Absolutyzm we Francji

W czasie swojego panowania w latach 1594-1610 Henryk IV Burbon zdołał nie tylko wygasić konflikt
religijny we Francji, ale także wzmocnił władzę królewską. Powołał urząd intendentów, którzy
zarządzali prowincjami w imieniu monarchy. Król dbał o gospodarkę kraju, zabiegał o rozwój
rzemiosła i zakładanie kolonii, ograniczając opodatkowanie i cła związane z handlem zbożem.
Zwiększenie dochodów władcy pozwoliło na modernizację armii, dzięki czemu Francja uzyskała
silniejszą pozycję w Europie i mogła skutecznie prowadzić politykę zagraniczną.
Po nagłej śmierci Henryka IV w 1610 r. na króla Francji koronowano jego 9-letniego, który objął rządy
jako Ludwik XIII. Ze względu na jego wiek władzę sprawowała jego matka co doprowadziło do
osłabienia władzy królewskiej. Ponownie wybuchły wojny religijne. Kryzys udało się zahamować
dopiero kiedy w bliskich doradcach króla znalazł się kardynał Armand de Richelieu. Głównym celem
kardynała stało się zreformowanie aparatu urzędniczego, polegające na tym aby powoływać
urzędników ze względu na ich kwalifikacje a nie pochodzenie. W miejsce arystokratycznej rady
wprowadzono rząd, tworzony przez ministrów dysponujących wiedzą i doświadczeniem. Richelieu
objął funkcję pierwszego ministra, czyli premiera. Zmniejszono uprawnienia samorządów miast i
parlamentów prowincjonalnych, a umocniono urząd intendentów, którzy byli mianowani przez króla.
Od 1614 r. władza przestał również zwoływać Stany Generalne czyli francuski parlament. W celu
zlikwidowania opozycji uszczuplono przywileje szlacheckie, a posiadającym dużą autonomię
protestantom wypowiedziano otwartą wojnę. Po 14-miesięcznym oblężeniu w 1628 r. padła ostatnia
twierdza hugenotów we Francji – La Rochelle. Protestanci stracili swoje prawa polityczne, zachowali
jednak swobodę kultu.
Zmiany doprowadziły do powstania absolutyzmu, czyli ustroju, w którym król sprawuje całkowicie
suwerenną władzę, niezależny od nikogo. Władca jednak uwzględniać zasady religii i zwyczaje
dynastyczne.
W 1643 r. po śmierci Ludwika XIII, na króla koronowano jego 5-letniego syna Ludwika XIV. W jego
imieniu władzę sprawowała matka – królowa Anna Austriaczka oraz następca Richelieu pierwszy
minister kardynał Jules Mazarin. Ten niestabilny okres próbowali wykorzysta wszyscy niezadowoleni
z utraconych praw i przywilejów. W latach 1648-1653 przeciwko królewskiemu absolutyzmowi
wystąpiły różne grupy społeczne – od arystokracji przez hugenotów, po biedotę wsi i miast. Najpierw
w Paryżu wybuchła rebelia z żądaniami zakazu nakładania nowych podatków, bez zgody parlamentu,
zlikwidowania urzędu intendentów i zniesienia możliwości aresztowania obywateli bez wyroku sądu.
Mazarin poszedł po pozorną ugodę, ale z czasem zaostrzył spór. W efekcie rozpoczęła się regularna
wojna domowa do której w krótce przystąpili arystokraci, którzy pragnęli przywrócenia przywilejów.
Ostatecznie nazwano to frondami które Mazarin zdołał stłumić. Stłumiono też towarzyszące temu
powstania chłopskie. W końcu elity pogodziły się z wprowadzeniem absolutyzmu, traktując go jako
gwarancję pokoju i bezpieczeństwa.
W 1661 r. po śmierci Mazarina Ludwik XIV zlikwidował urząd pierwszego ministra i w wieku 22 lat
rozpoczął samodzielne rządy. Wypowiedział on wtedy słynne słowa „Państwo to ja”. Za jego
panowanie nie zwoływano Stanów Generalnych. System rządów opierał się rozwiązaniach
zaprowadzonych w czasach Richelieu i Mazarina. Najwyższa władza należała do samego króla,
którego wspierali wybrani przez niego samego ministrowie tworzący rady i inne instytucje centralne.
