i zagranicznych królestwa.

O ministrach stanu po śmierci kardynała Mazarin

 Można z powyższego jasno sobie wyobrazić, na jaką uwagę zasługuje –
ze względu na dobro publiczne oraz Francji i państw zagranicznych,
szczególnie mocarstw sąsiednich – wybór osób powołanych do
wspomnianej Rady i obarczonych na skutek tego powołania całą
tajemnicą państwową i kierownictwem spraw o charakterze i znaczeniu
wyżej opisanym. Można także już stwierdzić, że działalność rozwijająca
się w Radzie jest związana przede wszystkim z dwoma sekretarzami
stanu szczególnie obarczonymi kierownictwem i załatwianiem spraw:
jednym – spraw zagranicznych, drugim – wojny, nadto z szefem
finansów występującym pod różnymi tytułami, niegdyś nadintendenta,
ostatnio zaś pod nadanym mu tytułem generalnego kontrolera. Odkąd
rząd, za obecnego panowania, zmienił oblicze na skutek śmierci
kardynała Mazarin i na skutek tego, że król chciał rządzić sam i za
pomocą swej Rady, odtąd tylko trzy osoby otrzymały godności wyżej
wspomniane, udostępniające im wejście w skład Rady i posiadające, jak
wspomniano, tytuł i funkcję ministra stanu, a mianowicie: pan le Tellier,
sekretarz stanu do spraw wojny, pan de Lyonne, sekretarz stanu do
spraw zagranicznych oraz pan Colbert, generalny kontroler finansów,
a ostatnio także nadintendent budownictwa i kierownik handlu
i marynarki.

Źródło: Rady królewskie we Francji w relacji Spanheima z 1690 r., [w:] Powszechna historia państwa i prawa. Wybór
tekstów źródłowych, oprac. M. Kinstler, M.J. Ptak, Wrocław 1996, s. 62–63.

Wymień trzy stanowiska ministrów stanu i nazwiska osób, które je piastowały.

Wyjaśnij, na czym polegała zmiana wprowadzona po śmierci Mazarina.

Ćwiczenie 3 輸

Przeczytaj tekst źródłowy i na jego podstawie oraz wiedzy własnej uzupełnij zamieszczone pod
nim zdania.

“ Historia powszechna 1500-1548. Wybór tekstów

źródłowych

Porucznik gwardii Najjaśniejszej Pani, Comminges, uwięził starego

Broussela, radcę Parlamentu i uwiózł go w zamkniętej karetce do
Saint-Germain. Równocześnie ujęto prezydenta Izby Referendarskiej
Blancmen la, również w jego własnym mieszkaniu i uprowadzono go do
lasku Vincennes. […] Nazajutrz rozruch stał się podobnym do nagłej
a gwałtownej pożogi, która z Nowego Mostu ogarnęła całe miasto.
Wszystko bez wyjątku porwało za broń. Widziano pięcio- i sześcioletnie
dzieci ze sztyletami w ręku; widziano matki, które same im je przynosiły.
W przeciągu dwóch godzin wzniesiono w Paryżu z górą tysiąc dwieście
barykad, przystrojonych sztandarami i bronią, pozostałą po Lidze […].
Wszystko krzyczało: „Niech żyje król!”, lecz echo odpowiadało: „Precz
z Mazarinim!”. […] Parlament, zebrawszy się tegoż dnia wczesnym
rankiem […] zadecydował udać się zbiorowo i w uroczystych strojach do
pałacu królewskiego, by żądać uwolnienia więźniów […]. Postanowienie
wykonano bezzwłocznie. Parlament wyruszył w liczbie stu
sześćdziesięciu urzędników. Na każdej ulicy witały go i towarzyszyły
okrzyki i oklaski nie do wiary, wszystkie barykady padały przed nim.

Źródło: Historia powszechna 1500-1548. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Cynarski, Kraków 1981, s. 191–193.

