KONSPEKT

Szkolenie dla kandydatów na instruktorów nauki jazdy i

wykładowców

Temat: Prędkość i hamowanie: interpretacja prędkości

dopuszczalnej, minimalnej, bezpiecznej, zalecanej; ( wskaż
zależności między prędkością i drogą hamowania pojazdu w
kontekście wymogów bezpieczeństwa ruchu drogowego).
Działanie systemu ABS uzupełniającego układ hamulcowy
pojazdu.

Gdańsk, 2022 r.

1
 KONSPEKT 4
1. PRZEDMIOT: Przepisy Ruchu Drogowego
2. TEMAT: Prędkość i hamowanie
3. CELE:
a) poznawczy - zapoznanie z prędkością dopuszczalną, minimalną, bezpieczną oraz zalecaną,
wpływ prędkości na drogę hamowania pojazdu oraz działanie systemu ABS
wspomagającego układ hamulcowy.
b) kształcący - wyczulenie na obowiązek dostosowania prędkości do warunków panujących na
drodze oraz poznanie zależności między prędkością a drogą hamowania
pojazdu, zapoznanie z różnymi sposobami hamowania.
c) wychowawczy - uwrażliwienie na skutki nie stosowania się do ograniczeń prędkości.
d) szczegółowy - po zakończeniu jednostki szkolnej słuchacz będzie znał:
- prędkość dopuszczalną, minimalną, bezpieczną i zalecaną,
- będzie potrafił dostosować prędkość w zależności do warunków panujących na drodze,
- będzie znał zasady działania systemów wspomagających hamowanie.
4. METODA: wykład
5. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: prezentacja
6. MIEJSCE: sala wykładowa
7. CZAS: 45’
8. Literatura:
a) Ustawa Prawo o ruchu drogowym z dn. 20.06.1997r. (Dz. U. 1997 Nr 98 poz. 602 na
podstawie: Dz. U. z 2021 r. poz. 450, 463, 694, 720, 1641, 1997, 2165, 2269, 2328 z 2022 r.
poz. 655)
b) Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2310 ze
zm.)
c) https://prawko-torun.pl/jak-prawidlowo-hamowac-samochodem-technika-kierowania-
pojazdem
d) https://mubi.pl/poradniki/droga-hamowania/

8. PROWADZĄCY: ………………..
Lp. OGNIWO TREŚĆ (czynności wykładowcy lub słuchaczy) CZAS UWAGI
1 2 3 4 5
1. Przywitanie
2. Sprawdzenie obecności 3-4 pytania
Część do losowo
1. 3. Przypomnienie tematu i sprawdzenie 3’
organizacyjna wybranych
wiadomości z poprzednich zajęć osób

2. Wprowadzenie Podanie tematu zajęć 5’

Prędkość i hamowanie. Interpretacja

prędkości dopuszczalnej, minimalnej,

2
Lp. OGNIWO TREŚĆ (czynności wykładowcy lub słuchaczy) CZAS UWAGI
1 2 3 4 5
bezpiecznej, zalecanej, wskazanie zależności
między prędkością i drogą hamowania w
kontekście bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Działanie systemu ABS uzupełniającego
układ hamulcowy pojazdu.

Określenie TEZ:
1. Prędkość
2. Zależności między prędkością i drogą
hamowania pojazdu w kontekście
wymogów bezpieczeństwa ruchu
drogowego
3. System ABS

Kierujący pojazdem jest obowiązany jechać z

prędkością zapewniającą panowanie nad
pojazdem, z uwzględnieniem warunków, w
jakich ruch się odbywa, a w szczególności
rzeźby terenu, stanu i widoczności drogi, stanu i
ładunku pojazdu, warunków atmosferycznych i
natężenia ruchu.
Jest to jeden z podstawowych przepisów
zapewniających bezpieczeństwo na drogach
jednocześnie jest najczęściej naruszany przez
kierujących
Uwzględnienie warunków w nim wymienionych
wymaga od kierującego ich analizowania i
odpowiedniej koncentracji uwagi.Należy
pamiętać,że im większa prędkośc,tym mniej
czasu na reagowanie w razie potrzeby,a
jednocześnie wydłuża się droga
hamowania,która w stosunku do zwiększającej
się prędkości wzrasta w postępie
geometrycznym.

