‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫فصل اول‬

‫کانکریت و آهنکانکریت )‪(Concrete and reinforced concrete‬‬

‫مقدمه )‪:(Introduction‬‬
‫کانکریت مخلوطی از ریگ و جغل (سنگ شکسته ‪ )Crushed rock‬یا سنگ دانه های چسپیده باهم با خمیر سمنت و‬
‫آب است‪ .‬گاهی یک و یا چند ماده عالوگی )‪ (admixture‬به منظور تغیر دادن بعضی مشخصات کانکریت مانند‬
‫کارپذیری )‪ ، (workability‬دوام )‪ (durability‬و زمان سخت شدن به آن عالوه میگردد‪ .‬کانکریت مانند اکثر مواد‬
‫سنگی مقاومت فشار ی بلند و مقاومت کششی پایین دارد‪.‬‬
‫آهنکانکریت ترکیبی از کانکریت و فوالد است که در آن سیخ های فــــوالدی نقص مقاومت کششــــــــــــــــــی‬
‫)‪ (Tensile strength‬کانکریت را برطرف میکند‪ .‬سیخ ها همچنان در برابر نیرو های فشاری )‪(Compression‬‬
‫مقاومت مینماید‪.‬‬

‫فواید آهنکانکریت منحیث مصالح ساختمانی‪:‬‬

‫‪Advantages of reinforced concrete as a structural material:‬‬
‫کانکریت را م یتوان یکی از مهمترین مصالح مورد استفاده برای ساختمان حساب نمود در یک از اشکال و ترکیب های‬
‫گوناگون تقریبا ً برای همه ساختمان های بزرگ و کوچک ‪ ،‬ساختمان پل ها ‪ ،‬فرش سرک )‪ ،(Pavements‬بند ها‬
‫)‪ ، (Dams‬دیوارهای استنادی )‪ ، (Retaining walls‬تونل های )‪ ، (Tunnels‬ساختمان های آبیاری ‪(Drainage‬‬
‫)‪ ، and irrigation facilities‬مخازن )‪ (Water tanks‬و غیره بکار برده میشود‪.‬‬
‫اگر فواید متعدد این مصالح ساختمانی را در نظر بگیریم موفقیت عظیم آن به سادگی قابل درک خواهد بود‪.‬‬
‫این مزیت ها قرار ذیل است‪:‬‬
‫‪ -1‬آهنکانکریت مقاومت فشاری قابل مالحظه ای در مقایسه با اکثر مصالح دیگر دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬آهنکانکریت مقاومت زیادی در برابر اثرات آب و آتش دارد و در حقیقت برای موارد که تأثیر آب وجود‬
‫دارد بهترین مصالح ساختمانی بشمار میرود‪ .‬در جریان آتش سوزی های با شدت متوسط عناصر همراه‬
‫با قشر محافظوی متناسب کانکریتی روی سیخ ها بدون اینکه خراب شوند فقط صدمه سطحی را متحمل‬
‫میشوند‪.‬‬
‫‪ -3‬ساختمان های آهنکانکریتی بسیار سخت یا صلب )‪ (Rigid‬هستند‪.‬‬
‫‪ -4‬مصالح است که به نگهداری کمی ضرورت دارد‪.‬‬
‫‪ -5‬در مقــایسه با سایر مصالح عمـــــــر خدمت بسیار طوالنی دارد‪ .‬تحت شرایط مناسب ‪ ،‬ساختمان هــــــای‬
‫آهنکانک ریتی میتوانند بطور نا محدود بدون کاهش توانایی های حمل بار شان مورد استفاده قرار گیرند‪.‬‬
‫این موضوع میتواند با این واقعیت توضیح گردد که مقاومت )‪ (Strength‬کانکریت با گذشت زمان کاهش‬
‫نمیابد و در حقیقت در طی یک دوره خیلی طوالنی افزایش نیز مینماید در نتیجه جریان طوالنی سخت‬
‫شدن خمیر سمنت طی سال ها اندازه گیری میشود‪.‬‬
‫‪ -6‬معموال ً تنها مصالح آماده و اقتصادی برای تهداب ها )‪ ، (Footings‬دیوارهای زیرزمینی‬
‫)‪ ، (Basement walls‬پایه ها )‪ (Piers‬و ساختمانهای مشابه دیگر میباشد‪.‬‬
‫‪ -7‬ویژگی خاص کانکریت قابلیت شکل پذیری آن است که به شکل های متنوع از تخته پوشش (سلب) های‬
‫ساده ‪ ،‬گادرها )‪ ، (Beams‬پایه ها )‪ (Columns‬گرفته تا کمان های بزرگ )‪ (Arches‬و احجام دورانی‬
‫با قشر نازک ریخته میشود‪.‬‬
‫‪ -8‬در اکثر جاها کانکریت به عنوان مصالح محلی ارزان برتری دارد ( ریگ ‪ ،‬جغل و آب ) و نسبتاً مقدار‬
‫کمی سمنت و سیخ مورد نیاز است که میتوان از سایر مناطق کشور حمل نمود‪.‬‬
‫‪ -9‬در مقایسه با سایر مصالح ساختمانی مانند فوالد ‪ ،‬سطح مهارت پایین تری برای کارگران مورد نیاز‬
‫است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫نواقص آهنکانکریت به عنوان مصالح ساختمانی‪:‬‬

‫‪Disadvantages of reinforced concrete as a structural material:‬‬
‫برای اینکه بصورت درست از کانکریت استفاده شود طراح باید با نقاط ضعف آن کامال ً آشنا باشد‪ .‬از جمله‬
‫نواقص کانکریت میتوان از موارد زیر یاد کرد‪.‬‬
‫‪ -1‬کانکریت مقاومت کششی)‪ (Tensile strength‬خیلی کمی دارد بنا ً ضرورت به استفاده فوالد کششی‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬قالب برای نگهداشتن کانکریت نوع یکریخت ضروری است تا زمانی که کانکریت به قدر کافی سخت‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ -3‬مقاومت پایین با وزن مخصوص کانکریت به اعضای سنگین وزن بدست میدهد‪.‬‬
‫‪ -4‬به همین ترتیب مقاومت پایین در هر واحد حجم کانکریت یعنی اعضأ نسبتا ً بزرگ خواهد بود ‪ ،‬مسأله‬
‫مهم برای برج ها و ساختمانها با دهانه طوالنی میباشد‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -5‬خواص کانکریت به واسطه تغیرات در نسبت و اختالط آن کامال تغیر میکند ازین گذشته ریختن کانکریت‬
‫در قالب با دقت کنترول نمیشود که برای تولید مصالح دیگر مانند فوالد ساختمانی و چوب در چند مرحله‬
‫انجام میگیرد‪.‬‬

‫سازگاری کانکریت و فوالد )‪:(Compatibility of concrete and steel‬‬

‫کانکریت و فوالد در ساختمان های آهنکانکریتی بطور مناسب با همدیگر کار میکنند‪ .‬به نظر میرسد فواید هـر‬
‫یک میتواند نواقص دیگری را جبران کند برای مثال ‪ :‬نخستین ضعف کانکریت فقدان مقاومت کششی آن است اما‬
‫مقاومت کششی یکی از برتری مهم فوالد است‪ .‬مقاومت کششی سیخ تقریبا ً ‪ ٠١١‬برابر کانکریت عادی میباشد‪ .‬این دو‬
‫ماده بطور کامل به یکدیگری چسپیده ازین رو لغزش بین آنها وجود ندارد و بنابر این با همدیگر بصورت واحد در‬
‫نیروهای مقاومت )‪ (Resisting forces‬عمل مینماید چسپندگی عالی بواسطه چسپندگی کیمیاوی بین مصالح و ناصافی‬
‫سطح طبیعی سیخ ها و رخ های ضخیم روی سطح سیخ نیز بدست میآید‪.‬‬
‫سیخ ها در معرض خوردگی )‪ (Corrosion‬هستند اما کانکریت به اطراف آنها حفاظت عالی فراهم میکند‪.‬‬
‫مقاومت فوالد روکار در معرض آتش معمولی مساوی به صفر است‪ .‬ولی پوشش کانکریتی سیخ درجه مقاومت آتش‬
‫سو زی بسیار رضایت بخشی را فراهم میسازد ‪ ،‬سر انجام کانکریت و فوالد در ارتباط با تغیرات حرارت خیلی خوب‬
‫بایکدیگر کار میکند زیرا ضرایب انبساط حرارتی شان کامال ً نزدیک به یکدیگر است ‪ ،‬برای فوالد این ضریب‬
‫(‪ )١٦١١١١١٫٠‬در هر واحد طول در هر درجه فارنهایت است در حالی که برای کانکریت از‬
‫)‪ (١٦١١١١١۰-١٦١١١١١٠‬تغیر میکند‪.‬‬

‫کود دیزاین )‪:(Design codes‬‬

‫مهم ترین آیین نامه (کود) در امریکا برای طراحی آهنکانکریت کود انستیتیوت کانکریت امریکا برای کانکریت‬
‫ساختمانی )‪ (ACI318-02‬است این آیین نامه که اصوال ً برای دیزاین ساختمان ها بکار میرود برای اکثریت مثال های‬
‫عددی داده شده در این لکچر نوت بکار میرود‪.‬‬
‫کود خود یک مدرک یا سند قانونی قابل اجرا نیست فقط شرح تمرین مفید و متداولی در دیزاین آهنکانکریت‬
‫است‪ .‬ولی به هر حال به صورت آیین نامه یا قانون نوشته شده است بطوری که هییت های عمومی مثل شوراهای شهر‬
‫بتواند به سادگی بصورت کودهای محلی ساختمان به آن استناد کنند‪.‬‬

‫انواع پورتلند سمنت )‪:(Types of Portland cements‬‬

‫انواع سمنت ها قرار ذیل است‪.‬‬
‫نوع ‪ :1‬سمنت معمولی که برای کارهای اجرایی عمومی بکار برده میشود‪.‬‬
‫نوع ‪ :2‬سمنت اصالح شده که نسبت به نوع ‪ 1‬حرارت هایدروجنی شدن کمتری دارد و میتواند تا حدی در‬
‫برابر تهاجم سولفات مقاومت کند‪.‬‬
‫نوع ‪ :3‬سمنت با مقامت اولیه زیاد که در ‪ ۴۲‬ساعت اول کانکریت با مقاومت حدود دو برابر سمنت نوع ‪ 1‬را‬
‫تولید کند‪.‬‬
‫نوع ‪ :4‬سمنت کم حرارت که کانکریتی تولید میکند که حرارت را خیلی آرام از کانکریت از بین میبرد این‬
‫نوع سمنت برای ساختمان های بسیار بزرگ بکار میرود‪.‬‬
‫نوع ‪ :5‬سمنت بکار رفته برای کانکریت های که در معرض غلظت زیاد سولفات قرار دارند‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫عالوگی ها )‪:(Admixtures‬‬
‫مواد که در جریان مخلوط کردن یا قبل از آن به کانکریت اضافه می شوند مواد افزودنی (عالوگی) گفته میشوند‪ .‬این‬
‫مواد برای بهتر شدن اجرای کانکریت ریزی در شرایط خاص و پائین آوردن مصارف آن مورد استفاده قرار میگیرند‪.‬‬
‫چند نوع رایج این مواد در زیر به طور خالصه تشریح می گردند‪.‬‬
‫‪ -1‬مواد عالوگی هوا زا )‪ :(Air-entraining admixture‬اساسا ً برای افزایش مقاومت کانکریت‬
‫در برابر یخ زدن و آب شدن به کار برده میشوند و مقاومت بهتری را در برابر عمل تخریب نمک های‬
‫یخ زدا فراهم میکند‪.‬‬
‫‪ -2‬عالوگی تسریع کننده )‪ :(Accelerating admixture‬مانند کلسیم کلوراید که رشد مقامت اولیه‬
‫کانکریت را افزایش میدهد نتایج مثبت چنین عالوگی به خصوص در آب و هوای سرد مفید هستند‪.‬‬
‫‪ -3‬عالوگی های بطی کننده کانکریت )‪ :(Retarding admixture‬برای ُکند کردن سخت شدن‬
‫کانکریت بکار برده میشود این مواد از اسید های مختلف‪ ،‬شکر ها یا مشتقات شکر تشکیل میشوند‪.‬‬
‫‪ -4‬عالوگی های روان ساز )‪ :(Superplasticizers‬مواد عالوگی هستند که از سولفونیت های‬
‫)‪ (Organic sulfonates‬ساخته میشوند و کاربرد شان این امکان را فراهم میسازد که مهندسین مقدار‬
‫آب کانکریت را به اندازه زیاد کاهش دهند همچنین میتواند برای ثابت نگهداشتن نسبت آب بر سمنت مورد‬
‫استفاده قرار گیرد‪.‬‬
‫‪ -5‬مواد ضد رطوبت )‪ :(Waterproofing materials‬بروی سطوح و یا در ترکیب کانکریت‬
‫عالوه میشوند‪ .‬این مواد معموال ً از نوع صابون یا بعضی از انواع محصوالت نفتی و یا شاید از‬
‫امولسیون های قیر تشکیل شوند‪ .‬و میتواند از نفوذ آب به داخل کانکریت کمک کند‪.‬‬

‫مقاومت فشاری )‪:(Compressive strength‬‬

‫مقاومت فشاری کانکریت ‪  fc‬بوسیله آزمایش شکستگی ‪ ۴٨‬روزه استوانه های کانکریتی ‪ (15*30) cm‬در بار‬
‫مشخص تعیین میگردد‪ .‬برای مدت ‪ ۴٨‬روز معموال ً استوانه ها ‪ cylinders‬در آب یا اطاقی با درجه حرارت ثابت و‬
‫صد درجه رطوبت هوا نگهداری میشوند‪ .‬اگر چه کانکریت های با مقاومت های نهایی‪ ۴٨‬روز از ‪ 2500 psi‬تا به‬
‫‪ 10000‬الی ‪ 20000‬پوند فی انچ مربع موجود هستند‪ .‬اکثری کانکریت ها مورد استفاده بین ‪(3000-7000) psi‬‬
‫میباشد‪ .‬برای استفاده های معمولی کانکریت های ‪ 3000 psi‬و ‪ 4000 psi‬بکار برده میشوند‪ .‬و برای کانکریت های‬
‫متشنج قبلی ‪ (5000-6000) psi‬استفاده میشود‪ .‬و برای بعضی پایه های طبقات پایینی ساختمان هـــــــــــــــــــای مرتفع‬
‫)‪ (High rise‬کانکریت های یا مقاومت های تا ‪ 9000 psi‬مورد استفاده قرار میگیرند‪.‬‬
‫مقدار به دست آمده برای مقاومت فشاری کانکریت که به وسیله آزمایش تعیین گردیده تا حدی زیادی بستگی‬
‫به ابعاد و شکل قطعات آزمایش و روش بارگذاری آنها دارد در بسیاری از کشورها نمونه های آزمایش مکعب های به‬
‫اضالع ‪ 20cm‬میباشد برای پیمانه های یکسان کانکریت آزمایش استوانه های ‪ 30*15‬سانتی متر مقاومت فشاری در‬
‫دسترس قرار میدهند که فقط برابر حدود ‪ 80%‬مقادیر تعیین شده در واحد ‪ psi‬با نمونه مکعب کانکریت است‪.‬‬

‫ضریب ارتجاعی استاتیکی (‪:)Static modulus of elasticity‬‬

‫کانکریت ضریب ارتجاعی مشخص ندارد‪ .‬مقدار آن با مقاومت های مختلف کانکریت ‪ ،‬کهنگی کانکریت (در اثر گذشت‬
‫زمان ) نوع بارگذاری ‪ ،‬خصوصیات ‪ ،‬نسبت های سمنت و سنگدانه ها تغیر میکند‪ .‬گذشته ازین تعاریف مختلف متعددی‬
‫از ضریب ارتجاعی وجود دارد‪.‬‬
‫‪ -1‬ضریب ارتجاعی اولیه دیاگرام تشنج و تغیر شکل در مبدأ منحنی است‪.‬‬
‫‪ -2‬ضریب ارتجاعی مماسی‪ ،‬میل مماس به منحنی در نقطه ای در امتداد خط منحنی است ‪ ،‬برای مثال در ‪50%‬‬
‫مقاومت نهائی کانکریت‪.‬‬
‫‪ -3‬میل خط ترسیم شده از مبدأ تا نقطه ای روی منحنی جائیکه تا ‪ (25-50)%‬مقاومت فشار نهائــــــــــی ‪ ،‬به نام‬
‫ضریب ارتجاعی وتری ( ‪ ) Secant modulus‬یاد میشود‪.‬‬
‫‪ -4‬ضریب ارتجاعی دیگر که ضریب ارتجاعی ظاهری یا دراز مدت خوانده میشود ‪ ،‬بعد از اینکه بار برای مدت‬
‫زمان معین اعمال شد با استفاده از تشنج و تغیر شکل بدست آمده تعین میشود‪.‬‬
‫مطابق بخش ‪ 8-5-1‬کود ‪ ACI‬عبارت زیر میتواند برای محاسبه ضریب ارتجاعی کانکریت های با وزن ‪ 99‬تا ‪155‬‬
‫‪lb‬‬
‫پوند فی فت مکعب ‪ 3‬مورد استفاده قرار گیرد‪.‬‬
‫‪ft‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Ec  W 33 f c‬‬
‫‪c‬‬
‫‪5‬‬

‫‪3‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫درین عبارت ‪ Ec‬ضریب ارتجاعی بر حسب ‪ Wc ، psi‬وزن کانکریت بر حسب پوند در هر فت مکعب و ‪ f c‬مقاومت‬
‫فشاری ‪ 28‬روزه آن بر حسب ‪ ( psi‬پوند در هر انچ مربع ( است‪ .‬این ضریب در حقیقت ضریب ارتجاعی وتری است‪.‬‬
‫با خط (میل آن برابر ضریب ارتجاعی است) رسم شده از مبدأ به نقطه ای روی منحنی تشنج و تغیر شکل که تقریبا ً‬
‫برابر با تشنج ( ‪ ) 0.45 f c‬است که در زیر بارهای زنده و مرده تخمینی رخ داده و ساختمان باید تحمل کند‪.‬‬
‫به اساس کود ‪ ACI‬برای کانکریت با وزن عادی )‪ (Normal weight concrete‬یعنی وزن تقریبی‬
‫‪ 145 lb / ft 3‬میتوان عبارت فوق را به صورت زیر ساده کرد و برای محاسبهٔ ضریب ارتجاعی بکار برد‪.‬‬
‫‪Ec  57000 f c‬‬
‫‪1‬‬
‫) ‪Ec  Wc5 (0.043 f c‬‬ ‫در واحدهای ‪SI‬‬

‫‪ Wc‬از ‪ (1500  2500) kg / m3‬تغیر میکند ‪ f c‬بر حسب ‪ N / mm2‬یا ‪ MPa‬است کانکریت با مقـــــاومت باالی‬
‫‪ 6000 psi‬به نام کانکریت با مقاومت زیاد شناخته میشود آزمایشات نشان داده اند که معادالت معمــولی ‪ ACI‬برای ‪Ec‬‬
‫زمانی که به کانکریت های با مقاومت باال اعمال می کرد مقادیری بدست می آید که خیلی بزرگ هستند طبق مطالعـــات‬
‫دانشگاه ُکرنل ‪ Cornell University‬عبارت که در زیر میآید برای کـــانکریت با وزن عادی با مقادیری ‪ f c‬بیشتر از‬
‫‪ 6000 psi‬و تا ‪ 9000 psi‬توصیه شده است‪.‬‬
‫‪W‬‬
‫‪Ec [ psi]  [40000 f c  106 ]( c )1.5‬‬
‫‪145‬‬
‫‪W‬‬
‫‪Ec [ MPa ]  [3.33 f c  6895]( c )1.5‬‬
‫‪2320‬‬

‫ضریب ارتجاعی دینامیکی )‪:(Dynamic Modulus of Elasticity‬‬

‫ضریب ارتجاعی دینامیکی که با تغیر شکل های آنی خیلی کوچک مطابقت میکند معموال ٌ به وسیله آزمایشات صوتی‬
‫بدست میآید‪ .‬این ضریب اصوال ً ‪ 20  40‬در صد از ضریب ارتجاعی استاتیکی زیاد تر است وتقریبا ٌ مساوی‬
‫ضریب اولیه میباشد‪ .‬موقعی که ساختمان ها برای بارهای ضربه ئی )‪ (Impact‬و بار زلزله )‪ (Seismic‬آنالیز میشوند‬
‫استفاده از ضریب ارتجاعی دینامیکی مناسب است‪.‬‬

‫ضریب پواسون )‪:(Piosson’s Ratio‬‬

‫هنگامیکه استوانه کانکریتی در معرض بارهای فشاری قرار میگیرد طول آن کوتاه شده و از کنار هم ازدیاد میابد‬
‫(منبسط میشود) نسبت این انبساط جانبی به کوتاه شدگی طول به عنوان ضریب پواسون یاد میشود‪ .‬مقدار آن از ‪9.11‬‬
‫برای کانکریت های با مقاومت زیادتر تا ‪ 9.21‬برای کانکریت های با دانه بندی ضعیف با مقدار وسطی ‪ 9.16‬تغیر‬
‫میکند‪.‬‬

