ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ

1. Τι είναι αρχαιολογία;

Η αρχαιολογία είναι μία επιστήμη που ασχολείται με την περισυλλογή, την

καταγραφή, την ανάλυση και την ταξινόμηση των υλικών καταλοίπων του
παρελθόντος και μέσω της συστηματικής ανάλυσης και ερμηνείας του συνόλου των
αρχαιολογικών μαρτυριών, επιχειρεί τη μελέτη των κοινωνιών του παρελθόντος και
του πολιτισμικού τους περιβάλλοντος. Ασχολείται με το παρελθόν του ανθρώπου και
ερευνά τη γένεση και ανάπτυξη του πολιτισμού και συνδέεται με την επαλήθευση και
τον εμπλουτισμό των ιστορικών πηγών. Όσο παλαιότερες εποχές ερευνά τόσο
μεγαλύτερο είναι το πεδίο της ιστορίας που καλύπτει. Θεμελιώθηκε ως επιστήμη
κατά την εποχή της Αναγέννησης.

Αντικείμενό τους αποτελούν τα μνημεία. τέτοια χαρακτηρίζονται όλα εκείνα τα

αντικείμενα, σταθερά ή κινητά, που έχουν δημιουργηθεί από ανθρώπινα χέρια με μια
άμεση ή έμμεση επεξεργασία της ύλης, αποτελούν δείγματα της εποχής τους και
διατηρούν τη μνήμη, την ικανότητα δηλ. του νου να συγκρατεί και να ανακαλεί
γεγονότα, παραστάσεις και εμπειρίες.

2. Τι είναι η κλασική αρχαιολογία;

Η κλασική αρχαιολογία είναι ο κλάδος της αρχαιολογίας που ανήκει στις κλασικές
σπουδές (μαζί με την κλασική ιστορία και την κλασική φιλολογία) και έχει ως τομέα
μελέτης της την κλασική αρχαιότητα, δηλ. τον πολιτισμό που εμφανίστηκε στο χώρο
της Μεσογείου κατά την περίοδο 1200 π.Χ. – 400 π.Χ. Ο πολιτισμός αυτός
ονομάστηκε κλασικός γιατί ήταν πρότυπο διαχρονικών αξιών και αποτέλεσε πηγή
έμπνευσης και σημείο αναφορά για τον δυτικό πολιτισμό της νεωτερικότητας. Τα
βασικά χαρακτηριστικά της:

α) αποτελεί πνευματικό και πολιτισμικό σημείο αναφοράς για τον δυτικό κόσμο

β) αποτελεί αντικείμενο πολιτικής ή κοινωνικής χρήσης

γ) αποτελεί συνισταμένη εθνικής και πολιτισμικής ταυτότητας

δ) κληρονομεί την ευρωπαϊκή παράδοση του αρχαιοδιφισμού

ε) υιοθετεί την πεποίθηση ότι ο κλασικός πολιτισμός αποτελεί πνευματικό και
εκπαιδευτικό πρότυπο

στ) δέχεται τις επιρροές του ευρωπαϊκού περιηγητισμού και συλλεκτισμού

ζ) συνδυάζει την κλασικιστική παράδοση

3. Τι μελετά η κλασική αρχαιολογία;

α) το φυσικό περιβάλλον: δηλ. το γεωφυσικό τοπίο και τους χώρους που

αναπτύσσεται η ανθρώπινη δραστηριότητα.

β) δομημένο περιβάλλον: δηλ. το τοπίο που έχει εμφανή σημάδια της ανθρώπινης
παρέμβασης

γ) τεχνολογία: τα μέσα με τα οποία οι άνθρωποι παρενέβησαν στο περιβάλλον

δ) υλικός πολιτισμός: το σύνολο της υλικής παραγωγής είτε μιλάμε για αντικείμενα
άμεσης ή έμμεσης αισθητικής αξίας είτε όχι ( ο όρος περιλαμβάνει κάθε υλικό προϊόν
τεχνολογίας ή καλλιτεχνικής παρέμβασης)

Συμπερασματικά, ένας κλασικός αρχαιολόγος θα λέγαμε ότι έχει σκοπό όχι απλά να
μελετήσει τα υλικά κατάλοιπα του κλασικού πολιτισμού στην ολότητά τους αλλά
και να τα ερμηνεύσει

4. Πού εντοπίζεται το υλικό που μελετά η Κλασική Αρχαιολογία;

α) Στους χώρους της δημόσιας ζωής (π.χ. δημόσια οικοδομήματα, δημόσια έργα κ.ά.)