3. Część TEZA 1 30’

właściwa Prędkość

Kierujący pojazdem jest obowiązany:

1) jechać z prędkością nieutrudniającą jazdy
innym kierującym;
2) hamować w sposób niepowodujący
zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub jego
utrudnienia;
3) utrzymywać odstęp niezbędny do uniknięcia
zderzenia w razie hamowania lub zatrzymania
się poprzedzającego pojazdu.

3
Lp. OGNIWO TREŚĆ (czynności wykładowcy lub słuchaczy) CZAS UWAGI
1 2 3 4 5
Naruszeniem przepisu jest nie tylko jazda zbyt
szybka,ale również zbyt wolna,utrudniająca w
danych warunkach ruch innym kierującym.

Przepis pkt 2 oznacza unikanie hamowania”w

ostatniej chwili”.
Takie hamowanie powinno być wynikiem
nagłej,nieoczekiwanej sytuacji.
Przy gwałtownym hamowaniu zwykle dochodzi
do blokowania kół,a więc często i poślizgu ,a w
rezultacie do utraty panowania nad pojazdem.

Utrzymywanie niezbędnego odstępu od

poprzedzającego pojazdu wiąże się ściśle z
prędkością i możliwością hamowania.
Przepis jest ten szczególnie często naruszany w
czasie mgły.

Poza obszarem zabudowanym, na jezdniach

dwukierunkowych o dwóch pasach ruchu,
kierujący pojazdem objętym indywidualnym
ograniczeniem prędkości albo pojazdem lub
zespołem pojazdów o długości przekraczającej 7
m jest obowiązany utrzymywać taki odstęp od
pojazdu silnikowego znajdującego się przed
nim, aby inne wyprzedzające pojazdy mogły
bezpiecznie wjechać w lukę utrzymywaną
między tymi pojazdami. Przepisu tego nie
stosuje się, jeżeli kierujący pojazdem
przystępuje do wyprzedzania lub gdy
wyprzedzanie jest zabronione.

Kierujący pojazdem podczas przejazdu

autostradą i drogą ekspresową jest obowiązany
zachować minimalny odstęp między pojazdem,
którym kieruje, a pojazdem jadącym przed nim
na tym samym pasie ruchu. Odstęp ten
wyrażony w metrach określa się jako nie
mniejszy niż połowa liczby określającej
prędkość pojazdu, którym porusza się kierujący,
wyrażonej w kilometrach na godzinę. Przepisu
tego nie stosuje się podczas manewru
wyprzedzania.

Po za obszarem zabudowanym w tunelach o

długości przekraczającej 500m,kierujący
pojazdem jest obowiązany utrzymywać odstęp
od poprzedzającego pojazdu nie mniejszy niż:
1)50 m jeżeli kieruje pojazdem o dopuszczalnej
masie całkowitej nieprzekraczającej 3.5 t lub

4
Lp. OGNIWO TREŚĆ (czynności wykładowcy lub słuchaczy) CZAS UWAGI
1 2 3 4 5
autobusem.
2)80m,jeżeli kieruje zespołem pojazdów lub
pojazdem niewymienionym w pkt 1.
Utrzymanie odstępu od poprzedzającego
pojazdu dotyczy jazdy po tym samym pasie
ruchu.

W kontekście wymogów bezpieczeństwa ruchu

drogowego wyróżniamy:

a) Prędkość dopuszczalna
Jest to maksymalna prędkość z jaką może
poruszać się określony pojazd w określonym
obszarze, na określonej drodze lub odcinku
drogi. Prędkość dopuszczalną określają
szczegółowo przepisy Ustawy “Prawo o ruchu
drogowym”. Prędkość dopuszczalna w ruchu
drogowym wyrażona jest przez drogowy znak
zakazu B-33.
Przekroczenie prędkości dopuszczalnej karane
jest grzywną w drodze mandatu karnego, a także
punktami karnymi.
W przypadku przekroczenia prędkości
dopuszczalnej o więcej niż 50 km/h w terenie
zabudowanym, kierowca karany jest
zatrzymaniem prawa jazdy przez uprawniony do
tego organ na okres trzech miesięcy.