Wydarzenia opisane w źródle miały miejsce w 1648  1650  1652  r. Do

historii przeszły pod nazwą frondy  rewolty bosonogich  . Uwięziony przez
porucznika gwardii Broussel wchodził w skład

parlamentu paryskiego, który reprezentował 

Stanów Generalnych, które reprezentowały 
Rady Ministerialnej, która reprezentowała  we Francji władzę prawodawczą 
 administracyjną  sądową  . Zbuntowani paryżanie zamanifestowali

swoją wrogość  swoje przywiązanie  wobec króla, domagając się jednocześnie

odsunięcia od władzy Mazarina, który był głównym kontrolerem 

pierwszym ministrem  ministrem wojny  .

Ćwiczenie 4 醙

Zapoznaj się z fragmentem pamiętników księcia Ludwika Saint-Simona i wykonaj

zamieszczone pod nim polecenie.

“ Historia nowożytna 1648–1789. Wybór tekstów

Od chwili objęcia rządów po śmierci kardynała Mazariniego przestrzegał

Ludwik XIV przez całe życie dwu zasad. Jedna z nich była wyśmienitą,
a polegała na tym, by nie mieć nigdy pierwszego ministra i nie
dopuszczać do swej Rady żadnego kardynała, biskupa ani prałata […].
Druga, daleka od tej trafności, zasadzała się na tym, że umieszczał
w Radzie jedynie ludzi miernego stanu […], którzy całe swe znaczenie
zawdzięczaliby jedynie swemu stanowisku sekretarza stanu,
generalnego kontrolera finansów lub ministra, których mógłby traktować
i usuwać jak i kiedy mu się spodoba, a którzy sami przez się nie będąc
niczym, spadliby z powrotem w nicość, z której ich wyciągnął […]. Poza
tą polityką trzymania magnatów z dala od Rady uprawiał jeszcze inną,
dążąc do tego, by ich poniżyć, upodlić, zawstydzić […]. Zresztą, każda
egzystencja niezawisła od niego dzięki urodzeniu, godnościom, uznanej
zasłudze, w szczególności zdolnościom i wiedzy, nade wszystko zaś –
sile uczucia i charakteru: wszystko to było dlań nie do zniesienia, nie
wyłączając talentów jego generałów i ministrów, po śmierci których
doznawał zawsze uczucia takiej ulgi, że nie mógł się powstrzymać od
okazywania, częstokroć od wypowiadania tego na zewnątrz.

Źródło: Historia nowożytna 1648–1789. Wybór tekstów, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954, s. 41–42.

Odwołując się do treści tekstu źródłowego, sformułuj trzy argumenty potwierdzające opinię,
że jego autor reprezentował interesy i poglądy arystokracji.
Ćwiczenie 5 醙
Zaznacz czy podane informacje są prawdziwe czy fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Parlament paryski był we Francji Ludwika XIV organem
 
władzy ustawodawczej.
Jules Mazarin był rzecznikiem umocnienia wpływów
 
politycznych arystokracji.
Fronda dążyła do zahamowania dążeń absolutystycznych
 
króla.
Na skutek umocnienia się absolutyzmu noblesse de robe
 
utraciła swoje wpływy polityczne.

Ćwiczenie 6 醙
Uzupełnij zdania:

W okresie małoletności Ludwika XIV regencja była sprawowana przez Radę Regencyjną i
kardynała Richelieu  / Annę Austriaczkę  / księcia de Condé  . Za panowania
Ludwika XIV najważniejszymi urzędnikami lokalnymi byli intendenci  /

nadintendenci  / gubernatorzy  . W dziedzinie polityki wyznaniowej Ludwik XIV

wprowadził równoupawnienie wszystkich wyznań  /

przeprowadził rekatolizację kraju  / uznał kalwinizm za religię panującą  .
Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z tekstami źródłowymi oraz na podstawie ich treści wykonaj zamieszczone pod
nimi polecenia.

