Irrigation

Structures
Training

DACAAR
Design Office
 ‫آبــــــــــیاری‬
‫‪Irrigation‬‬
‫رسانیدن آب به خاک به طریقه مصنوعی برای نمو و تکامل نباتات و بلند بردن سطح محصوالت نباتی در انجنیری بنام‬
‫‪ Irrigation Engineering‬یاد میشود‪.‬‬
‫آب عنصر عمده و مهم برای پیشبرد حیات انسانها حیوانات و نباتات میباشد وآبیاری یکی از رشته های اختصاصی‬
‫انجنیری ساختمانی است‪.‬‬
‫وظیفه انجنیری آبیاری رسانیدن آب بدون ضیاع با پالن گذاری منظم و ساختمان های از قبیل جوی ها‪،‬کاریزها‬
‫انهار‪،‬بندها‪،‬کانال ها‪،‬دریا ها و یا سیستم های که ضرورت به قوه میخانیکی دارند اعمارمیگردد‪ .‬باید عالوه نمود که‬
‫محاسبات اقتصادی سیستم های ف وق الذکر نیز یکی از فکتور های عمده انجنیری آبیاری می باشد چون اثر مستقیم به‬
‫اقتصاد کشور ها دارند‪.‬‬
‫طوریکه قبالا یاد آور شدیم که انجنیری آبیاری یکی از شعبات مهم و اختصاصی انجنیری ساختمانی ( ‪Civil‬‬
‫‪ )Engineering‬میباشد لذا انجنیر آبیاری باید معلومات کافی در باره ساحه که ساختمان هایدرالیکی جهت آبیاری اعمار‬
‫میگردد داشته باشد تا در موقع دیزاین به مشکالت مواجه نگردد‪.‬‬
‫به طورعموم انجنیری آبیاری از موضوعات ذیل بحث مینماید‪.‬‬

‫‪ -1‬کانال ها‪Channels:‬‬
‫‪ -2‬دیوار های استنادی‪Retaining Walls :‬‬
‫‪ -3‬پلچک ها‪Culverts:‬‬
‫‪ -4‬واش کلورت ها‪Wash Culverts :‬‬
‫‪ -5‬ترناب ها‪Aqueduct :‬‬
‫‪ -6‬بند های سر ریزه دار ‪Weirs:‬‬
‫‪ -7‬تقسیمات آبی‪.. Division Boxes:‬و غیره‪.‬‬
‫که در اینجا در باره هر یک به صورت تفصیلی بحث مینمایم‪.‬‬

‫کـــانـــال ها‬
‫‪Channels‬‬
‫تعریف‪ :‬کانال عبارت از مجرای مصنوعی میباشد که از کانکریت‪ ،‬سنگ ‪ ،‬ویا خاک جهت مقاصد آبیاری‪،‬تولید انرژی‬
‫برق ویا کشتی رانی اعمار مگردد‪.‬‬
‫بعضا ا ممکن است که یک کانال بزرگ برای مقاصد بیشتر اعمار گردد‪.‬‬

‫در طرح و اعمار کانال ها نکات ذیل باید در نظر گرفته شود‪.‬‬
‫• ظرفیت کانال مطابق به اهداف پروژه باشد‪.‬‬
‫• کانال از محل مناسب دریا و یا مخزن جدا گردد تا مشکالت هایدرالیکی بوجود نیاید‪.‬‬
‫• کانال در خط السیر مناسب و میالن مطلوب احداث گردد‪.‬‬
‫• کوشش شود تا کانال از مواد محلی اعمار گردد‪.‬‬
‫• آب در کانال ها باید سرعت مناسب داشته باشد تا از ترسبات و شستشو جلوگیری شود‪.‬‬
‫• آب کانال باید از مواد مضره پاک باشد تا باعث تخریب کانال و یا سیستم برق نشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫صنف بندی کانال ها‪:‬‬
‫کانال ها به صورت عموم به دو دسته تقسیم بندی میشوند‪.‬‬
‫‪ .1‬کانال های دایمی‪Permanent Channels:‬‬
‫‪ .2‬کانال های مؤقتی‪Temporary Channels:‬‬

‫کانال های دایمی‪:‬‬

‫این کانال ها منبع دایمی آب داشته و به شکل پخته و اساسی اعمار میگردد‪ .‬کانال ها دایمی در مسیر خود ممکن‬
‫ساختمانهای هایدرالیکی کنترولی داشته باشد‪.‬‬

‫کانال های مؤقتی‪:‬‬

‫منبع دایمی آب نداشته صرف در مواقع سیالبی آب در آن جریان مینماید و به شکل ابتدایی اعمار گردیده و ساختمانهای‬
‫کنترولی ندارد‪.‬‬
‫قابل یاد آوری است که از کانال های دایمی و مؤقتی ممکن است کانال های شاخه یی نیزجدا گردند‪.‬‬
‫احداث و دیزاین دقیق یک کانال ضرورت به سروی دقیق دارد که باید در دسترس باشد و کانال ها دارای مقاطع مختلف‬
‫مانند مستطیلی ‪ ،‬ذوذنقه یی ‪ ،‬پارابولیک ‪ ،‬بیضوی ‪ ،‬مثلثی و غیره میباشند‪.‬‬

‫انتخاب مقطع کانال ‪:‬‬

‫انتخاب مقطع کانال مربوط به مقدار دسچارج و اراضی است که کانال در آن احداث میگردد ولی باید متوجه بود که‬
‫برای دسچارج مطلوب کدام مقطع اقتصادی ترین مقطع است‪.‬‬

‫دریافت میالن کانال‪:‬‬

‫جهت دریافت میالن کانا ل باید پروفایل ساحه ‪ ،‬نقاط سروی شده و طول کانا ل مورد نظر را داشته باشیم و بعداا برای‬
‫دریافت میـــــالن از فرمول ذیل استفاده مینمایم‪.‬‬

‫‪S=√ n.v/R2/3‬‬
‫فرمول فوق از ماننگ بوده و جهت دریافت میالن طولی کانال از آن استفاده میشود‪.‬‬
‫‪ -S‬میالن‬
‫‪ -n‬ضریب ما ننگ‬
‫‪ -V‬سرعت‬
‫‪ -R‬شعاع هایدرالیکی‬
‫باید یاد آور گردید که برای دریافت میالن کانا ل ها از طریقه ذیل نیــــز استفـــــــــاده میگــــــــــــــــــــــردد‪.‬‬
‫‪A‬‬

‫‪S‬‬

‫‪B‬‬
‫‪C‬‬
‫‪S= (AB/BC) 100‬‬
‫‪2‬‬
 ‫دیزاین کانال هـــــــــــا‬
‫هدف از دیزاین کانال همانا دریافت مقطع مناسب غرض انتقال بهتر آب مورد نیازبه زمین ها ی زراعتی میبا شد‪.‬مواد مو‬
‫که ظرفیت کانال ها توسط فرمول های ذیل دریافت میشـــــوند‪.‬‬
‫‪Q=V.A‬‬
‫‪V=1/n x R2/3 x S1/2‬‬ ‫ماننگ‬
‫‪R=A/P‬‬
‫‪Q=A x C√R.S‬‬ ‫شیزی‬
‫‪ -Q‬مقـــدار دسچارج )‪(m3 /sec‬‬
‫)‪(m/sec‬‬ ‫‪ -V‬سرعت‬
‫‪2‬‬
‫) ‪(m‬‬ ‫‪ -A‬مساحت مقطع‬
‫‪ -n‬ضریب ماننگ (از جدول ها اخذ میگردد)‬
‫)‪(m‬‬ ‫‪ -R‬شعاع هایدرالیکی‬
‫‪ -S‬میالن‬
‫)‪(m‬‬ ‫‪ -P‬محیط تر شــده‬
‫‪ -C‬ثابت شیزی‬
‫قابل یادآوری است که محیط تر شده برای کانال های دارای مقطع ذوذنقه یی از رابطه ذیل بدست می آید‪.‬‬

‫‪P=b+2d√ n2+1‬‬

‫مثال‪ :‬مقدار جریان آب را در کانال مقطع مستطیلی محاسبه نماید در صورت که مساحت مقطع ‪32m2‬‬
‫میالن کف کانال ‪ S=1/1000‬و ضریب شیزی ‪ C=52.5‬باشــــــــــــــــد؟‬
‫اقتصادی ترین مقطع مستطیلی مساوی میشود به‪b=2d,‬‬
‫‪A=32m2‬‬
‫‪S=1/1000‬‬
‫‪C=52.5‬‬
‫?=‪b‬‬
‫?=‪d‬‬
‫‪A=bxd=2 x d x d=2d2‬‬
‫‪A=32=2d2, d=4m, b=2d=2x4=8m‬‬
‫‪R=d/2 = 4/2=2m‬‬
‫‪Q=AxC√R.S = 32x52.5 √2x0.001‬‬
‫‪Q=75.13 m3/sec‬‬

‫‪3‬‬
 ‫مثال‪ :‬ابعاد کانال مقطع ذوذنقه یی را دیزاین نماید که ‪ 30‬متر مکعب آب را فی ثانیه عبور دهــد در‬
‫صورت که میالن کناری آن ‪ ، 3/2‬میالن کف کانال ‪ 1/2000‬و ضریب ماننگ ‪ n=0.01‬باشد؟‬

‫‪n=3/2=1.5‬‬
‫‪Q=30m3/sec‬‬
‫‪n=0.01‬‬
‫‪S=1/2000=0.0005‬‬
‫?=‪b‬‬
‫?=‪d‬‬

‫❖ اگر خواسته باشیم اقتصادی ترین مقطع را انتخاب نمایم پس باید نصف عرض باالئی مساوی به میالن کنار ها باشد‪.‬‬

‫‪b+2nd/2 = d√ n2+1‬‬
‫‪b+2x1.5d/2 = d√1.52+1‬‬
‫‪b+3d=3.6d‬‬
‫‪b=0.6d‬‬
‫‪Or‬‬
‫‪Area=d (b+2nd) = d (0.6d+1.5d) =2.1d2‬‬

‫در صورت اقتصادی بودن مقطع ذوذنقه یی شعاع هایدرالیکی ‪ R=d/2‬است‪.‬‬

‫چون در این مثال ظرفیت ‪ 30m3‬یک پارامتر معلوم است از این رو میتوانیم ابعاد مقطع را انتخاب نمایم‪.‬‬
‫پس داریم که‪:‬‬
‫)…‪d=6.5(m, cm‬‬
‫)…‪b=0.6x6.5=3.5(m, cm‬‬
‫‪V= (b+n).d= (3.6+2)6.5=36.4m3‬‬
‫‪V>Q‬بخاطریکه ‪ Free board‬نیز مد نظر گرفته شود و در موقع ‪ High flood level‬کانال ‪ Overload‬نشود‪.‬‬

‫دیوارهای استنادی‪)Retaining wall(:‬‬

‫دیوارهای استنادی عبارت از ساختمانهایی اند که جهت نگهداشتن مواد ریخته تحت زاویه بزرگتر از زاویه میالن طبیعی‬
‫آنها احداث میگردند‪ .‬یا به عباره دیگر هر دیواری که به منظور جلوگیری از لغزیدن و ریختن کتله خاک اعمار میگردد‬
‫بنام دیوار استنادی یاد میگردد‪.‬‬

‫انواع دیوارهای استنادی‪-:‬‬

‫دیوارهای استنادی را میتوان از نگاه مواد ساختمانی آنها به دیوارهای سنگی‪ ,‬خشتی و کانکریتی تقسیم نمود‪ .‬اما باید‬
‫یادآور شد در بعضی اوقات جهت احداث دیوارهای استنادی موقت از عناصر فلزی‪ ,‬چوبی هم استفاده میشود‪.‬‬