Dopuszczalne prędkości obowiązujące w Polsce

dla samochodów osobowych, motocykli i
samochodów ciężarowych o DMC do 3,5 t w
terenie niezabudowanym
- 140 km/h – na autostradzie
- 120 km/h – na drodze ekspresowej
dwujezdniowej
- 100 km/h – na drodze ekspresowej
jednojezdniowej i na drodze dwujezdniowej o co
najmniej dwóch pasach dla każdego kierunku
ruchu
-90 km/h – na pozostałych drogach

Dopuszczalne prędkości obowiązujące w Polsce

dla samochodów osobowych, motocykli i
samochodów ciężarowych o DMC do 3,5 t w
obszarze zabudowanym
-50 km/h – w terenie zabudowanym
-20 km/h – w strefie zamieszkania

Organ zarządzający ruchem na drogach może

5
Lp. OGNIWO TREŚĆ (czynności wykładowcy lub słuchaczy) CZAS UWAGI
1 2 3 4 5
zmniejszyć lub zwiększyć, za pomocą znaków
drogowych, prędkość dopuszczalną pojazdów
obowiązującą na obszarze zabudowanym.

Organ zarządzający ruchem na drogach może

zmniejszyć, za pomocą znaków drogowych,
prędkość dopuszczalną pojazdów obowiązującą
poza obszarem zabudowanym, jeżeli warunki
bezpieczeństwa ruchu na drodze lub jej odcinku
za tym przemawiają.

Organ rejestrujący pojazd może ustalić dla

indywidualnego pojazdu dopuszczalną prędkość
niższą niż określona w art. 20, jeżeli jest to
uzasadnione konstrukcją lub stanem
technicznym pojazdu. Ograniczenie prędkości
należy uwidocznić na znaku umieszczonym z
tyłu pojazdu.

b) Prędkość minimalna
Jest to prędkość z jaką może poruszać się
pojazd, jednak prędkość ta nie może utrudniać
ruchu innym jego uczestnikom i nie może
stanowić zagrożenia w ruchu drogowym.
O prędkości minimalnej mówi nam drogowy
znak nakazu C-14, który oznacza, że kierujący
przy zachowaniu ograniczeń prędkości jest
obowiązany jechać z prędkością nie mniejszą
niż wyrażona na znaku, chyba że warunki ruchu
lub jego bezpieczeństwo wymagają
zmniejszenia prędkości.

c) Prędkość bezpieczna
Czynniki jakie należy wziąć pod uwagę przy
ustalaniu bezpiecznej prędkości:
Kierowca
 zdrowy rozsądek
 doświadczenie
 realna ocena własnych umiejętności
Samochód
 wymiary
 obciążenie
 stan techniczny
 zużycie opon
Droga
 mgła
 padający deszcz lub śnieg
 leżące na drodze liście
 oblodzenie drogi

6
Lp. OGNIWO TREŚĆ (czynności wykładowcy lub słuchaczy) CZAS UWAGI
1 2 3 4 5
d) Prędkość zalecana
To prędkość, którą zaleca się dla poruszania po-
jazdów na określonym odcinku drogi w celu up-
łynnienia ruchu i zachowania bezpieczeństwa.
Może mieć ona zastosowanie na odcinku, na
którym znajduje się kilka skrzyżowań o ruchu
kierowanym w celu przejechania przez nie ko-
rzystając z “zielonej fali”.
Znak obecnie niestosowany w Polsce, mimo
posiadania wielu zwolenników.

TEZA 2
Zależności między prędkością i drogą
hamowania pojazdu w kontekście
wymogów bezpieczeństwa ruchu
drogowego.
Hamowaniem nazywamy czynności i reakcje
układów pojazdu w celu zmniejszenia jego
prędkości lub doprowadzenia do jego
zatrzymania się szybciej, niż wynikałoby to z
oporów toczenia i układu napędowego oraz
oporu powietrza.