‫انقباض )‪:(Shrinkage‬‬
‫پس از اینکه کانکریت شروع به خشک شدن نمود آب مخلوط اضافی بکار رفته خارج از کانکریت روی سطح آن‬
‫حرکت میکند و تبخیر میکند‪ .‬در نتیجه کانکریت جمع میشود و در آن درزها نمایان میگردد‪ .‬این ترک ها یا درزها‬
‫میتواند مقاومت برشی )‪ (Shear strength‬اعضأرا کاهش دهد و نسبت به نمای ساختمان زیان بخش باشد به عالوه‬
‫درزها این امکان را به وجود میآورد که سیخ ها درمعرض هوا قرار میگیرد و سبب خوردگی یا ‪ Corrosion‬نیز‬
‫گردد‪.‬‬
‫برای به حد اقل رساندن انقباض الزمست‪:‬‬
‫‪ -1‬مقدار آب مخلوط به کمترین حد باقی بماند‪.‬‬
‫‪ -2‬کانکریت بصورت درست آبداری گردد‪.‬‬
‫‪ -3‬کانکریت ریزی دیوارها ‪ ،‬کف ها و بخش های بزرگ در مقاطع کوچک انجام گیرد‪.‬‬
‫‪ -4‬برای کنترول وضعیت ترک ها از روزهای اجرای جاینت های ساختمانی یا (‪)Construction joints‬‬
‫استفاده گردد‪.‬‬
‫‪ -5‬از سیخ ها انقباضی استفاده گردد‪.‬‬
‫‪ -6‬از پُر کننده ها متراکم و غیر منفذدار استفاده گردد‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫خزش )‪:(Creep‬‬
‫کانکریت در زیر بارهای فشاری دوامدار برای مدت طوالنی به تغیر شکل ادامه میدهد‪ .‬پس از آنکه تغیر‬
‫شکل اولیه رُخ میدهد تغیر شکل اضافی را خزش یا روانی خمیری )‪ (Plastic flow‬میگویند اگر بار فشاری به عضو‬
‫کانکریتی وارد گردد‪ .‬کوتاه شدگی ارتجاعی )‪ (Elastic shortening‬یا کوتاه شدگی فوری رُخ میدهد چنانچه بار برای‬
‫مدت طوالنی در محل باقی بماند عضو کوتاه شدن را برای یک دوره چند ساله ادامه خواهد داد تغیر شکل نهائی‬
‫معموال ً ‪ 2‬تا ‪ 3‬برابر تغیر شکل اولیه خواهد بود‪.‬‬

‫مقاومت کششی )‪:(Tensile strength‬‬

‫مقاومت کششی کانکریت از ‪ 8-15‬در صد مقاومت فشاری آن تغیر میکند‪ .‬دلیل اصلی برای این مقاومت کم این است که‬
‫کانکریت با ترک های کوچک پر میشود‪ .‬زمانی که کانکریت در معرض بارهای فشاری است ترک ها تاثیر ناچیز‬
‫دارند به این دلیل که بارها سبب میشوند ترک ها به هم نزدیک شوند و انتقال فشار ممکن گردد‪.‬‬
‫مقاومت کششی کانکریت در تناسب مستقیم با مقاومت نهائی آن ( ‪ ) f c‬تغیر نمی کند ‪ ،‬بلکه تقریبا ً در تناسب با‬
‫جذر ‪ f c‬تغیر میکند به خاطر وجود مشکالت در گرفتن نمونه های آزمایشی برای اجتناب از تمرکز تشنج و به خاطر‬
‫مشکالت در ردیف کردن بارها قدری مشکل است که این مقاومت با بارهای تشنجی محوری مستقیم اندازه گیری شود‪.‬‬
‫در نتیجه این مش کالت برای اندازه گرفتن مقاومت کششی کانکریت دو آزمایش غیر مستقیم بوجود آمده است که‬
‫عبارتنداز ضریب گسیختگی )‪ (Modulus of rupture‬و نیم کردن استوانه )‪ (Split cylinder‬موقعی که خمیدگی ها‬
‫‪ deflections‬و ترک های گادر در نظر گرفته میشوند ‪ ،‬مقاومت کششی کانکریت در خمش ‪ flexure‬بسیار مهم است‪.‬‬
‫در این مالحظات مقاومت های کششی بدست آمده با آزمایش ضریب گسیختگی (تخریب) برای مدت طوالنی مورد‬
‫استفاده قرار گرفته است‪ .‬ضریب گسیختگی (مودول تخریب) معموال ً به وسیله بارگذاری )‪ (15*15*75‬سانتی متــر‬
‫)‪ (6 in*6 in*30 in‬گادر مستطیلی شکل ساده غیر مسلح اندازه گیری میشود‪( .‬با اتکاهای ساده ‪ 69‬سانتیمتر که در‬
‫مرکز قرار گرفته اند) شکستن آن با بارهای متمرکز مساوی در یک – سوم نقاط شان انجام میگیرد‪ .‬بار افزایش میابد تا‬
‫اینکه شکست بوسیله ترک خوردگی روی ضلع کششی گادر رخ دهد آنگاه ضریب گسیختگی ‪  f r ‬از فورمول خمش‬
‫تعیین میگردد‪ .‬در عبارت زیر ‪ -b‬عرض گادر ‪ -h ،‬ضخامت آن است و ‪ M‬حد اکثر مومنت محاسبه شده میباشد‪.‬‬

‫‪Mc‬‬
‫‪fr ‬‬
‫‪I‬‬

‫‪‬‬
‫‪ 2‬‬
‫‪M h‬‬
‫‪1 3‬‬
‫‪bh‬‬
‫‪12‬‬
‫‪6M‬‬
‫‪fr  2‬‬
‫‪bh‬‬
‫تشنج تعیین شده درین روش خیلی دقیق نیست چون در بکارگیری فورمول خمش فرض میکنیم که کانکریت کامال ً‬
‫خنثی تغیر مینماید‪.‬‬
‫ٰ‬ ‫ارتجاعی است با تشنج ها که در تناسب مستقیم با فواصل از محور‬
‫به اساس حدها آزمایش ضریب گسیختگی ‪ f r‬مساوی به ‪ f c ، 7.5 f c‬به ‪ psi‬روی ضلع خودش در‬
‫دستگاه آزمایش قرار میگیرد و بار فشاری یکنواختی در امتداد طول استوانه آورده میشود و اتکاهای در امتداد پائین‬
‫برای طول کامل استوانه تهیه میگردد بشکل ذیل زمانیکه مقاومت کششی میرسد استوانه از ابتدأبه انتها به دو نصف‬
‫شگافته میشود تشنج کششی که در آ ن رُخ میدهد بنام مقاومت دو نیم کردن استوانه )‪(Split cylinder strength‬‬
‫شناخته میشود که با عبارت زیر محاسبه میشود‪ .‬درین عبارت ‪ P‬حد اکثر نیروی فشاری ‪ -L ،‬طول و ‪ -D‬قطر استوانه‬
‫است‪.‬‬

‫‪2P‬‬
‫‪ft ‬‬
‫‪ LD‬‬
‫در واحد های ‪SI‬‬
‫‪f t  0.7 f c‬‬ ‫] ‪[ MPa‬‬

‫‪5‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫شکل )‪(1-1‬‬

‫مقاومت برشی )‪:(Shear strength‬‬

‫در هنگامیکه آزمایش بسیار مشکل است که تخریب های برشی خالص بدست آید که به وسیله تشنجات دیگر تحت تأثیر‬
‫قرار نگیرد نتیجه آزمایشات مقاومت های برشی کانکریت مقادیر از یک – سوم تا چهار – پنجم مقاومت های فشاری‬
‫نهائی را بدست داده اند‪.‬‬

‫پُر کننده ها (سنگدانه ها) )‪:(Aggregates‬‬

‫پُر کننده های در کانکریت در حدود سه – چهارم حجم کانکریت را در احتوا میکند‪ .‬در کانکریت هم پُر کننده های‬
‫کوچک مانند ریگ و پُر کننده های درشت یا بزرگ مانند جغل و سنگ شکسته بکار میرود‪ .‬سنگدانه ها که از غربال‬
‫شماره چهارم (که سیم های آن به فاصله ‪ 6‬ملی متر از هم فاصله دارد‪ ).‬بگذرد پُر کننده یا سنگدانه کوچک و بزرکتر از‬
‫آن بنام پُرکننده بزرگتر نامیده میشود‪.‬‬
‫مطابق کود ‪ ، ACI‬یک پنجم باریکترین اندازه بین اضالع قالب ها ‪ ،‬یک – سوم ضخامت سلب ها و یا سه –‬
‫چهارم حـــــــــــد اقل فاصله آزاد بین سیخ ها‪ .‬اگر بنابـــر نظـــــــر مهندسین کارپذیری کانکریت و روش ریخت آن‬
‫)‪ (Consolidation‬آن چنان است که سبب خانه کبوتر)‪ (Honey comb‬با ایجاد فضاهای خالی در کانکریت نمیگردد‪.‬‬
‫میتوان از اندازه های بزرگتر نیز استفاده نمود سنگدانه ها باید محکم با دوام وتمیز باشد‪.‬‬

‫سیخ )‪:(Reinforcing steel‬‬

‫تقویت بکار رفته برای ساختمان های کانکریتی میتواند در قالب سیخ گول یا کرکاس قسما ً ولدنگ شده باشد سیخ‬
‫بصورت ساده )‪ (Plain‬یا رخدار )‪ (Deformed‬هستند ‪ ،‬سیخ ها رخدار که برآمدگی های رخ مانند دارند‪ .‬چسپندگی‬
‫بهتر را بین کانکریت و فوالد فراهم میکنند در واقع برای تمام کارها استفاده میشوند‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫نشان داده میشود‪ .‬سیخ ها رخ دار‬ ‫و ‪‬‬ ‫‪ ،‬‬ ‫میله های ساده معموال ً توسط قطر شان مانند ‪‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪‬‬
‫‪3‬‬
‫تغیر میکند‪ .‬همچنین دو اندازه خیلی بزرگ برای میله های اندازه ‪#8‬‬ ‫بوسیله قطر شان با کسرهای انچ بصورت ‪‬‬
‫‪4‬‬
‫و کمتر شماره سیخ گول با قطر آن در یک هشتم انچ تطبیق میکنند‪.‬‬
‫سیخ ها میتواند از فوالد )‪ ، (Billet steel‬فوالد محوری )‪ (Axle steel‬یا فوالد ریلی )‪ (Rail steel‬تهیه میشوند‪ .‬فقط‬
‫گاهی از خطوط کهنه ریل و میله های لوکوموتیف های کهنه تهیه شود‪.‬‬
‫انواع سیخ ها موجود طبق ‪ ASTM‬طرح میشود‪.‬‬
‫‪ -49‬یعنی حد سیالت مشخص ‪ 4000 psi‬دارد‪.‬‬
‫‪ : ASTM-A615 -1‬سیخ های ‪ #14 ، #1‬و ‪#18‬‬
‫‪ ASTM-A615 -2‬فوالدهای ‪ 49‬و ‪69.‬‬
‫‪ ASTM-A616 -3‬فوالد ریلی ‪ 59‬و ‪69.‬‬
‫‪ ASTM-A617 -4‬فوالد محوری ‪ 49‬و ‪69.‬‬
‫‪ ASTM-A706 -5‬فوالد کم الیاژ ‪. 69‬‬

‫‪6‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫بارها )‪:(Introduction of loads‬‬

‫مشکل ترین وظیفه که طراح یا دیزاینر ساختمان با آن مواجه میشود ‪ ،‬برآورد دقیق بارهای است که در جریان بهره‬
‫برداری به آن عمل میکند‪ .‬و باریکه باالی ساختمان انتظار وقوع آن دیده میشود نباید نادیده گرفته شود‪ .‬بعد از اینکه‬
‫بارها برآورد یا محاسبه شد مسئله بعدی تصمیم گیری برای بدترین احتمال ترکیب این بارها بصورت همزمان است‪.‬‬
‫طور مثال پل شاهرای کامال ً با برف و یخ به طور همزمان در معرض خطوط تسریع تریلی های به شدت بارگذاری‬
‫‪ 90 mile‬قرار گیرد آیا ترکیب کمتری از این بارها معقول تر به نظر‬ ‫شده در هر مسیر و با باد جانبی با سرعت‬
‫‪hr‬‬
‫نمی آید‪.‬‬
‫هــــدف از این بخش این نیست که جزئیات زیاد بارها مورد بحث قرار گیرد ‪ ،‬بلکه به بیان دقیق تر به خواننده‬
‫برای این موضوع درسی احساس بدهد‪.‬‬
‫همان طوریکه خواهد مالحظه نمود بارها را میتوان به انواع مـــــرده )‪ (Dead load‬و زنده )‪ (Live load‬یا‬
‫محیطی )‪ (environmental‬طبقه بندی نمود‪.‬‬

‫بارهای مرده )‪:(Dead load‬‬

‫بارهای مرده بارهای با مقدار ثابت هستند که در یک حالت باقی میماند‪ .‬آنها شامل وزن ساختمان مورد نظر میباشد‪ .‬به‬
‫عالوه هر چیز ثابت در ساختمان که به طور دایمی به آن متصل یا در آن قرار خواهد داشت میباشد‪ .‬برای یک ساختمان‬
‫آهنکانکریتی بارهای مرده عبارتنداز فرم ها ‪ ،‬دیوارها ‪ ،‬کف ها ‪ ،‬سقف ها ‪ ،‬زینه ها ‪ ،‬پوشش (بام ها) و سیستم آبرسانی‬
‫و کانالیزاسیون‪.‬‬

‫بارهای زنده )‪:(Live load‬‬

‫بارهای زنده یا (‪ )live load‬بارهای هستند که میتوانند از نظر مقدار و حالت تغیر کنند‪ .‬و شامل بارهای اشغال شــده‬
‫توسط انسان ها ‪ ،‬مصالح ‪ ،‬دیپوی کاال ‪ ،‬جرثقیل های سقفی ‪ ،‬بارهای عملیاتـــــی تأسیسات و بسیاری بارهـای دیگر‬
‫هستند وغیره‪.‬‬

‫انواع دیگر بارهای زنده‪:‬‬

‫بارهای ترافیکی برای پل ها‪ :‬در معرض مجموعهٔ از بارهای متمرکز با مقدار متفاوت قرار دارند که به وسیله تعدادی‬
‫کامیون یا تایر های قطار آهن بوجود میآید‪.‬‬
‫بارهای ضربه ای‪ :‬بارهای ضربه ای بوسیله ارتعاش یا بارهای متحرک ایجاد میشوند‪.‬‬
‫بارهای طولی‪ :‬بارهای طولی نیز الزمست در دیزاین بعضی از ساختمان ها در نظر گرفته میشود توقف ریل روی‬
‫پل راه آهن یا الری روی پل های شاهرا ه ها سبب میشود که این بار وارد گردد‪.‬‬
‫بارهای مختلف ‪ :‬از جمله انواع دیگر بارهای زنده که در دیزاین در نظر گرفته میشود فشار خاک میباشد‪ .‬مانند فشار‬
‫جانبی خاک باالی دیوارها و همچنــان فشار خاک باالی تهداب ها‪ ،‬فشــــار هایدروستاتیکـــی ‪(Hydrostatic‬‬
‫)‪ pressure‬مانند آب باالی دیوارهای بندها ‪ ،‬نیرو و انرشیای احجام زیاد آب در موقع زلزله و فشارهای به مخازن و‬
‫ساختمان های زیرزمینی ‪.‬‬
‫بارهای انفجاری‪ :‬بوسیله انفجارات که بوسیله سالح های نظامی ایجاد میشود‪.‬‬
‫نیرو های گریز از مرکز )‪ :(Centrifugal forces‬که در ریل های قوی از اثر حرکت موترهای بزرگ و‬
‫ریل ها به وجود میآید‪.‬‬

‫بارهای محیطی )‪:(Environmental loads‬‬

‫بارهای محیطی بارهای هستند که بوسیله محیط زیستی ایجاد میشوند که در آن ساختمان قرار دارد ‪ ،‬برای‬
‫ساختمان ها این بارها بوسیله باران ‪ ،‬برف ‪ ،‬باد ‪ ،‬تغیرات درجه حرارت و زلزله میباشد و اینها نیروهای زنده هستند‪.‬‬
‫‪ -1‬برف ویخ ‪ :‬در ایالت های سردتر غالبا ً بارهای برف و یخ بسیار مهم است که یک انچ )‪ (2.5 cm‬تقریبا ً‬
‫معادل ‪ 0.5 psf‬میباشد‪ .‬که ممکن است در ارتفاعات پائین که برف متراکم تر باشد برای دیزاین بام ها بار‬
‫برف از ‪ (10-40) psf‬بکار برده میشود‪ .‬و در حقیقت مقدار آن بستگی به میل بام ‪ ،‬اندازه و وضع بام دارد‬
‫مقادیر بزرگتر برای بام های مسطح و مقادیر کوچکتر برای بام های میل دار بکار میروند‪ .‬برف تمایل دارد‬
‫که باالی طرف بام های میل دار بلغزد بخصوص اگر بام سطوح فلزی داشته باشند‪ .‬تقریبا ً ‪ 10 psf‬برای میل‬
‫های ‪ 45‬و ‪ 45 psf‬برای بام های مسطح مورد استفاده قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪ -2‬باران‪ :‬باوجود اینکه بارهای برف مشکل جدی تر از بارهای باران برای بام های معمولی هستند اما برعکس‬
‫برای ب ام های مسطح بخصوص آنهای که در آب و هوای گرمتر هستند اگر آب روی سقف مسطح سریعتر از‬
‫اینکه خارج گردد جمع شوند در نتیجه بام حالت خمیدگی )‪ (Ponding‬را اختیار یعنی شکل بشقاب مانند را به‬
‫خود میگیرد که آب بیشتری را نگهمیدارد که باعث تغیر شکل خمشی میگردد‪ .‬این عمل تا وقت تخریب پوشش‬
‫ادامه میآبد‪.‬‬
‫‪ -3‬باد‪ :‬آمار مهندسی در ‪ 159‬سال گذشته منابع زیادی را نسبت به خرابی های ساختمان نشان میدهد که به وسیله‬
‫باد صورت گرفته است‪ .‬شاید بتوان گفت که مشهور ترین اینها خرابی پل ها مثل )‪ (Tay Bridge‬در اسکاتلند‬
‫در سال ‪ 1879‬که سبب شد ‪ 75‬نفر جان خود را از دست بدهند‪ .‬و پل )‪ (Tacoma Narrows‬واشنگتن در‬
‫سال ‪ 1949‬بودند‪.‬‬
‫در سال های اخیر روی مسئله بارهای باد تحقیقات زیادی انجام گرفته است‪ .‬مقدار و مدت بارهای باد با‬
‫موفقیت جغرافیائی ‪ ،‬ارتفاع ساختمان ها روی زمین ‪ ،‬نوع زمین های اطراف ساختمان نزدیکی ساختمان نزدیکی‬
‫ساختمان های دیگر مشخصه خود باد تغیر میکند‪.‬‬
‫شکل ساده معادله ارائه شده در مشخصات عبارت است از‪:‬‬
‫‪P  qCG‬‬
‫‪ -P‬بار باد‬
‫‪ -C‬ضریب ایرودینامیکی که بستگی به شکل و جهت ساختمان نسبت به امتدادی دارد که از آن باد می وزد‪.‬‬
‫‪ -G‬ضریب رفتار تند باد بستگی به نوع و موقعیت ساختمان دارد‪.‬‬
‫‪ -4‬بارهای زلزله )‪ : (Seismic load‬بسیاری از مناطق دنیا در خط زلزله قرار دارند‪ .‬درین مناطق ضروری است که‬
‫نیروی های زلزله در طراحی یا دیزاین برای تمام ساختمان ها در نظر گرفته شود‪ .‬در طول سال های متمادی خرابی‬
‫های فاجعه آمیز ساختمان ها ‪ ،‬پل ها در ساختمان های دیگر در هنگام زلزله بوده است و در حدود ‪ 59999‬نفر در‬
‫زلزله ‪ 1988‬در ارمنستان جان خود را از دست دادند‪ .‬زلزله ‪ 1989‬لوماپرتیا )‪ (Loma Pirieta‬و ‪1994‬‬
‫)‪ (Northridge‬نورت ریج در کالیفورنیا سبب ملیارد ها دالر خسارات مالی و از دست رفتن جان افراد زیادی گردید‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫فصل دوم‬

‫تحلیل خمشی گادرها‬

‫‪Flexural Analysis of beams‬‬

‫مقدمه )‪:(Introduction‬‬
‫درین بخش فرض میشود که بار کمی باالی گادر کانکریتی دارای سیخ های کششی قرار گرفته است و مقدار بار به‬
‫تدریج به اندازه ای افزایش میابد تا اینکه گادر بشکند‪ .‬در اینجا خواهیم دانست که گادر قبل از تخریب از سه مرحله‬
‫متمایز میگذرد این مراحل عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬مرحله کانکریت بدون درز‪.‬‬
‫‪ -2‬مرحله تشنجات ارتجاعی (در کانکریت درز ایجاد میگردد)‪.‬‬
‫‪ -3‬مرحله مقاومت نهائی‪.‬‬
‫برای این بحث گادر نسبتا ً طویل در نظر گرفته میشود بطور که برش تأثیر زیادی باالی آن نداشته باشد‪.‬‬

‫‪ -1‬مرحله کانکریت بدون درز‪:‬‬

‫‪Uncracked Concrete Stage:‬‬
‫تحت اثر بارهای کم موقعی که تشنج های کششی کمتر از ضریب گسیختگی (تخریب) هستند (تشنجات کششی خمشی یا‬
‫انحنائی که کانکریت شروع به درز میکند) با فشار در یک طرف و کشش در طرف دیگر ‪ ،‬سراسر مقطع عرضی گادر‬
‫در برابر انحنا مقاومت میکند شکل)‪ )2-1‬تغیرات تشنجات و تغیر شکل ها را برای این بارهای کوچک نشان میدهد‪.‬‬