‫‪4‬‬
 -:‫ثبات و پایداری دیوارها‬
:‫) دیوارهای استنادی را میتوان به شش نوع تقسیم نمود‬Achieving Stability( ‫نظر به ثبات و یا پایداری‬

.)Gravity Retaining Walls( ‫• دیوار های ثقیل یا سنگین‬

.)Cantilever Retaining Wall( ‫• دیوارهای کنسول دار‬

.)Counter fort Retaining Wall(‫• دیوارهای استنادی قبرغه دار‬

Counterfort

Face of wall

base slab

.)Buttressed Retaining Wall( ‫• دیوارهای استنادی قبرغه دار‬

Face of wall

Buttrress

base slab

5
‫• دیوارهای استنادی آخوری شکل (‪ )Crib Walls‬که غالبا ً از چوب‪ ,‬کانکریت و بعضا ً از فلز ساخته شده و بین‬
‫شان از خاک پر میشود‪.‬‬

‫دیوارهای نیمه ثقیل یا نیمه سنگین (‪.)Semi gravity Retaining Walls‬‬

‫‪Key‬‬

‫هنگام دیزاین هریک از انواع فوق الذکردیوارها معیارهای ذیل باید در نظر گرفته شود‪:‬‬

‫الف – مقاومت ساختمانی هر یک اجزا و مقطع های دیوار‪.‬‬

‫ب – پایداری و استحکام (‪ )Stability‬دیوار در مجموع بشمول خاک تهداب‪.‬‬
‫ج – انتخاب و متراکم نمودن مواد پرکاری عقب دیوار و در نظر گرفتن مجرای آب عقب دیوار (‪.)Drainage‬‬

‫طور یکه در باال از انواع دیوارهای استنادی تذکر بعمل آمد حاال میخواهیم درباره انواع مهم آنها یعنی در قسمت چگونگی‬
‫و جاهای استفاده آنها مختصرا معلومات ارایه بداریم‪.‬‬
‫دیوارهای استنادی ثقیل یعنی دیوار های که به وزن خود پایداری و ثبات خویش را حفظ میکنند معموآل از سنگ و‬
‫کانکریت ساخته میشوند‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫در قسمت ابعاد دیوارهای سنگی باید مقررات ذیل را در نظر گرفت‪:‬‬

‫‪ .1‬هرگاه ارتفاع دیوار (از روی زمین الی سطح باالیی آن ) کمتر یا مساوی به یک متر باشد (‪ )H≤1m‬باشد‪ .‬هر‬
‫دو سطح عقبی و پیشروی دیوار شکل قایم را دارند که سطح عقبی تا قسمت آخر تهداب به یک خط مستقیم قرار‬
‫داشته و سطح پیشروی دیوار در هم سطح با زمین یک چیره کوچک را دارد‪.‬‬
‫????? ????‬

‫‪H‬‬

‫‪E‬‬

‫‪h‬‬

‫‪b‬‬

‫‪bn‬‬

‫‪ .2‬هرگاه ارتفاع دیوار بزرگتر از یک متر و کوچکتریا مساوی به ‪ 2.5‬متر(‪ )1m<H≤2.5m‬باشد در این‬
‫صورت جهت پایدارنگهداشتن دیوار باید سطح پیشروی را تا ‪ 10‬فیصد متمایل بطرف خاک ساخته و سطح عقبی‬
‫را چیره داد در صورتیکه ضخامت دیوار در قسمت باال آن (‪ )50-60cm‬کمتر نباشد‪.‬‬
‫????? ????‬

‫‪E‬‬

‫‪h‬‬

‫‪b‬‬

‫‪bn‬‬

‫‪ .3‬هرگاه ارتفاع دیوار از ‪ 2.5‬متر زیادتر باشد سطح پیشروی دیوار را میتوان تا ‪ 20%‬متمایل ساخت و(در صورتیکه‬
‫نمای مهندسی دیوار را خراب کند) ازجناح عقب دیوار یک‪ ,‬دو و یا به تعداد زیاد چیره میگذارند‪.‬‬

‫در دیوارهای کم ارتفاع میتوان از انواع مختلف سنگ ها استفاده کرد اما در دیوارهای با ارتفاع بیشتر باید سطح سنگ‬
‫های بهم چسپیده هموار باشد‪(.‬بافت سنگ ها با ید مد نظر گرفته شود)‬

‫زاویه اصطحکاک خاک ‪-: Angle of Ropes‬‬

‫اگر خاک در یک ساحه انبار گردد بعد از یک مدت ذرات خاک حالت تعادل را میگیرد و به افق یک زاویه را تشکیل‬
‫میدهد که این زاویه را بنام زاویه اصطحکاک داخلی خاک نامیده میشود‪.‬‬

‫طبقه بندی فشارخاک ‪ -:Classification of Earth Pressure‬دو نوع فشار وجود دارد‪.‬‬
‫• فشار فعال ‪Active Pressure‬‬
‫• فشار غیر فعال ‪Passive Pressure‬‬

‫‪7‬‬
 ‫تیوری فشار فعال خاک ‪-: Theories for Active Earth Pressure‬‬

‫جهت تعین نمودن فشار فعال خاک میتودهای زیاد وجود دارد‪,‬‬

‫رینکن میتود – ‪Rankin's Method‬‬ ‫‪.A‬‬

‫کولمب میتود – ‪Coulomb Method‬‬ ‫‪.B‬‬
‫کولون میتود‪.‬‬ ‫‪.C‬‬
‫میتود ترسیمی‪.‬‬ ‫‪.D‬‬

‫مگر دو طریقه فوق (رینکن و کولمب ) ارقام دقیق و صحیح را ارایه مینماید‪.‬‬

‫‪ - .A‬تیوری رینکن‪:‬‬
‫وقتیکه دیوار از لغزش خاک ممانعت میکند‪ ,‬خاک باالی دیوار فشار وارد مینماید که این فشار خاک توسط تیوری‬
‫رینکن تعین میگرددو باالی اساسات ذیل استوار میباشد‪.‬‬

‫‪ .I‬خاک همجنس‪ ,‬ایزوتروپیک (‪ )Isotropic‬و غیر چسپنده فرض میگردد‪.‬‬

‫‪ .II‬از اصطحکاک بین دیوار وخاک صرف نظر میگردد‪.‬‬
‫‪ -Rapture Plane .III‬ساحه که در آنجا ساحه غیر متعادل وجود دارد (یا میالن دارد) که از جاه خود حرکت‬
‫میکند که جهت جلوگیری حرکت این ساحه دیوار استنادی مد نظر گرفته میشود‪.‬‬

‫‪ - .B‬تیوری کولمب‪-:‬‬
‫فرضیه های اساسی جهت دریافت فشار خاک )‪ (Earth – pressure‬توسط تیوری کولمب قرار ذیل اند‪:‬‬
‫خاک دارای خواص فزیکی مساوی از هر سو )‪ (Isotopic‬و متجانس بوده و دارای خواص اصطحکاک داخلی و‬ ‫‪.I‬‬
‫چسپندگی میباشد‪.‬‬

‫طرح ریزی ود یزاین دیوارهای استنادی‬

‫دیزاین دیوارهای استنادی بصورت عموم شامل مراحل ذیل میباشد‪:‬‬

‫‪ .1‬جمع آوری معلومات عمومی‪ -:‬سروی توپو گرافیکی‪ ,‬فزیکی و کنترول ابعاد‪.‬‬
‫‪ .2‬تحلیل حا لت طبقات پایین خاک‪ِ-:‬پروفیل خاک (‪.)Sub Soil Conditions‬‬
‫‪ .3‬تعیین نمودن بار اضافی باالی دیوار (‪ -:)Surcharge‬خط ریل‪ ,‬سرک موتر رو‪ ,‬تعمیریا ساختمان های‬
‫دیگر و زلزله‪.‬‬
‫‪ .4‬تعیین نوعیت و اندازه های آزمایشی دیوار استنادی‪.‬‬
‫‪ .5‬محاسبه فشار خاک (‪ )Earth Pressure‬و فشار اضافی (‪.)Surcharge Pressure‬‬
‫‪ .6‬تحلیل پایداری دیوار (‪.)Structural Stability‬‬
‫‪ .7‬تحلیل پایداری اساس دیوار (‪.)Foundation Stability‬‬
‫‪ .8‬طرح ریزی عناصر ساختمانی دیوار (‪.)Design Structural Elements‬‬
‫‪ .9‬انتخاب مجراهای عبور آب از مواد پرکاری (‪.)Drainage in back fill‬‬
‫‪.10‬پیشبینی کردن نشست و حرکت دیوار (‪.)Settle and movement of wall‬‬

‫‪8‬‬
 ‫فشار خاک باالی دیوار قرار ذیل محاسبه میشود‪.‬‬
‫حالت اول ‪:‬‬
‫در صورتیکه سطح خاک نگاه داشته شده (‪ )Retained Earth‬افقی باشد‪.‬‬

‫‪P= ωh2/2 x 1-sinφ/1+sinφ‬‬ ‫در فارمول فوق‪:‬‬

‫‪ -ω‬وزن حجمی خاک‬
‫‪ -H‬ارتفاع خاک عقب دیوار‬
‫‪ -φ‬زاویه اصطحکاک داخلی خاک ‪Angle of Repose‬‬

‫حالت دوهم‪:‬‬
‫در صورتیکه موقعیت خاک باالی دیوار تحت یک زاویه قرار دارد و فشار مجموعی باالی دیوار قرار فرمول ذیل‬
‫دریافت میگردد‪:‬‬

‫=‪P‬‬
‫‪ωh2 Cosα Cosα - √Cos2α – Cos2φ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Cosα + √ Cos2α – Cos2φ‬‬

‫‪x‬‬

‫‪d‬‬

‫‪b=9m‬‬

‫مثال‪-:‬‬
‫دیوار سنگی که دارای ارتفاع ‪ H=8m‬و عرض فوقانی آن ‪ ,a=2m‬عرض تحتانی آن ‪ b=4m‬میباشد و ارتفاع خاک تا‬
‫دیوار میباشد‪.‬‬
‫شما تشنجات اعظمی و اصغری را در اساس دیوار تعین نمایید و اپیور آنرا رسم نمایید در صورتیکه وزن حجمی خاک‬
‫‪ ,Ws=1800 kg/m3‬زاویه اصطحکاک داخلی خاک ‪ φ =30°‬و وزن حجمی مواد دیوار ‪ Ww=2200 kg/m3‬باشد‪.‬‬

‫‪Ww=2200 kg/m3‬‬
‫‪Ws=1800 kg/m3‬‬
‫‪φ =30°‬‬
‫‪H=8m‬‬
‫‪a=2m‬‬
‫‪b=4m‬‬

‫‪9‬‬
 ‫فشار خاک باالی واحد طول دیوار قرار ذیل دریافت میداریم‪:‬‬

‫‪P=Ws x H2/2 x 1-Sin30°/1+Sin30°‬‬

‫‪P= 1800 x 82/2 x 1-0.5/1+0.5 = 19200 kg‬‬
‫نقطه عمل فشار‪ P‬در ارتفاع ‪ h/3‬خاک قرار دارد‪.‬‬
‫وزن واحد متر طول بند را قرار ذیل دریافت مینماییم‪.‬‬

‫‪Ww=Ww (a+b)/2 x h x 1 = 2200 (2+4)/2 x 8 x 1 = 52800 kg‬‬

‫حاال کوردینات مرکز ثقل مقطع عرضی دیوار را باالی محور ‪ x‬قرار ذیل دریافت مینماییم‪.‬‬

