IŚ Fizyka 2

W. C. Roentgen ( Nobel 1901)

Światło ma podwójną naturę:
przejawia własności fal i cząstek

Istnieje ciągłe przejście pomiędzy tymi

własnościami wzdłuż spektrum fal
elektromagnetycznych

– Dla niskich częstości (fale radiowe) fotony

mają znikomo małą energię i własności
falowe dominują.
– Zakres optyczny: fale/cząstki
– Dla wysokich częstości (promienie
Roentgena, gamma) dominują własności
cząstkowe promieniowania (pojedyncze
fotony)
Promienie Roentgena
- odkrycie i wytwarzanie
- własności (promieniowanie ciągłe i
dyskretne)
- prawo Moseleya: uporządkowanie układu
okresowego Mendelejewa
- zastosowanie promieni Roentgena do
badania struktur periodycznych
(prawo Bragga)

M. Mulak 1
IŚ Fizyka 2

M. Mulak 2
IŚ Fizyka 2

M. Mulak 3
IŚ Fizyka 2

Wykorzystanie promieni
Roentgena do badań
struktury kryształów:
własności falowe

M. Mulak 4
IŚ Fizyka 2

Obraz dyfrakcyjny Lauego

M. Mulak 5
IŚ Fizyka 2

Idea dyfrakcji Bragga

nλ = 2d sin θ

nλ = 2d sin θ
d = odległość pomiędzy
płaszczyznami sieci
λ = długość fali
θ = kąt odbicia
λ ∼ 0.1 nm (odległości
warstw
międzyatomowych)

E ∼ 10 -100 keV

M. Mulak 6
IŚ Fizyka 2

Max von Laue: falowy charakter promieni X

– dyfrakcja na krysztale

Braggowie – ojciec i syn

– 1913 - 1914
– rozpraszanie promieni X można sobie
wyobrazić jako odbicie od płaszczyzn
sieciowych
– zastosowanie do określania struktury
atomowej Zdjęcie rentgenowskie DNA
– Nagroda Nobla 1915 (Rosalind Franklin, 1952)
decydujący dowód na strukturę podwójnej helisy

William & Lawrence Bragg

M. Mulak 7
IŚ Fizyka 2

Opalizacja
efekt Bragga dla składowych światła Światło jako cząstki
białego na makromolekułach

Ubarwienie motyli
Wiekszość barw
różnego rodzaju
pigmenty zawartych w łuskach na
skrzydłach.
Efekt fotoeketryczny
Wyjątki:
tropikalne Morpho i polskie mieniaki
↓

Łuski przezroczyste - barwa powstaje w

skutek interferencji fal świetlnych

(barwy strukturalne)

M. Mulak 8
IŚ Fizyka 2

Efekt Comptona
Własności światła zależą od
eksperymentu:

- propagacja światła: fala

Klasycznie: ta sama
częstotliwość (długość fali)

Teoria kwantowa: fala

rozproszona dłuższa !
- oddziaływanie z materią: fotony

h
p=
λ
E = hf

M. Mulak 9
IŚ Fizyka 2

Falowa natura cząstek

Mechanika falowa

Funkcja falowa Ψ(x) i jej interpretacja

Zasada nieoznaczoności Heisenberga

Louis-Victor de Broglie,
the 7th Duke de Broglie,
(1892-1987)
h
p=
λ From: Harris Benson,
University Physics

M. Mulak 10
IŚ Fizyka 2

Fale materii (de Broglie’a) Dualna natura światła
koncepcja fotonu

L.V. de Broglie (1892-1987)
Nagroda Nobla 1929 (rozprawa doktorska) E hf h
p= = =
„Natura kocha symetrię” c c λ
„hipoteza” de Broglie’a czysto teoretyczna!
Światło 
natura dualistyczna
Materia również!
Elektrony, protony jako cząstki przejawiają Wkrótce potwierdzona doświadczalnie:
własności falowe

1927 Davisson, Germer; (Bell Telephone Lab.)

λ, f odbijanie wiązki elektronów od niklowej tarczy

obraz dyfrakcyjny jak dla prom. X
(1921, Debye, Sherrer)
h h 1928 G.P. Thomson; dyfrakcja elektronów na
λ= = długość fali cząstki cienkiej polikrystalicznej folii metalowej
p mv * J.J. Thomson odkrycie elektronu (1898)

E = hf energia cząstki

M. Mulak 11
IŚ Fizyka 2

Fala stojąca

λ
l = n⋅
2
Długość struny = całkowita wielokrotność
połówek fali

M. Mulak 12
IŚ Fizyka 2

Początek rewolucji
Heisenberg, Schroedinger, Dirac, Born

Funkcja falowa cząstki

zasada komplementarności:
elektron = fala stojąca „rozpięta” na własności falowe i cząstkowe uzupełniają się
orbicie Bohra

 
interesujący związek z modelem Bohra

2π r = nλ  nh nh
  ⇒ 2π r = ⇒ mvr = = nh
λ = h  mv 2π
 mv 
warunek kwantowania L = mvr = nh
3 postulat Bohra!
n = 1,2,3,...

Obraz falowo-mechaniczny naturalnie

prowadzi do kwantyzacji L

M. Mulak 13
IŚ Fizyka 2

• Louis de Broglie (1923): materia

przejawia również dualizm falowo
korpuskularny, podobnie jak światło. Promienie
Roentgena
• Długość fal materii jest bardzo mała
(poza zasięgiem eksperymentu !)
• Dyfrakcja elektronów (neutronów)
dopiero na poziomie atomowym.
• Doświadczenie Davissona i Germera
(dyfrakcja i interferencja fal
elektronowych).

elektrony

From: Harris Benson,

University Physics

M. Mulak 14
IŚ Fizyka 2

Cząstki jako fale

dyfrakcja elektronów
(doświadczenie z dwoma
szczelinami)

From: Harris Benson,

University Physics

M. Mulak 15