‫شکل (‪ :)2-1‬مرحله کانکریت بدون درز‪.‬‬

‫‪ -2‬مرحله تشنجات ارتجاعی (کانکریت درز شده)‪:‬‬

‫‪Concrete cracked – Elastic stresses stage:‬‬
‫همچنان که بار افزایش میابد و ضریب تخریب گادر بیشتر میشود درزهای در قسمت پائین گادر ایجاد میشود‪ .‬زمانی که‬
‫تشنج کششی در قسمت پائین گادر برابر ضریب تخریب گردد مومنت ایجاد میشود که بنام مومنت ایجاد در درز یا‬
‫خنثی میرسند‬
‫ٰ‬ ‫‪ (Mcr) Cracking Moment‬یاد میگردد‪ .‬با افزایش بیشتر بار ‪ ،‬این درز ها به سرعت تا محدوده محور‬
‫خنثی شروع به حرکت به طرف باال میکند‪ .‬درزها در مکان های در امتداد گادر ُرخ میدهد که مومنت‬ ‫ٰ‬ ‫و آنگاه محور‬
‫حقیقی زیادتر از مومنت که باعث درز میشود است‪ .‬شکل (‪)2-2‬‬
‫حاال که قسمت پائین گادر درز برداشته است ‪ ،‬چون کانکریت در ناحیه درز نمیتواند در برابر تشنجات کششی‬
‫)‪ (Tensile stresses‬مقاومت کند مرحله دیگر ظاهر میشود که انجام آن بر عهده فوالد است‪ .‬این مرحله تا زمانیکه‬
‫تشنجات فشاری در انساج باالئی کمتر از حدود نصف مقاومت فشاری کانکریت ‪  f c‬باشد و تا زمانی که تشنج فوالد‬
‫کمتر از حد سیالیت اش باشد ادامه میابد‪ .‬تشنج و تغیر شکل برای این محدوده در شکل )‪ (2-2-a‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫خنثی یا بصورت خط مستقیم تغیر میکند‪ .‬تغیرات تشنج‬‫ٰ‬ ‫در ین مرحله تشنج های فشاری بطور خطی با فاصله از محور‬

‫‪9‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫و تغیر شکل خط مستقیم معموالً در گادرهای آهنکانکریتی تحت شرایط نورمال بار بهره برداری )‪ (Service load‬رُخ‬
‫میدهد‪ .‬چون درین مرحله بارها معموالً تشنج های کمتر از ‪ 0.50 f c‬هستند‪ .‬برای محاسبه تشنج های کانکریت و فوالد‬
‫درین مرحله روش سطح تبدیل شده بکار میرود بارهای بهره برداری بارهای در نظر گرفته میشود که هنگامی واقعا ً‬
‫اتفاق میافتد که ساختمان تحت بهره برداری باشند در زیر بارها مومنت های بوجود میاید که بطور قابل مالحظه ای‬
‫بزرگتر ازمومنت های درز هستند آشکار است که ضلع کشش گادر درز خواهد داشت‪.‬‬

‫شکل (‪ :)2-2‬مرحله تشنجات ارتجاعی (کانکریت درز شده)‪.‬‬

‫‪ -3‬مرحله مقاومت نهائی )تخریب گادر(‪:‬‬

‫‪Beam failure – Ultimate strength stage:‬‬
‫همچنان که بار بیشتر افزایش میابد تا حدی که تشنج فشاری زیادتر از نصف ‪ f c‬شوند درزهای کششی بیشتر به سمت‬
‫ثی به سمت باال حرکت میکند تشنجات کانکریت بطور محسوسی شروع به‬ ‫باال حرکت میکنند به همان ترتیب محور خن ٰ‬
‫تغیر از خط مستقیم میکند‪ .‬به منظور این بحث چنین در نظر گرفته میشود که سیخ ها به حالت سیالیت میرسند‪ .‬تغیرات‬
‫تشنجات بسیار شبیه حالتی است که در شکل )‪ (2-3‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫شکل (‪ :)2-3‬مرحله مقاومت نهائی‪.‬‬

‫برای تشریح بیشتر سه مرحله گادر که توضیح شد دیاگرام منحنی مومنت در شکل )‪ (2-4‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫در این دیاگرام ‪ ‬زاویه تغیر گادر روی طول معینی میباشد و به وسیله عبارت ذیل محاسبه میگردد‪ .‬که در آن ‪ ‬تغیر‬
‫شکل در انساج گادر در فاصله ‪ y‬از محور خنثی است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪y‬‬
‫اولین مرحله دیاگرام برای مومنت های کوچک کمتر از مومنت ایجاد درز است ‪ . M cr ‬جاییکه مقطع‬
‫عرضی گادر در برابر انحنأ مقاومت میکند‪ .‬درین جا تغیرشکل کم و تقریبا ً دیاگرام شکل عمودی نزدیک به خط مستقیم‬
‫دارد‪.‬‬
‫موقعی مومنت افزایش میآبد و نزدیک به مومنت ایجاد درز میشود میل منحنی قدری کاهش نموده چون گادر‬
‫نسبت به مرحله اولیه قبل از این که کانکریت درز نماید سختی کمتر دارد‪ .‬دیاگرام از ‪ M cr‬تا نقطه که سیخ تا حد‬
‫سیالیت تحت فشار قرار گیرد تقریبا ً به شکل مستقیم ادامه میابد‪ .‬تا اینکه فوالد به حد سیالیت برسد بار اضافی نسبتا ً‬
‫زیادی الزمست تا انحنأ یا خمش گادر افزایش یابد‪.‬‬
‫بعد از اینکه فوالد به حد سیالیت رسید گادر ظرفیت مومنت اضافی نا چیزی دارد و فقط بار اضافی کمی‬
‫الزمست تا چرخش ها وخمش ها بطور قابل توجهی زیاد میشود‪ .‬درین حالت میل دیاگرام خیلی مسطح است‪.‬‬

‫شکل(‪ :)2-4‬دیاگرام خمیده گی مومنت برای‬

‫گادر آهنکانکریتی که تنها بوسیله سیخ های‬
‫کششی تغذیه شده باشد‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫مومنت ایجاد درز (‪:(Cracking moment‬‬

‫مساحت سیخ در مجموع نسبت به فیصدی سطح مقطع گادر کوچک است (معموال ً ‪ 2%‬یا کمتر) و تا زمانی که در گادر‬
‫درز ایجاد نشود تاثیراش باالی خواص گادر ناچیز است‪ .‬بنا برین محاسبه تقریبی تشنجات انحنائی در چنین گادر بنابر‬
‫خواص نا خالص مقطع عرضی گادر بدست میآید تشنج در کانکریت د ر هر فاصله )‪ (y‬از مرکز مقطع عرضی از‬
‫فورمول خمش )‪ (Flexure‬تعیین میگردد که در آن ‪ M‬مومنت انحنائی است که برابر یا کوچکتر از مومنت ایجاد درز‬
‫مقطع است ‪ Ig ،‬مومنت انرشیا خالص مقطع عرضی میباشد‪.‬‬
‫‪My‬‬
‫‪f ‬‬
‫‪Ig‬‬
‫مطابق بخش ‪ 9.5.2.3‬کود ‪ ACI‬مومنت ایجاد درز یک مقطع را میتوان با استفاده از عبارت ذیل بدست آورد‬
‫که در آن ‪ f r‬ضریب تخریب کانکریت و ‪ yt‬فاصله از محور مرکزی مقطع به انساج د ر حالت کششی است‪ .‬مطابق‬
‫کود که ‪. f r‬‬
‫‪f r  7.5 f c‬‬
‫برای کانکریت های با وزن حجمی نورمال با ‪ f c‬به حسب ‪ psi‬بدست آید‪.‬‬
‫در سیستم ‪SI‬‬
‫‪ N ‬‬
‫‪f r  0.7 f c‬‬ ‫‪[ Mpa] or ‬‬
‫‪ mm ‬‬
‫‪2‬‬

‫مقادیر دیگر در آن بخش کود برای تمام کانکریت های سبک یا سبک ماسه دار را در اختیار قرار میدهد‪.‬‬
‫مومنت درز قرار ذیل است‪.‬‬
‫‪fr I g‬‬
‫‪M cr‬‬
‫‪yt‬‬

‫مثال )‪:(2-1‬‬
‫‪ :a‬فرض کنید که کانکریت بدون درز است ‪ ,‬تشنجات انحنائی را در شکل ذیل محاسبه نمائید در صورتیکه کانکریت‬
‫دارای مشخصات یعنی ‪ f c  4000 psi‬و مودول گسیختگی آن ‪ f r  7.5 4000  474 psi‬باشد‪.‬‬
‫‪ :b‬مومنت که در مقطع ایجاد درز مینماید دریابید‪.‬‬
‫‪a: Bending Stresses:‬‬

‫‪1 3‬‬
‫‪Ig ‬‬ ‫‪bh with b  12 in. and h  18 in.‬‬
‫‪12‬‬
‫‪1‬‬
‫‪I g   12 18  5832 in.4‬‬
‫‪3‬‬

‫‪ 12 ‬‬
‫‪My‬‬
‫‪f ‬‬ ‫‪with M  25 ft - k  25000 ft - lb‬‬
‫‪Ig‬‬

‫شکل)‪(2-5‬‬
‫‪b: Cracking moment:‬‬

‫‪M cr ‬‬
‫‪fr I g‬‬
‫‪‬‬
‫‪4745832  307.15 in. - lb  25.6 ft - k‬‬
‫‪yt‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪12‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫تشنجات ارتجاعی – کانکریت درز شده )‪:(Elastic stresses – Concrete cracked‬‬

‫در صورت که مومنت انحنائی بزرگ باشد‪ .‬و تشنج کششی که در انساج نهائی بوجود میآید زیادتر از مومنت تخریب‬
‫میباشد‪ .‬فرض میش ود که در تمام کانکریت ناحیه کششی درز ایجاد میشود‪ .‬ازینرو در محاسبات از آن صرف نظر‬
‫میگردد‪.‬‬
‫مومنت ایجاد درز گادر معموال ً در مقایسه با مومنت بارهای بهره برداری نسبتا ً کم است موقع که بارهای‬
‫بهره برداری وارد میشود در قسمت پائین گادر درز ایجاد میشود و بارها وارده کششی توسط سیخ های کششی تحمل‬
‫میگردد‪.‬‬
‫در ناحیه کششی گادر چسپش کامل بین سیخ و کانکریت وجود دارد به این خاطر تغیر شکل در کانکریت و‬
‫در فوالد در فواصل مساوی از محور خنثی با هم برابر میباشد‪ .‬در صورت که تغیر شکل در دو ماده یکسان باشد چون‬
‫ضریب ارتجاعی متفا وتی دارند تشنج آنها نمیتواند یکسان باشد بدینترتیب تشنجات شان متناسب با نسبت ضریب‬
‫ارتجاعی شان است نسبت ضریب ارتجاعی فوالد بر ضریب کانکریت را نسبت ارتجاعی )‪ (n‬میگویند‪.‬‬
‫‪E‬‬
‫‪n s‬‬
‫‪Ec‬‬
‫اگر ضریب ارتجاعی )‪ (Modular ratio‬برای یک گادر )‪ (10‬است تشنج در فوالد ‪ 19‬برابر تشنج در‬
‫کانکریت در همان فاصله از محور خنثی خواهد بود‪ .‬برای گادر رد شکل ذیل سیخ های فوالدی با سطح معادل فرضی‬
‫کانکریتی ) ‪ (n As‬تبدیل میشود که بطور فرضی بتواند کشش را مقاومت کند این مساحت به عنوان سطح تبدیل شده‬
‫)‪ (Transformed area‬یاد میشود‪ .‬مقطع تبدیل شده برای گادرهای متجانس ارتجاعی بکار برده میشود‪ .‬در شکل ساحه‬
‫کانکریت کششی ‪ ،‬خط نقطه چین نشان داده شده که در آن کانکریت در برابر کشش مقاومت ندارد تشنج به ‪ f s n‬نشان‬
‫داده شده تا با ‪ n‬ضرب شود که ‪ f s‬را بدست آوریم‪.‬‬

‫شکل)‪(2-6‬‬

‫مثال)‪ :(2-2‬با استفاده از مساحت تبدیل شده تشنجات انحنائی گادر شکل ذیل را محاسبه کنید‪ .‬در صورتیکه ‪ n = 9‬و‬
‫‪ M = 70 ft-k.‬باشد‪.‬‬

‫شکل)‪(2-7‬‬ ‫شکل)‪(2-8‬‬

‫‪13‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫حل‪ :‬مومنت نظر به محور خنثی گرفته میشود‪.‬‬

‫‪12 x  x   9317  x ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6 x 2  459  27 x‬‬
‫معادله درجه دوم را حل میکنیم‪.‬‬
‫‪6 x  27 x  459‬‬
‫‪2‬‬

‫‪x 2  4.5 x  76.5‬‬

‫‪x  2.25x  2.25  76.5  2.252‬‬
‫"‪x  2.25  76.5  (2.25) 2  9.03‬‬
‫"‪x  6.78‬‬

‫مومنت انرشیا‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪I    126.78  9310.22  4067 in 4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ 3‬‬
‫تشنجات انحنائی‪:‬‬
‫‪My 12700006.78‬‬
‫‪fc ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1400 psi‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪4067‬‬
‫‪fc  n‬‬
‫‪My‬‬
‫‪ 9‬‬
‫‪127000010.22  18.998 psi‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪4067‬‬
‫مثال )‪ :(2-3‬مومنت مقاومت مقطع گادر مثال )‪ (2-2‬را دریابید در صورتیکه تشنجات مجازی کانکریت‬
‫‪ f c  1350 psi‬و از سیخ ‪ f s  20000 psi‬باشد‪.‬‬
‫‪f c I 13504067 ‬‬
‫‪Mc ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 809800 in. - lb  67.5 ft - k ‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪6.78‬‬
‫‪f I 200004067 ‬‬
‫‪Ms  s ‬‬ ‫‪ 884323 in. - lb  73.7 ft - k‬‬
‫‪ny‬‬ ‫‪910.22‬‬

‫مثال)‪ :(2-4‬تشنجات انحنائی گادر ذیل را با استفاده از روش مساحت تبدیل شده دریافت کنید‪ .‬در صورتیکه ‪ n =8‬و‬
‫‪ M = 110 ft-k‬باشد‪.‬‬
‫حل‪ :‬موقعیت محور خنثی را تعین مینمایم‪ ( .‬موقعیت محور خنثی را در زیر سوراخ فرض مینمائیم‪) .‬‬

‫‪18 x  x   66x  3  85.0623  x ‬‬

‫‪2‬‬
‫‪9 x 2  36 x  108  931  40.48 x‬‬
‫‪9 x 2  4.48 x  823‬‬
‫‪x 2  0.50 x  91.44‬‬
‫‪x  0.25x  0.25  91.44  0.252  91.50‬‬
‫‪x  0.25  91.50  9.57‬‬
‫"‪x  9.32"  6‬‬ ‫‪N.A. below hole as assumed‬‬

‫شکل)‪(2-9‬‬

‫‪14‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫مومنت انرشیا‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪I   69.32 2   63.32  85.0613.68  10.887 in 4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ 3‬‬ ‫‪ 3‬‬

‫محاسبه تشنجات‪:‬‬

‫‪fc ‬‬
‫‪121109.32  1130 psi‬‬
‫‪10.887‬‬

‫‪f s  8‬‬
‫‪1211013.68  13.269 psi‬‬
‫‪10.887‬‬

‫مومنت های انحنائی اسمی (نورماتیفی) یا نهائی‪:‬‬

‫‪Ultimate or nominal flexural moment:‬‬
‫درین بخش مقدمه خیلی مختصری برای محاسبه مقاومت انحنائی نهائی یا اسمی ( نورماتیفی ) گادر ارائه میگردد برای‬
‫این بحث فرض میشود که قبل از اینکه کانکریت در ضلع فشاری گادر تخریب شود‪ .‬سیخ های کششی تا حد سیالیت شان‬
‫تحت فشار قرار میگیرد‪.‬‬
‫بعد از اینکه تشنجات فشاری کانکریت بیشتر از ‪ 0.50 f c‬میشوند آنها دیگر به همان اندازه محور خنثی و یا‬
‫به اندازه خط مستقیم تغیر نمیکند بلکه به شکل منحنی مانند شکل)‪ (2-10-b‬تغیر میکند‪ .‬بخاطر هدف این بحث فرض‬
‫میشود که دیاگرام فشاری منحنی دیاگرام مستطیلی یا تشنج وسطی ‪ 0.85 f c‬عوض شود شکل )‪ .(2-10-c‬و همچنان‬
‫دیاگرام فوق الذکر عمق مساوی به عمق دیاگرام منحنی و با عین مرکز ثقل فرض شود که عمق ‪ a‬مساویست به‬
‫‪ 1 . a  1.c‬مقدار تعیین شده در نتیجه آزمایش است‪ .‬این فرضیات برای ما کمک میکند تا مقاومت خمشی( انحنائی‬
‫) اسمی یا نظری گادرهای آهنکانکریتی را به سادگی محاسبه نمائیم‪ .‬آزمایشات تجربی نشان میدهد که با فرضیات فوق‬
‫مقاومت های خمشی دقیق تعیین میشوند‪.‬‬
‫برای بدست آوردن مقاومت مومنت اسمی (نورماتیفی) گادر مراحل ساده زیر در نظر میگیریم‪.‬‬
‫‪ -1‬محاسبه مجموع نیروهای کششی‬
‫‪T  As  f y‬‬
‫‪ -2‬مساوی قرار دادن مجموع نیروهای فشاری و کششی‪.‬‬
‫‪C  0.85  f c‬‬
‫‪T  As f y‬‬
‫و بدست آوردن قیمت ‪ a‬از آن در اینجا )‪ (a.b‬مساحت فرضی ناحیه فشاری است‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪ -3‬محاسبه فاصله بین مراکز ثقل ‪ T‬و ‪ ( C‬برای مقطع مستطیلی برابر است به ‪.)  d  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -4‬تعیین کردن ‪ M n‬که برابر است با ‪ T‬و یا ‪ C‬ضرب در فاصله بین مراکز ثقل شان‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪M n  C d  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪M n  T d  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪15‬‬
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

.‫ جوره قوه های فشاری و کششی در مومنت اسمی یا نومینال‬:(2-10)‫شکل‬

‫ و‬f y  60000 psi ‫در صورتیکه‬.‫( را محاسبه کنید‬2-11) ‫ مقاومت مومنت اسمی مقطع گادرشکل‬:(2-5)‫مثال‬
.‫ باشد‬f c  3000 psi

Computing Tensile and Compressive Forces T and C

T  As f y  360   180 k
C  0.85 f cab  0.853a 14   35.7 a
Equating T and C Solving for a
T  C for equilibriu m
180  35.7a
a  5.04 in.
a
Computing d  and M n
2
a 5.04
d   21   18.48 in.
2 2
M n  180 18.48  3326.4 in. - k  277.2 ft - k

(2-11)‫شکل‬

16
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫مثال)‪ :(2-6‬مقاومت مومنت نهائی اسمی مقطع گادر داده شده را محاسبه کنید‪.‬در صورتیکه ‪ f y  60000 psi‬و‬
‫اندازه ‪ 6 inch‬جهت نصب پلیت ها در نظر گرفته شده است‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫‪ f c  3000 psi‬و پیش برآمدگی های به‬
‫حل‪ :‬در مثال)‪ (2-6‬ظرفیت مومنت اسمی گادر دیگری تعیین میشود که مانند مثال)‪ (2-5‬است تنها تفاوت آن این است‬
‫که مقطع عرضی سطح فشاری ‪  Ac ‬یا تشنج ‪ 0.85 f c‬مستطیلی نیست در نتیجه در صورت تعیین این سطع الزمست‬
‫موقعیت مرکز ثقل آن نیز تعیین شود‪ .‬در شکل)‪ (2-13‬این مرکز ثقل نشان داده شده است‪ .‬فاصله ‪ y‬از قسمت باالی‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫گادر است‪ .‬بازو از ‪ C‬به ‪ T‬مساویست به ‪( d  y‬مطابق ‪ d ‬مثال )‪ ) (2-5‬و ‪ M n‬مساویست به ‪. As f y d  y‬‬
‫‪2‬‬
‫با این روش میتوان مقادیر ‪ M n‬را برای گادرهای تقویت شده کششی با هر مقطع عرضی محاسبه نمود‪.‬‬

‫‪T  As f y  460  240 k‬‬

‫‪C  0.85 f carea of concrete Ac stressed to 0.85 f c‬‬
‫‪ 0.85 f cAc‬‬
‫‪Equating T and C and solving for Ac‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪240‬‬
‫‪Ac ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 94.12 in.2‬‬
‫‪0.85 f c 0.853‬‬

‫شکل)‪(2-12‬‬
‫‪363  56.12 6  3.23 ‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪ 5.85 in.‬‬
‫‪94.12‬‬
‫‪d  y  21  5.85  15.15 in.‬‬
‫‪M n  240 15.15  3636 in. - k  303 ft - k‬‬

‫شکل)‪(2-13‬‬

‫مثال)‪ :(2-7‬مقاومت مومنت اسمی گادر شکل)‪ (2-14‬مطلوب است اگر ‪ f c  28 MPa‬و ‪ f y  420 MPa‬باشد‪.‬‬

‫‪T C‬‬
‫‪As f y  0.85 f cab‬‬

‫‪a‬‬
‫‪As f y‬‬
‫‪‬‬
‫‪1530420  90 mm‬‬
‫‪0.85 f cb‬‬ ‫‪0.8528300‬‬

‫‪17‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪M n  T  d    C   d    As f y  d  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪90 ‬‬
‫‪ 1530 420 430  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 2.474  10 N  mm  247.4 kN  m‬‬
‫‪8‬‬

‫شکل)‪(2-14‬‬

‫سواالت‪ :‬مومنت های ایجاد درز‬

‫مومنت های ایجاد درز را برای سواالت از )‪ (2-1‬تا )‪ (2-5‬دریافت کنید در صورتیکه ‪ f c  4000 psi‬و‬
‫مودول گسیختگی )‪ (Modulus of rupture‬یا ‪ f r  7.5 f c‬باشد‪.‬‬