Źródło A

“ Historia nowożytna 1648–1789. Wybór tekstów

Art. 9. Pragnąc wreszcie zastosować naszą łaskawość wobec tych

naszych poddanych wiary tzw. reformowanej, którzy wydalili się poza
granice naszego królestwa, krajów i ziem nam podległych, przed
publikacją tegoż edyktu, jest naszym życzeniem, aby w razie ich
powrotu w ciągu czterech miesięcy od dnia opublikowania tego edyktu
mieli możność i było im dozwolone wrócić do swych posiadłości oraz
korzystać z nich tak jak dotychczas i jakby korzystali, gdyby zawsze
pozostawali na miejscu; przeciwnie zaś, dobra tych, którzy w ciągu
czterech miesięcy nie wrócą w granice naszego królestwa oraz krajów
i ziem nam podległych, które opuścili, ulegną konfiskacie zgodnie
z naszą deklaracją z dnia 20 sierpnia.

Art. 10. Wyraźnie i ponownie zakazujemy wszystkim poddanym naszym

wyznania tzw. reformowanego wychodzić poza granice naszego
królestwa oraz krajów i ziem nam podległym, tak im, jak i ich dzieciom,
jak też wywożenia swych dóbr i ruchomości, a to pod karą galer dla
mężczyzn, aresztu i konfiskaty mienia dla kobiet.

Źródło: Historia nowożytna 1648–1789. Wybór tekstów, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954, s. 71–72.

Źródło B

“ Odwołanie edyktu nantejskiego w świetle

pamiętników Saint-Simona
 Rok ten 1685 był rokiem odwołania edyktu nantejskiego. Zgubnym był
zamiar, zgubniejszym jeszcze wykonanie […]. Wraz z odwołaniem edyktu
nantejskiego posypały się deklaracje, jedna po drugiej i jedna
okrutniejsza od drugiej. Prowincje napełniły się dragonami, którzy,
rozgościwszy się po domostwach hugenotów bez różnicy stanu, do
ruiny przydawali tortury cielesne, od których wielu pomarło w rękach
tych katów. Ucieczkę karano jako zatwardziałość herezji, galery
napełniły się najuczciwszymi ludźmi, więzienia ich żonami i córkami.
Wielu wykupiło się od tej tyranii rzekomym odprzysiężeniem: dragoni,
którzy rujnowali ich i torturowali wczoraj, jutro prowadzą ich na mszę,
gdzie z miejsca odprzysięgali się, spowiadali i przyjmowali komunię.
Większość biskupów uczestniczyła w tej ohydzie, której przewodzili
intendenci prowincji […]. Odwołanie edyktu nantejskiego […] wyludniło
nasze królestwo i przeniosło nasze rękodzieła i cały niemal handel
w kraje naszych sąsiadów i jeszcze dalej, sprowadziło rozkwit ich
państw kosztem naszego, napełniło je nowymi miastami i ludnością
i dało całej Europie przerażający obraz tych dziwnych ludzi,
proskrybowanych, uciekających, nagich, bez żadnej winy błądzących
i szukających schronienia z dala od ojczyzny.

Źródło: Odwołanie edyktu nantejskiego w świetle pamiętników Saint-Simona, [w:] Historia powszechna. Czasy
nowożytne 1640–1870. Wybór tekstów źródłowych, t. 1, red. B. Krauze, Warszawa 1951, s. 61–62.

Na podstawie treści obu źródeł wymień trzy środki perswazji zastosowane wobec hugenotów
w celu przymuszenia ich do przyjęcia katolicyzmu.

Przedstaw skutki ekonomiczne odwołania edyktu nantejskiego dla Francji oraz środki prawne
zawarte w akcie odwołania, które zostały zastosowane, żeby im przeciwdziałać.
Ćwiczenie 8 難

Zapoznaj się z filmem oraz zamieszczonymi niżej źródłami, a następnie na ich podstawie
wykonaj zamieszczone pod nimi polecenie.