Urzędnicy średniego i wyższego szczebla wywodzili się z mieszczaństwa ale dzięki swojej pracy
zdobywali tytuły szlacheckie i tworzyli tzw. szlachtę urzędniczą. Ludwik XIV dążył do zlikwidowania
 Absolutyzm we Francji
uzyskania pełnej kontroli nad państwem i jego mieszkańcami. Rozbudowano cenzurę i policję,
zwiększono nadzór nad obywatelami, każdy mógł być aresztowany bez wyroku sądu.
Dwór królewski był centrum życia politycznego, dworskiego i kulturalnego. Na jego potrzeby w
Wersalu pod Paryżem wzniesiono monumentalny pałac otoczony malowniczym ogrodem. Na stałe
zamieszkiwali tam członkowie rodziny, a także wszyscy ważniejszy urzędnicy. W ten sposób
pozostawali oni pod ścisłą kontrolą króla.
Ludwik starał się ograniczyć wpływy papieża we Francuskim Kościele Katolickim aby uniezależnić go
od obcych wpływów, ale jednocześnie w 1685 r. podjął decyzję o zniesieniu Edyktu nantejskiego,
który gwarantował tolerancję religijną, co zmusił do opuszczenia kraju znaczną część protestantów.
Ludwik potrzebował pieniędzy aby utrzymywać takie potężne państwo, dlatego szukał źródeł
dochodów. Zadanie to zlecił generalnemu kontrolerowi finansów, którym był współpracownik
Mazarina Jean-Baptiste Colbert. Postanowił on zastosować merkantylizm. Zakładała ona, że
podstawą rozwoju gospodarczego jest dodatni bilans handlowy z zagranicą, a więc kiedy dochody
eksportu przeważają wydatki importu. Colbert dążył do:
-zwiększenia Francuskiej produkcji rzemieślniczej
-ochrony własnego rynku przed zalewem obcych towarów
- ułatwienia w handlu poprzez likwidację ceł wewnętrznych i rozbudowę dróg i kanałów
śródlądowych.
Działania te nie dały zamierzonych efektów. Sąsiednie państwa zniechęcone wysokimi cłami
zaprzestały importu lub rozpoczęły wojny celne z Francją. Angielska flota podejmowała próby
blokowania francuskich portów.
Francja zajęła szereg ziem na pograniczu z Niderlandami korzystając z wojny trzydziestoletniej którą
prowadzili Habsburgowie i konfliktów wewnętrznych Anglii. Uzyskiwał terytoria nie tylko na skutek
wojen ale także poprzez politykę Reunionów polega ona na zajmowaniu pojedynczych miast i
niewielkich terytoriów na pograniczach na podstawie wyroków wydawanych przez francuskie sądy.
Ta strategia ostatecznie doprowadziła do wybuchu wojny w 1689r. w której przeciwko Francji stanęli
wszyscy jej sąsiedzi i Anglia, Holandia i Szwecja. W 1697r. zawarto pokój zgodnie z którym Ludwik XIV
utracił wiele niedawnych nabytków. Kolejne niepowodzenie przyniosła Francji wojna o sukcesję
hiszpańską (1701-1714), która wybuchła po śmierci ostatniego władcy z hiszpańskiej linii
Habsburgów. Chodź ostatecznie Ludwik posadził na hiszpańskim tronie swojego wnuka zapłacił za to
kryzysem gospodarczym na skutek tej wojny.
Za panowania Ludwika XIV Francja stała się artystycznym centrum Europy. Władca był hojnym
mecenasem artystów – malarzy, rzeźbiarzy, architektów i muzyków. Ustanowił trzy Królewskie
Akademie Malarstwa i Rzeźby, Muzyki oraz Architektury. Opiekował się również Akademią Francuską,
która miała troszczyć się o rozwój języka francuskiego i literatury.