‫‪18‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫فصل سوم‬

‫تحلیل مقاومت گادرها مطابق کود ‪ACI‬‬

‫‪Strength analysis of beams according to ACI Code‬‬

‫میتود دیزاین )‪:(Design method‬‬

‫از اوایل سال های ‪ 1999‬تا اوایل سال های ‪ 1969‬تقریبا ً تمام دیزاین عناصر آهنکانکریتی در ایاالت متحده امریکا به‬
‫اساس طریقه تشنجات مجازی )‪ (Working-stress design‬صورت میگرفت که بنام )‪(Allowable stress design‬‬
‫یا )‪ (Straight-line design‬هم نامیده میشد‪ .‬در ین روش که به عنوان ‪ WSD1‬هم یاد میگردد ‪ ،‬بارهـای مرده‬
‫)‪ (Dead load‬و زنده )‪ (Live load‬که بنام )‪ (Working load‬و یا )‪ (Service load‬اول تخمین میشوند و بعدا ً‬
‫عناصر و یا اجزای ساختمان متناسب به آن تعیین میگردید‪ .‬طوریکه تشنجات محاسبه شده به وسیله سطح تبدیل شده ‪ 2‬از‬
‫مقادیر مجاز معیین بیشتر نمیشدند‪.‬‬
‫از سال ‪ 1963‬طریقه دیزاین به اساس مقاومت )‪ (Ultimate-strength design‬به سرعت شهرت بدست‬
‫آورده است‪ .‬چون‪:‬‬
‫‪ -1‬استفاده از این طریقه منطقی تر نسبت به ‪ WSD‬میباشد‪.‬‬
‫‪ -2‬از نظر ایمینی مناسب تر است‪.‬‬
‫‪ -3‬دیزاین های اقتصادی تری در اختیار قرار میدهد‪.‬‬
‫درین طریقه بارهای زنده و مرده مؤثر ضرب در ضرایب بار معینی میشوند که حاصل آن بنام ‪Factored‬‬
‫‪ load‬یاد میگردد ‪ ،‬گر چه بسیاری از ساختمان ها با طریقه ‪ Strength design‬محاسبه میشوند اما یک تعداد از‬
‫ساختمان ها مطابق کود ‪ AASHTO3‬بطریقه ‪ WSD‬محاسبه میشوند که باید این طریقه را هم دانست‪.‬‬
‫اگر فرض شود کانکریت در تغیر شکل ‪ ،‬شکل در حدود ‪ 9.993‬بشکند و فوالد به مرحله سیالیت برسد ‪f y‬‬
‫متوان بدون دانستن قیمت دقیق تشنج افاده فورمول های گادر را بدست آورده باوجود این ضروری است که مقدار مکمل‬
‫فشار در مرکز سطح آن معلوم باشد‪.‬‬
‫ویتنی‪ 4‬شکل پارابول تشنجات را به شکل مربع معادل با تشنج ‪ 0.85 f c‬و ارتفاع ‪ a  1  C‬تبدیل نمود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫مساحت این قطعه مستطیلی باید مساوی به شکل پارابول باشد و مرکز ثقل هر دو شکل باید با هم مطابقت نماید‪ .‬عمق‬
‫قطعات تشنجی مستطیلی معادل را بدست میدهد‪ .‬قیمت ‪ 1‬نظر به کانکریت فرق میکند برای مقادیـــــــــر ‪4000 psi‬‬
‫یا کمتر ‪ 1  0.85‬و به اندازه ‪ 9.95‬برای هر ‪ 1000 psi‬افزایش میابد و برای ‪ f c‬باالتر از ‪، 4000 psi‬‬
‫‪ 1  0.65‬مقادیر ‪ 1‬برای کانکریت های با مقاومت زیاد کاهش میآبد که بیشتر به دلیل اشکال منحنی های تشنج و‬
‫تغیر شکل است‪ .‬برای کانکریت های با ‪ 1 ، f c  4000 psi‬میتواند ذریعه فورمول ذیل تعیین شود‪.‬‬
‫‪ f   4000 ‬‬
‫‪1  0.85 c‬‬ ‫‪  0.05  0.65‬‬
‫‪ 1000 ‬‬
‫در واحد های ‪ SI‬برای مقاومت کانکریت تا ‪ 30 MPa‬برابر ‪ 9.85‬برای مقاومت های بیشتر ‪1 ، 30 MPa‬‬
‫بطور دوامدار نسبت به ‪ 9.95‬برای هر ‪ 7 MPa‬مقاومت بیشتر از ‪ 30 MPa‬کاهش میآبد‪ .‬اما نباید از ‪ 9.65‬کمتر در‬
‫نظر گرفته شود‪ .‬و برای کانکریت های با ‪ f c  30 MPa‬میتوان نوشت‪.‬‬
‫‪ f   30 ‬‬
‫‪1  0.85 c‬‬ ‫‪  0.05  0.65‬‬
‫‪ 7 ‬‬
‫خنثی تا حد اکثر مقدار در انساج نهائی یا نزدیک آن تغیر میکند‪ .‬تغیرات‬ ‫ٰ‬ ‫تشنجات فشاری از صفر در محور‬
‫خنثی تا حدی از گادر به گادر فرق میکند‪ .‬که بستگی به مقدار بارگذاری ‪ ،‬ریخت‬ ‫ٰ‬ ‫تشنجات و اقعی و مکان و اقعی محور‬
‫‪ ،‬خزش کانکریت و فاصله درزهای کششی سرعت بارگذاری وغیره دارند‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪Work-stress design‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪Transformed Area‬‬
‫‪3 American Association of State Highway and Transportation Officials‬‬
‫‪4 Whitney‬‬

‫‪19‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫شکل)‪(3-1‬‬

‫اگر شکل دیاگرام تشنجات برای هر گادری یکسان باشد به سادگی میتوانیم یک سلسله افاده های منطقی‬
‫جداگانه حالت انحنائی را بدست بیآوریم‪ .‬به هر حال به دلیل این تغیرات تشنجات الزمست دیزاین به اساس مقاومت‬
‫نهائی را به اساس ترکیب از تئوری و نتایج آزمایش اجرأ کنیم‪.‬‬
‫با وجود که تشنجات واقعی در شکل ذیل داده شده است موضوع و قتی مهم است که نتیجه معادالت بطور‬
‫مطلوبی با نتایج آزمایش قابل مقایسه باشد‪ .‬میتوانیم هر شکل مقطع مستطیلی ‪ ،‬ذوذنقه ئی ‪ ،‬پارابول وغیره با بکار برد و‬
‫رایج ترین آن شکل مستطیلی میباشد‪.‬‬

‫شکل)‪(3-2‬‬

‫مزایای طراحی دیزاین بر اساس مقاومت‪:‬‬

‫‪Advantages of strength design:‬‬
‫مزایای مختلف دیزاین بر اساس مقاومت در مقایسه با طریقه دیزاین )‪ (Alternate design method‬قرار ذیل است‪.‬‬

‫مشتق عبارات دیزاین به اساس مقاومت شکل غیر خطی دارد که بر آوردهای بهتری از ظرفیت تحمل بارها با‬ ‫‪-1‬‬
‫بدست میدهد‪.‬‬
‫دیزاین به اساس مقاومت مناسب تری در تمام دیزاین های عناصر آهنکانکریتی بکار برده میشود‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫ضریب اطمینان مناسب در دیزاین بر اساس مقاومت استفاده میشود‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫عناصر دیزاین شده بوسیله طریقه مقاومت ضریب اطمینان یکسان تری برای جلوگیری از فروریختن کلی‬ ‫‪-4‬‬
‫ساختمان خواهد داشت‪ .‬طریقه مقاومت اقتصاد بسیار زیاد را در نظر میگیرد در صورت که دیزاین به اساس‬
‫تشنجات مجازی فقط بخشی از آن را انجام میدهد‪.‬‬

‫‪20‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪ -5‬روش مقاومت نسبت به دیزاین ب ه طریقه تشنجات مجازی انعطاف پذیری زیادتری را ممکن میسازد‪ .‬طور‬
‫مثال فیصدی فوالد ممکن است قدری تغیر کند در نتیجه امکان کار برد مقاطع بزرگ با فیصدی کم فوالد یا‬
‫مقاطع کوچک با فیصدی زیاد فوالد را فراهم کند که این تغیرات در روش یا طریقه دیزاین تشنجات مجازی‬
‫ممکن نیست‪.‬‬

‫دریافت عبارات گادر‪:‬‬

‫‪Derivation of beam expressions:‬‬
‫حتی در اضالع کششی‬ ‫خنثی ٰ‬
‫ٰ‬ ‫آزمایش گادر های آهنکانکریتی تائید میکند که تغیر شکل نسبی در تناسب با فواصل محور‬
‫و نزدیک بارهای حدی یا نهائی تغیر میکند‪ .‬تشنجات فشاری تقریبا ً در یک خط مستقیم تغیر میکند تا اینکه حد اکثر‬
‫تشنج برابر ‪ 0.5 f c‬شود‪ .‬وقتیکه بار نهائی برسد تغیرات تشنج و تغیر شکل مانند شکل ذیل میباشد‪ .‬بنابرین فرضیات‬
‫در ارتباط با قطع تشنجات معادالت ستاتیکی برای مجموع نیروهای افقی و برای مومنت مقاوم بوجود آمده و به جفت‬
‫نیرو های داخلی نوشته میشود‪ .‬سپس این معادالت بطور جداگانه به ‪ a‬و ‪ M n‬حل میشوند ‪ M n‬به عنوان مومنت مقاوم‬
‫اسمی یا نظری مقطع نیز تعریف میشود‪ .‬مقاومت کاری عضو یا جز برابر مقاومت نظری آن ضرب در ضریب کاهش‬
‫مقاومت میباشد‪ .‬درین حالت ‪ M n‬مقاومت انحنائی کار بردی گادر ‪ M n‬میباشد‪.‬‬
‫‪M u  M n‬‬
‫برای نوشتن معادالت گادر با مساوی قرار دادن نیروهای افقی ‪ C‬و ‪ T‬مقدار ‪ a‬نیز حل میشود که آن را‬
‫بصورت زیر بدست میاوریم‪.‬‬
‫‪0.85 f c  a  b  As f y‬‬
‫‪As f y‬‬ ‫‪  fy  d‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0.85 f c  b‬‬ ‫‪0.85 f c‬‬
‫‪  fy  d‬‬
‫‪‬‬
‫‪0.85 f c‬‬
‫‪As‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Percentage of tensile steel‬‬
‫‪bd‬‬
‫چون سیخ ها به اندازه محدود است که قبل از آن کانکریت به مقاومت نهائی اش برسد‪ .‬کامال ً به حد سیالیت میرسد‪.‬‬
‫مقدار مومنت اسمی ‪ M n‬میتواند به شکل ذیل نوشته شود‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪M n  T   d    As f y  d  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫و مقاومت خمشی ( انحنائی )‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪M u  As f y   d  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫مقدار ‪ a‬که قبال ً بدست آمده درین عبارت جانشین شده و شکل متبادل ‪ M u‬عبارت است از‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 f y ‬‬
‫‪M u  As f y d 1 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1.7 f c ‬‬
‫‪Mu‬‬
‫‪Rn ‬‬
‫‪bd 2‬‬
‫‪0.85 f c ‬‬ ‫‪2 Rn ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1  1 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪f y ‬‬ ‫‪0.85 f c ‬‬

‫‪21‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫شکل)‪(3-3‬‬

‫تغیر شکل در عناصر کششی‪:‬‬

‫‪Strains in flexural members:‬‬
‫طوریکه قبال ً بیان شده که تغیر شکل در ا عضای کانکریتی و فوالد نظر به فاصله آنها از محور غیر فعال مشابه است‪.‬‬
‫این فرضیه برای گادرهای عمیق قابل اجرأ نیست که نسبت عمق بر وایه آن بزرگتر از ‪ 9.25‬باشد‪ .‬قسمت ‪ 19.2.3‬کود‬
‫‪ ACI‬بیان میدارد که تغیر شکل قابل استفاده در انساج خارجی فشاری یک جز انحنائی مساوی به ‪ 9.993‬میباشد‪ .‬و‬
‫برای ‪ Grade 60‬سیخ های فوالدی و برای تمام عناصر متشنج قبلی آهنکانکریتی تغیر شکل فوالد را مساوی به‬
‫‪ 9.992‬قبول میکنیم بطور تئوریکی برای ‪.60000 psi‬‬
‫‪f y 60000‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0.00207‬‬
‫‪Es 29 106‬‬
‫در بخش قبلی قیمت ‪ a‬را دریافت نمودیم عمق یا ارتفاع تشنج معادل گادر مربوط به ‪ C‬و فکتور ‪ ‬است‪.‬‬
‫‪As f y‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪ 1c‬‬
‫‪0.85 f c  b‬‬
‫الی محور غیر فعال است‪.‬‬‫فاصله از انساج خارجی کانکریت فشاری ٰ‬
‫‪a‬‬
‫‪c‬‬
‫‪1‬‬

‫مثال)‪ :(3-1‬قیمت ‪ c , a‬و ‪  t‬را برای گادر شکل ذیل در صورت که ‪ f y  60000 psi‬و ‪ f c  3000 psi‬است‬
‫دریافت نمائید‪.‬‬
‫حل‪:‬‬

‫شکل)‪(3-4‬‬

‫‪22‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪As f y‬‬ ‫‪3  60‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‪ 5.04‬‬
‫‪0.85 f cb‬‬ ‫‪0.85  3  14‬‬
‫‪1  0.85 for 3000 psi concrete‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪5.04‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‪ 5.93‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0.85‬‬
‫‪d c‬‬ ‫‪ 21  5.93 ‬‬
‫‪t ‬‬ ‫‪ 0.003  ‬‬ ‫‪  0.003  0.00762‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪ 5.93 ‬‬

‫شکل)‪(3-4‬‬

‫‪Balanced sections, Tension-controlled sections and compression-controlled or‬‬

‫‪Brittle sections:‬‬
‫گادرکه نسبت فوالد متوازن دارد گادریست که فوالد کششی آن به قسم تئوریکی به حالت سیالیت میآید و درین اثنأ انساج‬
‫خارجی کانکریت ناحیه فشاری تغیر شکل مساوی به ‪ 9.993‬خواهد داشت یک گادر یا جز انحنائی قسمی دیزاین میشود‬
‫که نسبت متوازن فوالد را دارا است‪ .‬در صورتیکه تغیر شکل فشاری به اندازه ‪ 9.993‬پس از اینکه سیخ فوالدی به‬
‫حالت سیالیت برسد جز ساختمانی دفعتا ً بدون اطالع قبلی تخریب میشود‪ .‬درصورت ازدیاد بار خمیدگی آن بصورت‬
‫عموم مد نظر گرفته نمیشود حتی در صورتیکه کانکریت تحت تشنجات عالی در فشار و تخریب ممکن است بدون‬
‫اطالع قبلی صورت میگیرد‪ .‬این اجزأ بنام )‪ (Compression controlled‬یاد میشود‪ .‬باید از آن صرف نظر کرد‪.‬‬
‫کود بیان میدارد اجزای که تغیر شکل های کششی محاسبوی مساوی و یا بزرگتر از ‪ 9.995‬داشته باشد و تغیر‬
‫شکل کانکریت ‪ 9.993‬باشد مربوط به )‪ (Tension-controlled section‬میباشد‪.‬برای این عناصر فوالد پیش از‬
‫اینکه ناحیه فشاری بشکند و یا خمیدگی پیدا کند به حد سیالیت خود خواهد رسید و برای باشنده اخطار تخریب را‬
‫میرساند‪ .‬عناصر که ‪  t  0.005‬داشته باشد از جمله اعضای با خمیدگی زیاد یاد میگردد‪ .‬کود ‪ ACI‬قیمت ‪ 9.995‬را‬
‫برای ‪  t‬برای تمام فوالد ها اجازه داده است (در هر دو حالت عادی ‪ ،‬متشنج قبلی) اعضای که تغیر شکل فوالد ‪ t‬‬
‫بین ‪ 9.992-9.995‬دارند در بین اعضای )‪ (Compression controlled‬و )‪ (Tension controlled‬قرار دارند ‪،‬‬
‫بنام )‪ (Transition range‬یاد میشود‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫ضریب کاهش دهنده مقاومت ‪:  ‬‬

‫‪Strength reduction factor   :‬‬
‫هدف از بکار گیری ضرایب کاهش دهنده مقاومت در نظر گرفتن ناپایداری مقاومت های مصالح ‪ ،‬برآورد ها در‬
‫تحلیل‪ ،‬احتمال تغیرات در ابعاد مقاطع بین کانکریت و فوالد ‪ ،‬جابجائی فوالد در قالب و بخش های گوناگون است‪.‬‬
‫کود )‪ (9-3‬مقادیر ‪ ‬را در شرایط مختلف تشریح میکند که عبارتند از‪:‬‬
‫‪ 9.9 -1‬جهت کنترول کشش در سلب ها و گادرها‪.‬‬
‫‪ 9.75 -2‬برای برش و چرخش گادرها‪.‬‬
‫‪ (0.65-0.7) -3‬برای پایه ها‪.‬‬
‫‪ 0.65 -4‬یا ‪ 0.7‬الی ‪ 9.9‬برای پایه های که بارهای محوری کم را متحمل میشوند‪.‬‬
‫‪ 9.65 -5‬برای )‪ (Bearing on concrete‬توان برداشت کانکریت‪.‬‬

‫کمترین فیصدی فوالد‪:‬‬

‫‪Minimum percentage of steel:‬‬
‫بعضی اوقات نظربه خواسته های مهندسی و یا کاربرد گادر ابعاد گادر انتخاب میشود که بسیار بزرگ نظربه ضرورت‬
‫آن در انحنا میباشد که این نوع اجزا به سیخ های فوالدی نسبتاً کم ضرورت دارد‪.‬‬
‫درین نوع گادر ها با سیخبندی کم تخریب رونما میگردد‪ .‬در صورت که مومنت مقاومت حــــــدی‬
‫)‪ (Ultimate resisting moment‬یک مقطع کمتر از مومنت که باعث ایجاد درز )‪ (Cracking moment‬میشود‬
‫باشد در ینصورت که درین نوع اجزأ درز ایجاد شود به قسم فوری تخریب میگردد‪ .‬این تیپ تخریب بدون هوشدار قبلی‬
‫صورت میگیرد‪ .‬بخاطر جلوگیری ازین نوع تخریب کود )‪ ACI (10.5.1‬مقدار اصغری سیخ های تقویتی برای اجزای‬
‫انحنائی در جائیکه به سیخ های کششی نظربه محاسبه ضرورت باشد پیشنهاد میکند‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪f c‬‬ ‫‪200bw  d‬‬

‫‪As ,min ‬‬ ‫‪bw  d‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(ACI Equation 10 - 3‬‬
‫‪fy‬‬ ‫‪fy‬‬

‫در سیستم ‪:SI‬‬

‫‪f c‬‬ ‫‪1.4bw  d‬‬
‫‪As ,min ‬‬ ‫‪bw  d ‬‬
‫‪4 fy‬‬ ‫‪fy‬‬
‫‪ - bw‬عرض گادر و یا )‪ (Web‬میباشد‪.‬‬

‫‪ 200bw  d ‬‬

‫‪ ‬از محاسبه مومنت ایجاد درز )‪ (Cracking moment‬کانکریت ساده یا عادی و با‬ ‫قیمت ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪‬‬
‫مقاومت یک مقطع آهنکانکریتی با عین اندازه و یا در نظر داشت یک فکتور مصؤنیت )‪ (Safety factor‬مساوی به‬
‫‪ 2.5‬و از آن مساحت سیخ را بدست میآوریم‪ .‬برای کانکریت های بیشتر از ‪ 5000 psi‬این قیمت کافی نیست‪.‬‬
‫‪ 3  f c‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬استفاده میشود این رابطه در حقیقت برای ‪ f c‬بزرگتر از ‪4440 psi‬‬ ‫درینصورت از رابطه ‪bw  d ‬‬
‫‪ fy‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫مناسب میباشد‪.‬‬
‫به این ترتیب )‪ (ACI 10-3‬مقدار اصغری سیخ برای اجزای انحنائی قرار ذیل پیشنهاد میکند‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪f c‬‬ ‫‪200‬‬

‫‪ min for flexure ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪fy‬‬ ‫‪fy‬‬

‫‪24‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫فیصدی متعادل فوالد‪:‬‬

‫‪Balanced steel percentage:‬‬
‫درین بخش یک افاده برای ‪  b‬استخراج میکنیم و فیصدی فوالد مورد ضرورت برای دیزاین متعادل تحت بارهای‬
‫حدی گادر را دریافت میداریم در صورت که کانکریت به شکل تئوریکی به تغیر شکل ‪ 9.993‬تخریب شود و سیخ های‬
‫فوالدی در حالت سیالیت برسد‪.‬‬
‫محور خنثی بوسیله روابط تغیر شکل مثلثی بدست میآید‪ .‬در صورت که ‪ Es  29 10 psi‬برای سیخ های فوالدی‬
‫‪6‬‬

‫میباشد‪.‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪0.003‬‬ ‫‪0.003‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0.003   y  0.003   y‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪ 29 10 ‬‬
‫این عبارت را ساده میسازیم‪.‬‬
‫‪87000‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪87000  f y‬‬
‫قیمت ‪ a‬را با مساوی قرار دادن ‪ C‬با ‪ T‬بدست آورده بودیم‪ .‬که عبارت از‪:‬‬
‫‪f y d‬‬
‫‪a‬‬
‫‪0.85f c‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪f y d‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0.851 f c‬‬
‫قیمت های ‪ c‬را باهم مساوی قرار داده ‪  b‬را دریافت میداریم‪.‬‬

‫‪f y d‬‬ ‫‪87000‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪0.051 f c 87000  f y‬‬
‫‪ 0.851 f c  87000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ b  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 87000  f‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪‬‬
‫در سیستم ‪:SI‬‬
‫‪ 0.851 f c  600 ‬‬
‫‪b  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 600  f ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪y ‬‬

‫شکل)‪(3-5‬‬

‫مثال)‪ :(3-2‬کمیت مومنت محاسبوی ‪ M n‬را دریافت نماید‪ .‬در صورتیکه ‪ f c  4000 psi‬و ‪ f y  60000‬باشد‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫فیصدی فوالد را دریافت مینمائیم‪.‬‬

‫‪25‬‬
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

As 4
   0.0111
bd 1524 
  min  0.0033
 both from Appendix Table A.7
  max  0.0181

a
As f y

460000  4.71 in.
0.85 f cb 0.854000 15
1  0.85 for 4000 psi concrete
a 4.71
c   5.54 in.
1 0.85

.‫ترسیم دیاگرام تغیر شکل‬

d c
t  0.003  18.46 0.003  0.01 0.005  tension controlled
c 5.54
 a  4.71 
M n  As f y  d    460 24  
 2  2 
 5194.8 in. k  432.9 ft - k
M n  0.9432.9  389.6 ft - k

(3-6)‫شکل‬

. f y  60000 psi ‫ و‬f c  4000 psi ‫ در صوتیکه‬.‫ را دریافت نمائید‬M n ‫ کمیت مومنت محاسبوی‬:(3-3)‫مثال‬
:‫حل‬
.‫فیصدی فوالد را دریافت مینمائیم‬
As 4.68
   0.026   min  0.0033 and
bd 1215
  max  0.0181 from Appendix Table A.7. As a result, we know that  t will be  0.005.