β) Στους χώρους της ιδιωτικής ζωής (π.χ. κατοικίες)

γ) Στους χώρους παραγωγής και εμπορίου (π.χ. εργαστήρια, ύπαιθρος χώρα κ.ά.)

δ.) Στα καθημερινά αντικείμενα κάθε είδους (π.χ. εργαλεία, σκεύη κ.ά.)

ε) Σε αντικείμενα με συμβολική, θρησκευτική ή άλλη ιδεολογική αξία (π.χ.

ευρήματα σε ιερά και τάφους)

στ) Στα διάφορα έργα τέχνης (π.χ. αγάλματα, κοσμήματα κ.ά)

5. Ποιος είναι ο στόχος του κλασικού πολιτισμού;

Έχει ως στόχο τη συστηματική μελέτη του κλασικού πολιτισμού στην ολότητά του,
χρησιμοποιώντας ως αφετηρία τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος και
αξιοποιώντας τα επιστημονικά πορίσματα της ιστορίας και της φιλολογίας

Η (κλασική) αρχαιολογία δεν είναι τα ευρήματα, το αρχαιολογικό υλικό («αρχαία»),

αλλά ο λόγος περί των αρχαίων, η ερμηνεία τους .

6. Ποια είναι η ερευνητική μεθοδολογία του κλασικού αρχαιολόγου;

Να μελετήσει και να ερμηνεύσει τα υλικά κατάλοιπα του κλασικού πολιτισμού, να

ταξινομήσει σε επιστημονικές κατηγορίες τα κατάλοιπα αυτά με βάση κάποια
κριτήρια:

α) Υλικό και τέχνη: πληροφορεί τον αρχαιολόγο για ανταλλαγές οικονομικής

φύσεως όπως το εμπόριο ή λεηλασίες σε καιρούς πολέμου. Ακόμα εστιάζει σε
ποσοτικά κριτήρια (διαστάσεις, σχήμα, διάρθρωση) και σε ποιοτικά κριτήρια
(επεξεργασία ή όχι)

β) Εικονογραφία/απεικόνιση: το σύνολο των απεικονίσεων που φέρουν τα μνημεία

και κάθε είδους υλικά κατάλοιπα μιας πολιτισμικής ομάδας. Οι απεικονίσεις αυτές
χωρίζονται σε δυο κατηγορίες: α) τις εικονιστικές παραστάσεις: δηλ. απόδοση
αναγνωρισμένων μορφών και β) τις ανεικονικές παραστάσεις: δηλ. απόδοση
αφαιρετικού χαρακτήρα μορφών και σχημάτων

γ)Τεχνοτροπία: το σύνολο των τεχνικών στοιχείων που διαφοροποιούν ένα έργο

τέχνης από έργα άλλων πολιτισμών, περιόδων κλπ. Στην κλασική
αρχαιολογία η τεχνοτροπία χρησιμοποιείται συχνά για την χρονολόγηση και την
ερμηνεία των έργων που καλείται να μελετήσει

δ) Τυπολογία: κατάταξη των μνημείων σε προκαθορισμένους τύπους ανάλογα με τα

τεχνικά, εικονογραφικά και τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά

ε) Χρονολόγηση: είναι είτε απόλυτη: δηλ. η κατάταξη των υλικών καταλοίπων με

ακριβή ιστορική χρονολόγηση (όταν αυτή είναι γνωστή) είτε σχετική: δηλ. η
κατάταξη των υλικών καταλοίπων σε σχέση με άλλα που
θεωρούνται πρωιμότερα ή νεότερα
7. Αρχαιολογική δράση

Ανασκαφή: αφορά την καταστροφή των στρωμάτων που έχουν σχηματιστεί με

το πέρας του χρόνου και με κύριο σκοπό τους έχουν την αποτύπωση της ιστορικής
αλληλουχίας των επιμέρους χρονικών φάσεων και τον εντοπισμό κινητών και μη
ευρημάτων και την μελέτη τους εντός της αρχαιολογικής κοινότητας

Στρωματογραφία: η μελέτη της διάταξης των αποθέσεων (στρωμάτων),

δηλαδή της διαστρωμάτωσης μιας αρχαιολογικής
θέσης. Τα στρώματα σε μια αρχαιολογική θέση είναι
φυσικά και πολιτισμικά ή μόνο γεωλογικά,
ανάλογα με τις φυσικές ή πολιτισμικές μεταβολές που
έχουν λάβει χώρα στη θέση αυτή.

