UNIVERSITETI “FEHMI AGANI” GJAKOVË

FAKULTETI I MJEKËSISË
PROGRAMI: INFERMIERI

PUNIM DIPLOME

REFUZIMI I VAKSINIMIT KUNDËR COVID –19

Mentorja : Punoi:
Prof. Asoc. Dr. Antigona Ukëhaxhaj Vanesa Mehmeti

Gjakovë, 2022

1
Informacione rreth punimit:

Punimi i diplomës me titullin “Refuzimi i vaksinimit kundër Covid –19” është realizuar në
Universitetin “ Fehmi Agani ” të Gjakovës.

Fakulteti i Mjekësisë – Programi Infermieri

Mentorja : Prof. Asc. Dr. Antigona Ukëhaxhaj në Universitetin “ Fehmi Agani ” - Gjakovë .

Ky punim ka gjithsej : 3 kapituj, 3 Figura, 37 faqe.

2
Deklarata e kandidatit
Unë Vanesa Mehmeti me përgjegjësi të plote deklaroj se punimi im me titull ” Refuzimi i
vaksinimit kundër COVID-19” është punim i imi i pa prezantuar dhe publikuar me parë dhe i
bërë nga unë duke u bazuar në rishikim të literaturës.

Nga fillimi deri në përfundimin e këtij punimi kam respektuar dhe jam mbështetur në rregulloren
për Hartimin e Temës se Diplomës te përcaktuar nga Universiteti Publik i Gjakovës ” Fehmi
Agani” .

3
Falenderimet

Do te ishte e pamundur te arrija ne fund te këtij rrugëtimi pa mbështetjen e familjes time dhe i
falënderoj pa fund.

Falënderoj Prof. Asoc. Dr. Antigona Ukëhaxhaj e cila ishte udhëheqëse e kësaj teme për punën e
palodhshme, këshillat dhe mbështetjen e çmuar qe me ofroj gjatë punës time për finalizimin e
këtij punimi. Faleminderit profesorësh.

Faleminderit të gjithëve.

4
Përmbajtja

Abstrakti

1.Hyrje................................................................................................8-9

2. Qëllimi i punimit ...............................................................................10

3. Materiali dhe metodologjia e punimit ...............................................10

4. Kapitulli I – Covid – 19 ........................................................................11

4.1. Ç`është COVID-19?...........................................................................11

4.2. Si transmetohet COVID-19?..............................................................12

4.3. Kur shfaqen simptomat?.................................................................12-14

4.4. COVID-19 në Kosovë.......................................................................15

5. Kapitulli II- Vaksinat .........................................................................16

5.1. Historiku i vaksinave .......................................................................16

5.2. Llojet e vaksinave kundër COVID-19................................................16-17

5.3. Si merren vaksinat? .........................................................................18

5.4. Reagimi natyral i trupit ....................................................................19

5.5. Kush mund të vaksinohet?...............................................................20-21

6. Kapitulli III – Refuzimi i vaksinimit .....................................................22-23

6.1 Arsyet e refuzimit ............................................................................24-27

6.2 Refuzimi i vaksinimit ne Kosove........................................................28-29

6.3 Faktorët qe ndikojnë ne zgjedhjen e pranimit ose refuzimit te vaksinës...30-31

7. Perfundimi..................................................................................................32

8. Rekomandimet ...........................................................................................32

9. Reyzme........................................................................................................33

10. Referencat.................................................................................................34-35

11. CV..............................................................................................................36

5
Abstrakti

Pandemia e koronavirusit preku pothuajse çdo aspekt të jetës se njerëzve.Studimet zbuluan se

pandemia COVID-19 ndryshoj jetën e njerëzve, personalitetin e tyre, shumë nga ta u bën
ekstrovertë më pak të hapur, me pak të këndshëm dhe me pak te ndërgjegjshëm krahasuar me
vitet para pandemisë.

Sot udhëzimet dhe zbulimet e fundit u ndihmojnë njerëzve të kuptojnë me mire rrezikun dhe si të
mbrojnë veten dhe të tjerët, çfarë veprimesh duhet ndërmarr nëse ekspozohemi ndaj Covid-19
dhe çfarë veprimesh mund të ndërmarrim nëse janë të sëmur ose rezultojnë pozitiv me virus.

Covid-19 ndryshon me kalimin e kohës. Mbrojtja e ofruar nga vaksinat aktuale kundër infektimit
dhe transmetimit simptomatik është me i vogël se ajo kundër sëmundjeve të renda dhe
zvogëlohet me kalimin e kohës veçanërisht ndaj varianteve te Covidit-19 qe qarkullojnë
aktualisht.

Qëllimi i punimit: ishte te dihet me shume rreth vaksinimit.

Materiali dhe metodologjia e punimit: hartimi i këtij punimi është realizuar rishikim literature, ku
kemi përdorur literaturën e fundit dhe gjetjet rreth kësaj problematike.

Përfundimi: gjithashtu gjate kësaj pandemie kishte edhe dilema dhe hezitim në vaksinimin
kundër Covid-19 në përfundim të këtij punimi arritëm në konkluzion se në refuzimin e
vaksinimit kundër covid-19 ndikuan shumë faktor nder ta ishin dezinformim, mitet që ndikojnë
ne fatalitet, ndikimi i politikave, karantinimi i popullsisë e shumë të tjerë.

Fjalët kyçe: Covid-19, vaksinimi, refuzimi, infektimi

6
Abstract

Recent studies have discovered that COVID-19 pandemic has changed people’s lives,
personalities etc., many of them became extroverts, less sociable, less pleasant and more
unconscionable compared to the pre-pandemic years.

The COVID-19 pandemic has touched almost every aspect of people’s lifestyle.

Recent discoveries and guidelines help people to understand the risk of COVID-19 pandemic
and how to protect yourself and everyone else, what are the measures you should take if you get
exposed to COVID-19, and when we get infected with the virus and become sick.

COVID-19 continues to spread globally, even though in the beginning people hesitated to get
vaccinated nowadays the majority of the world’s population are vaccinated with one or two
doses.

The protection that COVID-19 vaccine offers against infection and transition of the virus is
lower compared to other vaccines against different illnesses, and over time is less effective
especially against new variants of the virus.

During the pandemic period there was a lot of dilemma and hesitation on vaccines effectivity
against COVID-19 and in this paper we reached into conclusion that the refusal of vaccination
against COVID-19 was affected by a lot of disinformation, myths that affects fertility, politics
impact, quarantine protocols etcetera.

Key words: COVID-19, vaccination, refusal

7
1.Hyrje
COVID-19 është një infeksion viral shumë i transmetuese dhe patogjen i shoqëruar nga sindroma
e rëndë akute e frymëmarrjes. Analiza gjenomike zbuloi se SARS-CoV2 ka lidhje filogjenetike
me viruse të rënda të ngjashme me sindromën respiratorë akute (si SARS), prandaj lakuriqët e
natës mund të jenë rezervuari i mundshëm primar. Covid-19 është një virus me një ARN të
vetëm dhe me diametër afërsisht 60–140 nm. Ka formë eliptike ose rrumbullakët ne formë
kurore. Sipërfaqja e saj është e mbeshtjellur me një membranë glukoproteinike që është e
ndjeshme ndaj detergjenteve dhe dezinfektuesve. Si gjithë familja e Koronave po ashtu Covid-19
është e ndjeshme ndajë temperaturave të larta por mund ti mbijetojë temperaturave deri ne 0ºC.1

Në dhjetor 2019, disa qendra shëndetësore në Wuhan, në provincën Hubei të Kinës, raportuan
një grup pacientësh me pneumoni me etiologji të panjohur. Paraqitjet e tyre klinike ishin të
ngjashme me ato të shpërthimit të SARS që ndodhi në 2003.3–5 COVID-19 është sëmundja e
tretë e koronavirusit që shkakton shpërthime të shëndetit publik dhe është përhapur më shpejt
dhe gjerësisht sesa SARS dhe sindroma e frymëmarrjes në Lindjen e Mesme (MERS). COVID-
19 tani është pandemi, me miliona raste të konfirmuara dhe disa mijëra vdekje të lidhura me
sëmundjen që kur rastet e para u njohën në dhjetor 2019, SARS-CoV-2 është përhapur në mbarë
botën, me rastet dhe vdekjet duke u rritur me mijëra çdo ditë.