.‫ را دریافت مینمائیم‬ϵt ‫قیمت‬

26
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

a
As f y

4.6860000  6.88 in.
0.85 f cb 0.85400012
1  0.85 for 4000 psi concrete
a 6.88
c   8.09 in.
1 0.85
d c
t  0.003  15  8.09 0.003
c 8.09
 0.00256  0.004  Section i s not ductile and ma y not be u sed as per ACI Secti on 10.3.5.

(3-8)‫شکل‬

. f y  60000 psi ‫ و‬f c  4000 psi ‫ در صوتیکه‬.‫ را دریافت نمائید‬M n ‫ کمیت مومنت محاسبوی‬:(3-4)‫مثال‬
:‫حل‬
.‫فیصدی فوالد را دریافت مینمائیم‬
A 3
 s   0.02   min  0.0033
bd 10 15
but also   max for  t  0.005  0.0181

a
As f y

360000  5.29 in.
0.85 f c 0.85400010
1  0.85 for 4000 psi concrete
a 5.29
c   6.22 in.
β1 0.85
d c
t  0.003   15  6.22 0.003  0.00423  0.004  0.005
c  6.22 
 Beam is in transition zone and
 250 
 from Figure 3.5  0.65  0.00423 - 0.002   0.836
 3 
 a  5.29 
M n  As f y  d    36 15    2223.9 in. k  185.3 ft - k
 2  2 
φM n  0.836 185.3  154.9 ft - k

27
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫فصل چهارم‬

‫دیزاین گادرهای مستطیلی و سلب های گادری یا یکطرفه‬

‫‪Design of Rectangular Beams and One-Way Slabs‬‬

‫ضرایب بارهای عامل )‪:(Load factors‬‬

‫ضرایب بارهای عامل بسیار زیاد است و همیشه بزرگتر از ‪ 1‬میباشند که باعث ازدیاد بارها وارده محاسبوی باالی‬
‫ساختمان میشوند‪ .‬این بارها برای تمام انواع ساختمان ها استفاده میشوند‪ .‬نه فقط برای گادرها و سلب ها (تخته پوشش)‪.‬‬
‫این فکتور ها یا ضرایب بخاطر جلوگیری از اشتباهات که در اثنای محاسبه مقدار عناصر ساختمان صورت میگیرد‬
‫استفاده میشوند ‪ .‬بطور مثال چوقت میتوان مقدار بار باد و یا زلزله را که باالی یک ساختمان عمل میکند دریافت نمود‬
‫در آن چه مقدار اشتباه موجود خواهد بود‪.‬‬
‫این را بخاطر داشته باشید که مقدار این فکتور ها باالی بارهای مرده نسبت به بار زنده و بارهای محیطی‬
‫کمتر است‪ .‬دلیل آن اینست ک ه ما مقدار بار مرده را با دقت بیشتر نسبت به بارهای زنده دریافت میتوانیم‪ .‬در ین زمینه‬
‫شما میدانید که بارهای دایمی که برای یک مدت طوالنی در یک محل قرار میگیرد نسبت به بارهای که در یک مدت‬
‫کوتاه عمل میکند کمتر قابل تغیر است‪.‬‬
‫بخش ‪ 9.2‬کود ضرایب و آمیزش ها )‪ (Factors and combination‬که برای دیزاین عناصر آهنکانکریتی‬
‫استفاده میشود ارائه میدارد‪ .‬مقاومت الزمی‪ (U) 1‬و یا قابلیت برداشت بار یک عنصر خاص آهنکانکریتی باید مساوی‬
‫به بزرگترین قیمت حاصله مساوات ‪ 9-1‬و ‪ ACI 9-7‬کود باشد‪ .‬مساوات ذیل که مطابق خواسته های کودهای‬
‫ساختمانی تعمیرات‪ 2‬و ‪ ASCE3‬میباشد‪.‬‬

‫‪ -U‬بار نهائی یا حدی محاسبوی )‪(Ultimate load‬‬

‫‪ -D‬بار مرده یا )‪(Dead load‬‬
‫‪ -F‬فشار و یا وزن مایعات‬
‫‪ -T‬تأثیر مجموعی درجه حرارت ‪ ،‬خزش )‪ ، (Creep‬انقباض )‪ (Shrinkage‬و نشست غیر مینظم و غیره‬
‫‪ -L‬بار زنده )‪(Live load‬‬
‫‪ -H‬فشار خاک و یا وزن خاک ‪ ،‬یا فشار آب های زیرزمینی و یا فشار مواد جسیم‪.‬‬
‫‪ -Lr‬بار زنده چت یا بام‪.‬‬
‫‪ -S‬بار برف )‪(Snow load‬‬
‫‪ -R‬بار باران )‪(Rain load‬‬
‫‪ -W‬بار باد )‪(Wind load‬‬
‫‪ -E‬بار زلزله )‪(Seismic of earthquake load effect‬‬

‫‪1‬‬ ‫)‪Required Strength (U‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪International Code Council, (2003), 2003 International Building Code (IBC) Falls Church, Virginia 22041-3401, 755‬‬
‫‪pages.‬‬
‫‪3 American Society of Civil Engineers, Minimum Design Loads for Buildings and Other Structures. ASCE 7-02 (Reston,‬‬

‫‪VA: American Society of Civil Engineers), p. 6.‬‬

‫‪28‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫دیزاین گادرهای مستطیلی‪:‬‬

‫‪Design of Rectangular Beams:‬‬
‫قبل از اینکه دیزاین گادر را شروع نمائیم الزمست در مورد موضوعات ذیل بحث نمائیم‪:‬‬

‫‪ -1‬ابعاد گادر‪:‬‬
‫ابعاد گادر نظربه خواسته های مهندسی و یا نظربه تناسب سیخ و فوالد تعیین میشود مقطع بسیار اقتصادی برای‬
‫گادرهای کوتاه ‪ 20  25  H ‬زمانیکه نسبت ‪ d‬حدود ‪ 1 12  2‬باشد میباشد‪ .‬برای گادر های طویل (با وایه‬
‫‪b‬‬
‫طویل) زمانی است که ارتفاع گادر ‪ 3  4‬برابر عرض آن باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬خمیدگی )‪:(Deflection‬‬
‫بخش ‪ ACI 9.5.2‬ضخامت های مجاز سلب و گادر را تعیین نموده که در جدول ذیل درج است‪ .‬قیمت های که در‬
‫جدول ذیل نشان داده شده هدف این محدودیت اینست که از خمیدگی های غیر مجاز که باعث ایجاد مشکالت در‬
‫ساختمان گردد جلوگیری گردد‪.‬‬

‫ضخامت های اصغری برای گادرهای عادی و سلب های گادری )‪.(One way‬‬

‫جدول)‪(4-1‬‬

‫‪ -l‬طول وایه گادر و یا سلب به اینچ‪.‬‬

‫در قیمت های جدول فوق استفاده میگردد‪.‬‬ ‫‪ wc‬بود مقاومت سیخ ‪6000 psi‬‬ ‫در صورتیکه وزن کانکریت ‪ 145 pcf‬‬
‫باشد ‪ ،‬قیمت های‬ ‫‪90  120lb ft 3‬‬ ‫‪ .a‬برای کانکریت سبک )‪ (Lightweight concrete‬در صورت که وزن آن در حدود‬

‫و نه کمتر از ‪ 1.99‬حاصل میشود‪.‬‬ ‫جدول فوق ضرب در قیمت ‪1.65  0.005wc ‬‬
‫میگردد‪.‬‬ ‫‪0.4  f‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪100000‬‬ ‫زیادتر باشد ‪ ،‬قیمت جدول فوق ضرب‬ ‫‪ .b‬برای فوالد که از ‪f y  60000 psi‬‬

‫‪ -3‬برآورد وزن گادر‪:‬‬

‫وزن گادر که دیزاین میشود باید در محاسبه دریافت مومنت انحنائی نیز شامل باشد‪ .‬زیرا گادر برعالوه وزن یا بارهای‬
‫خارجی که باالی آن وارد میشود وزن خود را نیز متحمل میشود‪.‬‬
‫یک طریقه دیگر تعیین اندازه های گادر اینست که یک ارتفاع اصغری مساوی به ارتفاع که توسط ‪ACI‬‬
‫پیشنهاد شده است انتخاب شده بعداً عرض گادر را به اندازه نصف ارتفاع قبول شده و وزن این گادر ذریعه فورمول‬
‫‪bh‬‬
‫ضرب در وزن کانکریت در فی فُت مکعب دریافت گردد‪.‬‬
‫‪144‬‬
‫مومنت ‪ M u‬را از اثر تمام بارها بشمول وزن گادر محاسبه نموده اندازه گادر را با مومنت دریافت شده‬
‫مقایسه نمود و اگر تفاوت قابل مالحظه داشت ابعاد گادر را تغیر داده دوباره محاسبات خود را ادامه میدهیم‪ .‬در صورت‬
‫که تفاوت ‪ 1 1.5‬فیصد باشد صرف نظر شود‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪ -4‬انتخاب سیخ )‪:(Selection of bars‬‬

‫بعد از اینکه مقدار مورد ضرورت سیخ ها محاسبه شد‪ .‬با استفاده از جدول ‪ A.4‬ضمیمه کتاب تعداد سیخ ها‬
‫مطابق مساحت دریافت شده انتخاب میگردد‪ .‬برای گادر سیخ ها ‪ #11‬و کوچکتر از آن مناسب میباشد‪ .‬بهتر است که در‬
‫انتخاب سیخ کوشش شود که از یک و یا دو نوع قطر سیخ استفاده شود در غیر آن باعث کار زیاد و حتی اشتباهات رُخ‬
‫خواهد داد‪.‬‬

‫‪ -5‬قشر محافظوی )‪:(Cover‬‬

‫سیخ های فوالدی در بین اجزای آهنکانکریتی باید از تأثیر محیط ماحول محافظه شود‪ .‬مانند زنگ زدن و آتش‪ .‬به‬
‫این منظور سیخ ها فوالدی توسط یک قشر کانکریتی به یک فاصله معین باید پوشانیده شوند که بنام قشری محافظوی و‬
‫یا )‪ (Cover‬نامیده میشود‪.‬‬
‫بر عالوه این قشر چسپش بین سیخ و کانکریت را ازدیاد می بخشد‪ .‬در بخش ‪ ACI 7.7‬قشرهای محافظوی‬
‫اصغری برای عناصر کانکریتی تحت شرایط مختلف داده شده است‪.‬‬

‫شکل)‪(4-1‬‬

‫‪ -6‬فاصله اصغری بین سیخ ها)‪:(Minimum Spacing of bars‬‬

‫مطابق کود کمترین فاصله بین دو سیخ موازی نباید کمتر از ‪ 1‬و یا کمتر از قطر سیخ باشد‪ .‬و اگر ضرورت شد‬
‫که سیخ ها در دو قطار جابجا شوند باید مستقیما ً باالی قطار اول با فاصله نه کمتر از ‪ 1‬قرار داده شوند‪ .‬هدف اساسی‬
‫اینست که در بین سیخ ها جغل درست جابجا شود مطابق کود اندازه جغل سایز بزرگ محدود شده قرار ذیل است‪:‬‬
‫‪ )a‬یک بر پنجم کمترین فاصله بین ضلع قالب ها‪.‬‬
‫‪ )b‬یک بر سوم ضخامت سلب‪.‬‬
‫‪ )c‬سه بر چهار حد اقل فاصله آزاد بین سیخ ها‪.‬‬

‫دیزاین گادر با استفاده از گراف ها و جدول ها‪:‬‬

‫‪Use of Graphs and Tables:‬‬
‫معادله ذیل را قبالً بدست آوردیم بودیم‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 f y ‬‬
‫‪M u  As f y d 1 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1.7 f c ‬‬ ‫اگر ‪ As‬را با قیمت ‪ bd‬عوض کنیم‬

‫‪‬‬ ‫‪1 f y ‬‬

‫‪M u   bdf y d 1 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1.7 f c ‬‬

‫‪Mu‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1 f y ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪f‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1.7 f  ‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪bd 2‬‬
‫‪y‬‬
‫‪‬‬ ‫‪c ‬‬

‫‪30‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪Mu‬‬
‫را محاسبه نموده و با استفاده از ضمیمه جدول ‪ A.8‬الی ‪ A.13‬و یا گراف ‪1‬‬ ‫درینصورت مقدار‬
‫‪bd 2‬‬
‫ضمیمه ‪ A‬و یا در سیستم ‪ Table B.8 to B.9 ، SI‬قیمت ‪ ‬را بدست می آوریم‪.‬‬
‫در چند دهه از تجارب دیزاین عناصر آهنکانکریتی در صورت که فیصدی سیخبندی کوچک در نظر گرفته‬
‫‪0.18 f c‬‬
‫ویا ‪ 0.375b‬مقطع گادر بزرگ بدست میآید که خمیدگی آن یک مفصله خواهد بود‪ .‬اما در‬ ‫شود در حدود‬
‫‪fy‬‬
‫صورت سیخبندی کم سیخ های محاسبوی در مقطع به آسانی جابجا میگردد و همچنان کانکریت ریزی نسبتاً آسانتر‬
‫است‪ .‬کم بودن سیخ از نگاه اقتصادی هم مؤثر است‪.‬‬

‫شکل را برای وایه ساده ای ‪ 22-ft‬دیزاین کنید که اگر باالی آن بار ثابت ‪( 1 k ft‬بدون‬
‫ِ‬ ‫مثال)‪ :(4-1‬گادری مستطیلی‬
‫وزن خودی گادر) و بار زندۀ ‪ 2 k ft‬قرار داشته باشد در صورتیکه ‪ f c  4000 psi‬و ‪ f y  60000 psi‬باشد‪.‬‬
‫حل‪ :‬برآورد ابعاد و وزن گادر‪:‬‬
‫‪Assume h  0.122  2.2 ft  27 in. d  24.5 in.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪24.5‬‬
‫‪Assume b  h ‬‬ ‫‪ 12 in.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Beam wt ‬‬
‫‪1227  150  337.5 lb ft‬‬
‫‪144‬‬
‫محاسبه ‪ wu‬و ‪: M u‬‬
‫‪wu  1.21  0.3375  1.62  4.805 k ft‬‬
‫‪wu L2 4.80522‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Mu ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 290.7 ft - k‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫قیمت ‪   0.9‬قبول مینمائیم و ‪ ‬را از عبارت ذیل که در فصل سوم دریافت شده است محاسبه مینمائیم‪.‬‬
‫‪0.85 f c ‬‬ ‫‪2 Rn ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪f y ‬‬ ‫‪0.85 f c ‬‬

‫‪Rn ‬‬
‫‪Mu‬‬
‫‪‬‬
‫‪12290700  538.11‬‬
‫‪bd‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0.91224.52‬‬
‫‪‬‬
‫‪0.854000 1 ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2538.11   0.00982‬‬
‫‪60000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0.854000 ‬‬
‫دریافت مساحت سیخ ها‪:‬‬
‫‪As  bd  0.009821224.5  2.89 in.‬‬ ‫‪2‬‬

‫) ‪Use three #9 bars ( As  3 in. 2‬‬

‫کنترول‪:‬‬
‫‪As‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0.01020   min  0.0033‬‬
‫‪bd 1224.5‬‬
‫‪  max  0.0181  values from Appendix Table A.7. section is ductile and   0.90‬‬

‫‪a‬‬
‫‪As f y‬‬
‫‪‬‬
‫‪360  4.41 in.‬‬
‫‪0.85 f cb‬‬ ‫‪0.85412‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4.41 ‬‬
‫‪φM n  As f y  d    0.9360 24.5 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪ 3612 in. - k  301 ft - k  290.7 ft - k OK‬‬

‫‪31‬‬
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

(4-2)‫شکل‬

Final Section

‫ و‬f y  60000 p s i، M u  600 ft - k ،   0.0120 ‫ قرار است ابعاد یک گادر با اگر‬:(4-2)‫مثال‬

.‫ باشد انتخاب گردد‬f c  4000 psi
.‫ قبول کرده و در معادله وضع مینمائیم‬  0.9 ‫ قیمت‬:‫حل‬
Mu  1 f y 
 f y 1  
bd  1.7 f c 
2

12600000  0.0120600001   1  0.012060000

0.9bd 2    1.7  
   4000 
b  d
12  32.18

bd  12427
2

14  29.79  This one seems prettyreasonable to the authors.

16  27.87
Mu
Note : Upon entering Appendix Table A.13 , we find  643.5 when   0.0120.
φbd 2

 bd 2 
Mu

12600000  12.432 OK
φbd 2
0.9643.5 Final Section
Try 14  33 (d  30 in.)
A s  bd  0.01201430  5.04 in. 2
Use 4#10 ( As  5.06 in. 2 )

(4-3) ‫شکل‬

32
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

:‫کنترول‬
As 5.06
   0.01205   min  0.0033
bd 1430
  max  0.0181 from Appendix Tabel A.7
Mu
with   0.01205 from Appendix Table A.13 equals 645.85.
φbd 2
φM n  645.85bd 2  645.850.9 14 30 
2

 7323939 in. lb  610.3 ft - k  600 ft - k

‫ مساوی به‬ ‫ و‬f c  3000 p s i ، f y  60000 psi ‫ مطلوب است ابعاد یک گادر مستطیلی اگر‬:(4-3)‫مثال‬
2 k ft ‫ بوده در حالیکه بار مرده باالی آن (به عالوه وزن خودش) که‬25-ft ‫ که دارای وایه ساده ای‬0.18 f c f y
.‫ باشد‬3 k ft ‫بوده و بار زنده مساوی به‬
:‫حل‬
.‫ فرض مینمائیم‬wt  400 lb ft ‫وزن گادر را‬
wu  1.2 2  0.4   1.6 3  7.68 k ft

Mu 
7.68252  600 ft - k
8

0.183  0.009
60
Mu
 482.6 from Appendix Table A.12
bd 2

bd 2 
Mu

12600000
φ482.6 0.9 482.6 

.‫ حل کرد‬، d ‫ و‬b ‫معادله فوق را میتوان با وضع کردن قیمت های مختلف برای‬

b  d
16  32.19

 16577
18  30.35    
‫مناسبتر است‬

20  28.79

(d =30.50 in.) ‫ را امتحان مینمائیم‬18 33 ‫گادر‬

Bm wt 
1833 150  619 lb ft  the estimated 400 lb ft N.G.
144

.‫ قبول مینمائیم‬619 lbs ft ‫درینجا وزن گادر را کمی بزرگتر از‬

33
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

Estimate wt  650 lbs ft

wu  1.2 2  0.65  1.63  7.98 k ft

Mu 
7.98252  623.4 ft - k
8
bd 2 
Mu

12623.4
 482.6 0.9482.6
16  32.81

 17.223 18  30.93   
‫مناسبتر است‬

20  29.35


(d=31 in.) ‫ را امتحان مینمائیم‬18 34 ‫گادر‬

Bm wt 
1834 150  637.5 lbs ft  650 lbs ft OK
144

‫ مساحت سیخ های تقویتی را‬، ‫( انتخاب گردیده‬4-5)‫ ابعاد یک گادر نظر به دالیل مهندسی مطابق شکل‬:(4-4)‫مثال‬
.‫دریافت نمائید‬
:‫حل‬
:‫با استفاده از جدول های ضمیمه‬
M u  160 ft - k
f c  3000 psi
f y  60000 psi
Mu

12160000  302.3 psi
bd 2
0.916212
ρ from Table A.12  0.0054
As  0.00541621  1.81 in. 2
Use 3#7 bars (1.80 in. 2 )
:  ‫با استفاده از فورمول‬
Mu
Rn   302.3
bd 2


0.853000 1  1
2302.3   0.0054
60000 
 0.853000 

(4-4)‫شکل‬

34
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫پلیت های پوشش گادری (یکطرفه)‪:‬‬