Ανασκαφικό έργο-έρευνα : πλήρη αποτύπωση της στρωματογραφικής αλληλουχίας

που αυτό σημαίνει την ακριβή καταγραφή της αρχαιολογικής συνάφειας των
κινητών και μη ευρημάτων, τη μελέτη των κινητών και μη ευρημάτων σύμφωνα με
τα όσα εκτέθηκαν και τέλος την απόδοση των πορισμάτων στην ομάδα έρευνας και
στο κοινό

Συνοπτικά, έχουμε την διατύπωση ενός σχεδίου έρευνας, την προετοιμασία για την
εκτέλεση του έργου (κατάρτιση ομάδας εργασίας, εξεύρεση χρημάτων, εξασφάλιση
αδειών για πρόσβαση στο χώρο της ανασκαφής και απαραίτητου εξοπλισμού),
ανεύρεση, ταξινόμηση και ανάλυση των δεδομένων του αρχαιολογικού πεδίου και
τέλος την δημοσίευση των αποτελεσμάτων

8. Είδη ανασκαφών

Σωστικές: διάσωση αρχαίων που βρίσκονται, λ.χ. σε διάνοιξη δρόμων, εκσκαφές

θεμελίων οικοδομών, εργασίες Μετρό, ή που έρχονται στο φως μετά από
αρχαιοκαπηλική δράση ή φυσικά φαινόμενα

Συστηματικές ανασκαφές: προγραμματισμένη πολυετής έρευνα σε συγκεκριμένους

αρχαιολογικούς χώρους προκειμένου να διασωθούν, μελετηθούν και αναδειχθούν τα
ευρήματα.
Εκπαιδευτικές: από τα Πανεπιστήμια. Συνήθως σε περιορισμένους χώρους και με
περιορισμένη διάρκεια ετησίως

9. Τι ονομάζουμε πολιτισμική διαχείριση;

Τα κλασικά μνημεία απαιτούν φροντίδα. Με τον όρο πολιτισμική διαχείριση

εννοούμε την προστασία, την προβολή και την αξιοποίηση της πολιτισμικής
κληρονομίας, υλικής άυλης, με σκοπό τη διατήρηση των καταλοίπων του
παρελθόντος και την ωφέλεια του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου καθώς και ομάδων
μέσα σε αυτό.

10. Αρχαιολογική Υπηρεσία / Εφορίες αρχαιοτήτων πολιτιστικής κληρονομιάς

Στόχοι είναι:

α) Η διαμόρφωση και εποπτεία της πολιτικής για την προστασία, διάσωση, ανεύρεση,
συντήρηση, ανάδειξη και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδος, τόσο
της υλικής όσο και της άυλης.

β) Ο συντονισμός, η εποπτεία και η μέριμνα για την αποτελεσματική λειτουργία για

την εξασφάλιση της διοίκησης για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων

11.Το θέμα της χρονολόγησης (αναφέρθηκε και προηγουμένως)

Ο προσδιορισμός της ηλικίας ενός ευρήματος ή αντικειμένου δεν έχει ως στόχο την
ικανοποίηση απλά της περιέργειας των μελετητών ούτε γίνεται χάριν εντυπωσιασμού
της κοινής γνώμης με εντυπωσιακά πανάρχαια αντικείμενα.

Αυτό που ενδιαφέρει είναι το μεμονωμένο εύρημα/αντικείμενο αλλά πολύ

περισσότερο ο προσδιορισμός των συμφραζομένων, δηλ. των συγκεκριμένων
συνθηκών στις οποίες εντάσσεται.
12. Χρονολόγηση στην αρχαιότητα

Η χρονολόγηση υπολογιζόταν με βάση την ίδρυση ή την καταστροφή μεμονωμένων

πόλεων, την έναρξη πολέμων/εκστρατειών, τη διαδοχή ιερέων, ηγεμόνων, επώνυμων
αρχόντων κ.ά.

Πολλοί αρχαίοι λαοί (π.χ. λαοί της Μεσοποταμίας, Αιγύπτιοι, Ρωμαίοι) διατηρούσαν
ημερολόγια, όπου κατέγραφαν διάφορα γεγονότα με βάση τις εκάστοτε δυναστείες ή
τα χρόνια εξουσίας των ηγεμόνων τους

Μέσα σε αυτό το χρονολογικό σύστημα τα διάφορα αντικείμενα μπορούν να

χρονολογηθούν με μεγαλύτερη ή μικρότερη ακρίβεια χάρη στους ακόλουθους
παράγοντες: ενδείξεις που φέρουν τα ίδια τα αντικείμενα, συσχετισμός με γραπτές
πηγές, μετρήσεις των φυσικών επιστημών (χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα -
δενδροχρονολόγηση κ.ά.)