SARS-CoV-2 transmetohet midis njerëzve nëpërmjet pikave të frymëmarrjes të cilat prodhohen

kur një individ i infektuar flet, teshtin ose kollitet. Transmetimi nga kontakti me sipërfaqet e
kontaminuara, është i mundur me shkallë të lartë të kontaminimit të dyshemeve dhe të shputave
të personelit të kujdesit shëndetësor. Virusi është i qëndrueshëm deri në 72 orë në plastike dhe
çelik inox, 24 orë në karton dhe 4 orë në bakër. Zakonisht përhapet nga personat me simptoma por
mundë të përhapet nga persona a simptomatikë (persona që nuk shfaqin simptoma). 2

1
COVID-19 infection: Origin, transmission, and characteristics of human coronaviruses Muhammad
Adnan Shereen 1 2, Suliman Khan 1, Abeer Kazmi 3, Nadia Bashir 1, Rabeea Siddique 1
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32257431/

2
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7410412/

8
Vaksinimi është një nga fitoret më të mëdha të mjekësisë. Vaksinat zakonisht ndërtohen nga
pjesë të virusit ndaj të cilave organizmi nxitet që të prodhoj antitrupa. Vaksinat janë preparate
imunobiologjike të cilat kur futen në organizmin e njeriut në sasi të vogla provokon imunitetin
specifik. Pra vaksina është formë e dobësuar ose inaktive e një bakteri, virusi ose toksine.
Organizmi prodhon antitrupa ose qeliza imunitare kundër baktereve, viruseve ose toksinave
përkatëse. Parandalimi me vaksina është metoda më e mire dhe më efikase në luftë kundër
sëmundjeve ngjitëse, dhe e vetmja mënyrë për tu mbrojtur nga sëmundjet e caktuara ngjitëse.

9
2.Qëllimi i punimit

Punimi ka për qellim të konstatoj arsyet se pse njerëzit hezitojnë të vaksinohen.

Arsyet e mos vaksinimit dhe cila gjini dhe cilat grup mosha dominojnë në refuzim të vaksinimit.

3.Materiali dhe metodologjia e punimit

Metodat e punës në këtë punim është Rishikim literature duke u bazuar në hulumtime të bëra në
vende të ndryshme të botës. Hulumtimet e kërkuara janë të viteve të fundit me qëllim të
mbledhjes se saktë te të dhënave për punimin në fjalë.

Hezitimi i lartë i vaksinës, edhe gjatë pandemisë COVID-19, paraqet një problem të rëndësishëm
dhe duhet të bëhen përpjekje të mëtejshme për të mbështetur njerëzit dhe për t'u dhënë atyre
informacion të saktë për vaksinat.

10
4. Kapitulli I – Covid – 19

4.1. Ç’është Covid-19?

Koronaviruset janë një familje e madhe virusesh që përcaktohen nga vargu lipoidi që i rrethon.
Koronaviruset janë emëruar për kulmet e ngjashme me kurorën në sipërfaqen e tyre. Ekzistojnë
katër nën-grupe kryesore të koronavirusëve, të njohur si: alfa, beta, gama dhe delta. COVID-19
është një infeksion viral shumë i transmetueshëm dhe patogjen i shkaktuar nga sindroma e rëndë
akute e frymëmarrjes koronavirus 2 (SARS-CoV-2), e cila u shfaq në Wuhan, Kinë dhe u përhap
në të gjithë botën. COVID-19 ka prekur miliona njerëz dhe ka vënë një barrë të pashembullt mbi
sistemet e kujdesit shëndetësor, si dhe ekonomitë në të gjithë botën. Infeksionet e rënda të
sindromës akute të frymëmarrjes koronavirus 2 (SARS-Cov-2) dhe sëmundjet që rezultojnë,
sëmundja koronavirus 2019 (COVID-19) janë përhapur në miliona njerëz në mbarë botën.
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) e shpalli COVID-19, një pandemi në mars 2020 .
SARS-CoV-2 ka prekur mbi 105 milionë njerëz dhe ka marrë mbi 2.29 milionë jetë në mbarë
botën, që nga 5 shkurti 2021. Vendet më të prekura kanë qenë Shtetet e Bashkuara të Amerikës,
me mbi 26.7 milionë raste dhe 456,000 vdekje, dhe India, me mbi 10.8 milion raste dhe 155,000
vdekje që nga 5 shkurt 2021. COVID-19 ka ndikuar negativisht në shëndetin dhe mënyrën e
jetesës së njerëzve, si dhe në ekonominë në të gjithë botën Deri më sot, bota ka paguar një taksë
të lartë në këtë pandemi për sa i përket humbjeve të jetëve njerëzore, pasojave ekonomike dhe
rritjes së varfërisë. Që nga zbulimi i koronavirusit të ri, SARS-CoV-2, shkencëtarët kanë
debatuar për origjinën e tij. Është spekuluar se SARS-CoV-2 është produkt i manipulimeve
laboratorike. Sidoqoftë, të dhënat gjenetike nuk e mbështesin këtë hipotezë dhe tregojnë se
SARS-CoV-2 nuk rrjedh nga një shtyllë e virusit të njohur më parë.Fig.1.Covid-13

3
https://link.springer.com/article/10.1007/s13577-021-00512-4

11
4.2. Si transmetohet COVID-19?

SARS-CoV-2 transmetohet midis njerëzve nëpërmjet pikave të frymëmarrjes të cilat prodhohen

kur një individ i infektuar flet, teshtin ose kollitet Transmetimi i fomitit, transmetimi nga
kontakti me sipërfaqet e kontaminuara, është i mundur me shkallë të lartë të kontaminimit të
dyshemeve dhe të shputave të personelit të kujdesit shëndetësor, sipërfaqja e telefonave celularë
në vendet e banimit të pacientëve me Covid-19 të konfirmuar. Virusi është i qëndrueshëm deri në
72 orë në plastikë dhe çelik inox, 24 orë në karton dhe 4 orë në bakër. Kështu, individët që kanë
rënë në kontakt me sipërfaqet e infektuara mund të infektohen nëse prekin sytë, gojën ose
hundën.4

4.3. Kur shfaqen simptomat dhe cilat janë ato?

Tek Covid-19 koha mesatare që mund të shfaqen simptomat është rreth 5 ditë. Rrallë simptomat
shfaqen brenda 2 ditëve pas ekspozimit. Tek shumica e personave simptomat shfaqen brenda 12
ditëve por ka pasur raste kur simptomat janë shfaqur në ditën e 14. Disa persona mundë ta kenë
Covid-19 dhe të mos shfaqin kurrë simptoma. Të tjerë mundë të kenë simptoma shumë të lehta,
prandaj është e detyrueshme te vet izolohen për 14 ditë.

Pacientët me infeksion SARS-CoV-2 mund të shfaqin simptoma që variojnë nga të lehta në të

rënda, ku një pjesë e madhe e popullsisë janë bartës asimptomatikë, pacientët simptomatikë me
COVID-19 zhvillojnë një sindromë klinike të ngjashme me atë të gripit. Studimeve që përfshinin
pacientë me COVID-19 tregoi se shumica e pacientëve me sëmundje klinike paraqitën ethe,
kollë, dispne dhe dhimbje të fytit si simptoma të raportuara zakonisht. Simptoma të tjera të
raportuara ishin mesatarisht të zakonshme dhe përfshinin të vjella, nauze, diarre, lodhje,
kongjestion të faringut, dhimbje koke, prodhim të pështymës dhe anoreksi. Simptomat më pak të
raportuara ishin dhimbje barku, humbja e shijes, aromës, marramendje dhe dhimbje gjoksi.
Shumica e këtyre simptomave u shfaqën brenda 11 ditëve pas infektimit, por kjo mund të
ndryshojë në varësi të moshës dhe sëmundjeve shoqëruese

Simptomat gastrointestinale si të vjella, diarre dhe dhimbje barku përshkruhen në 2-10% të

pacientëve me COVID-19 dhe në 10% të pacientëve, diarreja dhe nauzeja i paraprijnë zhvillimit
4
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7410412/