‫‪One – Way Slabs:‬‬
‫پلیت های آهنکاکریتی پلیت های هموار هستن د که بوسیله گادرهای آهنکانکریتی‪ ،‬دیوارها‪ ،‬پایه ها و یا بوسیله دیوار و‬
‫پایه و گادرهای فوالدی ساختمانی‪ ،‬و یا بوسیله زمین محاط شده اند‪ .‬اگر پلیت ها از دو طرف مقابل هم محاط شده باشد‬
‫بنام سلب های گادری و یا یکطرفه گفته میشوند‪ .‬زیرا خمش آن تنها در یک جهت میباشد که عمود بر اتکأ است‪ .‬و اگر‬
‫سلب ها از چهار طرف محاط شده باشند و در صورت که نسبت طول طویل بر کوتاه آن کوچکتر از ‪ 2‬باشد بنام پلیت‬
‫های متکی به اطراف )‪ (Two – way‬یاد میشوند و اگر از ‪ 2‬بزرگتر باشد بنام پلیت های یکطرفه )‪ (One – way‬یاد‬
‫میگردد‪ .‬سلب ها متکی به اطراف در هر دو جهت انحنأ میکند‪.‬‬
‫فرض میشود که سلب یکطرفه یک گادر مستطیلی یا نسبت زیاد عرض به عمق آن میباشد‪ .‬معموالً به عرض‬
‫‪ 12 in.‬فرض میشود که سلب مذکور از یک تعداد گادرهای مجاور تشکیل میشود‪.‬‬
‫وقتیکه محاسبات بارگذاری در نظر گرفته میشود محاسبه گادر به عرض ‪ 12 in.‬قدری راحت است ‪ ،‬زیرا‬
‫بارها معموالً در هر فُت از طول گادر به عرض ‪ 12in.‬تحمل میشود و بنابرین باریکه بر هر فُت طول از گادر اعمال‬
‫میشود باری است که توسط هر فُت مربع سلب برداشته میشود‪ .‬بار سلب یکطرفه با وزن خود سلب به اتکأ آن انتقال‬
‫میآبد وسیخ ها عمود به اتکأ ه ا قرار داده میشوند‪ .‬این سیخ ها نمیتواند دورتر از سه برابر ضخامت سلب یــــا‬
‫)‪ 18in(45 cm‬در مرکز قرار داده میشود‪.‬‬
‫ضخامت الزمه برای هر سلب یکطرفه بستگی به خمش‪ ،‬تغیر شکل انحنائی و برشی دارد‪.‬‬
‫کانکریت در اثنای سخت شدن جمع میشود‪ .‬برعالوه تغیرات درجه حرارت نیز سبب انبساط و انقباض آن‬
‫میشود در موقع سرما یا سردی باعث جمع شدگی کانکریت و در نتیجه کوتاه شدن جز میشود‪ .‬کود بیان میکند که باید‬
‫سیخ ها حرارتی و تغیرشکل در جهت عمود بر سیخ های اصلی برای سلب های یکطرفه باشد برای سلب ها دوطرفه‬
‫در هر دو جهت تهیه میشود و مقدار آن به اندازه ‪ 9.992‬فیصد سطح مقطع ناخالص سلب میباشد (برای سیخ های‬
‫رخدار ‪ .)49-59‬توجه شود که سطح مقطع عرضی نا خالص )‪ (b.h‬میباشد که ‪ h‬ضخامت سلب است‪ .‬مطابق رهنمای‬
‫کود سیخ های تغیر درجه حرارت و تغیر شکل نمیتواند از ‪ 5‬برابر ضخامت سلب یا ‪ 18in.‬بیشتر فاصله داشته باشد‬
‫وقتی که از سیخ های کالس ‪ 69‬با شبکه جالی ولدنگی استفاده شود‪ .‬مساحت آن مساوی به ‪ 0.0018 b  h‬است و‬
‫برای سلب های ‪ f y  60000 psi‬حد اقل ‪ 0.0018f y60000  0.0014‬است‪.‬‬
‫درسیستم ‪ :SI‬برای فوالد های ‪ 300  350‬حد اقل سیخ ‪ 0.002‬و برای کالس ‪ 0.0018 ، 420‬است و در صورت‬
‫‪ 0.0018‬و سیخ ها نمیتواند از ‪ 5‬برابر سلب با ‪ 50 cm‬زیاد باشد‪.‬‬
‫‪fy‬‬
‫‪ 420‬‬
‫که ‪ f y  420‬باشد حد اقل سیخ برابر به‬
‫مساحت سیخ اغلب برای یک فُت عرض سلب های آهنکانکریتی‪ ،‬تهداب ها و دیوارها تعیین میگردد‪.‬‬

‫شکل)‪(4-5‬‬

‫مثال)‪ :(4-5‬سلب گادری بین تعمیر که در شکل ذیل نشان داده شده است محاسبه نمائید‪ .‬در صورتیکه ‪، LL  200 psf‬‬
‫‪ f c  4000 psi‬و ‪ f y  60000 psi‬داده شده باشد‪.‬‬
‫حل‪ :‬ضخامت سلب ‪ h‬در صورتیکه خمیدگی محاسبه نشده باشد‪.‬‬
‫‪ 1210‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 6‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬

‫‪35‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫ارتفاع گادر را ‪ 6 in.‬قبول کردیم در حالیکه‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‪- 6 d‬‬ ‫‪ ( -‬قشر محافظوی)‬ ‫‪ ( = 5‬نصف قطر سیخ تخمین شده)‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫مومنت را محاسبه نموده و بعد از آن مقدار سیخ ها را دریافت مینمائیم‪ .‬اگر قیمت بدست آمده غیر معقول به‬
‫نظر می آمد در آنصورت ضخامت دیگری را امتحان مینمائیم‪.‬‬
‫حال یک تسمه ‪ 12 in.‬سلب را دیزاین مینمائیم‪:‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪DL  slab wt   150  75 psf‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ 12 ‬‬
‫‪LL  200 psf‬‬
‫‪wu  1.2 75  1.6 200   410 psf‬‬

‫‪Mu‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬‫‪0.410 10 ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 5.125 ft - k‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Mu‬‬
‫‪‬‬
‫‪125125  227.8 psi‬‬
‫‪bd‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0.9125‬‬
‫‪  0.00393 from Appendix Table A.13   min  0.0033‬‬
‫‪As  0.0039312 5  0.236 in.2 ft‬‬
‫‪‬‬
‫‪Use #4 @ 10 from Appendix Table A.6 As  0.24 in.2 ft‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Spacing  maximum of 18 in. as per ACI 7.6.5‬‬

‫سیخ های حرارتی و انقباض – در سمت عمود‪.‬‬

‫‪As  0.0018bh  0.0018126  0.1296 in. ft‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Use #3 @ 10 0.13 in.2 ft as selected from Appendix Table A.6‬‬
‫‪Spacing  maximum of 18 in. as per ACI 7.12.2.2‬‬ ‫‪OK‬‬

‫گادر های مسلسل و کنسولی‪:‬‬

‫‪Cantilever Beams and Continuous Beams:‬‬
‫کنسول ها از اثر بارهای وارده باعث ایجاد مومنت منفی میگردند و قسمت فوقانی کنسول در معرض کشش قرار‬
‫میگیرد بنا ٌ قسمت فوقانی آن سیخ بندی میگردد شکل )‪ (4-5‬دیده شود‪ .‬طوریکه میدانید زیادترین مومنت در قسمت اتکأ‬
‫قرار دارد و در آنجا ضرورت به سیخ بیشتر است‪ .‬و این سیخ ها به اندازه الزم‪ 1‬در سلب مقابل آن ادامه میابد و بخاطر‬
‫چسپش بهتر انجام های آن قات شود‪ .‬به همین ترتیب در گادرهای مسلسل سیخ ها در ناحیه کششی کانکریت جابجا‬
‫میگردد که در وایه ها و اتکاهای گادرهای مسلسل قرار دارند تا در برابر مومنت های مثبت و منفی مقامت کنند‪.‬‬
‫شکل )‪.(4-6‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Development length‬‬

‫‪36‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫شکل )‪ .(4-5‬گادر کنسولی‬

‫شکل )‪ :(4-6‬جابجا کردن تئورتیکی سیخ ها نظر به دیاگرام مومنت در سلب مسلسل‪.‬‬

‫مثال)‪ :(4-6‬یک گادر مستطیلی را برای وایه سادهٔ ‪ 10 m‬که باالی آن وزن ثابت به اندازه ‪( 20 kN m‬بدون وزن‬
‫زنده ‪ 30 kN m‬قرار دارد را دیزاین نمائید در صورتیکه ‪، f c  28 MPa ،   0.5b‬‬
‫ٔ‬ ‫خودی گادر) و بار‬
‫‪ f y  420 MPa‬و وزن کانکریت ‪ 23.5 kN m‬باشد‪( .‬سیستم ‪)SI‬‬
‫حل‪ :‬فرض میکنیم وزن گادر ‪ 10 kN m‬باشد و ‪.   0.9‬‬

‫‪37‬‬
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

wu 0.9   1.2 30   1.6 30   84 kN m

Mu 
84 10 
2
 1050 kN  m
8
1
    0.0283  0.01415 from Appendix Table B.7
2
 1 f 
M u   f y bd 2 1   y 
 1.7 f c 

10 1050  0.90.01415420bd 1   11.7  0.01415 420

6 2 

28 
    
400  749

bd  2.2432  10 mm 450  706
2 8 3


500  670  
Reasonable

Use 500 mm  800 mm section d  680 mm 

Beam wt 
500800 23.5  9.4 kN m
106
 10 kN m assumed OK
As  0.01415500 680   4811 mm 2
 
Use 6 #32 bars in two rows 4914 mm 2 . One row could be used here.

a
As f y

4914420  173 mm
0.85 f cb 0.8528500
a 173
c   204 mm
1 0.85
680  204
t  0.003  0.007  0.005   0.90
204
Note: Can more easily be checked with  values.
bmin  267 mm from Appendix Table B.5  500 mm OK

.‫( نشان داده شده است‬4-7) ‫مقطع نهائی در شکل‬

‫( با‬Design of Reinforced Concrete. J.C. McCormac) ‫ ضمیمه کتاب‬B.9 ‫ این مثال را میتوان با استفاده از جدول‬:‫نوت‬
.‫ سریعاً دریافت کرد‬  0.01415 ‫ و‬f c  28 MPa ، f y  420 MPa ‫در نظر داشت قیمت های‬
Mu
 5.201
bd 2

bd 
2 Mu

105010
6
 2.2432  108 mm 3
 5.201 0.95.201

38
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫شکل )‪(4-7‬‬

‫فصل پنجم‬

‫تحلیل گادرهای ‪ T‬مانند و گادرهای با سیخبندی دوگانه‬

‫‪Analysis and Design of T Beams and Doubly Reinforced Beams‬‬

‫گادرهای ‪ T‬مانند )‪:(T Beams‬‬

‫سیستم های سقف آهنکانکریتی معموالً شامل سلب ها و گادرهای هستند که به طور یک پارچه همزمان ریخت میشوند‪.‬‬
‫در نتیجه این دو قسمت با هم یکجا کار میکند تا در برابر بارهای وارده مقاومت کنند‪ .‬این گادرها در قسمت باال یا ناحیه‬
‫فشاری عرض های اضافی دارند که بنام طاقچه ها یا )‪ (Flanges‬نامیده میشوند‪ .‬و در نتیجه گادرهای با مقطع ‪ T‬را‬
‫بنام گادرهای تی مانند یاد میکنند‪ .‬قسمتی از گادر که در زیر سلب قرار دارد بنام قبرغه )‪ (Stem‬یا )‪ (Web‬نامیده‬
‫میشود‪( .‬اگر قبرغه در قسمت ختم سلب باشد گادر میتواند شکل ‪ L‬را به خود بگیرد‪ ).‬گژدمک های قبرغه داخل سلب‬
‫ادامه میابد که باعث ایجاد کار یکجا سلب و گادر میشود‪.‬‬
‫مسأله مورد بحث در تعیین اندازه قبرغه که به چه اندازه سلب به عنوان بخشی از گادر گرفته شود‪ .‬اگر آویزه‬
‫گادرهای ‪ T‬مانند در مقطع عرضی نسبتا ً کوتاه و متراکم باشند تشنجات خمشی (انحنائی) سر تا سر ناحیه فشاری کامالً‬

‫‪39‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫یکنواخت توزیع میشوند‪ .‬اگر آویزه ها عریض و نازک باشند تشنجات انحنائی بواسطه تغیر شکل برشی‪ 1‬سرتاسر‬
‫طاقچه تا حدی تغیر میکند‪ .‬هر قدر که کنارهای طاقچه از قبرغه دورتر شود به همان اندازه تشنجات انحنائی کمتر‬
‫میشود‪.‬‬
‫بجای در نظر گرفتن شرایط تشنج متفاوت در سراسر عرض کامل طاقچه کود ‪ ACI‬جهت دیزاین عرض‬
‫کمتر با توزیع یکنواخت تشنج فرضی را پیشنهاد میکند‪ .‬هدف مجموع نیروی فشاری یکسان در عرض کاهش یافته‬
‫است که در واقع در عرض کامل با تشنج های متفاوت اش رُخ میدهد‪.‬‬
‫قسمت های خط شده در شکل )‪ (5-1‬اندازه مؤثر گادر را نشان میدهد‪ .‬برای گادرهای متوازن (متناظر) کود‬
‫بیان میکند که عرض مؤثر قبرغه نمیتواند از یک – چهارم وایه گادر بیشتر باشد‪ .‬و عرض برآمدگی در هر طرف‬
‫نمیتواند ار هشت برابر ضخامت سلب و یا نصف فاصله آزاد به قبرغه بعدی بیشتر شود‪ .‬ضخامت طاقچه گادرهای تی‬
‫مانند باید از نصف عرض قبرغه کمتر نباشد و عرض مؤثر سلب آن نمیتواند بیشتر از چهار برابر عرض قبرغه باشد‪.‬‬
‫تحلیل گادرهای تی ما نند قدری مانند تحلیل گادرهای مستطیلی است‪ .‬در صورتیکه ‪  t  0.005‬و نباید کمتر‬
‫جز تحت بار محوری ‪ Ax.load  0.10 fcAg‬قرار داشته باشد‪ .‬شما خواهید‬ ‫از ‪ 9.994‬گردد‪ ،‬مگر در صورتیکه ٔ‬
‫خواند که قیمت ‪  t‬همیشه تقریباً بیشتر از ‪ 9.995‬در گادر های تی مانند میباشد‪ .‬زیرا کانکریت ناحیه فشاری مساحت‬
‫بسیار بزرگ دارد‪ .‬برای چنین اجزأ قیمت ‪ c‬بصورت نورمال بسیار کوچک میباشد و ‪  t‬محاسبوی بزرگ است‪.‬‬
‫خنثی برای گادرهای تی مانند میتواند در قبرغه و یا طاقچه قرار گیرد‪ .‬که این بستگی به تناسب سلب ها‬
‫ٰ‬ ‫محور‬
‫خنثی در طاقچه قرار گیرد از فورمول های گادر مستطیلی استفاده بعمل میآید‪.‬‬
‫ٰ‬ ‫و قبرغه ها دارد‪ .‬اگر محور‬
‫خنثی مستطیلی است اگر محور خنثی‬ ‫ٰ‬ ‫همانطوریکه در شکل )‪ (5-2-a‬دیده میشود فرض میشود کانکریت در زیر محور‬
‫خنثی دیگر متشکل از یک مستطیـــل‬ ‫ٰ‬ ‫در قبرغه باشد در شکل )‪ (5-2-b‬نشان داده شده که کانکریت فشاری باالی محور‬
‫نیست و ذریعه فورمول های گادر مستطیلی محاسبات بعدی صورت گرفته نمیتواند‪.‬‬
‫خنثی در حدود طاقچه قرار گیرد مقدار ‪ a‬که برای گادرهای مستطیلی محاسبه شده ‪،‬‬ ‫ٰ‬ ‫اگر فرض شود محور‬
‫محاسبه میگردد‪.‬‬
‫‪As f y‬‬ ‫‪f y d‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0.85 f cb 0.85 f c‬‬

‫شکل )‪ :(5-1‬عرض مؤثر گادرهای تی مانند‪.‬‬

‫خنثی ‪ c‬برابر ‪ a 1‬است اگر مقدار محاسبه شده ‪ a‬برابر یا کمتر از ضخامت قبرغه یا سلب‬‫ٰ‬ ‫فاصله محور‬
‫ً‬
‫باشد مقطع میتواند مانند مقطع مستطیلی دیزاین شود‪ .‬حتی اگر مقدار ‪ c‬واقعا بیشتر از ضخامت سلب باشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Shear deformations‬‬

‫‪40‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫(خنثی)‬
‫ٰ‬ ‫شکل )‪ :(5-2‬موقعیت های محور غیر فعال‬

‫تحلیل گادرهای ‪ T‬مانند )‪:(Analysis of T Beams‬‬

‫پروسه تحلیل گادر های ‪ T‬مانند قرار ذیل است‪.‬‬
‫‪ -1‬قیمت اصغری سیخبندی مطابق کود ارزیابی شود و در آن عرض قبرغه ‪ bw‬گرفته شود‪.‬‬
‫‪ -2‬محاسبه ‪. T  As f y‬‬
‫‪ -3‬محاسبه مساحت کانکریت ناحیه فشاری ‪ Ac‬با در نظر داشت ‪. 0.85 f c‬‬
‫‪C  T  0.85 f cAc‬‬
‫‪T‬‬
‫‪Ac ‬‬
‫‪0.85 f c‬‬
‫‪ -4‬دریافت قیمت های ‪.ϵt ، c ، a‬‬
‫‪ -5‬محاسبه ‪. M u  M n‬‬

‫مثال)‪ :(5-1‬مقاومت دیزاین یا مقاومت طراحی گادر ‪ T‬مانند شکل)‪ (5-3‬ذیل را در صورتیکه ‪ f c` 4000 psi‬و‬
‫‪ f y  60000 psi‬باشد‪.‬‬
‫‪As min ‬‬
‫‪3 f c‬‬
‫‪bw d ‬‬
‫‪‬‬‫‪3 4000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1024  0.76 in.2‬‬ ‫حل‪ As min :‬را چک مینمائیم‪:‬‬
‫‪fy‬‬ ‫‪60000‬‬
‫‪200bwd 2001024‬‬
‫نه کمتر از‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0.80 in.2 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪fy‬‬ ‫‪60000‬‬
‫‪ As  6 in.2‬‬ ‫‪OK‬‬
‫‪ T‬را محاسبه مینمائیم‪:‬‬
‫‪T  As f y  6 60   360 k‬‬
‫‪ Ac‬را دریافت منمائیم‪:‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪360‬‬
‫‪Ac ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 105.88 in.2‬‬
‫‪0.85 f c 0.854‬‬
‫‪ flange area  604  240 in.2  N.A.is in flange‬‬ ‫خنثی در‬
‫ٰ‬ ‫‪ ‬پس به این نتیجه میرسیم که محور‬
‫طاقچه قرار دارد‪.‬‬

‫‪41‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫شکل )‪(5-3‬‬
‫قیمت های ‪ c ، a‬و ‪ ϵt‬را دریافت منمائیم‪:‬‬
‫‪105.88‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪ 1.76 in.‬‬
‫‪60‬‬
‫‪a 1.76‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2.07 in.‬‬
‫‪1 0.85‬‬
‫‪d c‬‬ ‫‪ 24  2.07 ‬‬
‫‪ϵt  ‬‬ ‫‪0.003  ‬‬ ‫‪0.003  0.0318  0.005Section is ductile and   0.90‬‬
‫‪ c ‬‬ ‫‪ 2.07 ‬‬
‫‪ ‬پس مقطع انحنائی بوده درینصورت ‪  0.90‬‬

‫‪ M n‬را محاسبه مینمائیم‪:‬‬

‫مسلما ً بالک تشنجات کامالً در داخل طاقچه قرار دارد و فورمول های مقطع مستطیلی را بکار میبریم‪ .‬گر چه‬
‫با استفاده از جوره قوه ها قرار ذیل است‪:‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪1.76‬‬
‫‪Lever arm  z  d   24 ‬‬ ‫‪ 23.12 in.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪φM n  T  0.9036023.12  7490.9 in. - k  624.2 ft - k‬‬

‫مثال)‪ : (5-2‬مقاومت دیزاین را برای برای گادر ‪ T‬مانند که در شکل ذیل نشان داده شده است محاسبه نمائید در صورتیکه‬
‫‪ f c  4000 psi‬و ‪ f y  60000 psi‬باشد‪.‬‬
‫حل‪ As min :‬را چک مینمائیم‪:‬‬

‫‪As min ‬‬

‫‪3 4000‬‬
‫‪1430  1.33 in.2‬‬
‫‪60000‬‬
‫‪nor less than‬‬
‫‪2001430  1.40 in.2 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪60000‬‬
‫‪ As  10.12 in.2‬‬ ‫‪OK‬‬

‫قیمت ‪ T‬را دریافت مینائیم‪:‬‬

‫‪T  As f y  10.1260  607.2 k‬‬

‫شکل)‪(5-4‬‬

‫‪ Ac‬و مرکز ثقل آنرا دریافت مینمائیم‪:‬‬

‫‪ 178.59 in.2  flange area  304  120 in.2‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪607.2‬‬
‫‪Ac ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0.85 f c 0.854‬‬

‫مسلما ً بالک تشنجات برای اینکه مساحت فشاری الزم را تأمین کند باید پائینتر از طاقچه ادامه یابد‪.‬‬
‫مطابق شکل)‪.(5-5‬‬

‫‪42‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪Ac  Aflange  178.6  120  58.6 in.2‬‬

‫فاصله ‪ y‬را از قسمت باالی طاقچه تا به مرکز ثقل ‪ Ac‬دریافت مینمائیم‪:‬‬

‫‪1202  58.6 4  4.19 ‬‬

‫‪y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪ 3.34 in.‬‬
‫‪178.6‬‬

‫شکل)‪(5-5‬‬

‫بازو هرمی یا )‪ (Lever arm‬را از ‪ T‬تا به ‪ C‬را محاسبه مینمائیم‪:‬‬

‫‪The Lever Arm Distance from T to C  30 - 3.34  26.66 in.  z‬‬

‫قیمت های ‪ c ، a‬و ‪ ϵt‬را محاسبه مینمائیم‪:‬‬

‫‪a  4  4.19  8.19 in.‬‬
‫‪a 8.19‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 9.64 in.‬‬
‫‪1 0.85‬‬
‫‪d c‬‬
‫‪ϵt ‬‬ ‫‪0.003   30  9.64 0.003  0.00634  0.005 Section is ductile and   0.90‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪ 9.64 ‬‬

‫قیمت ‪ M n‬را محاسبه مینمائیم‪:‬‬

‫‪M n  Tz  0.90607.226.66  14.569 in. - k  1214 ft - k‬‬

‫روش دیگری برای تحلیل گادرهای ‪ T‬مانند‪:‬‬

‫‪Another Method for Analyzing T beams:‬‬
‫در بخش قبلی روش خیلی مهمی برای تحلیل گادرهای آهنکانکریتی ارائه شد‪ .‬روش کلی که برای گادرهای تقویه شده‬
‫کششی با هر مقطع عرضی از جمله گادرهای ‪ T‬مانند قابل اجرأ است‪ .‬گادرهای ‪ T‬مانند بسیار مروج است و بسیار از‬
‫دیزاینرها روش دیگری را ترویج میدهند که فقط برای طراحی گادرهای ‪ T‬مانند بکار میرود‪.‬‬
‫در مرحله اول مقدار ‪ a‬تعیین میشود‪ .‬اگر مقدار آن کمتر از ضخامت سلب ‪ hf‬باشد مانند گادر مستطیلی‬
‫محاسبه میشود و اگر مقدارش بیشتر از ضخامت سلب ‪ hf‬باشد روش مخصوص که در اینجا توضیح میشود بسیار مفید‬
‫خواهد بود‪.‬‬
‫گادر به دو قسمت آویزه )‪ (Overhanging Part‬و قبرغه یا )‪ (Web‬تقسیم میشود‪.‬‬
‫مجموع فشار ‪ Cw‬در مستطیل قبرغه و مجموع فشار در آویزه محاسبه میشوند‪.‬‬
‫‪C w  0.85 f cabw‬‬
‫‪C f  0.85 f cb  bw h f ‬‬