Źródło A

Pierre Patel, Wersal, 1668 r.

Źródło: domena publiczna.

Źródło B

“ Jean-Baptiste Colbert o Wersalu

Pałac wersalski z przyległościami przewyższa wszelkie wyobrażenia,

jakie zdolnym się jest powziąć. Żaden monarcha Europy nie posunął się
tak daleko w swych wydatkach, by stworzyć siedzibę godną majestatu
królewskiego, a wielkość przedsięwzięcia nie mogła się uwieńczyć
świetniejszym powodzeniem. Pałac zbudowany na wzniesieniu,
górującym nad całą okolicą, jedną stroną wychodzi na Paryż, drugą na
ogrody […]. Z jakiejkolwiek strony spojrzeć na gmach, wszystko jest tam
zdumiewające i godnie uwielbienia: […] komnaty wspaniałe i wygodne,
 nieskończenie mnóstwo pokoi mieszkalnych, ogrody, fontanny, których
piękność przywodzi na myśl raczej świat czarów aniżeli naturę, która nie
stworzyła nigdy nic równie nadzwyczajnego. Na obu skrzydłach
budynku środkowego, rozszczepiającego się w dwoje ramion, znajdują
się menażeria i Trianon. Menażeria wypełniona jest najrzadszymi
zwierzętami świata, wyszukanymi z nadzwyczajnym staraniem
i kosztem. Trianon jest pałacem, w którym marmur pospolitszy jest od
kamienia: wszystko jest tam świetne i skrzące się od przepychu. Jest to
miejsce stworzone dla wypoczynku i przyjemności, gdzie król zażywa
przechadzki w otoczeniu niewielu osób […].

Źródło: Jean-Bap ste Colbert o Wersalu, [w:] Wiek XVI–XVIII w źródłach, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk,
Warszawa 1999, s. 119.

Źródło C

“ Ceremoniał na dworze Ludwika XIV w świetle

relacji posła elektora brandenburskiego na dworze
wersalskim Ezechiela Spanheima z 1690 r.

Pierwszą rzeczą, rzucającą się w oczy, jest wprowadzony tam zwyczaj,

że dworzanie, obowiązani do stałego pobytu na dworze królewskim,
udają się każdego ranka, aby być obecnymi przy wstawaniu króla
z łóżka, niemniej przestrzega się tam różnych stopni, według których
jest się dopuszczanym, przy czym pierwsze miejsce zajmują ci, którzy
mają prawo znajdować się przy tzw. „małym wstawaniu”, a są to
pokojowi, jak pierwszy szambelan, pełniący służbę, wielki mistrz
garderoby, pierwszy kamerdyner i lektorzy królewscy […]. Przywilej ten
czy też prawo uczestniczenia w „pierwszym wejściu” nadaje temu
ostatniemu stanowisku wielkie znaczenie. […] Tak więc zdarza się
nieraz, że chociaż w przedpokoju wyczekują książęta krwi, kardynałowie
lub inni wielcy panowie, nie posiadający jednak prawa „pierwszego
wejścia”, drzwi komnaty, w której król wstaje, w Wersalu zaś całego
 apartamentu, gdzie się kładzie i ubiera, stoją przed nimi zamknięte. […]
Prawo „drugiego wejścia” przysługuje książętom i magnatom pierwszego
stopnia. […]

Król ubiera się od stóp do głowy w obecności wszystkich; koszulę

podaje mu książę krwi, o ile się tam znajduje, w przeciwnym razie wielki
ochmistrz, w jego nieobecności pierwszy szambelan pełniący
służbę. [Kiedy króla ubrano, robiono mu fryzurę, po czym wraz
z wszystkimi obecnymi król udawał się do sąsiedniej komnaty, gdzie na
swym klęczniku odprawiał modły w asystencji biskupów i kapelanów].
Następnie król udawał się do komnaty, w której zwykle odprawiał radę,
jeżeli nie trzeba było udzielić audiencji publicznej posłom zagranicznym
względnie deputowanym kleru i prowincyj […].