12
të etheve dhe simptomave të frymëmarrjes. Pacientët me COVID-19 zakonisht tregojnë ulje të
numrit të limfociteve dhe eozinofileve, vlera mesatare më të ulëta të hemoglobinës, si dhe rritje
të WBC, numrit të neutrofileve dhe niveleve serike të CRP, LDH, AST dhe ALT. Për më tepër,
nivelet fillestare të CRP në serum janë raportuar të jenë një parashikues i pavarur për zhvillimin
e infeksionit të rëndë COVID-19. Megjithëse objektivi kryesor i infeksionit me koronavirus
është mushkëria, shpërndarja e gjerë e receptorëve ACE2 në organe mund të çojë në dëmtime
kardiovaskulare, gastrointestinale, veshkave, mëlçisë, sistemit nervor qendror dhe okular që
duhet të monitorohen nga afër. Sistemi kardiovaskular shpesh preket, me komplikime duke
përfshirë dëmtimin e miokardit, miokarditin, infarktin akut të miokardit, dështimin e zemrës,
disritmitë dhe ngjarjet tromboembolike venoze, dhe monitorimi me troponin kardiake me
ndjeshmëri të lartë mund të jetë i dobishëm. Pacientët që paraqesin sindromën e shqetësimit
respirator akut mund të përkeqësohen me shpejtësi dhe të vdesin nga dështimi i shumëfishtë i
organeve i shkaktuar nga e ashtuquajtura "stuhi citokine".5

Simptomat mund të shfaqen 2-14 ditë pas ekspozimit ndaj virusit. Njerëzit me këto simptoma
mund të kenë COVID-19:

 Ethe ose të dridhura

 Kollë
 Gulçim ose vështirësi në frymëmarrje
 Lodhja
 Dhimbje muskujsh ose trupi
 Dhimbje koke
 Humbje e re e shijes ose erës
 Dhimbje të fytit,
 Mbyllje ose rrjedhje e hundës
 Nauze ose të vjella diarreja 6
5
Transmission of SARS-CoV-2: implications for infection prevention precautions Scientific Brief
https://www.who.int/news-room/commentaries/detail/transmission-of-sars-cov-2-implications-for-
infectionprevention-precautions

6
WHO Covid-19,2020.fq.32
https://www.who.int/health-topics/coronavirus#tab=tab_1

13
 Fig.2. Simptomat e Covid-19

4.4. COVID- 19 në Kosovë

Me 13 mars 2020 u konfirmua edhe rasti i parë në Kosovë. Në përgjithësi, situata e pandemisë
COVID-19 në Kosovë u shoqërua me nivele të shtuara të frikës dhe ankthit në nivel individual
dhe shoqëror. Një pjesë e frikë në këtë mënyrë rrjedh nga informacioni i dobët i profesionistëve

14
shëndetësorë për virusin e ri, nga besimi i pakësuar dhe minimal i publikut ndër vite në sistemin
e kujdesit shëndetësor dhe mungesa e furnizimeve të nevojshme për të përballuar pandeminë
ngritën gjithashtu dyshime për efikasitetin dhe efikasitetin e institucioneve për t'iu përgjigjur
menjëherë urgjencës.

Përtej te gjitha këtyre vështirësive Kosova është një nga vendet me numrin më të ulët të të
vdekurve nga COVID-19 në mbarë botën. Qeveria mori menjëherë disa masa për të parandaluar
numrin e madh të infeksioneve. Shkollat u mbyllën (filloi mësimi online për të gjitha nivelet e
arsimit, u mbyllën bizneset dhe u morën masa distancimi social, izolimi dhe karantina. . . Masat
kufizuese të marra synojnë të mbajnë të ulët të sheshtë kurbën e infeksioneve ditore për një kohë
më të gjatë të mundshme. Strategjia për të mbajtur numrat të pranueshëm për nivelet e situatës
për të mundësuar që sistemi shëndetësor të mos mbingarkohet me raste, duke lehtësuar
menaxhimin e përditshëm të pandemisë. Mungesa globale e furnizimeve, si dhe duke pasur
parasysh burimet financiare të një vendi të varfër siç është Kosova, masat e rrepta kufizuese të
vendosura ishin e vetmja strategji e suksesshme që duhej ndjekur7

5. Kapitulli II- Vaksinat

5.1. Historiku i vaksinës

Vaksinat për të parandaluar infeksionin SARS-CoV-2 konsiderohen si qasja më premtuese për
frenimin e pandemisë COVID-19. Disa vaksina kundër COVID-19 janë të disponueshme
globalisht. Pothuajse një vit pas fillimit të pandemisë COVID-19, disa vaksina tani janë përhapur
7
https://www.freiheit.org/sites/default/files/import/2020-06/23116-berxulli-covid19final.pdf

15
në të gjithë botën, duke përfshirë disa që përdorin teknologjinë e re të ARN-së që nuk është
aprovuar kurrë për përdorim te njerëzit më parë. Edhe pse të gjitha këto vaksina janë prodhuar
me shpejtësi rekord, me procese të drejtuara paralelisht për të kursyer kohë, ka pasur shumë
kontrolle dhe balancime për të garantuar sigurin.8

5.2. Llojet e vaksinave kundër COVID-19

1. Vaksinat për COVID-19 të miratuara aktualisht për përdorim janë:

2. Vaksina Moderna;
3. Vaksina Oxford/AstraZeneca;
4. Vaksina Pfizer/BioNTech;
5. Vaksina Janssen (aktualisht nuk disponohet);
6. Vaksina Novavax (aktualisht nuk disponohet);
7. Vaksina Valneva (aktualisht nuk disponohet).9

Këto pjesë quhen antigjene, qe janë më së shpeshti pjesë e mikroorganizmave, mikroorganizma

të vdekur ose të dobësuar, ose toksinave të tyre. Megjithatë, tash janë zbuluar edhe shumë
metoda tjera për krijimin e vaksinave gjenetike si ARN apo ADN Vaksinat. Programet e
shëndetit publik të vaksinimit masiv kanë çuar në kontrollin e sëmundjeve ngjitëse kundër të
cilave është duke u luftuar ende. Vaksinimi është suksesi më i madh mjekësor i shekullit të XX-
të dhe vaksinimi ka shpëtuar më shumë jetë se çdo ndërhyrje tjetër mjekësore në histori.
Vaksinat përgjithësisht tolerohen shumë mire nga ana e organizmit dhe nuk shkaktojnë
çrregullime. Dobitë e vaksinave i tejkalojnë rreziqet që vetë vaksinat mbartin. Vaksinat nuk
mbrojnë vetëm individin por të gjithë komunitetin. Kur merrni një vaksinë, sistemi juaj imunitar
përgjigjet. Vaksinat përmbajnë pjesë të dobësuara ose joaktive të një organizmi të caktuar
(antigjen) që shkakton një përgjigje imune brenda trupit .10

8
https://www.uptodate.com/contents/covid-19-vaccines#:~:text=INTRODUCTION%20Vaccines%20to%20prevent
%20SARS,candidates%20under%20evaluation%20%5B1%5D.

9
https://www.nhs.uk/conditions/coronavirus-covid-19/coronavirus-vaccination/coronavirus-
vaccine/

10
Dedushaj I :Vaksinimet kundër sëmundjeve ngjitëse - Vaksinoprofilaksia, Prishtinë. 1994 Fq. 24-32.

16
Shumë vaksina janë bërë nga vetë virusi, ose të dobësuara ose të vrarë, të cilat do të nxisin
antitrupat të lidhen dhe të vrasin një virus të gjallë. Vaksinat janë te ndryshme sipas sëmundjes
që kërkojmë të luftojmë. Ato mund të përbëhen nga mikroorganizma te çaktivizuar (të vrarë) ose
të zbutur (të bërë të padëmshëm), ose nga pjesë të tyre, ose madje nga substanca që ato
prodhojnë, të cilat quhen toksina e të bëra jo aktive. Vaksinat veprojnë duke nxitur një sistem
natyral mbrojtjeje: sistemin imunitar. Ky sistem ka për qellim të prodhojë antikorpe dhe qeliza
mbrojtëse të cilat janë të afta të pengojnë shfaqjen e sëmundjes. Vaksinat luftojnë sëmundje
infektive të rrezikshme për të cilat nuk ekziston ndonjë terapi ose për të cilat terapia nuk është
gjithmonë e efektshme.

