Trình bày nội dung cơ bản, cấu trúc bộ luật Hammurabi và tính chất của bộ

luật này.
Bài làm
* Cấu trúc bộ luật Hammurabi: Bộ luật Hammurabi gồm 3 phần: phần mở đầu, các
điều luật và kết luận:
- Phần mở đầu nói về sứ mạng thiêng liêng, uy quyền của Hammurabi và mục đích
ban hành bộ luật. -> thần quyền, vương quyền, pháp quyền
- Phần nội dung chính gồm 282 điều luật, đề cập đến các vấn đề như thủ tục kiện
tụng các tội hình sự như trộm cắp, gây thương tích hoặc làm chết người, các vấn đề
dân sự như hôn nhân, quyền sở hữu tài sản, thuê người làm, quyền lợi và nghĩa vụ
của binh lính, chế độ ruộng đất, tô thuế, nô lệ...
- Phần kết luận nhắc lại uy quyền, công đức của đức vua và tính hiệu lực của bộ
luật.

* Nội dung cơ bản của bộ luật Hammurabi: chia làm 4 nhóm chế định (4 lĩnh vực):
1) Chế định dân luật: trong chế định này đã có những quy định khá cụ thể về hợp
đồng mua bán, vay mượn, lĩnh canh ruộng đất.
2) Chế định gia đình: Theo bộ luật Hammurabi, người đàn ông (là người chồng
hoặc người cha) có một quyền lực tuyệt đối trong gia đình như quyền được li hôn,
lấy vợ lẽ, quyền bán vợ, bán con...;
3) Chế định về quyền thừa kế: Bộ luật Hammurabi đã thể hiện sự coi trọng và bảo
hộ quyền thừa kế của chủ sở hữu tài sản. Trong bộ luật Hanmurabi đã có sự phân
định các loại thừa kế - đó là thừa kế theo luật và thừa kế theo di chúc. Chế định
quyền thừa kế trong bộ luật này cũng đã có nhiều điểm tiến bộ như các quy định về
sự bình đẳng trong việc nhận thừa kế giữa con trai và con gái, quy định về giới hạn
của việc tước quyền thừa kế...;
4) Chế định luật hình sự: Chế định hình sự trong bộ luật Hammurabi thể hiện tính
hà khắc trong các quy định trừng phạt đối với người phạm tội. Vĩ dụ: nguyên tắc
trả thù công bằng, nguyên tắc trách nhiệm tập thể,... Cách thức tiến hành hình phạt
tử hình rất dã man như thiêu, đóng cọc... Bộ luật Hammurabi đã áp dụng các quy
định về phạt tiền đối với những người phạm tội. Yếu tố lỗi (cố ý hay vô ý) cũng đã
được viện dẫn để xác định mức độ của hành vỉ phạm tội.
* Tính chất bộ luật Hammurabi:
- Đánh dấu hoạt động pháp điển hóa đầu tiên, sớm nhất trong pháp luật thế giới.
Do chính hoàng đế tổ chức biên soạn.
- Bộ luật bảo vệ đặc quyền của giai cấp thống trị, công khai quyền lực vô hạn của
chủ nô, tình trạng vô quyền của nô lệ. Những kẻ giàu có cho vay mượn, thuê
mướn, luôn luôn được pháp luật bảo vệ, còn nhân dân lao động nghèo khổ là đối
tượng bị trừng trị của pháp luật.
- Bộ luật mang tính hà khắc dã man. Phần lớn chế tài dân luật cũng mang tính hình
sự. Thời kì này chịu ảnh hưởng sâu sắc của tàn dư xã hội nguyên thủy là nguyên
tắc trả thù ngang bằng, thậm chí còn cho phép trừng trị những người không liên
quan đến tội phạm. Nguyên tắc này chỉ căn cứ vào hậu quả xảy ra trên thực tế để
áp dụng trách nhiệm pháp lý, chứ không xét trên phương diện mức độ lỗi và chủ
thể thực hiện hành vi vi phạm.
- Bộ luật Hammurabi thể hiện kĩ thuật lập pháp khá cao, tuy không phân chia thành
các ngành luật nhưng bộ luật cũng chia thành các nhóm điều khoản có nội dung
khác nhau.
- Bộ luật có nhiều tư tưởng mang tính thời đại tiến bộ: Bên cạnh việc bảo vệ quyền
lợi cho giai cấp thống trị, pháp luật cũng bảo vệ những người yếu thế, được xem
như là một nguyên tắc pháp luật tiến bộ. Hôn nhân phải có giấy tờ, phụ nữ và trẻ
em trong gia đình được pháp luật bảo vệ...
(Ngay ở phần mở đầu của bộ luật Hammurabi tuyên bố rằng các vị thần đã trao đất nước cho nhà vua thống trị “Khi
mác đúc cử ta thống trị muôn dân một cách công bằng, chính nghĩa truyền khắp đất nước và tạo ra hạnh phúc cho
nhân dân”. Thể hiện nguyên tắc này, bộ luật ngăn cấm hành vi xâm phạm thân thể của người phải vào nhà người
khác làm con tin để gán nợ, giới hạn thời gian làm con tin chỉ trong ba năm, quy định là tội phạm ngay cả đối với
những hành vi xâm phạm đến nô lệ, quy định cho phép con nợ được hoãn trả nợ trong một năm nếu như năm đó bị
mất mùa, quy định việc bảo vệ quyền lợi của con chưa thành niên, con nuôi cũng phải được ngang quyền với con
đẻ.)