‫)‪X= (a2+ab+b2)/3(a+b) = (22+2x4+42)/3(2+4‬‬

‫‪X=1.56m‬‬

‫عین المرکزیت را قرار ذیل دریافت مینماییم‪:‬‬

‫نظر به نقطه ‪ E‬مومنت اخذ مینماییم‪:‬‬
‫‪Wx1=PxH/3‬‬
‫‪X1=PH/3w= (19200x8)/ (3x52800) =0.96m‬‬
‫‪X=X1 = b/2 + e‬‬
‫‪e =X+X1- b/2‬‬
‫‪e = 1.56+0.96-4/2 = 0.52m‬‬

‫تشنجات اعظمی و اصغری را باالی اساس قرار ذیل دریافت مینماییم‪.‬‬

‫)‪Fmax,min = w/b (1±6e/b‬‬

‫‪Fmax = 52800/4(1+6x0.52/4) = 23496 kg/m2‬‬
‫‪Fmin =52800/4(1-6x0.52/4) = 2904 kg/m2‬‬

‫مثال‪-:‬‬
‫یک دیوار استنادی ذوذنقه یی که ارتفاع ‪ H=10m‬و عرض فوقانی ‪ a=30‬و عرض تحتانی آن ‪ b=9m‬و زاویه‬
‫سرچارچ ‪ α=25°‬میباشد در نظر گرفته شده که دیزاین گردد در صورتیکه وزن مخصوصه خاک ‪Ws=1800‬‬
‫‪ φ=30° , kg/m3‬و ‪ Ww=2400 kg/m3‬باشد شما تشنجات اعظمی و اصغری را باالی اساس بند محاسبه نمایید‪.‬‬
‫وزن دیوار را قرار ذیل دریافت میداریم‪:‬‬

‫‪x‬‬
‫‪d‬‬
‫‪b=9m‬‬
‫‪10‬‬
‫‪W = Ww(a+b)/2 x H‬‬
‫‪W = 2400(3+9)/2 x 10 = 144000 kg‬‬
‫‪ PH‬و ‪ Pv‬را قرار ذیل دریافت مینماییم‪:‬‬
‫‪PH = P x Cosα = P x Cos25°‬‬
‫‪PV = P x Sinα = P x Sin25°‬‬

‫)‪P = Ws x h2/2 x Cosα x (Cosα - √ Cos2α – Cos2φ)/ (Cosα + √ Cos2α – Cos2φ‬‬

‫‪P = 1800 x 102/2 x Cos25° x(Cos25°-√Cos225°-Cos230°)/ (Cos25°+√Cos225°-‬‬
‫)‪Cos230°‬‬
‫‪P = 44423.2 kg‬‬

‫‪PV = P x Sinα = 44423.2 x Sin25° = 18774.08 kg‬‬

‫‪PH = P x Cosα = 44423.2 x Cos25° = 40261.14 kg‬‬

‫موقعیت مرکز ثقل را قرار ذیل دریافت مینماییم‪:‬‬

‫‪X = (a2+ab+b2)/3(a+b) = (32+3x9+92)/3(3+9) = 3.25m‬‬

‫پلــچــک ها‪Culverts :‬‬

‫پلچک ها معموال" باالی کانال ها کوچک اعمار میگردد در صورت که کانال سرک را عبور نماید‪.‬‬
‫هدف از اعمار پلچک عبور و مرور عراده جات (ترافیک) از روی آن می باشد‪.‬‬
‫مقاومت پلچک مربوط به حجم ترافیک‪،‬نوعیت عراده جات و کالس سرک ها میگـردد و دارای انواع ذیل میباشند‪.‬‬

‫‪(Pipe culvert‬پلچک های پایپی)‬ ‫‪-1‬‬

‫‪( Box culvert‬پلچک های باکس مانند)‬ ‫‪-2‬‬
‫‪(Slab culvert‬پلچک های سلب دار)‬ ‫‪-3‬‬
‫‪(Arch culvert‬پلچک های کمانـــی)‬ ‫‪-4‬‬
‫که دیزاین هر کدام انها دارای پروسه های جدا گانه و مختلف میباشند‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬
‫پلچک مقطع مستطیلی را دیزاین نماید که دارای ابعاد ذیل باشـــــــد‪.‬‬
‫‪ h=1m، b=1m، L=5m‬و برای دیزاین از کانکریت مارک ‪ )1:1.5:3( M 200‬استفاده شود‪.‬‬
‫مارک مقاومت کششی کانکریت ‪ Rp=7.2kg/cm2‬مقاومت انحنایی کانکریت ‪ Ru=1000kg/cm2‬میباشد و سیخ های‬
‫کالس ‪ A-1‬یعنی سیــــخ های لشم استفاده میگردد که مقاومت آن‪ Ra=2100kg/cm 2‬است‪.‬‬
‫ضخامت سلب ‪ hs=20cm‬و ارتفاع فعال ‪ ، ho=18cm‬ضریب اضافه باری ‪ n=1.1-1.3‬و ضخامت طبقه خاک باالی‬
‫پلچک ‪ 0.25‬در نظر گرفــــــــــته شود؟‬

‫‪11‬‬
 ‫حــــــــل‪:‬محاســــبه بارها قرار جدول ذیل صورت میگیرد‪.‬‬

‫مالحظــــات‬ ‫بارهای سنجشی‬ ‫ضریب اضافه‬ ‫بارهای نورماتیفی‬ ‫نوع بارهــــــــــا‬

‫‪Kg/m‬‬ ‫باری‬ ‫‪Kg/m‬‬ ‫بار های دایمی (ثابت)و موقتی‬
‫وزن سلب‬
‫‪600‬‬ ‫‪1.2‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪0.2x2500x1=500kg/m‬‬
‫وزن طبقه خاک‬
‫‪480‬‬ ‫‪1.2‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪0.25x1600x1=400kg/m‬‬
‫‪120‬‬ ‫‪1.2‬‬ ‫‪100‬‬ ‫بار موقت بــــرف‬
‫بارهای موقت دینامیکی (بار‬
‫‪18000‬‬ ‫‪1.2‬‬ ‫‪15000‬‬ ‫های زنده)‬
‫‪∑q=19200kg/m‬‬ ‫مجموعـــــه‬

‫اکنون معلوم مینمایم که سلب در کدام حالت قرار دارد‪.‬‬

‫‪λ = L/b = 5/1 = 5>2‬‬

‫چون نسبت طول طویل بر طول کوچک بزرگتر از ‪ 2‬است لذا سلب به قســــم سلب گادری محاسبه میشود یعنی سیخ های‬
‫فعال تن ها به سمت کوتا محاسبه میشوند ولی برای اینکه بارها مساویانه به سیخ ها انتقال گردند و از ایجاد درز ها در سمت‬
‫طویل جلوگیری شود بنا ًء ‪ 5Φ10mm‬در هر ‪ 1m‬درنظرگرفته شود‪ ،‬در این جا نخست از همه طول وایه سنجشی را‬
‫دریافت مینمایم‪.‬‬

‫‪L0 = b+2(0.15) =1+2(0.15) =1.6m‬‬

‫در رابطه فوق ‪ 0.15‬عبارت از نصف عمق داخل شده سلب در دیوار میباشد‪.‬‬
‫مومنت انحنا یی اعظمــی قرار فرمول ذیل دریافت میگـــــردد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Mmax=qLo /8‬‬ ‫در فرمول فوق‪.‬‬
‫‪ = q‬مجمـــــوع بار های زنده ومــــرده‬
‫‪ = Lo‬طول وایه سنــــــــــجشی‬
‫‪Mmax=qLo2 /8 = 19200x1.32/8=4056kg-m‬‬

‫‪Ao=Mmax/Ruxbxho2‬‬
‫‪ Mmax‬به ‪ Ru ، kg-m‬مقاومت انحنایی کانکریت که برای مارک ‪ Ru=100kg/cm2، M- 200‬می باشد‪.‬‬
‫‪ -b‬عرض سلب است که برای آن سیخ محاسبه میگردد‪.‬‬
‫‪ -ho‬ارتفاع فعال سلب که ‪ ،ho=h-a‬که در اینجا ‪ h‬ارتفاع سلب و ‪ a‬طبقه محافظوی سیخ میباشد‪.‬‬
‫‪ho=20-2=18cm‬‬
‫‪Ao=Mmax/Ruxbxho2‬‬
‫‪A0=405600/100x100x182‬‬
‫‪Ao=0.125cm2‬‬
‫برای قیمت دریافت شده ‪ Ao‬قیمت ) ‪ )0γ‬را قرار فرمول ذیل دریافت مـــــــــــیکنیم ‪.‬‬

‫‪0γ=1+√1-2Ao/2‬‬ ‫‪=0.935‬‬
‫‪Fa=Mmax/ Ra.h0‬‬
‫‪ – Ra‬مقاومت سیخ است که برای کالس) ‪(A-1‬مساوی به ‪ 2100kg/cm2‬است پس نظر به مساحت محاسبه شده از‬
‫جدول ‪ 8Ǿ14mm‬سیخ کالس )‪ )A-1‬که مجموعه مساحت آن ‪ Fa=12.31cm2‬میشود انتخاب مینمایم‪.‬‬
‫‪12‬‬
 ‫برای سمت طوالنی از نگاه شرایط ساختمانی (‪ 5Ǿ10mm- )A-1‬سیخ را مد نظر میگریم‪.‬‬

‫امتــــحان سلب در مقابل قوه های عرضانی‪:‬‬

‫قوه های عرضانی در اتکا قرار فرمول ذیل دریافت میـــــــــــداریم‪.‬‬
‫‪Qmax=QR=QL=0.5qL2‬‬
‫در فرمول فوق ‪ QR‬قوه عرضانی در اتکا راست و ‪ QL‬قوه عرضانی در اتکا چپ می باشــــــــــــــد‪.‬‬
‫‪Qmax=QR=QL=0.5x19200x1.3=12480kg‬‬
‫شرط ذیل را امتحان مینمایم‪.‬‬
‫‪Qmax≤Rpxbxh0‬‬
‫‪Qmax<7.2x100x18=12960kg‬‬

‫چون ‪ Qmax=1240kg<12960kg‬میباشد فلهــــذا سلب در مقابل قوه عرضانی مقاومت کافی دارد‪.‬‬
‫موقعیت گذاری سیخ ها در مقطع عرضانی را میتوان به آسانی انجام داد زیرا تعداد سیخ ها هم به سمت عرضانی و هم‬
‫به سمت طوالنی معـــــــــــــــلوم میباشــــــد‪.‬‬
‫‪q=19200 kg/m‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪RA‬‬ ‫‪RB‬‬

‫‪ql/8‬‬
‫‪2‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪13‬‬
‫‪Plan View‬‬
Super Passage

14
 ‫در این نوع ساختمان ها کانال از قسمت تحتانی سیل بر ها میگذرد و آب کانال ها بدون مزاحمت ساختمان به جریان‬
‫عادی خود از زیر سیل بر ها ادامه میدهد یعنی اینکه سطح آب در داخل ساختمان و کانال به یک لیول قرار میگرد‪(.‬با در‬
‫نظر داشت میالن کانال)‬
‫به طور عموم ساختمان ‪ super passage‬متشکل است از دو دیوار و سلب باالی آن می باشد که پروسه دیزاین دیوار‬
‫ها همانند دیوار های استــنادی بوده وبرای قوه های عمودی و افقی دیزاین میشوند‪.‬‬
‫قوه های عمودی وارده باالی دیوار های ‪ super passage‬عبارت اند از وزن سلب ‪،‬وزن آب و وزن مواد رسوبی و‬
‫قوه افقی را که دیوار ها متحمل میشوند همانا وزن موادی است که در عقب دیوار ها قرار دارد‪.‬‬
‫مثال ‪:‬عملی ذیلرادرنظر میگیریم ‪:‬‬