5.3. Si merret vaksina?

Vaksina mund të merret në mënyra të ndryshme. Shumica e vaksinave jepen përmes një
injeksioni në muskul, në indin nënlëkuror ose në lëkurë. Disa vaksina te pakta jepen në formën e
vaksinës orale (përmes gëlltitjes). Parimi i një vaksine është i thjeshtë: patogjenë të dobësuar ose
të vdekur ose përbërës së tyre jepen si substancë vaksinuese. Sistemi imunitar reagon ndaj
këtyre, në të njëjtën mënyrë sikurse ndaj patogjenëve normal te sëmundjeve, duke krijuar për

17
qëllim mbrojtës antitrupa dhe qeliza mbrojtëse, si dhe qeliza përkatëse memorizuese. Gjatë
kontaktit me patogjenë të vërtetë, këta antitrupa mbrojnë menjëherë. Përderisa qelizat
memorizuese kujdesën për një mbrojtje afatgjate nga patogjenët infektiv. Vaksinat janë shumë
efikase. Megjithatë asnjë vaksinë nuk mund ti mbroje të gjithë të vaksinuarit 100%
( përqind )ndaj sëmundjeve përkatëse.11

Fig.3. Vaksina kundër Covid-19

5.4. Reagimi natyral i trupit

Një patogjen është një bakter, virus, parazit ose kërpudhat që mund të shkaktojë sëmundje
brenda trupit. Çdo patogjen përbëhet nga disa nënpjesë, zakonisht unike për atë patogjen specifik
dhe sëmundjen që shkakton. Nënpjesa e një patogjeni që shkakton formimin e antitrupave quhet
antigjen. Antitrupat e prodhuar në përgjigje të antigjenit të patogjenit janë një pjesë e
rëndësishme e sistemit imunitar. Ju mund t'i konsideroni antitrupat si ushtarët në sistemin
mbrojtës të trupit tuaj. Çdo antitrup, ose ushtar, në sistemin tonë është i trajnuar për të njohur një
11
Isuf Dedushaj. EPIDEMIOLOGJIA. Prishtinë 1997. Fq. 156-157, 194

18
antigjen specifik. Ne kemi mijëra antitrupa të ndryshëm në trupin tonë. Kur trupi i njeriut
ekspozohet ndaj një antigjeni për herë të parë, duhet kohë që sistemi imunitar të përgjigjet dhe të
prodhojë antitrupa specifikë për atë antigjen.

Ndërkohë, personi është i prirur të sëmuret. Pasi të prodhohen antitrupat specifikë të antigjenit,
ata punojnë me pjesën tjetër të sistemit imunitar për të shkatërruar patogjenin dhe për të ndaluar
sëmundjen. Antitrupat ndaj një patogjeni në përgjithësi nuk mbrojnë kundër një patogjeni tjetër,
përveç kur dy patogjenë janë shumë të ngjashëm me njëri-tjetrin, si kushërinjtë. Pasi trupi
prodhon antitrupa në përgjigjen e tij primare ndaj një antigjeni, ai gjithashtu krijon qeliza kujtese
që prodhojnë antitrupa, të cilat mbeten të gjalla edhe pasi patogjeni mposhtet nga antitrupat.
Nëse trupi ekspozohet ndaj të njëjtit patogjen më shumë se një herë, përgjigja e antitrupave është
shumë më e shpejtë dhe më efektive se herën e parë, sepse qelizat e kujtesës janë gati për të
pompuar antitrupa kundër atij antigjeni. Kjo do të thotë se nëse personi ekspozohet ndaj
patogjenit të rrezikshëm në të ardhmen, sistemi i tij imunitar do të jetë në gjendje të përgjigjet
menjëherë, duke u mbrojtur nga sëmundjet.12

5.5. Kush mund të vaksinohet?

Vaksina është e sigurt dhe efektive për të gjithë individët e moshës 18 vjeç e lart. Në përputhje
me Udhërrëfyesin e Prioritizimit të OBSH-së dhe Kornizën e Vlerave të OBSH-së, duhet t'u
jepet përparësi të rriturve, punonjësve shëndetësorë dhe personave me imunitet të
kompromentuar.

Vaksina Astra-Zeneca mund t'u ofrohet njerëzve që kanë pasur COVID-19 në të kaluarën. Por
individët mund të zgjedhin të vonojnë vaksinimin për 3 muaj pas infeksionit.

https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/how-do-vaccines-work?
12

adgroupsurvey={adgroupsurvey}&gclid=EAIaIQobChMIo5bgkqO6-
gIVdJBoCR0tmAqkEAAYASAAEgLC0_D_BwE

19
Çfarë vaksine mund të marr?

Zakonisht nuk mund të zgjidhni se cilën vaksinë mund te merrni, duhet qe te caktohet nj takime
qe janë te përshtatshme për te.

A duhet të vaksinohen gratë shtatzëna dhe ato në gji?

OBSH rekomandon përdorimin e vaksinës ChAdOx1-S [rekombinante] COVID-19 tek gratë

shtatzëna vetëm kur përfitimet e vaksinimit për gruan shtatzënë tejkalojnë rreziqet e mundshme.
Për të ndihmuar gratë shtatzëna të bëjnë këtë vlerësim, atyre duhet t'u sigurohet informacion në
lidhje me rreziqet e COVID-19 në shtatzëni, përfitimet e mundshme të vaksinimit në kontekstin
lokal epidemiologjik dhe kufizimet aktuale të të dhënave të sigurisë tek gratë shtatzëna.

OBSH nuk rekomandon testimin e shtatzënisë përpara vaksinimit. OBSH nuk rekomandon
shtyrjen e shtatzënisë ose ndërprerjen e shtatzënisë për shkak të vaksinimit.

Vaksina Astra-Zeneca nuk është një vaksinë e virusit të gjallë, prandaj biologjikisht dhe
klinikisht nuk ka gjasa të përbëjë rrezik për fëmijën që ushqehet me gji. OBSH nuk rekomandon
ndërprerjen e ushqyerjes me gji për shkak të vaksinimit.13

Për shembull: nëse jeni shtatzënë ose nën 40 vjeç, zakonisht do t'ju ofrohen takime për vaksinat
Pfizer/BioNTech ose Moderna, nëse jeni nën 18 vjeç, do t'ju ofrohet vetëm vaksina
Pfizer/BioNTech.

Ju duhet të bëni të njëjtën vaksinë për dozën e parë dhe të dytë, përveç nëse keni pasur efekte
anësore serioze (si një reaksion alergjik serioz) pas dozës së parë. Shumica e njerëzve do t'u
ofrohet një dozë përforcuese e vaksinës Pfizer/BioNTech ose vaksinës Moderna. Kjo do të thotë
se doza juaj përforcuese mund të jetë e ndryshme nga vaksina që keni pasur për 2 dozat tuaja të
para.

Hulumtimet kanë treguar se vaksinat ndihmojnë:

zvogëloni rrezikun për t'u sëmurë rëndë ose për të vdekur nga COVID-19

zvogëloni rrezikun e kapjes ose përhapjes së COVID-19

13
https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/the-oxford-astrazeneca-covid-19-vaccine-what-you-
need-to-know

20
mbrojtur kundër varianteve të COVID-19

Doza e parë duhet t'ju japë njëfarë mbrojtjeje nga 3 ose 4 javë pasi e keni marrë atë. Por ju duhen
2 doza për mbrojtje më të fortë dhe më të qëndrueshme.

Ato mund të shkaktojnë disa efekte anësore, çdo efekt anësor është zakonisht i butë dhe nuk
duhet të zgjasë më shumë se një javë, si p.sh.

 një krah i lënduar nga injeksioni

 ndjenja e lodhjes
 një dhimbje koke
 ndjenja e dhimbjes
 ndjenja ose të qenit i sëmurë
 Efektet anësore më serioze, si reaksionet alergjike ose mpiksja e gjakut, janë shumë të
rralla.14

6. Kapitulli III – Refuzimi i vaksinimit

Hezitimi i vaksinës rezulton nga një proces kompleks vendimmarrjeje, i ndikuar nga një gamë e
gjerë faktorësh kontekstualë, individualë dhe gruporë, si dhe faktorë të veçantë të vaksinës, duke
përfshirë komunikimin dhe median, ndikimet historike, fenë, kulturën, gjininë, socio-ekonomike,
politikën, barrierat gjeografike, përvojë me vaksinimin, perceptimin e rrezikut dhe hartimin e
programit të vaksinimit.