‫‪43‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫اما اگر ‪ a  h f‬باشد ‪ h f‬به ‪ a‬عوض میشود‪.‬‬

‫شکل)‪ :(5-6‬تقسیم گادر ‪ T‬مانند به قسمت های مستطیلی‪.‬‬

‫سپس مومنت نورماتیفی (اسمی) با ضرب کردن ‪ Cw‬و ‪ C f‬به بازو های مربوطه شان از مرکز سطح شان‬
‫به مرکز فوالد تعیین میگردد‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪h ‬‬
‫‪M n  Cw  d    C f  d  f ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬

‫مثال)‪ :(5-3‬مثال)‪ (5-2‬را تکرار کنید با استفاده از قیمت ‪ (8.19 in.) a‬که قبالً دریافت شده است و فورمول نهائی که فقط‬
‫انکشاف یافته است‪ .‬شکل)‪ (5-7‬با عین ابعاد شکل)‪ (5-4‬گرفته شده است‪.‬‬
‫حل‪( :‬بخاطر باید داشت که ‪ a  h f‬است‪).‬‬
‫قمیت های ‪ C w‬و ‪ C f‬را محاسبه مینائیم‪:‬‬
‫‪Cw  0.8548.1914  389.8 k‬‬
‫‪C f  0.85430  144  217.6 k‬‬
‫قیمت های ‪ c‬و ‪ ϵt‬را دریافت مینمائیم‪:‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪8.19‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 9.64 in.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0.85‬‬
‫‪d c‬‬ ‫‪ 30  9.64 ‬‬
‫‪ϵt  ‬‬ ‫‪ 0.003  ‬‬ ‫‪ 0.003  0.00634  0.005 Section is ductile and  - 0.90‬‬
‫‪ c ‬‬ ‫‪ 9.64 ‬‬
‫قیمت های ‪ M n‬و ‪ M n‬را محاسبه مینائیم‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪‬‬
‫‪M n  Cw  d    C f  d  f‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪8.19 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ 389.8 30 ‬‬ ‫‪  217.6  30  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 16190 in. - k  1349 ft - k‬‬
‫‪M n  0.91349   1214 ft - k‬‬
‫شکل)‪(5-7‬‬
‫دیزاین گادرهای ‪ T‬مانند‪:‬‬
‫‪Design of T beams:‬‬
‫برای دیزاین گادرهای ‪ T‬مانند معموالً طاقچه گادر قبالً در دیزاین سلب انتخاب شده است معموالً اندازه قبرغه بنابر‬
‫معنی که یک سطح کافی‬ ‫ٰ‬ ‫خواسته مومنت انتخاب نمیشود اما احتماالً بنابر خواسته های برشی سطح داده میشود‪ .‬بدین‬
‫برای پیش بینی معینی بکار میرود که بعداً مطالعه میگردد‪ .‬همچنان امکان دارد که عرض قبرغه تخمینی انتخاب شود‬
‫که برای جابجا ساختن سیخ ها ضروری است‪ .‬اندازه های گادر میتواند بنابر خواسته های مهندسی ‪ ،‬دالیل خمش و یا‬
‫سادگی قالب ها انتخاب شود‪.‬‬

‫‪44‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫خنثی احتماالً در محدوده آن قرار‬

‫ٰ‬ ‫طاقچه های بعضی گادرهای تی مانند معموالً آنقدر بزرگ هستند که محور‬
‫خنثی در قبرغه قرار گیرد‬
‫ٰ‬ ‫میگیرد و بدین ترتیب فورمول های گادرهای مستطیلی در حل آن بکار میرود‪ .‬اگر محور‬
‫اغلب برای دیزاین از پروسه آزمایش و خطأ‪ 1‬استفاده میشود‪ .‬درین پروسه بازوی اهرم‪ 2‬از مرکز ثقل قطعه فشاری به‬
‫مرکز ثقل فوالد به اندازه ‪ 0.9d‬و یا ‪ d  h f 2‬تخمین میشود که این مقدار بنام ‪ z‬یاد میشود ‪ ،‬مساحت فوالد به‬
‫فورمول ‪ As  M n f y z ‬محاسبه میشود‪ .‬که بعداً مقدار تخمینی بازوی اهرم بررسی میشود اگر اختالف زیاد داشته‬
‫باشد در مقدار تخمین شده ‪ z‬تجدید نظر میشود و ‪ As‬دوباره محاسبه میگردد‪ .‬این پروسه ادامه میآبد تا اینکه تغیر در‬
‫‪ As‬بسیار کم شود‪.‬‬

‫مثال)‪ :(5-4‬گادر ‪ T‬مانندی را برای سیستم سقف که در شکل)‪ (5-8‬نشان داده شده است دیزاین نمائید در صورتیکه ‪bw‬‬
‫و ‪ d‬آن در شکل داده شده است و ‪f y  60000 psi ، f c  4000 p si ، M L  100 ft - k ، M D  80 ft - k‬‬
‫ساده ‪ 20 ft‬میباشد‪.‬‬
‫و دارای وایه ٔ‬

‫حل‪ :‬عرض مؤثر طاقچه‪:‬‬

‫‪a ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 20  50  60‬‬
‫‪4‬‬
‫‪b  12  284  76‬‬
‫‪c 100  120‬‬
‫مومنت با در نظر داشت ‪   0.90‬قرار ذیل خواهد بود‪:‬‬
‫‪M n  1.280  1.6100  256 ft - k‬‬
‫‪Mu‬‬ ‫‪256‬‬
‫‪Mn ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 284.4 ft - k‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0.90‬‬
‫یک بازو هرمی )‪ (z‬مساوی یا بزرگتر از ‪ 0.9d‬ویا ‪ d  h f 2‬را فرض مینمائیم‪:‬‬
‫‪z  0.918  16.20 in.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪z  18 ‬‬ ‫‪ 16 in.‬‬
‫‪2‬‬
‫مساحت سیخ را آزمایش مینمائیم‪:‬‬
‫‪As f y z  M n‬‬

‫‪As ‬‬
‫‪12284.4  3.51 in.2‬‬
‫‪6016.20‬‬
‫قیمت های ‪ a‬و ‪ z‬را طوری ذیل بدست میآوریم‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Trial and Error Process.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Lever Arm‬‬

‫‪45‬‬
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

0.85 f cAc  As f y
0.854 Ac   3.5160
Ac  61.9 in.2  4 60   240 in.2  N.A.in flange
61.9
a  1.03 in.
60
Therefore, the neutral axis is in the flange
1.03
z  18   17.48 in.
2

:‫ جدید محاسبه مینمائیم‬z ‫ را نظر به‬As ‫قیمت‬

As 
12284.4  3.25 in.2
6017.48
:‫ را بدست میآوریم‬z ‫ و‬a ‫قیمت های‬
Ac 
3.2560  57.4 in.2
0.854
57.4
a  0.96 in.
60
0.96
z  18 -  17.52 in.
2
:‫ جدید بار دیگر محاسبه مینمائیم‬z ‫ را نظر به‬As ‫قیمت‬

As 
12284.4  3.25 in.2 OK, close enough to previous value.
6017.52
:‫مقدار اصغری سیخ را چک مینمائیم‬
3 f c
As min  bw d 
3 4000
1218  0.68 in.2
fy 60000
but not less than
200bw d 200 12 18
As    0.72 in.2  3.25 in.2 OK
fy 60000
or  min from Appendix Table A.7  0.003
As min  0.003312 18  0.71 in.2  3.25 in.2 OK

:‫ محاسبه مینمائیم‬ ، ϵt ، c ‫قیمت های‬

a 0.96
c   1.13 in.
1 0.85
d c  18  1.13 
ϵt   0.003   0.003  0.045  0.005   0.90 as assumed
 c   1.13 
As reqd  3.25 in.2

46
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫مثال)‪ :(5-5‬گادر ‪ T‬مانندی را برای سیستم سقف که در شکل)‪ (5-9‬نشان داده شده است دیزاین نمائید در صورتیکه ‪bw‬‬
‫و ‪ d‬آن در شکل داده شده است و ‪f y  60000 psi ، fc  3000 psi ، M L  425 ft - k ، M D  200 ft - k‬‬
‫و دارای وایه سادهٔ ‪ 18 ft‬میباشد‪.‬‬
‫حل‪ :‬عرض مؤثر طاقچه‪:‬‬
‫‪a ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 18  46  54‬‬
‫‪4‬‬
‫‪b  15  283  63‬‬
‫‪c 60  72‬‬

‫شکل)‪(5-9‬‬

‫مومنت با در نظر داشت ‪   0.90‬قرار ذیل خواهد بود‪:‬‬

‫‪M u  1.2200  1.6425  920 ft - k‬‬
‫‪Mu‬‬ ‫‪920‬‬
‫‪Mn ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1022 ft - k‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0.90‬‬
‫بازو ‪ z‬را طوری ذیل فرض مینمائیم‪( :‬بخاطر باید داشت که مساحت فشاری در سلب زیاد است بنابرین مساحت مورد‬
‫ضرورت آن بسیار کوچک است‪).‬‬
‫‪z  0.924  21.6‬‬
‫‪3‬‬
‫‪z  24 ‬‬ ‫‪ 22.5‬‬
‫‪2‬‬
‫مساحت سیخ را آزمایش مینمائیم‪:‬‬
‫‪As f y z  M n‬‬

‫‪As ‬‬
‫‪121022  9.08 in.2‬‬
‫‪6022.5‬‬
‫قیمت های ‪ a‬و ‪ z‬را چک منمائیم‪:‬‬
‫‪Ac ‬‬
‫‪609.08  213.6 in.2‬‬
‫‪0.853‬‬
‫بالک تشنجات بطرف زیر تا به قبرغه گادر ادامه میآبد‪ .‬مطابق شکل)‪:(5-10‬‬
‫الی مرکز ثقل ‪ Ac‬دریافت مینمائم‪:‬‬
‫فاصله ‪ y‬را از طرف باالئی یا سر طاقچه ٰ‬

‫‪1621.5  51.6 3  3.44 ‬‬

‫‪y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪ 2.28 in.‬‬
‫‪213.6‬‬
‫‪z  24  2.28  21.72 in.‬‬

‫‪As ‬‬
‫‪121022  9.41 in.2‬‬
‫‪6021.72‬‬
‫مساحت فوالد )‪ (9.41 in.‬را میتوان با تکرار کردن پروسه دیزاین تصحیح کرد‪ ،‬اما در اینجا از تکرار آن صرف نظر‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫شده ولی اگر انجام شود مساحت چنین چیزی ‪ As  9.51 in.2‬خواهد بود‪.‬‬

‫‪47‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫شکل)‪(5-10‬‬

‫مقدار اصغری سیخ را چک مینمائیم‪:‬‬

‫‪min from Appendix Table A.7  0.00333 or‬‬
‫‪As min  0.00331524  1.20 in.2  9.58 in.2 OK‬‬

‫قیمت های ‪  ، ϵt‬را چک مینمائیم‪:‬‬

‫‪a  3  3.44  6.44 in.‬‬
‫‪a 6.44‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 7.58 in.‬‬
‫‪1 0.85‬‬
‫‪d c‬‬ ‫‪ 24  7.58 ‬‬
‫‪ϵt  ‬‬ ‫‪ 0.003  ‬‬ ‫‪ 0.003  0.00650  0.005   0.90 as assumed‬‬
‫‪ c ‬‬ ‫‪ 7.58 ‬‬

‫روش ما برای دیزاین گادرهای ‪ T‬مانند گرفتن قیمت فرضی ‪ z‬است‪ .‬بعد فوالد آزمایشی ‪ As‬محاسبه میشود‪ .‬با‬
‫فرض نمودن مقطع مستطیل شکل فاصله ‪ a‬بر آن تعیین میگردد‪ .‬اگر ‪ a  h f‬باشد ما گادر ‪ T‬مانند واقعی خواهیم‬
‫داشت‪.‬‬
‫نیرو های فشاری پیش بینی شده بوسیله )‪ (Overhanging flange‬یا آویزه طاقچه در قسمت فوالد کششی‬
‫‪ Asf‬باید متعادل در صورت که نیروی فشاری در قبرغه بوسیله نیروی کششی در فوالد باقی مانده کششی ‪ Asw‬متعادل‬
‫نگهداشته شود‪.‬‬
‫‪0.85 fc b  bw h f  Asf f y‬‬
‫‪‬‬
‫که از آن مساحت فوالد ‪ Asf‬برابر است به‪:‬‬
‫‪0.85 f c b  bw  h f‬‬
‫‪Asf ‬‬
‫‪fy‬‬
‫مقاومت دیزاین این آویزه مساویست به‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪‬‬
‫‪M uf  Asf f y  d  f ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫مومنت باقی مانده که بوسیله قبرغه گادر ‪ T‬مانند اعمال میگردد و فوالد الزم که آن مقدار را متعادل میکند بعداً تعیین‬
‫میشود‪:‬‬
‫‪M uw  M u  M uf‬‬

‫فوالد الزم که مومنت را در قبرغه مستطیلی متعادل نگهمیدارد بوسیله عبارت معمول گادر مستطیلی بدست میآید مقدار‬
‫‪ M uw bwd 2‬محاسبه میگردد ‪ ،‬و ‪ ‬از جدول ضمیمه مربوط و یا ذریعه محاسبه تعیین میگردد‪.‬‬
‫‪Asw  bwd‬‬
‫‪As  Asf  Asw‬‬

‫مثال)‪ :(5-6‬مثال)‪ (5-5‬را بطریقه میتود ترکیب مستطیلی که فوقا ً تشریح شد حل مجدد نمائید‪.‬‬
‫حل‪:‬‬

‫‪48‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪Asf ‬‬
‫‪0.85354  153  4.97 in.2‬‬
‫‪60‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪M uf  0.94.97 60 24    6039 in. - k  503 ft - k‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪M uw  920  503  417 ft - k‬‬
‫مقطع مستطیلی با ابعاد ‪ h  15 in.‬و ‪ d  24 in.‬برای مقاومت در مقابل ‪ 417 ft - k‬دیزاین مینمائیم‪:‬‬
‫‪M uw 12417 1000‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 643.5‬‬
‫‪bwd‬‬ ‫‪0.915242‬‬
‫‪  0.0126 from Appendix Table A.12‬‬
‫‪Asw  0.01261524  4.54 in.2‬‬
‫‪As  4.97  4.54  9.51 in.2‬‬

‫دیزاین گادرهای ‪ T‬مانند برای مومنت منفی‪:‬‬

‫‪Design of T Beams for Negative Moments:‬‬
‫وقتیکه گادر ‪ T‬مانند مومنت های منفی را مقاومت میکند قبرغه آنها در حالت کششی و قسمت پائین قبرغه های شان در‬
‫حالت فشاری خواهد بود‪ .‬شکل)‪ .(5-11‬مسلماً برای چنین شرایط فورمول های دیزاین گادر مستطیلی بکار برده خواهد‬
‫شد‪ .‬بخش ‪ 19.6.6‬کود ‪ ACI‬الزم میداند که قسمتی از فوالد خمشی در باالی گادر در ناحیه مومنت منفی روی عرض‬
‫مؤثر قبرغه یا روی عرض برابر با یک – دهم وایه گادر هر کدام که کمتر باشند‪ ،‬توزیع شود‪ .‬اگر عرض مؤثر بیشتر‬
‫از یک – دهم طول وایه باشد کود الزم میداند که تعدادی فوالد طولی اضافی در بخش بیرونی قبرغه کار گذاشته شود‪.‬‬
‫هدف ازین قسمت کود به حداقل رساندن اندازه های درزهای خمشی )‪ (Flexural cracks‬است که در سطح باالی‬
‫طاقچه عمود به قبرغه گادر ‪ T‬مانند در معرض مومنت های منفی رُخ میدهد‪.‬‬
‫قبالً بیان شد که اگر مقطع مستطیلی مقدار کم سیخ های کششی داشته باشد دیزاین مومنت مقاوم ‪ M n‬آن‬
‫میتواند کامالً کمتر از مومنت پیدایش درز باشد‪ .‬اگر این وضعیت وجود داشت در صورت تشکیل اولین درزها بدون‬
‫هیچ گونه هشداری گادر ممکن است تخریب شود همین شرایط برای گادرهای ‪ T‬مانند نیز صدق میکند‪.‬‬
‫زمانی که طاقچه گادر ‪ T‬مانند در کشش است ‪ ،‬مقدار سیخ کششی الزم برای این که مومنت مقاوم نهائی آن‬
‫برابر مومنت پیدایش درز شود حدود دو برابر مقطع مستطیلی آن یا مقطع ‪ T‬آن با طاقچه در حالت فشار است‪ .‬در نتیجه‬
‫کود ‪ ACI‬الزم میداند که حد اقل مقدار سیخ الزم برابر مقدار کوچکتر میباشد که در زیر میآید‪.‬‬

‫شکل)‪ :(5-11‬مقطع ‪ T‬مانند که طاقچه در حالت کشش و قسمت پائین (قسمت مخطط) در فشار قرار دارد‪.‬‬

‫‪3 f c‬‬
‫‪As min ‬‬ ‫)‪bw d ............................(ACI Equation 10 - 30‬‬
‫‪fy‬‬
‫‪200bw d‬‬
‫‪As min ‬‬
‫‪fy‬‬ ‫‪ - bw‬عرض طاقچه است‪.‬‬

‫‪49‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫گادرهای ‪ L‬شکل )‪:(L-Shaped Beams‬‬

‫برای این بحث مؤلف فرض میکند گادرهای ‪ L‬شکل (گادرهای ‪ T‬مانند شکل لبه ائی که فقط در یک طرف آویزه داشته‬
‫باشد‪ ).‬نباید بطور جانبی خم شوند بنابرین در حول محور افقی شان خم میشوند و مانند مقاطع متناظر درست مثل‬
‫گادرهای ‪ T‬مانند تحت کنترول قرار میگیرند‪.‬‬
‫برای گادرهای ‪ L‬مانند عرض مؤثر طاقچه نمیتواند از یک – دوازدهم طول وای ٔه گادر شش برابر ضخامت‬
‫سلب یا نصف فاصله آزاد به قبرغه بعدی بیشتر شود‪.‬‬
‫اگر فرض شود گادر ‪ L‬مجاز است در هر دو جهت عمودی و افقی منحرف شود آنگاه باید مانند مقطع نا‬
‫متقارن با خمش در حول هر دو محور عمودی و افقی تجزیه و تحلیل شود‪ .‬برای معلومات بیشتر درین بخش به کتاب‬
‫‪1‬‬
‫)‪ (MacGregor‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫فوالد فشاری )‪:(Compression Steel‬‬

‫فوالدی که در ناحیه فشاری کانکریت استفاده میشود بنام فوالد فشاری یاد میشود‪ .‬و گادرهای که سیخ های کششی و هم‬
‫فشاری را داشته باشد به عنوان گادرهای با سیخ های کششی و فشاری (دو گانه)‪ 2‬نامیده میشود‪ .‬در مقاطع دیزاین شده‬
‫بطریقه دیزاین مقاومت بر اساس مقاومت معموالً فوالد فشاری الزم نیست زیرا در مقایسه با دیزاین های بدست آمده با‬
‫روش دیزاین براساس تشنجات مجازی )‪ (Working stress design‬استفاده از مقاومت فشاری کامل کانکریت درین‬
‫روش نیاز برای این نوع سیخ را کاهش میدهد‪.‬‬
‫از سوی دیگر بعضی اوقات گادر ها بواسطه فضا یا خواسته های زیبائی محدود به چنان اندازه های کوچکتر‬
‫میشوند که عالوه بر فوالد کششی‪ ،‬فوالد فشاری نیز الزم است‪ .‬برای افزایش ظرفیت مومنت گادر برعالوه گادر تقویه‬
‫شده کششی با حد اکثر فیصدی فوالد )‪ (ϵt=0.005‬ضروری است جوره مقاوم دیگر در گادر جابجا گردد‪ .‬این کار با‬
‫اضافه کردن فوالد در هر دو طرف فشاری و کششی گادر انجام میگیرد‪ .‬فوالد فشاری نه فقط مومنت های مقاوم مقاطع‬
‫کانکریتی را افزایش میدهد ‪ ،‬بلکه مقدار انحنأ که عضو قبل از تخریب خمشی (انحنائی) میتواند بدست آورد نیز افزایش‬
‫معنی است که شکل پذیری چنین مقاطع بطور قابل مالحظه ای افزایش خواهد یافت‪ .‬فوالد فشاری علی‪-‬‬ ‫ٰ‬ ‫میدهد‪ .‬این بدان‬
‫رغم پُر مصرف بودن گادرها را محکم و شکل پذیر میکند و آنها را قادر میسازد در مقابل مومنت های زیاد و‬
‫تغیرشکل ها و برگشت های تشنجی که در هنگام زلزله ها اتفاق میافتد مقاومت کنند‪ .‬در نتیجه بسیاری از کودهای‬
‫اعضا خمشی به حساب آورده‬ ‫ٰ‬ ‫ساختمانی برای مناطق زلزله نیز الزم میدانند که حد اقل معین مقادیر فوالد فشاری در‬
‫شود‪.‬‬
‫فوالد فشاری در کاهش تغیر شکل های خمشی که در دراز مدت بواسطه انقباض و جمع شدگی کانکریت و‬
‫روانی خمیری‪ 3‬رُخ میدهد ‪ ،‬خیلی مؤثر است‪ .‬درین باره باید به ٰتاثیر فوالد فشاری در تغیر شکل خمشی دراز مدت در‬
‫بخش ‪ 9.5.2.5‬توجه کنید‪ .‬سیخ های فشاری مسلسل نیز برای قرار دادن گژدمک ها و نگهداشتن آن در مکان خود در‬
‫جریان کانکریت ریزی و ویبراتور نمودن بسیار مؤثر هستند‪.‬‬
‫آزمایشات گادرهای کانکریتی با سیخ کششی و فشاری نشان داده اند که حتی اگر کانکریت فشار بشکند در‬
‫صورت که سیخ های فوالدی فشاری بوسیله گژدمک ها بسته و محصور شده باشند گادر کامالً تخریب نمیشود‪ .‬همین که‬
‫کانکریت فشاری به تغیر شکل شکستن برسد قشری محافظوی درز میکند یا از سیخ جدا میشود اگرسیخ های فشاری‬
‫بوسیله گژدمک ها نزدیک به هم بسته شوند تا زمانی که مومنت اضافی عمل کند سیخ ها خم نخواهد شد‪ .‬مومنت‬
‫اضافی در عمل نمیتواند بحساب آورده شود زیرا از اینکه قسمتی از کانکریت گادر بشکند عمالً مفید نیستند‪.‬‬
‫بخش ‪ 7.11.1‬کود ‪ ACI‬الزم میداند که فوالد فشاری در گادرها بوسیله گژدمک ها و بست ها یا بوسیله شبکه‬
‫سیمی جوش شده با مساحت معادل بسته شوند در بخش ‪ 7.19.5.1‬کود بیان میشود که بست ها برای سیخ های طولی‬
‫‪ #19‬و کوچکتر باید حد اقل به اندازه ‪ #3‬باشند و برای سیخ های طولی بزرگتر و سیخ های طولی بسته شده باید حد اقل‬
‫‪ #4‬باشند بست ها نباید از ‪ 16‬برابر قطرهای سیخ ‪ 48‬برابر قطرهای بست یا کمترین اندازه مقطع عرضی گادر از هم‬
‫جدا باشند‪.‬‬
‫در گادرهای با سیخبندی دو گانه مسأله اول اینست که فوالد فشاری و فوالد کششی هر دو خم میشوند‪ .‬اگر‬
‫خنثی به انساج‬
‫ٰ‬ ‫تغیر شکل در انساج کانکریت فشاری ‪ 9.993‬فرض شود و فوالد فشاری ‪ As‬دو – سوم فاصله از محور‬
‫نهائی کانکریت قرار گیرد‪ .‬آنگاه تغیر شکل در فوالد فشاری برابر ‪  23  0.003  0.002‬است‪ .‬اگر این مقدار بیشتر‬