‫‪FLOW‬‬
‫‪WATER‬‬
‫‪SILT‬‬

‫‪SLAB‬‬
‫‪SOIL‬‬

‫بارها راباالئی ساختما ن فوق دریافت میداریم‪.‬‬

‫قوه های عمودی‬
‫‪15‬‬
‫‪2400 (0.2) (1) =480 kg/m2‬‬ ‫وزن سلب‬
‫‪1600 (0.3) (1) =480 kg/m2‬‬ ‫وزن مواد رسوبی باالئی سلب‬
‫‪1000 (0.2) (1) =200 kg/m2‬‬ ‫وزن آب باالئی سلب‬
‫‪2200 (1.5) (0.5) =1980 kg/m‬‬ ‫وزن دیوار سنگی‬

‫قوه های افقی یا فشار خاک عبارت از‬

‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪½ (1600) (1.5 ) (1-sin 30 /1+sin30 ) = 600kg‬‬

‫حال دیوار ‪ upstream‬ساختمان فوق را دیزاین می نمائیم ‪.‬‬

‫میدانیم که بار سلب وبارهای فوقانی آن باالئی هردودیوار بصورت مساویانه تقسیم میگردد‪.‬‬
‫بنا"مقداری مجموعی باری راکه یک دیوار درفی مترطول آن برداشت می نمائید عبارت از ‪:‬‬
‫‪Acting at ½ of wall‬‬
‫‪(480+480+200) (2.2)/2+1980 =3836kg‬‬

‫حال دیوار رادر مقابل ‪ overturning moment‬یا مومنت چپه کننده چک می نمائیم‪.‬‬
‫‪MR/M0 ≤2‬‬ ‫نظر به این شرط‬
‫برای عملیه فوق درنقطه ‪ B‬نظر به قوه های عمودی وافقی مومنت میگیریم ‪.‬‬
‫‪V.F=3836 kg‬‬

‫‪H.F=600 kg‬‬
‫‪H/3‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬

‫مومنت نظربه قوه های عمودی یا ‪Resistant moment‬‬

‫‪Mr = 3836 (0.3) =1151kg-m‬‬
‫مومنت نظربه قوه های افقی ازاثر وزن خاک یا ‪overturning moment‬‬
‫‪Mo = 600 (1.5/3) =300 kg -m‬‬
‫‪Mr /M0 =1151/300 >2 Safe ok‬‬
‫بعداً دیوار رادرمقابل ‪ sliding‬یا لغزش چک می نمائیم ‪.‬‬

‫‪H.F < friction force‬‬ ‫نظر به این شرط‬

‫‪Friction force = µ.v.f‬‬

‫درفورمول فوق ‪ µ‬عبارت از ضریب اصطحکاک می باشد که درین جا ‪ µ=0.53‬درنظر گرفته شده است‪.‬‬

‫‪Friction force =0.53 (3836) =2033 kg‬‬

‫‪600 < 2033‬‬ ‫‪Safe ok‬‬

‫دیزاین سلب ‪:‬‬

‫سلب را دیزاین می نمائیم با ابعاد ‪ b =160cm l =600cm‬و‪ d = 20 cm‬برای دیزاین سلب مذکور ثابت های قبول‬
‫شده عبارت است از ( درصورتیکه مارک کانکریت را ‪ M 200‬درنظر بگیریم )‪.‬‬
‫‪16‬‬
 ‫‪δcbc = 70 kg/cm‬‬
‫‪m =13‬‬
‫‪δSt =1250 kg/cm2‬‬
‫‪K =0.421‬‬ ‫‪j =0.86‬‬ ‫‪R =12.66‬‬

‫طوریکه قبال" محاسبه بارهای وارده باالئی سلب که عبارت از ‪ q=1160/m‬می باشد صورت گرفته است‬
‫اکنون معلوم می نمائیم که سلب درکدام حالت قرار دارد ‪.‬‬
‫‪λ= L / b = 6 /1.3= 4.6 >2‬‬

‫چون نسبت طول ضلع طویل بر ضلع کوچک بزرگتر از ‪ 2‬میباشد بنا" سلب به قسم سلب گادری محاسبه میشود ‪ .‬یعنی‬
‫سیخ های فعال تنها به سمت کوتاه سنجش می شود ‪.‬‬

‫‪q=1160kg/m‬‬

‫=‪l‬‬

‫‪L0 = b +2 (0.15) = 1+0.3 =1.3m‬‬ ‫درشکل فوق ‪ l0‬عبارت ازطول وایه سنجشی میباشد‪.‬‬

‫‪ 0.15‬درفورمول فوق عبارت از نصف عمق داخل شده سلب در دیوار می باشد‪.‬‬
‫‪h0= d- a = 20 -2= 18 cm‬‬ ‫ارتفاع فعال عبارت از‬
‫مومنت انحنائی اعظمی قرار فورمول ذیل دریافت می گردد ‪.‬‬
‫‪Mmax = ql2/8 =1160 (1.32) /8 =245 kg-m‬‬
‫اکنون مساحت سیخ راچنین دریافت میکنیم ‪.‬‬
‫‪Ast = M /δst. j .d = 24500 /1250 (0.86) (18) =1.3 cm‬‬ ‫‪2‬‬

‫پس نظربه مساحت محاسبه شده سیخ ‪ 6‬ملی راکه دارائی مساحت مقطع ‪ Aφ =0.306 cm2‬می باشد درنظرمی گیریم‬
‫‪.‬پس فاصله بین سیخ ها مساوی است به ‪:‬‬
‫‪Spacing =100 (Aφ) /Ast = 100 (0.306) /1.3 = 20cm‬‬

‫به خا طری تقسیما ت مسا ویا نه بار باالئی سیخ های سنجشی بطول گادردر فی متر به تعداد ‪ 4‬عدد سیخ ‪ 6‬ملی مد‬
‫نظرمیگیریم ‪.‬‬

‫‪Aqueduct‬‬
‫ترناب‬
‫‪17‬‬
 ‫عبارت از ساختمان است که آب را از باالی سیل بر ها و یا کانال های دیگر عبور میدهد‪.‬‬
‫ساختمان ترناب ‪ Aqueduct‬زمانی محسوس میشود که ساختمان ‪ siphon‬ویا ‪ super passage‬قابل تطبیق نباشد‪.‬‬

‫مثال‪( Aqueduct :‬ترناب) را دیزاین نماید که ‪ 5‬متر عرض و ‪ 2.5‬متر ارتفاع داشته باشد‪.‬‬
‫توقع میرود که ترناب مذکور آب را به ارتفاع اعظــمی ‪ 2.3‬متر انتقال دهــــد و برای دیزاین از مارک کانکریت (‪M-‬‬
‫‪ ) 200‬استــــفاده شود‪.‬‬
‫وایـــــــــــــه ترناب ‪ 8‬متر مد نظــــر است؟‬

‫حــــل‪:‬‬
‫برای ‪ M-200‬ثابت های قبول شده دیزاین قرار ذیل می باشد‪.‬‬
‫‪δcbc=70kg/cm , m=13,‬‬
‫‪2‬‬

‫برای سیخ های به سمت آب داریم که‪.‬‬

‫‪δst=1000kg/cm2, k=0.466, j=0.841: R=14‬‬

‫برای سیخ ها به سمت دیگر داریم که‪.‬‬
‫‪δ St=1250kg/cm2, k=0.421, j=0.86: R=12.66‬‬

‫پروسه دیزاین دیوار های عمودی‪:‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪B.M=wH /6 =1000(2.3) /6 =2028 kg-m‬‬
‫برای دریافت ارتفاع فعال از فرمول ذیل استفاده مینمایم‪.‬‬
‫‪Eff.depth=√ B.Mx100/Rx100‬‬

‫‪Eff.depth=√2028x100/14x100 =12cm‬‬
‫قابل تــذکر است که دیوار های کناری به شکل گادر دیزاین میگردد که وایه آنها ‪ 8m‬میباشد وبرای دریافت ضخامت آن‬
‫از فرمول ذیل استفاده مینمایم‪.‬‬
‫‪Minimum thickness= span/30 = 800/30=27cm‬‬
‫‪Minimum thickness=27-5(cover) =22cm‬‬

‫‪Ast=B.Mx100/ δst x j xd‬مساحت سیخ‬

‫‪B.M---Bending Moment‬‬
‫‪δ st ---1000kg/cm2‬‬
‫‪j------- Constant‬‬
‫‪d------ Thickness of side walls‬‬
‫‪Ast= 2028x100/1000x0.841x22 = 10.96cm2‬‬

‫بنا بر محاسبات فوق سیخ های ‪ 12mm‬که مساحت مقطع آن ‪ 1.13cm2‬میشود استـــــفاده مینمایم‪.‬‬

‫فاصله بین سیخ ها را چنــــــــین دریافت میـــــداریم‪.‬‬

‫‪Spacing = 100x1.13/10.96=10.30 cm‬‬

‫‪Ǿ12mm@10cm c/c‬‬
‫تجـــربه نشان داده است که ‪ 25%‬کل ضخامت دیوار را مساحت سیخ ها ی ساختمانی تشکیل میدهد پس داریم که‪.‬‬
‫‪25/100x27=6.75 cm2‬‬
‫‪18‬‬
 ‫برای هر دیوار قیمت به دست آمده را تقســــــــــــــــــــــــــــیم عدد ‪ 2‬مینمایم پس‪.‬‬
‫‪6.75/2=3.4cm2‬‬
‫نظر به محاسبات سیخ ها ی قطــــر ‪ 8mm‬که مساحت کلی مقطع آنها ‪ 6.75cm2‬میشود استفاده مینمایم و فاصله بین‬
‫سیخ ها را چون قبل دریافت مینمایم‪.‬‬
‫مساحت سیخ ‪8mm‬‬

‫‪Spacing=100x0.502/3.4=14cm‬‬
‫دیزاین سلب افـــــقی‬

‫ضخامت سلب را مساوی به ‪ 30cm‬انتخاب می نمایـــــــــــــــــم و بعدا" وایه فعال ‪،‬فشار آب و وزن خود سلـــــــــب را‬
‫را در فی متر سلب چنین دریافت مینمایـــــــــــــــــم‪.‬‬
‫‪Effective span of slab=5+0.27=5.27m‬‬
‫‪Load of water per sq.m of slab=2.3x1000=2300kg‬‬
‫‪Self weight per sq.m of slab=1x1x0.3x2400=720kg‬‬

‫‪Total load (P) =3020kg‬‬

‫حاال تاسیر فشار آب را باالی دیوار های عمودی قرار ذیل دریافت مینمایم‪.‬‬
‫‪Pw = wH2/2 = 1000(2.3)2/2=2645 kg‬‬

‫مومنت اتکـــــــــایی را چنین محــاســـبه میشود‪.‬‬

‫)‪Fixing moment at the end of slab = Pw (H/3+0.15‬‬
‫‪Fixing moment at the end of slab = 2645(2.3/3+0.15) = 2425 kg-m‬‬
‫دریافت مومنت اعظمی در مرکز سلب را محاسبـــــــــه مینمایم‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Mmax = PL /8 = 3020(5.27) /8 = 10484 kg-m‬‬
‫مومنت خالــــص مساوی است به‪.‬‬
‫‪Net B.M at the center of slab = Mmax - Fixing moment at the end of slab‬‬
‫‪Net B.M at the center of slab = 10484 – 2425 = 8059 kg-m‬‬

‫قابل ذکر است که سلب باید برای همین مومنت دریافت شده فوق )‪ (8059 kg-m‬دیزاین گـــــــردد‪.‬‬
‫از قبل داریم که‪:‬‬
‫‪δst = 1250, R = 12.66‬‬
‫پس ارتفاع فعال و حقیقی سلب را چنین دریافت می نمایم‪.‬‬