14
https://www.nhs.uk/conditions/coronavirus-covid-19/coronavirus-vaccination/coronavirus-
vaccine/

21
 Përvetësimi i gjerë i vaksinave COVID-19 do të jetë thelbësor për kontrollin e pandemisë
COVID-19. Vaksinat janë zhvilluar në një kohë të paprecedentë dhe kuantifikimi i niveleve të
hezitimit ndaj vaksinimit në popullatën e përgjithshme është me rëndësi. Deri në javën e parë të
janarit 2021, me më shumë se 89 milionë raste të konfirmuara me COVID-19 dhe pothuajse 2
milionë vdekje të konfirmuara nga COVID-19 në mbarë botën , fillimi i vaksinimit kundër
COVID-19 ishte një fener shprese për kthimin e jetës normale. . Megjithatë, ata nxitën diskutime
mbi hezitimin e vaksinimit pasi suksesi i një programi vaksinimi do të varet nga përvetësimi nga
popullata. Hezitimi i vaksinës përkufizohet si vonesa në pranimin, ngurrimi ose refuzimi i
vaksinimit pavarësisht disponueshmërisë së shërbimeve të vaksinimit. Ai është identifikuar nga
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) si një nga 10 kërcënimet kryesore për shëndetin
global në vitin 2019. Hezitimi i vaksinës rezulton nga një proces kompleks vendimmarrjeje, i
ndikuar nga një gamë e gjerë faktorësh kon tekstualë, individualë dhe gruporë, si dhe faktorë të
veçantë të vaksinës, dukë, përfshirë, komunikimin dhe median, ndikimet historike, fenë,
kulturën, gjininë, socio-ekonomike, politikën, barrierat gjeografike, përvojë me vaksinimin,
perceptimin e rrezikut dhe hartimin e programit të vaksinimit. Një studim retrospektiv në shkallë
të gjerë kombinoi të dhënat e publikuara më parë nga 284,381 përgjigje individuale ndaj
sondazhit të Indeksit të Besimit të Vaksinave të kryer në 149 vende midis 2015 dhe 2019 për të
matur besimin (dhe, anasjelltas, hezitimin) dhe identifikoi se besimi në vaksinat mbeti i ulët në të
gjithë Evropën në krahasim me kontinente të tjera. Ndërsa të qenit mashkull, të kesh më pak vite
arsimim, ose të jesh pjesë e grupeve fetare të pakicave u shoqëruan me zvogëlimin e mundësive
për marrjen e vaksinave, besimi në rëndësinë e vaksinave, sjelljet e kërkimit të informacionit dhe
besimi te punonjësit e kujdesit shëndetësor u shoqëruan me shanse në rritje.

Një studim retrospektiv në shkallë të gjerë kombinoi të dhënat e publikuara më parë nga 284,381
përgjigje individuale ndaj sondazhit të Indeksit të Besimit të Vaksinave të kryer në 149 vende
midis 2015 dhe 2019 për të matur besimin (dhe, anasjelltas, hezitimin) dhe identifikoi se besimi
në vaksinat mbeti i ulët në të gjithë Evropën në krahasim me kontinente të tjera. Ndërsa të qenit
mashkull, të kesh më pak vite arsimim, ose të jesh pjesë e grupeve fetare të pakicave u shoqëruan
me zvogëlimin e mundësive për marrjen e vaksinave, besimi në rëndësinë e vaksinave, sjelljet e

22
kërkimit të informacionit dhe besimi te punonjësit e kujdesit shëndetësor u shoqëruan me shanse
në rritje.15

6.1. Arsyet e refuzimit

Ne përdorëm të dhëna nga një sondazh i bazuar në komunitet, "Barometri COVID-19: Opinion
Social", i cili përfshin të dhëna në lidhje me qëllimin për të marrë vaksinat e COVID-19, statusin
shëndetësor dhe perceptimin e rrezikut në Portugali nga shtatori 2020 deri në janar 2021. Ne
kemi përdorur shumë nomi regresion për të identifikuar faktorët që lidhen me synimin për të
vonuar ose refuzuar marrjen e vaksinave kundër COVID-19. Hezitimi i vaksinës COVID-19 në

15
https://www.mdpi.com/2076-393X/9/3/300/htm
European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). COVID-19 Situation Update Worldwide, as of Week 1
2021. 2021. Available online: https://www.ecdc.europa.eu/en/geographical-distribution-2019-ncov-cases
(accessed on 19 January 2021).
MacDonald, N.E.; Eskola, J.; Liang, X.; Chaudhuri, M.; Dube, E.; Gellin, B. Vaccine hesitancy: Definition, scope and
determinants. Vaccine 2015, 33, 4161–4164. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
World Health Organization (WHO). Ten Threats to Global Health in 2019. 2019. Available online:
https://www.who.int/news-room/spotlight/ten-threats-to-global-health-in-2019 (accessed on 20 December 2020).

23
Portugali ishte i lartë: 56% do të prisnin dhe 9% do të refuzonin. Disa faktorë u shoqëruan si me
refuzimin ashtu edhe me vonesën: të qenit më i ri, humbja e të ardhurave gjatë pandemisë,
mungesa e synimit për të marrë vaksinën e gripit, besimi i ulët në vaksinën e COVID-19 dhe
reagimi i shërbimit shëndetësor gjatë pandemisë, perceptimi më i keq i masave të qeverisë,
perceptimi i informacionit të dhënë si jokonsistentë dhe kontradiktor dhe përgjigjja e pyetësorit
përpara publikimit të informacionit në lidhje me sigurinë dhe efikasitetin e vaksinave kundër
COVID-19. Është thelbësore të ndërtohet besimi në vaksinën COVID-19 pasi siguria dhe
efikasiteti i perceptuar i saj ishin të lidhura fort me qëllimin për të marrë vaksinën. Qeveritë dhe
autoritetet shëndetësore duhet të përmirësojnë komunikimin dhe të rrisin besimin.16

Hezitimi i vaksinës përkufizohet si vonesa në pranimin, ngurrimi ose refuzimi i vaksinimit

pavarësisht disponueshmërisë së shërbimeve të vaksinimit . Ai është identifikuar nga Organizata
Botërore e Shëndetësisë (OBSH) si një nga 10 kërcënimet kryesore për shëndetin global në vitin
2019. Hezitimi i vaksinës rezulton nga një proces kompleks vendimmarrjeje, i ndikuar nga një
gamë e gjerë faktorësh kon tekstuale, individualë dhe gruporë, si dhe faktorë të veçantë të
vaksinës, duke përfshirë komunikimin dhe median, ndikimet historike, fenë, kulturën, gjininë,
socio-ekonomike, politikën, barrierat gjeografike, përvojë me vaksinimin, perceptimin e rrezikut
dhe hartimin e programit të vaksinimit . Një studim retrospektiv në shkallë të gjerë kombinoi të
dhënat e publikuara më parë nga 284,381 përgjigje individuale ndaj sondazhit të Indeksit të
Besimit të Vaksinave të kryer në 149 vende midis 2015 dhe 2019 për të matur besimin (dhe,
anasjelltas, hezitimin) dhe identifikoi se besimi në vaksinat mbeti i ulët në të gjithë Evropën në
krahasim me kontinente të tjera. Ndërsa të qenit mashkull, të kesh më pak vite arsimim, ose të
jesh pjesë e grupeve fetare të pakicave u shoqëruan me zvogëlimin e mundësive për marrjen e
vaksinave, besimi në rëndësinë e vaksinave, sjelljet e kërkimit të informacionit dhe besimi te
punonjësit e kujdesit shëndetësor u shoqëruan me shanse në rritje.