Rodzaje techniki hamowania:

 Hamowanie zasadnicze – polega na
ciągłym, stopniowym wywieraniu
nacisku na pedał hamulca bez
wyłączania (wciskania) sprzęgła, które
wyłącza się w ostatniej fazie hamowania.
Taki sposób hamowania jest efektywny,
ponieważ mamy dwa systemy
hamowania (hamulec zasadniczy i
hamowanie silnikiem) oraz
ekonomiczny, ponieważ w
nowoczesnych samochodach nie zużywa
się w ogóle paliwa podczas hamowania
silnikiem. Hamowanie silnikiem
oszczędza paliwo w porównaniu z
hamowaniem hamulcem nożnym na
luzie;
 Hamowanie pulsacyjne – polega na
naciskaniu i zwalnianiu pedału z dużą
częstotliwością. Hamowanie takie ma
przeciwdziałać blokowaniu się kół i
umożliwić sterowanie pojazdem na
śliskiej nawierzchni. Nowe samochody
wyposażone są w system zapobiegający
blokowaniu się kół ABS, który włącza
się (wyczuwa się lekkie pulsowanie

7
Lp. OGNIWO TREŚĆ (czynności wykładowcy lub słuchaczy) CZAS UWAGI
1 2 3 4 5
pedału hamulca) w momencie utraty
przyczepności kół na śliskiej
nawierzchni. Dzięki temu systemowi
można jednocześnie hamować i kierować
pojazdem. Należy jednak pamiętać, że
system ABS wydłuża drogę hamowania
w większości przypadków
 hamowanie silnikiem – polega na
wytracaniu prędkości poprzez zdjęciu
nogi z gazu i nierozłączanie układu
napędowego (nie wciskaniu sprzęgła).
Hamowanie silnikiem to dobry nawyk,
który można stosować w codziennej
jeździe samochodem. W przypadku
jazda w górach lub jazda w dół z dużych
wzniesień należy zawsze hamować
silnikiem;
 hamowanie biegami – polega na
redukcji biegów na niższe, pozwala
uniknąć poślizgu na śliskich
powierzchniach na przykład w zimie
podczas jazdy po śniegu lub lodzie.

Czym jest droga hamowania?

Jest to odległość przebyta przez pojazd w czasie
od uruchomienia hamulca do całkowitego
zatrzymania.
Zależy ona od różnych zmiennych, takich jak
choćby prędkość czy nawierzchnia, dlatego też
nigdy nie da się jej ujednolicić. Dane
wskazujące, jak zmienia się droga hamowania
zależnie od prędkości, dotyczą zazwyczaj
idealnych warunków na asfaltowej jezdni, a
dobrze wiadomo, że kierowcy nie zawsze mogą
na takie liczyć.

Mając to na uwadze, trzeba też pamiętać,

że droga hamowania to nie to samo co droga
zatrzymania pojazdu! Jest ona zaledwie jedną z
trzech składowych czasu, jakiego potrzeba na
pełne zatrzymanie jadącego samochodu.
Całkowitą drogę zatrzymania uzyskamy więc
dopiero po dodaniu do siebie:
 drogi przebytej w czasie reakcji
kierowcy, czyli od momentu zauważenia
przeszkody do wciśnięcia hamulca;
 drogi przebytej od momentu wciśnięcia
pedału do rozpoczęcia działania układu
hamulcowego;

8
Lp. OGNIWO TREŚĆ (czynności wykładowcy lub słuchaczy) CZAS UWAGI
1 2 3 4 5

 drogi hamowania.

Co może mieć wpływ na szybkość reakcji

kierującego?
- brak doświadczenia w kierowaniu pojazdem
- stan po spożyciu alkoholu
- zmęczenie
- emocje
- zażywanie niektórych leków
- zjawiska atmosferyczne
- rozmowa z pasażerami
- używanie telefonu komórkowego podczas
jazdy

Od czego zależy długość drogi hamowania?

Czynników wpływających na nią jest sporo,
jednak najważniejszym z nich jest –
PRĘDKOŚĆ

Droga hamowania rośnie proporcjonalnie do

kwadratu prędkości. Oznacza to, że dwukrotnie
większa prędkość wydłuży drogę hamowania
czterokrotnie, a trzykrotne zwiększenie
prędkości sprawi, że droga hamowania będzie aż
dziewięć razy dłuższa.