‫‪Effective depth of slab = √ Mnet x 100/ R x 100‬‬

‫‪Effective depth of slab = √ 8059 x 100/ 12.66 x 100 = 25cm‬‬
‫از این رو ارتفاع سلب را با در نظر داشت ‪ ( cover( 5 cm‬مساوی به ‪ 30 cm‬قبول می نمایم و بنا بر محاسبات انجام‬
‫شده فوق مساحت سیخ گول را چنین محاسبه مینمایم‪.‬‬
‫‪Ast = Mnet x 100/ δst x 0.86 x d slab = 30 cm‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪Ast = 30 cm2‬‬
‫پس نظر به محاسبات فوق الذکر و محاسبات مساحت داریم که‪.‬‬

‫)‪Ǿ 20mm bars (A Ǿ = 3.14 cm2‬‬

‫فاصله بین سیخ ها را دریافت مینمایم‪.‬‬
‫‪Spacing = A Ǿ x 100/ Ast‬‬
‫‪19‬‬
‫‪Spacing = 3.14 x 100/30 = 10.47 cm say 10 cm‬‬
‫‪Ǿ 20mm bars @ 10 cm C/C‬‬
‫دریافت مساحت سیخ های که در نزدیک اتکا ها برای سلب ضرورت است‪.‬‬
‫‪Ast = Fixing moment at the end of slab x 100/ Ww x 0.842 x d slab‬‬
‫‪Ast = 2425 x 100/ 1000 x 0.842 x 25 = 11.53 cm2‬‬

‫چون )‪ Ast (Mnet)>Ast (F.E.M‬است لذا باید سیخ ها را در ‪ L/5‬از اتکــــا به طرف مرکز قات )‪ (Bent‬نمایـــــــــم‪.‬‬
‫(در شکـــــل نشان داده شـــده است)‪.‬‬
‫مساحت سیخ های ساختمانی در اتکــا ها مساوی به ‪ 24%‬مساحت مجموعی سیخ های اصلی در مرکز سلب است که‬
‫قرار ذیل محاسبه میشود‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪30/ 100 x 0.24 = 7.2 cm‬‬
‫چون مساحت را دریافت نمودیم پس میتوانیم که سیخ مورد نظر را انتخاب نمایم که در اینجا از سیخ‬
‫‪ Ǿ 8mm bars‬استفاده مینمایم‪.‬‬
‫فاصله بین سیخ را قرار ذیل دریافت میـــــــــــــــــــــــــــــداریم‪.‬‬
‫‪Spacing = 100 x Ast (8mm)/ 7.2÷ 2‬‬
‫‪Spacing = 100 x 0.5/ 7.2÷2 = 14 cm‬‬
‫‪Ǿ 8mm bars @ 14 cm c/c‬‬

‫دیزاین دیــــوار های جــانبــی ترناب‪Design of side walls as beam :‬‬

‫برای دیزاین دیوار های جانبی اوال" باید قوه که از طرف سلب و خود دیوار ها وارد میگردد محاسبه نمایم و قابل ذکر‬
‫است که در هر دو کناره ها در حصه تقاطع سلب و دیوار های جانبی دیوار ها به شکل گادر عمل مینمایند‪.‬‬
‫‪ Load from slab = 3020x2.5=7550 kg/m‬قوه که از طرف سلب عمل مینماید‬
‫‪ Self load of wall = 2.5x0.27x2400=1620 kg/m‬قوه که از طرف خود دیوار عمل مینماید‬
‫‪Total load = 7550+1620 = 9170 kg/m‬‬

‫دریافت مومنت اعظمی‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Mmax = PL /8 = 9170(8) / 8 = 73360 kg-m‬‬
‫از قبـــل ثابت های ذیل را داریم که‪.‬‬
‫‪δst = 1250, k=0.421, j=0.86 and R=12.66‬‬
‫با در نظر داشت ثابت های فوق ارتفاع موثر را چنین محاسبه مینمایم‪.‬‬

‫‪Eff.depth = √ Mmax x 100/ R x dwall‬‬

‫‪Eff.depth = √ 73360 x 100/ 12.66 x 27 = 146.5cm‬‬

‫ارتفاع حقیقی را داریم که‪.‬‬
‫‪Actual total depth = 2.5+0.3 = 2.8m = 280 cm‬‬
‫پس قبول کرده میتوانیم که ارتفاع فعال باید مساوی به ‪ 272 cm‬باشــــــــد‪.‬‬
‫حاال نظر به محاسبات فوق الذکر مساحت سیخ گول را محاسبه مینمایم‪.‬‬

‫‪Ast= Mmax x 100/ δst x j x eff.depth = 73360 x 100/ 1250 x 0.86 x 272‬‬
‫‪Ast = 25 cm2‬‬
‫بنا بر محاسبات سیخ های ‪ 25mm‬را انتخاب مینمایم که مساحت یکدانه آن مساوی است به ‪4.9 cm2‬‬
‫از این رو تعــدار سیخ ها را قرار ذیل محاسبه مینمایم‪.‬‬
‫‪Number of steel bars = 25/ 4.9 = 5.1‬‬
‫که در انیجا ‪ 6 Ǿ 25 mm‬را انتخاب میکنیم ولی قابل تذکر است که سیخ ها باید در دو قطار یعنی ‪ 3‬عدد‬
‫در باال و ‪ 3‬عدد در قطار پایانی جابجا شونـــــــد‪.‬‬
‫‪20‬‬
 .‫ را محاسبه مینمایم‬shear force ‫حاال قوه برشی‬
Shear force = total loadx span/ 2
Shear force = 9170 x 8/ 2 = 36680 kg
.‫چک نمودن در مقابل قوه برشی‬
q = Shear force/ dwall x j xeff.depth
q = 36680/ 27 x 0.86 x 272 = 5.8

.‫ میباشــــــــد‬safe ‫ است پس پروسه محفوظ‬5.8<7 ‫چون‬

2- 12mm F.B
8mm Strips

12mm
20 mm 20cm c/c

6-25 mm
Diversion Headwork

21
 ‫)‪ (Intake‬سربندها‪-:‬‬
‫یک ساختمان هایدرولیکی که آب را به ارتفاع مطلوب در کانا ل رهنمایی مینماید که به دو دسته تقسیم بندی میگردد‪:‬‬
‫‪Storage headwork.1‬‬
‫‪Diversion headwork.2‬‬

‫‪( Storage head work‬بند ذخیره)‪:‬‬

‫عبا رت از ساختمانی است که در عرض دریا اعمار میگردد‪ ,‬که مقدارآب مورد ضرورت را ذخیره نموده و آب اضافی‬
‫را از دروازه عبوری بند عبور میدهد‪.‬‬
‫ِ‪(Diversion headwork‬سربند)‪:‬‬
‫عبارت از ساختمانی است که آب مقدار ضرورت را به کانالها رهنمایی میکند و به دو نوع است‪:‬‬
‫الف‪ -:‬بندهای مؤقت‬
‫ب‪ -:‬بندهای دایمی‬
‫بندهای مؤقت بعد از هر سیالب دوباره توسط مردم محل اعمار میگردد‪ .‬و بندهای اساسی تعداد زیادی دارد که ما از آن‬
‫جمله ‪ Weir‬را مورد مطالعه قرار میدهیم‪.‬‬

‫بند های سرریزه (‪-:)Weir‬‬

‫‪ Weir‬عبارت ازیک ساختمان سختی است‪ .‬که در مقابل آب در بین دریا اعمار میگردد‪ ,‬تا سطح آب را باال برده و آب را‬
‫به کانال انتقال دهد‪.‬‬
‫‪ Weir‬به اقسام ذیل اعمار میگردد‪:‬‬
‫‪Vertical drop weir .1‬‬
‫‪Sloping weir .2‬‬
‫‪Parabolic weir .3‬‬
‫که البته ما از اینجمله ‪ Vertical drop weir‬را دیزاین مینماییم‪:‬‬

‫‪2‬‬
‫‪V‬‬
‫‪2g‬‬
‫‪D/S T.E.L.‬‬
‫‪D/S H.F.L‬‬
‫‪2‬‬
‫‪V‬‬
‫‪2g‬‬ ‫‪D/S T.E.L‬‬
‫‪h=AFFLUX‬‬
‫‪D/S H.F.L‬‬
‫‪k‬‬
‫‪d‬‬
‫‪D/S H.F.L. AFTER‬‬
‫‪s‬‬ ‫‪RETROGRESSION‬‬

‫‪1.5R‬‬ ‫‪Hs‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪U/S BLOCK‬‬ ‫‪H‬‬

‫‪PROTECION‬‬ ‫‪L3‬‬

‫‪D/S TALUS‬‬ ‫‪INVERTED‬‬ ‫‪D/S TALUS‬‬

‫‪d1‬‬ ‫‪L2‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪2R d2‬‬ ‫‪FILTER‬‬

‫‪Vertical drop weir‬‬

‫‪22‬‬
 -:Design of Vertical drop weir
:‫ اجزای ذیل شامل میباشند که در شکل نیز نشان داده شده است‬Weir ‫در دیزاین‬

1. Hydraulic calculation for fixing various elevations.

2. Design of weir wall.
3. Design of impervious floor (or apron).
4. Design of protection works on upstream and downstream sides.

:‫ باید معلومات ذیل از ساحه بدست آورده شود‬Weir ‫برای دیزاین‬

.)Q( ‫مقدار اعظمی سیالب‬ •

.)H.F.L( ‫سطح اعظمی سیالب قبل از اعمار ساختمان‬ •
.)Downstream bed level(‫سطح بستر عقب بند‬ •
.)F.S.L( ‫سطح اعظمی آب در کانال‬ •
.)Allowable afflux( ‫جریان مجازی‬ •
.)Lacey’s silt factor( ‫ضریب لیسی‬ •

Hydraulic calculation -:1

I. L= 4.75 Q1/2 ………..(1.1)

L = Length of water way in (m)

Q = discharge in (m3)

II. Q = Q/L ...…….(1.2)

q = the discharge per unit length of waterway (m3)

III. R = 1.35( q2/f )1/3 ………..(1.3)

R = scour depth in (m)

f = Lacey’s silt factor

IV. V=q/R ……….(1.4)

velocity head = v2/2g ……….(1.5)

g = 9.81

V. Water levels and total energy (T.E.L.) on the downstream side (d/s) and
upstream side (u/s) are calculated as follow:
23
 Level of d/s T.E.L. = (H.F.L. before construction ) + v2/2g
Level of u/s T.E.L. = Level of d/s T.E.L. + Afflux
Level of u/s H.F.L. = Level of u/s T.E.L. – v2/ 2g

VI. Discharge over the Crest of the weir is given by:

q= 1.7k3/2 …………(1.6)
k= (q/1.7)2/3 …………(1.7)

‫٭‬Crest level = u/s T.E.L. – k

VII. Pound level = Level of top of gates

= F.S.L. of canal + Head loss through regulator

Head loss through the regulator may be taken as ½ to 1 m.

Height of shutters = S = Level of top of gates – Crest level

VIII. Protection against scour:

Level of bottom of u/s pile = u/s H.F.L. – 1.5R
Level of bottom of d/s pile = H.F.L. after retrogression – 2R.