Disa studime eksploruan pranimin e vaksinës COVID-19 dhe përcaktuesit e tyre duke përdorur
anketa midis marsit dhe dhjetorit 2020. Këto u kryen në Kinë , Indonezi , Itali , Irlandë , Japoni ,
Mbretëria e Bashkuar , dhe Shtetet e Bashkuara. Përveç kësaj, sondazhet e shumë vendeve janë
ndërmarrë në 7 vende evropiane , 18 vende arabe dhe 19 vende në mbarë botën. Një rishikim i
shpejtë sistematik identifikoi 23 artikuj që përdorën sondazhe për të vlerësuar besimin dhe
16
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9271839/

24
pranueshmërinë për vaksinat COVID-19 . Disa nga këto studime treguan se individët e moshuar
dhe ata me të ardhura dhe nivele më të larta arsimore kishin më shumë gjasa të pranonin një
vaksinë. Faktorë të tjerë të lidhur me më shumë gatishmëri për t'u vaksinuar përfshinin besimin
më të lartë në vendimet e qeverisë , pasi ishin vaksinuar kundër gripit në vitin e kaluar , duke e
perceptuar COVID-19 si një kërcënim për veten dhe komuniteti , duke pasur sigurim
shëndetësor, duke njohur njerëz që ishin të infektuar nga COVID-19 dhe duke qenë profesionist
shëndetësor.

Shumica e këtyre studimeve mbi pranimin e vaksinës COVID-19 u kryen përpara tetorit 2020
kur vaksina ishte ende larg.

Sidoqoftë, individët që ndiheshin të shqetësuar, të trishtuar ose të shqetësuar për shkak të masave
të distancimit fizik çdo ditë kishin shanse më të larta për refuzim sesa ata që nuk i kishin kurrë
ato ndjenja.17

Më shumë pjesëmarrës pa diplomë universitare u përgjigjën se nuk do ta merrnin vaksinën sesa

pjesëmarrësit me diplomë universitare. Situata ishte e kundërt për individët që prisnin përpara se
të merrnin vaksinën, me një përqindje më të lartë për individët me diplomë universitare,
Individët e moshuar kishin më shumë gjasa ta merrnin vaksinën sa më shpejt të ishte e mundur,
Individët me arsim të mesëm ose individë pa arsim ose me arsim bazë kishin më shumë gjasa të
mos merrnin vaksinën kundër COVID-19 sesa individët me diplomë universitare , femrat kishin
shanse më të larta për të vonuar marrjen e vaksinës sesa meshkujt, një probabilitet më i lartë i
vonesës dhe refuzimit u gjet gjithashtu për individët që humbën të ardhurat gjatë pandemisë në
krahasim me ata që nuk i bënë, sa i përket të ardhurave mujore të familjes, nuk kishte ndikim,
individët që e perceptonin gjendjen e tyre shëndetësore si të arsyeshme në krahasim me të mirën
ose shumë të mirë, kishin shanse më të ulëta të refuzimit te vaksinimit, në mënyrë të ngjashme,
individët me sëmundje shoqëruese kishin shanse më të ulëta të refuzimit sesa individët pa
sëmundje shoqëruese, një probabilitet më i lartë i refuzimit u gjet gjithashtu për individët me
fëmijë të moshës shkollore krahasuar me ata pa fëmijë, mungesa e besimit në përgjigjen e

17
https://www.unodc.org/documents/corruption/COVID-19/Policy_paper_on_COVID-
19_vaccines_and_corruption_risks.pdf

25
shërbimit shëndetësor ndaj pandemisë paraqiti një shanse më të lartë refuzimi krahasuar me
individët që ishin shumë të sigurt me përgjigjeje.18

Përqindja e individëve që do të refuzonin të merrnin vaksinën ishte e ngjashme me prevalencën e

raportuar nga studime të tjera, e cila ka lëvizur kryesisht midis 4% dhe 14.2% , megjithëse një
studim në SHBA raportoi se 31% e pjesëmarrësve nuk ishin të gatshëm të merrnin vaksinën
kundër COVID-19 ndërsa një tjetër raportoi se 20% e pjesëmarrësve nuk ishin të gatshëm të
merrnin vaksinën COVID-19 për shkak të efekteve anësore dhe 14% sepse ata nuk kanë nevojë
për vaksinën . Megjithatë, ne zbuluam gjithashtu se 56% e pjesëmarrësve do të prisnin pak ose
shumë kohë për të marrë vaksinën COVID-19. Sipas njohurive tona, vetëm dy studime kanë
eksploruar vonesën për marrjen e vaksinës. Wang et al. zbuloi se 43.7% e individëve do ta
vononin vaksinimin derisa të vërtetohej siguria dhe efikasiteti i vaksinës, dhe Mercadante et al,
zbuloi se 42% e individëve do të prisnin disa muaj përpara se të merrnin vaksinën. Studime të
tjera kanë eksploruar pasigurinë në lidhje me qëllimin për të marrë vaksinën COVID-19, e cila
varionte midis 12% dhe 42% . Megjithatë, këto studime shqyrtuan pasigurinë dhe jo hezitimin.
Ndërsa nuk ka të dhëna të përcaktuara më parë për kërcënimin ndaj imunitetit të tufës dhe nuk
është plotësisht e qartë se sa kohë do të prisnin individët, një frekuencë kaq e lartë e vonesës në
marrjen e vaksinës është shqetësuese dhe kërkon veprim.

Ne gjetëm disa faktorë të lidhur me hezitimin e vaksinës. Refuzimi dhe vonesa e marrjes së
vaksinës COVID-19 ishin më të larta përpara se të publikohej informacioni mbi sigurinë dhe
efikasitetin e vaksinës COVID-19, duke sugjeruar që individët mund të reagojnë ndaj
informacionit të vënë në dispozicion dhe duke ilustruar se si hezitimi është një konstrukt
kompleks, i varur nga koha. që ndikohet nga disa faktorë. Një rishikim sistematik dhe studim
meta-analizë duke përdorur mostra të mëdha, përfaqësuese kombëtare, gjeti rezultate të
ndryshme në krahasim me tonat. Ndërsa pandemia përparonte, përqindja e njerëzve që synonin të
refuzonin vaksinimin u rrit. Megjithatë, analiza përfshinte vetëm studime të kryera deri në tetor
2020, përpara publikimit të informacionit në lidhje me sigurinë dhe efikasitetin e vaksinës së
parë për COVID-19. Një tjetër rishikim sistematik, i cili përfshinte studime të publikuara deri në
tetor 2020, zbuloi se shqetësimet mbi sigurinë dhe efikasitetin e vaksinës ishin ndër arsyet
kryesore për refuzimin e vaksinës . Ky është një nga studimet e para që eksploron hezitimin e
18
https://news.usc.edu/182848/education-covid-19-vaccine-safety-risks-usc-study/

26
vaksinës COVID-19 pas publikimit të informacionit në lidhje me sigurinë dhe efikasitetin e
vaksinave COVID-19. Korniza kohore e analizës sonë na lejoi të vëzhgonim një ndryshim në
qëndrimin ndaj vaksinimit ndaj COVID-19 në Portugali, duke demonstruar kështu aspektin e
ndjeshmërisë ndaj kohës së këtij konstrukti dhe se si perceptimi i efikasitetit dhe komunikimi i
qeverisë mund të ndikojnë në hezitimin e vaksinës. Efikasiteti dhe siguria e lartë e vaksinave
kundër COVID-19 mund të rrisë besimin në to, duke reduktuar kështu hezitimin ndaj vaksinave.
Qeveria duhet të vazhdojë të informojë publikun për efektet anësore për të rritur besimin tek
vaksinat. Do të ishte gjithashtu e rëndësishme të kuptohet se si zbatimi i masave të shëndetit
publik ndikon në hezitimin e vaksinave. Gjatë periudhës sonë të studimit, disa masa të shëndetit
publik, përkatësisht shtetrrethimi, u renditën në nivel bashkie sipas incidencës në secilën komunë
në Portugali. Ne nuk ishim në gjendje t'i llogarisnim këto masa pasi nuk grumbulluam
informacion në lidhje me komunën e pjesëmarrësve. Për më tepër, shumë vende (veçanërisht në
Evropë) janë përballur me valë të treta në fillim të vitit 2021 dhe masat qeveritare
jofarmaceutike janë zbatuar dhe hequr vazhdimisht. . Këto zhvillime të reja në pandemi kanë
ndikuar sigurisht në shkallën e hezitimit të vaksinave. Mbulimi i vaksinimit kundër COVID-19
ka ndikuar gjithashtu në variacionet kohore në hezitimin e vaksinave në një dinamikë
komplekse.19

6.2. Refuzimi i vaksinimit ne Kosove

Vaksinimi kundër COVID-19 në Kosovë, ka filluar bazuar në Planin Shtetëror të vaksinimit

kundër COVID-19, i hartuar nga Komiteti për imunizim kundër COVID-19 në kuadër të
Ministrisë së Shëndetësisë. Ky plan parashihte vaksinimin e 1.2 milionë banorëve të Kosovës në
tre faza.