Źródło: Historia nowożytna 1648-1789. Wybór tekstów źródłowych, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954 str. 51-53

Wyjaśnij, jaką rolę we Francji spełniały splendor władzy oraz sposoby jego budowania.
Dla nauczyciela

Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia 2022, Historia

Temat: Ludwik XIV – droga do władzy absolutnej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
XVII. Europa w XVI–XVII w. Uczeń:
1) przedstawia drogę do nowego modelu monarchii europejskich w epoce nowożytnej,
z uwzględnieniem charakterystyki i oceny absolutyzmu francuskiego;
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
XVII. Europa w XVI i XVII wieku. Uczeń:
1) przedstawia drogę do nowego modelu monarchii europejskich w epoce nowożytnej,
z uwzględnieniem charakterystyki i oceny absolutyzmu francuskiego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje obywatelskie;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne:

Uczeń:

opisuje, w jaki sposób królowe regentki i kardynałowie wpływali na sytuację

wewnętrzną i zewnętrzną XVII‐wiecznej Francji;
wyjaśnia, dlaczego Ludwik XIV zyskał przydomek Króla Słońce i czy był z niego
zadowolony;
tłumaczy, w jaki sposób protesty francuskiego społeczeństwa i bunty arystokracji tylko
wzmocniły monarchię absolutną;
 decyduje, do której grupy społecznej dobrze było należeć lub jaki zawód wykonywać,
aby odnieść sukces w czasach Ludwika XIV.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom

e‐materiał „Ludwik XIV – droga do władzy absolutnej”. Prosi uczestników zajęć
o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Film” tak, aby
podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat lekcji, nawiązując do zagadnień

opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia cele lekcji.
2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika
raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy
zajęć zapoznali się z udostępnionym e‐materiałem.
Nauczyciel poleca, by uczniowie przygotowali - każdy indywidualnie - mapę myśli
związaną z tematem. Wybrana osoba lub ochotnik zapisuje propozycje na tablicy.
Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium („Film”). Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał

polecenie : „”. Poleca uczniom, aby podzielili się na grupy i opracowali w nich
odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej
się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie
ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź,
udzielając także uczniom informacji zwrotnej.
2. Nauczyciel czyta polecenie : „” i poleca uczniom, aby wykonali je w parach. Wybrana
osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do
niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udziela też uczniom informacji zwrotnej.
3. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie nr 1, 5 i 6, a następnie porównują swoje
odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

Faza podsumowująca:

1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji

„Sprawdź się”.
2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj w domu ćwiczenia niezrealizowane na lekcji.

Materiały pomocnicze:

Baszkiewicz J., Historia Francji, Wrocław 1999.

Burke P., Fabrykacja Ludwika XIV, przekład R. Pucek, M. Szczubiałka, Warszawa 2011.
Gaxotte P., Ludwik XIV, Warszawa 1984.
Kersten A, Historia powszechna. Wiek XVII, Warszawa 1984.
Mikulski K., Wijaczka J. Historia powszechna. Wiek XVI‐XVIII, Warszawa 2012.
Wielka historia świata. Tom 6. Grzybowski S., Narodziny świata nowożytnego 1453‐1605,
Warszawa 2005.
Wielka hi.storia świata. Tom 7, Świat w XVII w., red. A. Podraza, Warszawa 2005.
Wójcik Z., Historia powszechna XVI‐XVII w., wyd. XII, Warszawa 2012.
Wyczański A., Historia powszechna. Wiek XVI, Warszawa 1987.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie na podstawie sekcji „Film” przygotowują prezentację multimedialną będącą

podsumowaniem lekcji.