:Design of Weir Wall -:2

‫ به شکل‬u/s ‫ که در قسمت‬.‫ ) اعمار میگردد‬u/s, d/s( ‫ معموآل به شکل مقطع ذوذنقه یی در هردو جناح‬Weir ‫دیوار‬
.‫ به شکل مایل‬d/s ‫عمودی و در قسمت‬
‫دیزاین دیوار ویر شامل تعین نمودن عرض قسمت باالیی و قسمت پایینی دیوار میباشد طوریکه در مقابل فشار اعظمی‬
.‫پایدار باشد‬
:‫بنابر این استواری بند باید نظر به سه حالت ذیل محاسبه شود‬

.)‫ در صورتیکه ارتفاع آب مساوی با ارتفاع تاج بند باشد (آب از قسمت باالی بند عبور نکند‬-:‫اول‬ ‫حالت‬

B1

W(H+S) B

(a) NO FLOW

.‫ در صورتیکه آب از قسمت باال بند عبور نماید‬-:‫دوم‬ ‫حالت‬

24
 ‫‪h‬‬

‫‪d-h‬‬
‫)‪W(d-h‬‬
‫‪wd‬‬

‫‪B1‬‬
‫‪D‬‬

‫‪WH‬‬ ‫‪wd‬‬ ‫‪B‬‬ ‫)‪W(d-h+H‬‬

‫)‪W(H+d‬‬

‫‪(b) DRAWIND WIER‬‬

‫سوم‪ -:‬درصورتنکه آب از قسمت باالی تاج بند عبور نماید‪.‬‬ ‫حالت‬

‫‪d‬‬ ‫‪h‬‬

‫‪d-h‬‬
‫)‪W(d-h‬‬
‫‪wd‬‬

‫‪B1‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪D‬‬

‫‪WH‬‬ ‫‪wd‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪WD‬‬

‫)‪W(H+d‬‬

‫‪(C) CLEAR OVERALL CASE‬‬

‫عرض باالیی بند‪-:‬‬

‫عرض باالیی بند ازفرمول های ذیل محاسبه میگردد‪:‬‬

‫‪B1= d/√G‬‬ ‫)‪…….. (1.8‬‬

‫در فرمول فوق ‪:‬‬

‫‪ -B1‬عرض قسمت باالیی بند‬
‫‪ -d‬ارتفاع اعظمی آب در باالی تاج بند که مساوی است به‪:‬‬
‫‪u/s H.F.L. – Crest Level‬‬
‫‪ -G‬وزن مخصوصه مواد بند‪.‬‬

‫فورمول فوق برای انتخاب ابتدایی عرض باالیی بند با در نظر نگرفتن معیار کشش قابل تطبیق میباشد‪.‬‬

‫‪B1= d/μG‬‬ ‫)‪……. (1.9‬‬

‫در فورمول فوق‪:‬‬

‫‪ -μ‬ضریب اصطحکاک که = ‪ 3/2‬فرض میگردد‪.‬‬

‫‪B1= 3d/2G‬‬ ‫)‪……. (1.10‬‬

‫‪25‬‬
 ‫فورمول فوق برای انتخاب ابتدایی عرض باالیی بند با در نظر نگرفتن معیارلغزش قابل تطبیق میباشد‪.‬‬

‫عرض پایانی بند‪-:‬‬

‫عرض پایانی بند مربوط به مومنت چپه شدن (واژگون شدن) و مومنت مقاومت که نظر به نصف قسمت سوم بند گرفته‬
‫میشود میباشد‪.‬‬
‫برای دریافت عرض پایانی بند سه حالت ذیل را تحت مطالعه قرار میدهیم‪:‬‬

‫حالت اول‪ -:‬در صورتیکه ارتفاع آب مساوی با ارتفاع تاج بند باشد (آب از قسمت باالی بند عبور نکند) در این حالت‬
‫مومنت واژگون شونده (‪ )Overturning Moment‬از فورمول ذیل محاسبه میگردد‪.‬‬

‫‪Mo = W (H+S)3 /6‬‬ ‫)‪……. (1.11‬‬

‫و مومنت مقاومت قرار ذیل محاسبه میگردد‪.‬‬

‫)‪Mr = W/12 [ { ( G+1.5 ) H+2.5S} B2+B1 (GH-H-S) B-1/2B12 (H+3S) ] … (1.12‬‬

‫فورمول باال در صورتیکه سطح عقبی و مقابل )‪ (u/s, d/s‬بند دارای میالن باشد و اگر‪ u/s‬دارای سطح افقی باشد‬
‫مومنت مقاومت از فرمول ذیل محاسبه میگردد‪.‬‬

‫)‪Mr = WGH/6 (B2+BB1- B12‬‬ ‫)‪……. (1.13‬‬

‫حالت دوم‪ -:‬در صورتیکه آب از قسمت باال بند عبور نماید‪ .‬در این حالت مومنت واژگون شونده ( ‪Overturning‬‬
‫‪ )Moment‬از فورمول ذیل محاسبه میگردد‪.‬‬

‫} ‪Mo = { WH3/6 + WdH2/2 } – { WH3/6 + W(d-h)H2/2‬‬

‫‪or‬‬
‫‪Mo = Wh H2/2‬‬ ‫)‪....... (1.14‬‬

‫در صو رتیکه هر دو جناح دارای میالن مساوی باشند مومنت مقاومت قرار ذیل محاسبه میگردد‪.‬‬

‫)‪Mr ={ WH(G-1)/12} (B2+B1B‬‬ ‫)‪……. (1.15‬‬

‫و اگر ‪ u/s‬دارای سطح افقی باشد مومنت مقاومت فرار ذیل محاسبه میگردد‪.‬‬

‫‪26‬‬
Mr = {WH (G-1)/6} (B2+B1B-B12)

‫ در این حالت مومنت واژگون شونده‬.‫ درصورتنکه آب از قسمت باالی تاج بند عبور نماید‬-:‫حالت سوم‬
.‫) از فورمول ذیل محاسبه میگردد‬Overturning Moment(

Mo = WH3/6 + WdH2/2 – WD3/6

or
Mo = W/6 (H3+3dH2 – D3) ……. (1.16)

:‫ ارتفاع آب از سطح بند که مساوی است به‬-d

d= kD
.‫ یک عدد ثابت است‬-k
.‫با درنظرداشت فورمول های فوق مومنت اعظمی شکل ذیل را به خود میگیرد‬

Mo = W/6 (H3 + 3k3/2H3 – k2/3H3)

Or
Mo = WH3/6 (1 + 2k3/2) ....... (1.17)

-:)Design of Apron( ‫دیزاین کف بند‬

:‫دیزاین کف بند از فورمول های ذیل محاسبه میگردد که هریک عبارتند از‬
• Downstream apron (L1). For weirs without crest shutters.

L1 = 2.21 C√Hs/10 ……. (1.18)

for weirs with crest shutters

L1 = 2.21 C√Hs/13 ……. (1.19)

• Upstream apron (L2). According to Bligh’s theory.

L2 = L – L1 – (B + 2d1 + 2d2) …….. (1.20)

According to the Khosla’s theory

L2 = b – L1 – B ……. (1.21)

• Total length of d/s apron

the total length L3 of the d/s impervious floor and the u/s impervious apron
is given by the following:
27
 For weir with crest shutters.

L3 = 18C √ Hs/13 x q/75

for weir with no crest shutters.

L3 = 18C √ Hs/10 x q/75

‫ دیزاین نمایید؟‬Bligh’s creep ‫ یک سربند عمودی که دارای مشخصات ذیل است با درنظر داشت تیوری‬-:‫مثال‬

a) Maximum flood discharge: = 2800 M3/sec

b) H.F.L before construction: = 285 m
c) Minimum water level = d/s bed level = 278 m
d) F.S.L of canal = 284 m
e) Allowable afflux =1m
f) Coefficient of creep = 12
g) Permissible exit gradient = 1/6

.‫در صورت ضرورت میتوانید که داتا فوق را تغیر دهید‬

❖ (A)Hydraulic Calculations:

Step 1.
Q=2800 m3/sec
L = 4.75 Q1/2 = 4.75 (2800)1/2 m
= 251 m
q= Q/L= 2800/251 = 11.2 M3/sec

Step 2.
Regime scour depth: f=1

R= 1.35 (q2/f) 1/3 = 1.35 [(11.2)2/1]1/3

= 6.76 m
Regime Velocity = q/R = 11.2/6.76 = 1.66 m/sec
Velocity head = V2/2g = (1.66)2/2x9.81 = 0.14 m

Step 3.
Level of d/s T.E.L. = H.F.L before cons. + V2/2g
=285 + 0.14 = 285.14 m
28
Afflux =1m
Level of u/s T.E.L. = d/s T.E.L. + Afflux
= 285.14 + 1 = 286.14 m
‫٭‬u/s H.F.L. = u/s T.E.L. - V2/2g = 286.14 – 0.14
= 286
Actual d/s H.F.L. allowing 0.5 m for retrogression
= 285 – 0.5 = 284.5 m

Step 4.
q= 1.7 k3/2
k = (q/1.7)2/3
= (11.2/1.7)2/3
= 3.56 m

‫٭‬Crest level = u/s T.E.L. – k

= 286.14 – 3.56
= 282.58 m.

Step 5.
Pond level= Level of top of gates
= F.S.L. in canal + Head loss through regulator
= 284 + 0.5
= 284.5

‫ ٭‬Height of shutter = s = Level of top of gates – crest level

= 284.5 – 282.58
= 1.92 m.

Step 6.
Level of bottom of u/s pile
= u/s H.F.L. – 1.5 R
= 286 – (6.75 x 1.5)
= 275.88 m.

u/s pile may take up to a level of 276 m.

Dept of u/s cut off = 278 – 276
= 2 m.
Hence provide concrete cutoff of 2 m depth below the bed of river at the u/s end
of the floor.

Level of bottom of d/s pile (d2)

= d/s H.F.L. after retrogression – 2R
= 284.5 – (6.75 x 2)
29
 = 271 m.
d2= 278 – 271 = 7 m.

Step 7.
Head of water

Hs = Level of crest gates – Bed level

= 284.5 – 278
= 6.5 m.

Height of crest H = Crest level – Bed level

= 282.58 – 278
= 4.58 m.

(Check: Hs = H + s = 4.85 + 1.92 = 6.5 m.)

❖ (B) Design of weir wall (B1)

Step 8.
Calculation of top width
d = u/s H.F.L. – Crest level
= 286 – 282.5
= 3.42 m.

‫ ٭‬Top width B1 = d/√G

= 3.42/√2.24 = 2.3 m.

From sliding consideration,

a = 3d/2G = 3x3.42/ 2x2.4
= 2.3 m.

From practical considerations,

B1 = s + 1 = 1.92 + 1
= 2.92 m.

Hence provide top width

B1 = 3 m.

Step 9.
Calculation of bottom width (B)
30
Consideration state I when the water is to top of the crest gates, with no tail
water, the over turning moment is given by:

Mo = W (H + s)3/ 6 = WHs3/ 6
= 1 x (6.5)3/6 = 45.77 ≈ 46 t-m.
The moment of resistance is given by equation (1.12) as

Mr = W/12 [ { (G+1.5) H+2.5S} B2+B1 (GH-H-S) B-1/2B12 (H+3S) ]

H = 4.58; s = 1.92; B1 = 3 m; G = 2.24.

Introducing these values in the above equation and equating it to the

overturning moment, we get

46 = 1/12 [ { (2.24 + 1.5) 4.58 + 2.5 x 1.92} B2 + 3 (2.24 x 4.58 – 4.58

– 1.92) B – 1/2 x 32 (4.58 + 3 x 1.92) ]

:‫ مساوی میشود به‬B ‫بعد از حل معادله یک مجهوله درجه دو قیمت‬

B = 4.97 ≈ 5 m.

Consideration II.
When the water is flowing over the weir and the weir is submerged. Considering
the tail water just at the crest of the weir, the overturning moment is given by:

Mo = wh H2/2
When the water is at the crest, d and h will be equal. For this case, the value of
d is given by

d = [q2/ (2/3C)2 x 2g]1/3

(Neglecting the velocity of approach) where C = 0.58 is the coefficient of

discharge.
Substituting q= 11.2 M3/sec/m, we get
d = h = [(11.2)2/ (2/3 x 0.58)2 x 2 x 9.81]1/3
= 3.5 m.