19
https://ijhpr.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13584-022-00527-8

27
Faza e parë – vaksinimi i 3% të popullatës (54.000 qytetarë) me prioritet: punëtorët shëndetësor;
banorët në shtëpitë e pleqve dhe tërë punonjësit socialë; grup-mosha mbi 80 vjeç; si dhe personat
me sëmundje kronike (persona në dializë, personat me diabet, sëmundje kardiovaskulare).

Faza e dytë – vaksinimi i 17% të popullatës (306.000 qytetarë) me: grup-moshën 65-79 vjeçe;
personat e tjerë me sëmundje kronike; mësimdhënësit dhe forcat e sigurisë të përfshira në
menaxhimin e COVID-19.

Faza e tretë – vaksinimi afërsisht i 50% të popullsisë së përgjithshme, përkatësisht vaksinimi i

900.000 banorëve të tjerë me përfshirje grup-mosha: 40-64 vjeçe; popullsia e mbetur me kushte
te theksuara shëndetësore, punëtorët e sektorit publik dhe popullsia e mbetur.

Më 15 qershor kur ka nisur Plani i vaksinimit në masë, Kosova ka pasur të administruara

102.598 doza të para dhe 11.019 doza të dyta. Dozat e dytë për herë të parë ndërkaq kanë nisur të
administrohen më 4 qershor. Deri në gjysmën e vitit do të thotë asnjë qytetar në Kosovë nuk i
kishte marrë dy doza të vaksinës kundër COVID-19 në vendin tonë.

Deri më 9 dhjetor, kur në Kosovë ka filluar administrimi i dozës përforcuese dhe dozës së tretë,
vaksinimi ka qenë i lejuar për të gjitha grup-moshat mbi 12 vjeç e lart, derisa fëmijët e moshës
12 -15 vjeç me indikacione shëndetësore (me vaksinën Pfizer) është lejuar të vaksinohen qe nga
muaji gusht.

Deri me tani te vaksinuar ne Kosove janë 1.836.263

Me doze te 1 jane: 904.342

Me doze te 2 jane: 824.723

Me doze te 3 jane: 105.215

Me doze te 4 jane: 1,791

Arsyet pse njerzit refuzuan te vaksinoheshin kundër covid 19 ishin besimi ne mite te ndryshme si
psh:

Vaksina COVID-19 shkakton infertilitet tek gratë.

Vaksina të infekton me virus.
Efektet anësore të vaksinës janë të rrezikshme.

28
Vaksina përmban mikroçip.
Vaksina COVID-19 futet në qelizë dhe ndryshon ADN-në.

Persa i përket përqindjes se sa perqind e popullatës janë vaksinuar dhe sa e kane refuzuar janë
këto te dhëna:

Rreth 32% janë te vaksinuar

Rreth 56% kane refuzuar vaksinimin.20

6.3. Faktoret që ndikuan ne zgjedhjen e pranimit ose refuzimit te vaksinës

Përkatësia etnike: zezakët, afrikanët kishin një pranim më të ulët.Statusi i punës: të papunët
kishin një pranim më të ulët.Besimi personal: pjesëmarrësit me besim personal kundër vaksinave
kishin pranim më të ulët; ata që kanë marrë vaksinat (sidomos gripi) në të kaluarën kishte një
pranim më të lartë.Religjioni poashtu ishte i lidhur negativisht me COVID-19

20
https://omk-rks.org/wp-content/uploads/Revista-Mjeku-COVID-19-V%C3%ABllimi-1-Mars-
2021.pdf

29
Të anketuarit që deklaruan rreth vaksinimit ishin demokratë politikë partiakët kishin më pak
gjasa të zgjidhnin të merrnin vaksinimin (Kreps et al.). Ata që ndiheshin afër partive radikale apo
atyre ata që nuk votuan nuk ndiheshin të afërt me asnjë parti kishin shumë më shumë gjasa të
refuzonin vaksinën (Ward et al.). Ata që kanë votuar për kandidatin e majtë apo të djathtë në
zgjedhjet e fundit më shumë liri mund të refuzojë vaksinimin (Grupi COCONEL). Pogue et al.
vërejti se ideologjia politike nuk kishte asnjë lidhje me qëndrimi ndaj vaksinimit.

Gjinia: Gratë kishin një pranim më të ulët.Arsimi: pjesëmarrësit me arsim të ulët kishin një nivel
më të ulët pranimi (përveç studimit të kryer në Turqi nga Salali. Mosha : mosha e ulët shoqërohej
me një gatishmëri më të ulët për të marrë vaksinimi.

Arsyet më të dhëna për të refuzuar vaksinën ishin si më poshtë: të qenit kundër vaksinave në
përgjithësi, shqetësimet për sigurinë/të menduarit se një vaksinë e prodhuar me nxitim është
shumë e rrezikshme, duke e konsideruar vaksinën e padobishme për shkak të natyrës së
padëmshme të COVID-19, mungesë e përgjithshme e besimi, dyshimet për efikasitetin e
vaksinës, besimi për të qenë tashmë i imunizuar, dyshimi për origjinën e vaksinës.21

Arsye tjetër ishte hezitimi si sjellje, i ndikuar nga një sërë faktorësh duke përfshirë çështjet e
besimit (mos i besoni vaksinës ose ofruesit), vetëkënaqësisë (nuk e perceptoni nevojën për një
vaksinë, mos e vlerësoni vaksinën) dhe komoditetit (qasjes). Disa mund të refuzojnë ose vonojnë
disa vaksina, por të pranojnë të tjerët; disa individë mund të refuzojnë të gjitha vaksinat.

Megjithate rreth kësaj çështje kishte edhe mite dhe dezinformata të ndryshme gje që bëri qe te
krijonte konfuzion global andaj edhe popullata shpeshherë ishte e ndarë pro dhe kontra
vaksinimit.

Ashtu si me çdo ilaç ose vaksinë, ndarja e faktit nga trillimi është kritike dhe mund të jetë
gjithnjë e më e vështirë të bëhet me sasinë e zhurmës që rrethon sigurinë e vaksinave të COVID-
19. Thashethemet që qarkullojnë në internet dhe në platformat e mediave sociale përfshijnë, për
shembull, ato që pretendojnë se vaksinat e reja mund të ndikojnë në fertilitetin, pavarësisht se
nuk ka prova. Më e rëndësishmja, nuk ka asnjë mundësi biologjike që vaksinat e COVID-19
mund të ndikojnë në fertilitetin. 22

21
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33965796/

30
Disa njerëz ose kanë refuzuar vaksinat për shkak të shqetësimeve për zhvillimin e vaksinave të
nxituara ose kanë thënë se më mirë do të prisnin dhe të shihnin. Të tjerët nuk janë vaksinuar
sepse besojnë se nuk janë në një grup me rrezik të lartë.

Në Indi, epiqendra aktuale e pandemisë, shumë njerëz të varfër janë të shqetësuar se efektet
anësore mund t'i bëjnë ata të marrin ditë pushimi nga puna që thjesht nuk mund t'i përballojnë.
Bllokimet dhe kufizimet tashmë kanë shkatërruar fuqinë fituese të shumë njerëzve në punësim
informal, të cilët nuk kanë as sigurim dhe as leje .

Hezitimi nga ana e profesionistëve të kujdesit shëndetësor për t'u vaksinuar mund të ketë luajtur
gjithashtu në frikë - kur një mjek ose infermiere e besuar nuk e merr vaksinën, njerëzit mund të
shqetësohen për marrjen e saj vetë.