- Đây là bộ luật tổng hợp được xây dựng dưới dạng luật hình bao gồm các quy
phạm pháp luật điều chỉnh nhiều lĩnh vực và đều có chế tài. Phạm vi điều chỉnh
của bộ luật là những quan hệ xã hội rộng, bao quát lên toàn bộ hoạt động của đời
sống xã hội như hôn nhân và gia đình, ruộng đất, thừa kế tài sản, hợp đồng dân sự,
hình sự, tố tụng nhưng các lĩnh vực này không có sự tách rời nhau.
Phần mở đầu của bộ luật khẳng định rằng đất nước Babilon là một vương quốc do
các thần linh tạo ra. Và chính các thần linh này đã trao đất nước cho vua
Hammurabi để thống trị, làm cho đất nước giàu có, nhân dân no đủ. Hammurabi kể
công lao của mình đối với đất nước: “vì hạnh phúc của loài người, thần Anu (thần
Trời) và thần Enlin (thần Đất) đã ra lệnh cho trẫm, Hammurabi một vị vua quang
minh và ngoan đạo, phát huy chính nghĩa ở đời, diệt trừ những kẻ gian ác không
tuân theo pháp luật, làm cho kẻ mạnh không hà hiếp người yếu, làm cho trẫm
giống như thần Samát (thần Mặt Trời, ánh sáng và xét xử), soi đến dân đen, tỏ ánh
sáng khắp mặt đất”. Vượt ra khỏi hạn chế lịch sử, giá trị xã hội của bộ luật được
thể hiện ngay ở mục đích ban hành luật “để cho người mạnh không hà hiếp kẻ yếu,
để cho những người cô quả có chỗ nương tựa ở thành Babilon, nơi mà thủ lĩnh của
nó được thần Anu và thần Enlin khen ngợi, ở đền Exajin mà nền móng của nó lâu
bền cùng với trời đất, để cho tòa án trong nước tiện việc xét xử, để cho sự tuyên án
trong nước tiện việc quyết định, để cho những kẻ bị thiệt thòi được trình bày chính
nghĩa, trẫm khắc những lời vàng ngọc của trẫm lên cột đá của trẫm trước bức
tượng của trẫm cũng tức là bức tượng của một vị vua công bằng”. Đây là giá trị
nhân văn cao cả của bộ luật mà không phải tất cả các bộ luật thời cổ đại ở phương
Đông đều có được.
Phần nội dung chứa đựng 282 điều luật – đây là phần chủ yếu của bộ luật. Nội
dung của bộ luật chưa phân chia thành từng ngành luật riêng biệt, nhưng tác giả
của bộ luật đã có ý thức sắp xếp các điều khoản ra từng nhóm riêng theo nội dung
của chúng. Điều này thuận tiện cho việc tìm hiểu và xét xử. Luật Hammurabi là
một bộ luật tổng hợp được xây dựng dưới dạng luật hình, bao gồm các quy phạm
pháp luật điều chỉnh nhiều lĩnh vực, chủ yếu là những quan hệ xã hội liên quan đến
lợi ích của giai cấp thống trị. Phần nội dung, bộ luật tập trung điều chỉnh bốn lĩnh
vực chủ yếu là dân sự, hình sự, hôn nhân gia đình và tố tụng nhưng không có sự
tách rời giữa các lĩnh vực. Các qui phạm của luật Hammurabi cũng giống như các
bộ luật khác ở phương Đông là mang tính hàm hỗn, các điều luật đều kèm theo chế
tài. Ở mỗi nội dung của điều luật đều chứa đựng những điểm tiến bộ và hạn chế so
với luật pháp của các quốc gia cổ đại khác.
Trong phần kết luận, Hammurabi đề cao công lao của mình trước nhân dân, kêu
gọi những ông vua kế tục đền ơn và thực hiện những điều luật của Hammurabi:
“Đây là pháp luật do đức vua Hammurabi bách thắng đặt ra để đem lại hạnh phúc
cho chân chính và đặt nền thống trị nhân từ trong nước”. “Từ nay đến ngàn đời
sau, các vua trong nước phải tuân theo những lời chính nghĩa của trẫm đã khắc trên
cột đá của trẫm, không được thay đổi việc xét xử do trẫm đã quyết định”. Đồng
thời, Hammurabi tuyên bố sẽ trừng trị tất cả những ai xem thường và có ý định hủy
bỏ bộ luật. Điều đó phần nào chứng tỏ vai trò to lớn của bộ luật này đối với sự phát
triển toàn thịnh của đất nước Lưỡng Hà thời Babylonia.