Mo = wh H2/2
= 1 x 3.5 (4.58)2/ 2
= 36.6 t-m.

The moment of resistance is given by:

Mr = {wH(G-1)/12} (B2 + B1B)
= 1 x 4.85 (2.24 – 1) / 12} (B2 + 3B)
31
 = 0.473 (B2 + 3B)
Equating the two, we get
0. 473 (B12 + 3B) = 36.6
From which B = 7.4 m.
Provide B = 8 m.
Thus the weir wall has top of 3 m and bottom width equal to 8 m, with equal
slopes of u/s and d/s faces.

❖ (C) Design of impervious and pervious aprons:

Step 10.
Assuming C = 12, total creep length is
L = CHs = 12 x 6.5
= 78 m.
Step 11.
d/s impervious apron (L1):
L1= 2.21C √ Hs/13
= 2.21 x 12 √ 6.5/13
= 18.8 ≈ 19 m.

Step 12.
u/s impervious apron (L2):
L2 = L – L1 – (B + 2d1 + 2d2)
d1= 278 – 276 = 2 m.
d2= 278 – 271 = 7 m.
B = 8 m.
L2 = 78 – 19 – (8 + 2 x 2 + 2 x 7)
= 33 m.

Step 13.
Total length of d/s apron

L3 = 18C √ (Hs/13) (q/75)

L3 = 18 x 12 √ (6.5/13) (11.2/75)
L3 = 53.2 m. ≈ 54 m.

Step 14.
Length of filter + launching apron
= L3 – L1 = 54 – 19 = 35 m.
Minimum length of inverted filter
= 1.5 d2 = 1.5 x 7 = 10.5 m.
Minimum horizontal length of launching apron
32
 = 2.5 d2 = 2.5 x 7 = 17.5 m.
Total minimum length of both
= 10.5 + 17.5 = 28 m.
But we have to provide 35 m length of both.

Step 15.
u/s block protection and launching apron:
d1 = 2 m
Length of u/s block protection = d1 = 2 m.

Length of u/s Talus = 2d1 = 2x 2 = 4 m.

Step 16.
Thickness of impervious floor
Provide a nominal thickness of 1 m to the u/s of the weir wall and 1.5 m below
the weir wall
Residual pressure at point A of figure just at the d/s of weir wall

Hr = Hs – (Hs/L) x
= 6.5 – 6.5/78 (2 x 2 + 33 + 8)
Hr = 2.6 m.
‫ ٭‬Thickness (t) = 4/3 (Hr/G – 1)
= 4/3 (2.6/2.24 – 1) = 2.8 m.
Hence provide a thickness of 2.8 m from the d/s of weir wall to a point 6 m from

H.F.L.286.00
H.F.L.286.0
POND LEVEL 284.50 264.50
CEREST LEVEL 282.58 H.F.L.AFTER RETRGRESSION
3

1m A B C D FILTER TALUS
8 2.8m 2
U/S CONCRETE CUTOFF
276.0

Vertical drop weir

‫بــــنــــــــــــد‬
Dam
: ‫تعریف بند‬

33
‫بند عبارت از ساختمان هایدروتخنیکی است که درمقابل جریان آب اعمار میگردد و باعث بلند شدن سطح آب شده و ساحه‬
‫زیاد را برای ذخیره آب محیا میسازد و یا به عبارت دیگر بند ساختمان هایدروتخنیکی است که جهت ایجاد فشار ارتفاعی‬
‫‪ ،‬بلند نمودن آب به سطح الزمه و همچنان به منظور تنظیم جریان آب اعمار می گردد‪.‬‬
‫قسمت باالی بند را بنام ‪ Up stream‬که مخفف آن ‪ U/P‬و قسمت پایانی آنرا بنام ‪ Down stream‬و مخفف آن ‪D/S‬‬
‫است نشان داده میشود‪.‬‬

‫صنف بندی بند ها‪:‬‬

‫بند ها نظر به ساختمان ‪ ،‬استعمال و مواد ساختمانی به انواع مختلف تقسیم گردیده است که مهم ترین آنها قرار ذیل‬
‫میباشند‪.‬‬
‫• بند ذخیره ‪Storage dam‬‬
‫• بند تفریحی ‪Diversion dam‬‬
‫• بند مانع ‪Deters ion dam‬‬
‫• بند های سرریزه ‪( Over flow dam‬ویر)‬
‫• بند ثفیل ‪Gravity dam‬‬
‫که هر کدام از این بند ها دارای خواص و محاسبات جداگانه می باشد که ما در اینجا صرف دیزاین بند های ثقیل ‪gravity‬‬
‫‪ dam‬را مورد مطالعه قرار می دهیم‪.‬‬

‫بـــند ثـــقـــیل‬
‫‪Gravity dam‬‬
‫این نوع بند ها طوری که از نام آنها پیدا است عبارت از بند های است که به واسطه وزن خود در مقابل قوه های خارجی‬
‫مقاومت مینماید و عموما" از سنگ ‪ ،‬کانکریت ‪ ،‬خشت و گاهی هم از عناصر فلزی اعمار میگردد و نسبت به بند های‬
‫دیگر زیادتر مروج اند و از جمله قدیمی ترین ساختمان ها میباشد‪.‬‬
‫در افغانستان نیز از اینوع بند ها اعمار گردیده مانند بند ماهی پر ‪ ،‬سروبی‪ ,‬نغلو‪ ,‬درونته و غیره‪.‬‬

‫قوه های که باالی یک بند ثقیل عمل مینمایند قرار ذیل است‪:‬‬

‫‪ .1‬فشار آ ب ‪Water pressure‬‬

‫‪ .2‬وزن خود بند ‪Self weight of dam‬‬
‫‪ .3‬فشار معکوس ‪Up left pressure‬‬
‫‪ .4‬فشار یخ ‪Ice pressure‬‬
‫‪ .5‬فشار باد ‪Wind pressure‬‬
‫‪ .6‬فشار موج ‪Wave pressure‬‬
‫‪ .7‬فشار مواد رسوبی ‪Silt pressure‬‬
‫‪ .8‬فشار زلزله ‪Earthquake pressure‬‬
‫که هر کدام ذیال" شرح میگردد‪.‬‬

‫فشار آب‪Water pressure :‬‬

‫از جمله بزرگترین قوه های است که باالی یک بند عمل می نماید اگر قسمت فوقانی ‪ U/S‬یا ‪ Heal‬کامال"‬
‫عمود باشد قوه یا فشار آب یک مرکبه داشته و عمودا" عمل مینماید و در صورت که ‪ U/S‬بند قسما" عمود و‬
‫قسما" مایل باشد در این صورت شدت قوه یا فشار به شکل مثلثی بوده که در سطح آزاد باالی آب صفر و در‬
‫عمق ‪ H‬مساوی به (‪ ) WxH‬می باشد که ‪ H‬عبارت از ارتفاع بند و ‪ W‬وزن ‪ 1m3‬آب است که مساوی به‬
‫‪ W=1000 kg/m3‬است‪.‬‬

‫‪34‬‬
 ‫‪b‬‬

‫‪H‬‬

‫‪h‬‬

‫‪F‬‬
‫‪o‬‬

‫‪w‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪H/3‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪B‬‬

‫‪x‬‬
‫‪B‬‬

‫‪ .1‬وزن خود بند ‪Self weight of dam :‬‬

‫وزن خود بند قوه اعظمی را وارد مینماید که به منظور تحلیل و دیزاین در یک متر طول بند در نظر گرفته‬
‫میشود‪.‬‬
‫برای دریافت مجموع این قوه مقطع بند نظر به ساختمان به چندین مثلث ها ‪ ،‬مستطیل و غیره اشکال منظم هندسی‬
‫تقسیم گردیده و قوه های )‪ )w1,w2.w3……wn‬دریافت میگردد که قوه مجموعی در مرکز ثقل بند عمل می‬
‫نماید‪.‬‬

‫‪ . 3‬فشار یخ ‪Ice pressure :‬‬

‫ضریب انقباض یخ ‪ 5‬چند ضریب انقباض کانکریت است از این رو در موقع دیزاین بند ها بلخصوص در‬
‫مناطقیکه سرد و مرتفع اند فشار یخ در نظر گرفته شود چون یخ که در باالی بند تشکیل میشود از اثر انقباض قوه‬
‫زیادی به تمام جهات وارد می نماید و مقدار فشار که از اثر یخ به بند وارد میشود از ‪ ) 2.5-15( kg/cm2‬است‬
‫که وابسطه به درجه حرارت منطقه میباشد و این فشار به طوری اوسط در وقت دیزاین ‪ 5 kg/cm2‬در نظر‬
‫گرفته میــــــــــــــــــــــشود‪.‬‬

‫‪. 4‬فشار باد‪Wind pressure :‬‬

‫این قوه یا فشار تنها به آن حصه بند وارد میشود که که باالتر ازسطح آب قرار دارد )‪.(Freeboard‬‬
‫قوه باد چون در مساحت کم عمل مینماید بنا" بسیار کم است با آن هم باید در موقع دیزاین در نظر گرفته شود و به‬
‫صورت عموم قوه باد در افغانستان در حدود )‪ ) 100-150 kg/m2‬در نظر گرفته میـــــــــشود‪.‬‬

‫‪ .5‬فشار موج ‪Wave pressure :‬‬

‫موج آب از اثر وزش باد در سطح ذخیره بند تولید میشود که سبب فشار باالی بند میگردد و این فشار‬
‫ارتباط مستقیم به ارتفاع موج دارد و ارتفاع موج را از فرمول ذیل دریافت مینمایم‪.‬‬

‫‪hw = 0.032√ v.d‬‬

‫در فرمول فوق‬

‫‪35‬‬
 ‫‪ hw‬عبارت از ارتفاع موج‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ V‬عبارت ازسرعت باد که مساوی است به ‪.32 km‬‬ ‫•‬
‫‪ d‬عبارت از فاصله بین دو موج‪.‬‬ ‫•‬

‫فشار موج را از فرمول ذیل دریافت میـــــــــنمایم‪.‬‬

‫‪Pw = 2.4Wxhw‬‬
‫در فرمول فوق‬
‫• ‪ Pw‬عبارت از فشار موج‬
‫• ‪ W‬عبارت از وزن آب‬
‫• ‪ hw‬عبارت از ارتفاع موج مباشد‪.‬‬
‫محاسبات و تجارب نشان داده است که که این فشار در‪ 1/8‬حصه ارتفاع موج )‪ (hw‬از باالی آب عمل‬
‫مینماید‪.‬‬

‫فشـــار مواد رسوبی‪Silt pressure :‬‬ ‫‪.6‬‬

‫مواد که در فرش و یا در عقب بدنه بند رسوب مینماید نیز باالی بند فشار وارد مینماید که از فرمول ذیل‬
‫محاسبه میشود‪.‬‬
‫)‪Psilt = ½ δh2 (1-sinφ/ 1-cosφ‬‬
‫در فرمول فوق‬
‫• ‪ Psilt‬فشار مواد رسوبی‬
‫• ‪ δ‬وزن مخصوصه مواد رسوبی‬
‫• ‪ h‬ارتفاع مواد رسوبی‬
‫• ‪ φ‬زاویه داخلی اصطحکاک میباشد‪.‬‬
‫در صورت که ‪ U/S‬به شکل مایل اعمار شده باشد در آن صورت این فشار دو مرکبه عمودی و افقی دارد که‬
‫برای فشار افقی ‪ δ = 360 kg/m3‬و برای فشار عمودی ‪ δ= 920 kg/m3‬در نظر گرفته میشود و قرار‬
‫فرمول های ذیل محاسبه میگــــــــردد‪.‬‬
‫‪Total horizontal silt pressure = Ps (H) = ½ 360h2‬‬
‫‪Total vertical silt pressure = P s (V) = ½ 920h2‬‬