Zależność między prędkością i odstępem od

poprzedzającego pojazdu:
-Poruszając się pojazdem po drodze musimy
zachować bezpieczną odległość od
poprzedzającego nas pojazdu, by w razie
potrzeby zdążyć zwolnić bądź zatrzymać swój
pojazd bez spowodowania wypadku lub kolizji.
Aby odległość ta była bezpieczna musimy
szczególnie uwzględnić prędkość z jaką porusza
się nasz pojazd.
Średnio tzw. Bezpieczną odległość przednią
można określić następująco:

Dla dobrych warunków, jako połowę prędkości

z jaką porusza się pojazd. (60km/h – 30m)
-Należy ją zwiększyć 2 razy dla nawierzchni
śliskich, złej widoczności, złego samopoczucia
itp. (60km/h – 60m)
-Należy ją zwiększyć nawet 4 razy przy
gołoledzi. (60km/h – 120m)

Uwaga!
Odległość śmiertelnie niebezpieczna to poniżej
połowy bezpiecznej, czyli przy prędkości

9
Lp. OGNIWO TREŚĆ (czynności wykładowcy lub słuchaczy) CZAS UWAGI
1 2 3 4 5
60km/h odległość wynosząca mniej niż 15m.

TEZA 3
System ABS

ABS to system, który podczas hamowania

zapobiega blokowaniu kół. Tak naprawdę
dochodzi do zablokowania kół,
ale tylko na krótki czas. ABS zmniejsza
ciśnienie w układzie hamulcowym, kiedy koła
dłużej się ślizgają, co pozwala na odzyskanie
przyczepności i ponowne ich zablokowanie.
System ABS składa się z czujników prędkości
obrotowej kół, sterownika analizującego sygnały
pochodzące z sensorów i modulatora ciśnienia.
Cały wyżej opisany proces zachodzi bardzo
szybko. W każdej sekundzie wielokrotnie
zmniejsza się ciśnienie w układzie hamulcowym
i znowu dochodzi do zablokowania
kół. Hamowanie z ABS pozwala kierowcy
zachować stabilność samochodu w trakcie
nagłej redukcji prędkości, skrócić drogę
hamowania i utrzymać kierowalność auta.

Główną zaletą systemu ABS jest możliwość

skrętu przy wciśniętym pedale hamulca. Koła
blokują się tylko na chwilę, czego kierowca
nie odczuwa. Pojawia się jednak większy opór
i auto skręca wolniej. W tym przypadku trzeba
również wiedzieć, jak prawidłowo zastosować
system, aby np. ominąć przeszkodę. Wciskając
maksymalnie hamulec, należy skoncentrować
się na łagodnym skręcie, gdyż wykonanie
gwałtownego będzie niemożliwe.
4. Podsumowanie 1. Podsumowanie 5‘
Prędkość jest w ruchu drogowym czynnikiem o
znaczeniu szczególnym. Nadmierna prędkość
jest jedną z głównych przyczyn wypadków
drogowych. Z prędkością wiąże się pojęcie
hamowania, bowiem do zatrzymania pojazdu
potrzebne jest przebycie odpowiedniej drogi od
momentu dostrzeżenia przeszkody.
Im większa prędkość, tym dłuższa droga
zatrzymania pojazdu.
2. Pytania sprawdzające:
• Znaczenie znaku B-33?
• Znaczenie znaku D-40?
• Obowiązujące ograniczenia prędkości
dla samochodu osobowego w Polsce?
• Czym różni się droga hamowania i droga

10
Lp. OGNIWO TREŚĆ (czynności wykładowcy lub słuchaczy) CZAS UWAGI
1 2 3 4 5
zatrzymania?
W ramach pracy własnej proszę zapoznać się z
tematem wyprzedzania który będzie omawiany
na kolejnych zajęciach.
Dodatkowo proszę utrwalić sobie pojęcia oraz
tematy omawiane na zajęciach dzisiejszych:
- prędkość dopuszczalna
5. Część końcowa 2’
- prędkość minimalna
- prędkość bezpieczna
- czym różni się droga hamowania od drogi
zatrzymania
- do czego służy system ABS
- jakie mamy rodzaje hamowań

11