Dokumenti sugjeron që ofrimi i vaksinimeve në mjedise të bazuara në komunitet ose në vende

fetare larg ofrimit të shërbimit zyrtar shëndetësor mund të rrisë besimin dhe të përmirësojë
aksesin dhe rrjedhimisht marrjen. Shumë njerëz janë të shqetësuar për kostot e udhëtimit dhe
humbjen e të ardhurave nga pushimi nga puna; Kompensimi i këtyre kostove ka të ngjarë të
shkojë shumë për të inkurajuar marrjen, thonë studiuesit.23

7. PËRFUNDIME

Ky punim ka pasur si qellim hulumtimin e refuzimit të vaksinimit të popullatës ndaj covid-19,

dhe është bazuar në rishikim të publikimeve dhe hulumtimeve të bëra gjate viteve të fundit.

Nga te dhënat e nxjerra arrijmë në përfundim se refuzimi i vaksinimit dhe pranimit të covidt si
sëmundje ngjitëse e beri pandeminë kundër covid-19 një sfidë me të vështir dhe sfidues.

22
https://www.gavi.org/vaccineswork/how-safe-are-covid-19-vaccines?gclid=EAIaIQobChMIq_mqsrz5-
QIVjf93Ch11RAcQEAAYASAAEgKSz_D_BwE

23
https://www.gavi.org/vaccineswork/when-refusing-covid-19-vaccine-isnt-about-hesitancy

31
Edhe pse Organizata Botërore e Shëndetit mblodhi mjeket për parandalimin shërimin dhe deri
tek zbulimi i vaksinimit të covid-19 kishte dilema të mëdha si ne sëmundje ashtu dhe ne kurën e
saj pastaj dilemat veç se u shtuan në zbulimin e vaksinimit se si mund të ndikoj vaksinimi tek te
rriturit tek fëmijët dhe të gjitha grup moshat andaj dilema veq sa u shtuan nga dezinformomi për
vaksinimin.

Rezultatet dhe përfundimi te këtij punimi japin edhe disa rekomandim të rëndësishme ;

8. REKOMANDIMET

 Vaksinat janë një histori suksesi për sëmundjet ngjitëse.

 Vaksina e ndihmon sistemin tuaj imunitar qe te prodhoj antitrupa kjo bën qe vaksinat te
jen arme kaq te fuqishme kundër sëmundjeve. Ndryshe nga shume barna qe trajtojnë ose
kurojnë sëmundje, vaksinat i parandalojnë ato.
 Vaksinat kundër COVID-19 ju ndihmon qe te mos sëmureni me covid-19.
 Sa me shume njerëz te vaksinohen, do te zbutej pandemia.
 Te gjitha vaksinat covid-19 qe ofrohen janë treguar shumë efektive.

9.Reyzme
COVID-19 është një infeksion viral shumë i transmetuese dhe patogjen i shoqëruar nga sindroma
e rëndë akute e frymëmarrjes. Analiza gjenomike zbuloi se SARS-CoV2 ka lidhje filogjenetike
me viruse të rënda të ngjashme me sindromën respiratorë akute (si SARS), prandaj lakuriqët e
natës mund të jenë rezervuari i mundshëm primar.

32
Covid-19 ndryshon me kalimin e kohës. Mbrojtja e ofruar nga vaksinat aktuale kundër infektimit
dhe transmetimit simptomatik është me i vogël se ajo kundër sëmundjeve të renda dhe
zvogëlohet me kalimin e kohës veçanërisht ndaj varianteve te Covidit-19 qe qarkullojnë
aktualisht.

Qëllimi i punimit: ishte te dihet me shume rreth vaksinimit.

Ne realizimin e këtij punimi eshte perdorur metoda e rishikimit te literaturës, ku kemi përdorur
literaturën e fundit dhe gjetjet rreth kësaj problematike.

Kemi ardhur ne përfundim se gjate kësaj pandemie kishte dilema dhe hezitim në vaksinimin
kundër covid-19 në përfundim të këtij punimi arritëm në konkluzion se në refuzimin e vaksinimit
kundër covid-19 ndikuan shumë faktor nder ta ishin dezinformim, mitet që ndikojnë ne fatalitet,
ndikimi i politikave, karantinimi i popullsisë e shumë të tjerë.

10. Referencat

1. COVID-19 infection: Origin, transmission, and characteristics of human coronaviruses

Muhammad Adnan Shereen 1 2, Suliman Khan 1, Abeer Kazmi 3, Nadia Bashir 1, Rabeea
Siddique 1 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32257431/

33
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7410412/
3. https://link.springer.com/article/10.1007/s13577-021-00512-4
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7410412/
5. Transmission of SARS-CoV-2: implications for infection prevention precautions Scientific Brief
https://www.who.int/news-room/commentaries/detail/transmission-of-sars-cov-2-implications-
for-infectionprevention-precautions
6. WHO Covid-19,2020.fq.32
https://www.who.int/health-topics/coronavirus#tab=tab_1
7. https://www.freiheit.org/sites/default/files/import/2020-06/23116-berxulli-
covid19final.pdf
8. https://www.uptodate.com/contents/covid-19-vaccines#:~:text=INTRODUCTION%20Vaccines
%20to%20prevent%20SARS,candidates%20under%20evaluation%20%5B1%5D.
9. https://www.nhs.uk/conditions/coronavirus-covid-19/coronavirus-vaccination/
coronavirus-vaccine/
10. Dedushaj I :Vaksinimet kundër sëmundjeve ngjitëse - Vaksinoprofilaksia, Prishtinë. 1994 Fq. 24-
32.
11. Isuf Dedushaj. EPIDEMIOLOGJIA. Prishtinë 1997. Fq. 156-157, 194
12. https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/how-do-vaccines-work?
adgroupsurvey={adgroupsurvey}&gclid=EAIaIQobChMIo5bgkqO6-
gIVdJBoCR0tmAqkEAAYASAAEgLC0_D_BwE
13. https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/the-oxford-astrazeneca-covid-19-
vaccine-what-you-need-to-know
14. https://www.nhs.uk/conditions/coronavirus-covid-19/coronavirus-vaccination/
coronavirus-vaccine/
15. https://www.mdpi.com/2076-393X/9/3/300/htm
European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). COVID-19 Situation Update
Worldwide, as of Week 1 2021. 2021. Available
online: https://www.ecdc.europa.eu/en/geographical-distribution-2019-ncov-cases (accesse
d on 19 January 2021).
MacDonald, N.E.; Eskola, J.; Liang, X.; Chaudhuri, M.; Dube, E.; Gellin, B. Vaccine hesitancy:
Definition, scope and determinants. Vaccine 2015, 33, 4161–4164. [Google Scholar] [CrossRef]
[PubMed]
World Health Organization (WHO). Ten Threats to Global Health in 2019. 2019. Available
online: https://www.who.int/news-room/spotlight/ten-threats-to-global-health-in-2019 (acces
sed on 20 December 2020).

16. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9271839/

34
 17. https://www.unodc.org/documents/corruption/COVID-19/Policy_paper_on_COVID-
19_vaccines_and_corruption_risks.pdf
18. https://news.usc.edu/182848/education-covid-19-vaccine-safety-risks-usc-study/

19. https://ijhpr.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13584-022-00527-8
20. https://omk-rks.org/wp-content/uploads/Revista-Mjeku-COVID-19-V%C3%ABllimi-1-
Mars-2021.pdf

21. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33965796/

22. https://www.gavi.org/vaccineswork/how-safe-are-covid-19-vaccines?gclid=EAIaIQobChMIq_mqsrz5-
QIVjf93Ch11RAcQEAAYASAAEgKSz_D_BwE

23. https://www.gavi.org/vaccineswork/when-refusing-covid-19-vaccine-isnt-about-
hesitancy

11.CV E KANDIDATES

Emri Vanesa

35
Mbiemri Mehmeti

Ditlindja 14.05.2000

Adresa e plotë Gjakove

Nr.Personal 1245290566

Telefoni 048582780

Email adresa vanesamehmeti2022@hotmail.com

Nr ID 180306083

Fakulteti I Mjeksisë

Drejtimi Infermieri

Statusi E rregullt

Viti i perfundimit 2022

36
37
38
39