‫فشار زلزله باالی بند ‪Earthquake pressure :‬‬ ‫‪.7‬‬

‫زلزله باعث امواج در قشر زمین گردیده و این امواج زلزله به تهداب بند تعجیل ‪ Acceleration‬میدهد که‬
‫سبب حرکت تهداب بند میـــــــــــگردد‪.‬‬
‫بخاطریکه از تخریب بند جلوگیری شده باشد تهداب بند نیز باید به سمت حرکت زلزله حرکت نماید و تعجیل که‬
‫به بند وارد میشود باعث تولید قوه انرشیا و تشنج در جسم بند می گردد و سبب بوجود آمدن ستــــــرس در‬
‫طبقات پائین و تدریجا" در تمام جســـــم بند می شود‪.‬‬
‫امواج زلزله به تمام اطراف بند عمل مینماید اما در محاسبات و دیزاین صرف دو مرکبه افقی و عمودی قابل‬
‫تحلیل و تجزیه است‪.‬‬
‫شدت زلزله مربوط به زون های آن میشود و قبل از هر نوع عمل باید در موقع سروی بند زون زلزله نیز‬
‫مشخص گردد‪.‬‬
‫قابل تذکر است که تعجیل افقی باید است که در وقت دیزاین در نظر گرفته شود چون از عقب به طرف جلو‬
‫باالی بند قوه وارد مینماید یعنی قوه داینامیکی تولید میــــــــــــــــکند‪.‬‬

‫برای دریافت فشار افقی زلزله فرمول ذیل ارئیه گردیده است‪.‬‬
‫‪PE = 0.555. α. δ.w. h‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪36‬‬
 ‫در فرمول فوق‬
‫• ‪ α‬عبارت ازنسبت بین تعجیل زلزله و تعجیل زمین‬
‫• ‪ δ‬عبارت از وزن حجمی مواد بند‬
‫• ‪ h‬ارتفاع بند‬
‫• ‪ W‬وزن خود بند‬

‫حاالت پایـــداری (استواری) بــنــــد‪:‬‬

‫نقطه که محصله قوه ها از آن عبور می نماید در بند ها دارای اهمیت خاص بوده و به ماکمک مینماید تا حالت‬
‫استواری بند را تعین نمایم‪.‬‬
‫برای این که بند در مقابل چپه شدن ‪ overturning‬استوار باشد باید نقطه تقاطع قوه محصله در ساحه‬ ‫‪.1‬‬
‫محدوده اساس ‪ base‬واقع باشد‪.‬‬
‫به منظور جلوگیری از تشنج کششی در قاعده یا اساس بند قوه محصله باید ازنصف سوم حصه اساس عبور‬ ‫‪.2‬‬
‫نماید‪.‬‬
‫فشار در اساس بند نباید از فشار مجازی ساحه مربوط اضافه باشد‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫به منظور جلوگیری از لغزش ‪ sliding‬باید قوه اعظمی اصطحکاک بزرگتر از قوه های افقی باشد‪ .‬قوه‬ ‫‪.4‬‬
‫اعظمی اصطحکاک مساوی است به حاصل ضرب وزن بند )‪ (W‬و ضریب اصطحکاک )‪. (μ‬‬
‫‪ -Μ‬عبارت از ضریب اصطحکاک اساس یا قاعده است که از کتاب های مربوطه اخذ میگردد و یا‬
‫مستقیما" در ساحه تعین مــــــــــــــی شود‪.‬‬

‫مثـــــــــال ‪ :‬یک بند کانکریتی مقطع ذوذنقه را مد نظر می گریم که ارتفاع آن ‪ H=16m‬بوده و ارتفاع آب در آن‬
‫‪ h=16m‬باشد‪ .‬عرض بند در قاعده ‪ B=8m‬و در قسمت باالی ‪ b=3m‬است‪.‬‬
‫قوه محصله و نقطه تقاطع آنرا با اساس دریابید وزن حجمی مواد بند ‪ WM = 2400 kg/m3‬وزن‬
‫حجمی آب ‪ ww = 1000kg/m3‬میباشــــــــــد؟‬

‫حـــل ‪:‬‬

‫دریافت فشار آب در فی متر طول بند‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Fw = WW (H) / 2 = 1000 (16) / 2 = 128000 kg/m‬‬

‫دریافت وزن مجموعی بند‪.‬‬

‫‪Wd = 2400 x16x1/2(8+3) = 211200 kg‬‬
‫‪ R = √ Fw2 + Wd2 =√ (128)2+ (211.2)2‬قوه محصله‬
‫‪R = 246.960 Ton‬‬
‫برای دریافت نمودن فاصله ‪ AM‬چنین عمل می نمایم‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪AM = a + ab + b / 3(a+b‬‬
‫‪AM = 32 + 3x8 + 82 / 3(3+8) = 2.94 m‬‬
‫‪X = Fw / Wd (H / 3) = 128 / 211.2 (16 / 3) = 3.32‬‬
‫‪AK = AM + X = 2.94 + 3.32 = 6.17 m‬‬

‫دریافت فشار یخ ‪:‬‬

‫طوریکه در قبل یادآور شدیم که مقدار فشار یخ مساوی است به‪.‬‬
‫‪37‬‬
‫‪Pice = (2.5 – 15) kg / cm2‬‬
‫که ما در اینجا این قیمت را به طوری اوسط مساوی به ‪ 7 kg / cm2‬قبول می نمایم ‪ ،‬پس داریم که‬
‫)‪Area of dam = (a + b / 2) (H) (1‬‬
‫‪Area of dam = (3 + 8 / 2) (16) (1) = 88 m2 = 8800 cm2‬‬
‫‪Pice = 7 (8800) = 61600 kg/m2‬‬
‫دریافت فشار باد‪:‬‬
‫فشار باد در بند در ساحه عمل می نماید که بلند تر از سطح آب قرار داشته باشد)‪ (free board‬بنا" در این مثال‬
‫چون ارتفاع آب مساوی به ارتفاع بند است لذا فشار باد باالی بند محاسبه نمی گردد‪.‬‬

‫فشار موج ‪:‬‬

‫برای دریافت فشار موج باید سرعت باد ‪ ،‬ارتفاع موج و فاصله بین دو موج را داشته باشیم و دریافت فکتور های فوق‬
‫وابسطه به سروی ساحه است که برای حل این مثال تمام قیمت ها فرض شده است که قرار ذیل میــــــــــــــــباشد‪.‬‬
‫‪Wind velocity=2km/h = 0.55 m/sec‬‬
‫)‪Distance between two wave = 0.25m (maximum‬‬
‫پس ارتفاع موج را چنین دریافت مینمایم‪.‬‬
‫‪hw = 0.032√ VxF =0.032 √0.55 x0.25 = 0.1375m‬‬
‫‪Pwave =2.4 Wxhw‬‬
‫‪Pwave = 2.4 (1000)x0.1375 = 330 kg/m2‬‬

‫دریافت فشار مواد رسوبی ‪:‬‬

‫جهت دریافت فشار مواد رسوبی باید اوال" دیده شود که سطح بند به طرف ‪ U/S‬عمود است یا مایل که در این مثال‬
‫کامال" عمود است دراین صورت فشار صرف یک مرکبه دارد که چنین دریافت مگردد‪.‬‬

‫‪Total vertical silt pressure = P s (V) = ½ 920h2‬‬

‫فرض مینمایم که ارتفاع اعظمی مواد رسوبی مساوی است به ‪. h = 1.2 m‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪P s (v) = 920 (1.2‬‬
‫‪P s (v) = 1382.4 kg /m2‬‬

‫دریافت فشار زلزله ‪:‬‬

‫زلزله بزرگترین و خطرناک ترین فشار را باالی بند وارد مینماید و باعث تعجیل در قاعده بند میگردد که قرار فرمول‬
‫ذیل محاسبه می شـــــــــــــود‪.‬‬

‫‪PE = 0.555. α.w. h2‬‬

‫‪α = ae / g‬‬

‫‪ :ae‬عبارت تعجیل زلزله است که برای تعجیل عمودی قیمت آن ‪ ae = 0.015m/sec2‬و برای تعجیل افقی قیمت‬
‫آن ‪ ae = 0.15m/sec2‬است ‪ ،‬تعجیل افقی زلزله باعث حرکت قاعده بند می گردد که در موقع دیزاین در نظر‬
‫گرفته شود‪.‬‬
‫تعجیل عمودی زلزله باعث واژگون شدن و شکست بند می گردد که محاسبات آن ها قرار ذیل است‪.‬‬
‫بعد از محاسبات قوه ها حاال قیمت تمام قوه ها افقی را جمع الجبری نموده و بعدا" آن را با وزن بند مقایسه مینمایم‪.‬‬

‫دریافت تعجیل افقی‪:‬‬

‫‪38‬‬
‫‪α =ae/ g‬‬
‫‪PE = 0.555 (0.0155) (1000) (16)2‬‬
‫‪PE =2200 kg/m2‬‬

‫دریافت تعجیل عمودی‪:‬‬

‫‪α =ae/ g‬‬
‫‪PE = 0.555 (0.0015) (2400) (16)2‬‬
‫‪PE =512 kg/m2‬‬
‫قابل ذکر است که قیمت تعجیل افقی زلزله با سایر قوه های افقی جمع میشود ولی قیمت تعجیل عمودی از قیمت‬
‫وزن بند منفی میگردد‪.‬‬
‫قوه های زلزله درفاصله ‪ 4h / 3π‬از قاعده بند عمل مینماید‪.‬‬

‫دریافت قوه اصطحکاک ‪:‬‬

‫ما در این جا ضریب اصطحکاک را )‪ (0.5‬قبول مکنیم و طوری که قبال" یاد آور گردیم قوه اصطحکاک مجموعی‬
‫عبارت است از حاصل ضرب وزن بند و ضریب اصطحکاک‪.‬‬

‫‪Total friction force = μ (Wd) = 0.5(211200) = 105600 kg/ m2‬‬

‫نتیجه گیری‪:‬‬
‫بعد از محاسبات فوق باید قوه های دریافت شده عمودی و افقی را با هم جمع الجبری نمایم تا بتوانیم دریابیم که آیا این‬
‫بند در مقابل همچو قوه ها مقاومت دارد یا خیــــــــــر‪.‬‬

‫‪ ∑ F = (128000+61600+330+1382.4+2200) - 105600‬مجموع قوه های افقی‬

‫‪= 87912.4 kg/ m2‬‬
‫‪∑ F= (211200-512) = 210688 kg/ m2‬مجموع قوه های عمودی‬
‫پس داریم که‪:‬‬
‫‪∑ Total horizontal force< ∑ Total weight of dam‬‬
‫‪87912.4<210688 than safe‬‬

‫‪......... , . - . - , _ , .......‬‬
‫‪......... ) ` - . .> ' `( .......‬‬
‫‪........ / . . . .`\ . . \ ........‬‬
‫‪........ |. . . . . |. . .| ........‬‬
‫‪......... \ . . . ./ . ./ .........‬‬
‫‪........... `=(\ /.=` .........‬‬
‫‪............. `-;`.-' ............‬‬
‫‪39‬‬
............... `)| ... , ........
................ || _.-'| ........
............. ,_|| \_,/ ........
....... , ..... \|| .' .............
....... |\ |\ ,. ||/ .............
.... ,..\` | /|.,|Y\, ............
..... '-...'-._..\||/ .............
......... >_.-`Y| ..............
.............. ,_|| ...............
................ \|| ...........
................. || ..........
................. || ..........

40