‫‪1‬‬
‫‪MacGregor, J.G., 1997 , Reinforced Concrete Mechanics and Design, 3rd ed. (Upper Saddle River, NJ:‬‬
‫‪Prentice-Hall), pp. 170-173.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Doubly Reinforced Beams‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Plastic flow‬‬

‫‪50‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫از تغیرشکل در فوالد در حال سیالیت باشد طور مثال ‪ 5000 2 106  0.00172‬برای فوالد ‪ ، 50000 psi‬فوالد‬
‫در حالت سیالیت است‪ .‬باید توجه کرد که در واقع خز ش و انقباض که د رکانکریت رُخ میدهد به حد سیالیت در حالت‬
‫فوالد فشاری کمک میکند‪.‬‬
‫ً‬
‫خنثی تقریبا به فوالد فشاری نزدیک است‪ .‬در واقع ممکن است در بعضی گادرها با‬‫ٰ‬ ‫بعضی اوقات محور‬
‫خنثی درست در فوالد فشاری قرار بگیرد‪ .‬در چنین شرایط استفاده از فوالد فشاری اضافی‬‫ٰ‬ ‫فیصدی فوالد کم محور‬
‫احتماالً تلف کردن وقت و پول است‪.‬‬
‫وقتیکه فوالد فشاری بکار میرود فرض میشود مومنت مقاوم نهائی گادر از دو قسمت تشکیل میگردد‪ .‬یک‬
‫قسمت ناشی از مقاومت کانکریت فشاری و متعادل کردن سیخ های کششی و یک قسمت ناشی از ظرفیت مومنت نهائی‬
‫فوالد فشاری و متعادل کردن مقدار فوالد کششی اضافی‪ .‬این وضعیت در شکل ‪ 5.13‬تشریح میگردد‪ .‬در عبارت بدست‬
‫آمده در اینجا تأثیر کانکریت در فشار که بوسیله فوالد فشاری ‪ As‬جاگزین میشود در نظر گرفته نمیشود‪ .‬این هدف‬
‫باعث میشود ما مقدار خیلی کم و قابل اغماض ‪ M n‬را اضافه برآورد کنیم (کمتر از ‪ )1%‬از میان این دو مومنت مقاوم‬
‫مومنت اول در شکل دیده میشود‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪M n1  As1 f y  d  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬

‫شکل)‪(5-12‬‬

‫مومنت مقاوم دوم که بوسیله فوالد فشاری و کششی اضافی بدست میآید ( ‪ As 2‬و ‪ ) As‬در شکل نشان داده شده‬
‫است‪.‬‬
‫‪M n 2  As f y d  d ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫تا این لحظه فرض شده بود که فوالد فشاری به تشنج حد سیالیت )‪ (Yield stress‬رسیده است‪ .‬در این‬
‫وضعیت مقادیر ‪ As 2‬و ‪ As‬برابر خواهد بود ‪ ،‬زیرا به منظور موازنه ‪ T‬از ‪ As 2 f y‬باید مساوی به ‪ C‬از ‪ As f y‬باشد‪.‬‬
‫اگر وضعیت این طور نباشد ‪ As‬باید کمتر از ‪ As 2‬باشد که بعداً درین بخش توضیح داده خواهد شد‪ .‬از ترتیب دو‬
‫فورمول ذیل فورمول سوم بدست میآید‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪M n  As1 f y  d    As 2 f y d  d ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪M u  M n‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬
‫‪M n    As1 f y  d    As 2 f y d  d ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫عالوه نمودن فوالد فشاری تنها در جهت فشاری گادر تأثیر کمی باالی مومنت مقاومت اسمی (نورماتیفی)‬
‫مقطع دارد‪ .‬بازوی ‪ z‬بین دو قوه جوره ای تأثیر چندانی در موجودیت فوالد فشاری ندارد و قیمت ‪ T‬همچنان باقی خواهد‬
‫ماند‪ .‬پس قیمت ‪ M n  Tz‬کمی تغیر میخورد‪ .‬در صورت ازدیاد مقاومت یک مقطع ضرورت است که سیخ به هر دو‬
‫طرف فشاری وکششی کنار گادر عالوه گردد‪.‬‬
‫مثال های )‪ (5-7‬و )‪ (5-8‬محاسبات مورد بحث در تعیین مقاومت دیزاین های مقاطع با سیخ های دوگانه‬
‫تشریح میگردد‪ .‬در هر یک از این مسائل تغیر شکل در فوالد فشاری بررسی میشود تا تعیین گردد که آیا فوالد تسلیم‬
‫شده است یا خیر اگر نه مانند پروسه آزمایش و خطأ برای تعیین کردن تشنج بکار برده میشود‪ .‬بر اساس تغیر شکل های‬

‫‪51‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫تخمینی از تشنجات بدست آورده میشود و مقدار ‪ As 2‬بوسیله عبارت زیر محاسبه میگردد‪ .‬که ‪ f s‬تشنج تخمینی در‬
‫فوالد فشاری است‪.‬‬
‫‪As 2 f y  As f s‬‬
‫برعالوه ضرور است که تغیر شکل فوالد کششی )‪ (ϵt‬را محاسبه نمائیم‪ .‬زیرا اگر این کمتر از ‪ 9.995‬باشد‬
‫قیمت خمش ‪ ‬باید محاسبه شود طوریکه کمتر از ‪ 9.99‬بود و گادر مورد استفاده قرار نخواهد گرفت در صورت‬
‫که ‪ ϵt <0.004‬باشد‪.‬‬
‫خنثی را‬
‫ٰ‬ ‫جهت محاسبه قیمت تغیر شکل معادله درجه دوم را باید نوشت ‪ ،‬از حل آن قیمت ‪ c‬و موقعیت محور‬
‫دریافت مینمائیم‪ .‬جهت نوشتن این معادله مقاومت نورماتیفی (اسمی) کششی گادر مساوی به مقاومت نورماتیفی فشاری‬
‫آن قرار داده میشود‪ .‬طوریکه در معادله زیر دیده میشود تنها یک مجهول ‪ c‬در آن موجود است‪.‬‬
‫‪ c  d ‬‬
‫‪As f y  0.85 f c1cb  As ‬‬ ‫‪ 0.00329000‬‬
‫‪ c ‬‬
‫قیمت ‪ c‬دریافت شد ما را قادر میسازد که تغیر شکل را در فوالد فشاری و کششی و همچنان تشنجات آن را‬
‫بدست آوریم‪.‬‬
‫مثال های )‪ (5-7‬و )‪ (5-8‬محاسبات مومنت مقاومت دیزاین گادر با سیخبندی دوگانه را نشان میدهد‪ .‬در مثال‬
‫اولی فوال فشاری در حالت حد سیالیت بوده و در مثال دومی در حالت سیالیت نیست‪.‬‬

‫مثال)‪ :(5-7‬مومنت مقاومت دیزاین را برای گادر که ‪ f y  60000 psi‬و ‪ fc  3000 psi‬باشد دریافت نمائید ابعاد آن‬
‫در شکل)‪ (5-13‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫شکل)‪(5-13‬‬
‫حل‪ :‬برای تعادل معادله درجه دوم را مینویسیم‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪6.2560  0.853140.85c   2‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪2‬‬‫‪.‬‬‫‪5‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 0.00329000‬‬
‫‪ c ‬‬

‫برای ساده نمودن اطراف را ضرب ‪ c‬مینمائیم‪:‬‬

‫‪c  6.624c  14.335‬‬
‫‪2‬‬

‫معادله را حل مینمائیم‪:‬‬
‫‪c  8.34 in.‬‬
‫‪a  0.858.34  7.09 in.‬‬

‫تشنجات را در فوالد ناحیه های فشاری و کششی محاسبه مینائیم‪:‬‬

‫‪52‬‬
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

 8.34  2.5 
 0.003  0.00210 
60
εs    0.00207  f s  60 ksi
 8.34  29000
As 2 f y  As f s
As f y 260
As 2    2 in.
f s 60
As1  As  As 2  6.25  2  4.25 in.2
24  8.34 
ϵt    0.003  0.00563  0.005   0.90
 8.34 

:‫سپس مومنت مقاومت دیزاین قرار ذیل خواهد بود‬

  a 
M n    As1 f y  d    As f sd  d 
  2 
  7.09  
 0.904.2560  24    26021.5  7016 in. - k  584.7 ft - k
  2  

‫ باشد دریافت نمائید ابعاد آن‬fc  4000 psi ‫ و‬f y  60000 psi ‫ مومنت مقاومت دیزاین را برای گادر که‬:(5-8)‫مثال‬
.‫( نشان داده شده است‬5-14)‫در شکل‬

:‫ برای تعادل معادله درجه دوم را مینویسیم‬:‫حل‬


5.0660  0.854140.85c   1.20 c 2.5 
 0.00329000
 c 
:‫معادله فوق را ساده میسازیم‬
c  4.931c  6.460
2

c  6 in.
a  0.856  5.10 in.

(5-14)‫شکل‬

:‫تشنجات را محاسبه مینمائیم‬

53
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪ 6  2.5 ‬‬

‫‪ 0.003  0.00175 ‬‬
‫‪60‬‬
‫‪ s  ‬‬ ‫‪ 0.00207‬‬
‫‪ 6 ‬‬ ‫‪29000‬‬
‫‪f s  0.0017529000   50.75 ksi‬‬
‫‪As f s  As 2 f y‬‬

‫‪As 2 ‬‬
‫‪1.250.75  1.015 in.2‬‬
‫‪60‬‬
‫‪As1  5.06  1.015  4.045 in.2‬‬
‫‪ 24  6 ‬‬
‫‪t  ‬‬ ‫‪ 0.003  0.009  0.005   0.90‬‬
‫‪ 6 ‬‬
‫مقاومت مومنت دیزاین‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪5.10 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪M n  0.904.04560 24 ‬‬ ‫‪  1.250.7521.5  5863 in. - k  488.6 ft - k‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪‬‬

‫دیزاین گادرهای با سیخبندی دو گانه‪:‬‬

‫‪Design of Doubly Reinforced Beams:‬‬
‫باید بخاطر داشت که در اکثر گادرها میتوان فوالد کششی کافی بکار برد طوری که ضرورت به فوالد فشاری نباشد اما‬
‫اگر مورد ضرورت بود دیزاین آن بسیار ساده است‪ .‬مثال های )‪ (5-9‬و )‪ (5-10‬دیزاین گادرهای با سیخبندی دوگانه را‬
‫تشریح میکنند‪.‬‬

‫مثال)‪ :(5-9‬گادر مستطیلی را برای ‪ M D  325 ft - k‬و ‪ M L  400 ft - k‬دیزاین نمائید اگر ‪ f c  4000 psi‬و‬
‫‪ f y  60000 psi‬باشد‪ .‬ابعاد اعظمی مجاز گادر در شکل)‪ (5-15‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫حل‪:‬‬

‫شکل)‪(4-15‬‬

‫‪M u  1.2325  1.6400  1030 ft - k‬‬

‫‪   0.90‬را فرض مینمائیم‪:‬‬

‫‪Mu‬‬ ‫‪1030‬‬
‫‪Mn ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1144.4 ft - k‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0.90‬‬
‫با فرض مقدار اعظمی ممکنه فوالد کششی بدون فوالد فشاری مومنت مقاومت اسمی گادر را محاسبه مینمائیم‪:‬‬

‫‪54‬‬
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

 max from Appendix Table A.7  0.0181

As1  0.01811528  7.60 in.2
Mu
For   0.0181 from Appendix Table A.13  912
bd 2
M u1  9120.91528  9652608 in. - lb  804.4 ft - k
2

804.4
M n1   893.8 ft - k
0.90
M n2  M n  M n1  1144.4  893.8 ft - k  250.6 ft - k

:‫میبینیم که آیا فوالد ناحیه فشاری تسلیم میشود است یا خیر‬

a
7.660  8.94 in.
0.85415
8.94
c  10.52 in.
0.85
 10.52  3 
 s    0.003  0.00214  0.00207
 10.52 
.‫بنابرین فوالد ناحیه فشاری تسلیم شده است‬
Theoretical As required 
M n2 1225.6
 f y d  d   6028  3  2 in.
2

As f s  As 2 f y
As2 f s 260 Try
As 2    2 in.2
fy 60 2 #9 (2 in.2 )
As  As1  As 2
Try
As  7.6  2  9.60 in.2
8 #10(10.12 in.2 )
‫ که مساوی است به‬c ‫از معادله درجه دوم قیمت‬
 11.8  3  . a  9.43 in. ‫ و‬11.08 in.
 s    0.003  0.00224  0.00207 OK
 11.8 
 28  11.8 
t    0.003  0.00412  0.005
 11.8 
 250 
  0.65  0.00412  0.002   0.0083
 3 
  9.43  
M n  0.8310.12  260 28    2 60 25
  2  
 11906 in. - lb  992 ft - k  1030 ft - k N.G.

، M D  170 ft - k ‫( نشان داده شده است محدود گردیده اگر‬5-16)‫ یک گادری با ابعاد که در شکل‬:(5-10)‫مثال‬
.‫ باشد مقدار فوالد مورد ضرورت آنرا انتخاب نمائید‬f y  60000 psi ‫ و‬f c  4000 psi ، M L  225 ft - k
:‫حل‬
M u  1.2170  1.6225  564 ft - k

55
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

.   0.90 ‫با فرض اینکه‬

564
Mn   626.7 ft - k
0.90
M ax As1  0.01811520  5.43 in.2
Mu
For   0.0181  912 from Appendix Table A.13
bd 2
M u1  912 0.901520   4924800 in. - lb  410.4 ft - k
2

410.4
M n1   456 ft - k
0.90
M n2  626.7  456  170.7 ft - k

(5-16)‫شکل‬

:‫میبینیم که آیا فوالد ناحیه فشاری تسلیم میشود است یا خیر‬

a
As1 f y

5.4360  6.39 in.2
0.85 f cb 0.854 15
6.39
c  7.52 in.
0.85
 7.52  4 
 0.003  0.00140   0.00207  f s  0.0014029000  40.6 ksi
60
 s  
 7.52  29000

Theoretical As reqd 

M n2

12170.7   3.15 in.2 Try 4 #8 (3.14 in.2 )
f s d  d  40.6 20  4 
As f s  As 2 f y

As 2 
3.1540.6  2.13 in.2
60
As  As1  As 2  5.43  2.13  7.56 in.2 Try 6 #10 7.59 in.2 
.‫ ثابت میسازد که دیزاین قناعت بخش است یا خیر‬، ‫ و غیره‬ϵt ‫ و‬c ‫کنترول های آخری برای‬

‫ و‬f c  35 M P a، f y  420 MPa ‫( اگر‬5-17)‫ مانند شکل‬T ‫ مقاومت طراحی گادر‬:(5-11-SI Sys.)‫مثال‬

.‫ باشد را دریابید‬Es  200000 MPa

: Ac ‫ و‬T ‫ محاسبه‬:‫حل‬

56
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

T  3060 420   1285200 N

T 1285200
Ac    43200 mm 2
0.85 f c 0.8535
As 3060
   0.0185   min
bw d 300 550 
 0.0216 from Appendix Table B.7 OK
f c 35
 min    0.00352  0.0185 OK
4 f y 4420 
(5-17)‫شکل‬
1.4 1.4
  0.00333  0.0185 OK ‫یا‬
f y 420
:‫محاسبه مقاومت محاسبوی‬
43200
a  36 mm  h f  100 mm Stress block is entirely within flange.
1200
a 36
z  d   550   532 mm
2 2
M n  Tz
 0.91285200532  6153  108 N.mm  615.3 kN  m

(5-18)‫ مساحت فوالد مورد ضرورت را برای مقطع که در شکل‬، ‫ باشد‬M u  1225 kN  m ‫ اگر‬:(5-12-SI Sys.)‫مثال‬
.‫ از سطح فشاری قرار گیرد‬70 mm ‫ با فرض اینکه‬، ‫ فوالد فشاری باید الزم باشد‬.‫نشان داده شده دریافت نمائید‬
. Es  200000 MPa ‫ و‬f y 420 MPa ، f c  21 MPa

(5-18)‫شکل‬
:‫حل‬

57
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

1225
Mn   1361 kN  m
0.9
 max if singly reinforced  0.0135 from Appendix Table B.7
As1  0.0135350 700   3307 mm 2
M u1
 4.769 from Appendix Table B.8
bd 2

 
M u1  bd 2 4.769  
4.7690.93507002  736.1 kN  m
106
736.1
M n1   818 kN  m  M n  1361 kN  m  double reinforcem ent required.
0.9
M n 2  M n  M n1  1361  818  543 kN  m
:‫میبینیم که آیا فوالد ناحیه فشاری تسلیم میشود است یا خیر‬
a
3307 420  222.32 mm
0.8521350
222.32
c  261.55 mm
0.85
 261.55  70 
 0.003  0.00220 
420
 s    0.00210  compression steel yields
 261.55  200000
M n2 543  106
As reqd    2052 mm 2 use 3 #32 bars(2457 mm 2 )
f y d  d  700  70420
As  As1  As 2  3307  2052  5359 mm 2 use 6 #36 bars ( As  6036 mm 2 )

58
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫فصل هفتم‬

‫چسپش‪ ،‬طول های توسعوی و پیوندها‪:‬‬

‫‪Bond, Development lengths, and Splices:‬‬

‫قطع نمودن یا سیخ های خمشی‪:‬‬

‫گادرهای طرح شده تا این لحظه بر اساس مومنت های انتخاب شده اند‪ .‬این مومنت ها در قسمت وسطی گادر یا نزدیک‬
‫آن برای مومنت های مثبت و در نزدیک اتکاها برای مومنت های منفی رُخ داده اند‪ .‬در سایر نقاط گادر مومنت ها کمتر‬
‫اند‪ .‬هر چند میتوان ارتفاع گادر را در برخی قسمت ها نسبت به مومنت های انحنائی تغیر داد ولی معموال ً استفاده از‬
‫مقاطع منشوری اقتصادی تر است‪ .‬در موقع که مومنت های انحنایئ به حد کفایت کم باشد مقدار سیخ ها کاهش یافته یا‬
‫قطع میگردد‪ .‬چون فوالد قیمت است و صرفه جوئی در آن مصارف را کاهش میدهد‪.‬‬
‫اگر مومنت انحنائی ‪ %59‬از حد اکثر خود کاهش یابد تقریبا ً ‪ %59‬سیخ ها میتوانند قطع نشوند و یا به طرف‬
‫دیگر گادر بطرف باال و پائین قات شود‪ .‬به منظور این بحث گادر تحت بار وارده منتشره یکنواخت شکل)‪ (7-1‬در نظر‬
‫گرفته میشود این گادر ‪ 6‬عدد سیخ دارد و وقتیکه مومنت یک – سوم کاهش میابد دو سیخ قطع میشود و اگر مومنت باز‬
‫هم یک – سوم کم شود دو سیخ دیگر نیز قطع میشوند به منظور این بحث حد اکثر مومنت در سه قسمت مساوی با‬
‫خطوط افقی نشان داده شده تقسیم میشوند‪ .‬اگر دیاگرام مومنت با مقیاس ترسیم شود روش ترسیمی برای پیدا کردن نقاط‪،‬‬
‫قطع نظری مناسب است‪.‬‬
‫برای دیاگرام پارابولی شکل ذیل عبارات زیر میتوانند نوشته شوند و نصف طول های سیخ ‪ x1‬و ‪ x2‬نشان داده‬
‫شده در شکل حل شوند‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2 6‬‬‫‪2‬‬

‫‪x22‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2 6‬‬
‫‪2‬‬

‫برای دیاگرام مومنت های که شکل دیگری دارند عبارات ریاضیکی دقیق دیگر باید نوشته شود و یا از میتود‬
‫گرافیکی استفاده شود‪.‬‬

‫شکل)‪(7-1‬‬

‫‪59‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫در حقیقت ظرفیت مومنت نهائی دیزاین ‪ M n  As f y d  a 2‬دقیقا ً در تناسب با مساحت سیخ ها‬
‫چنانچه در مثال)‪ (7-1‬شرح داده شده تغیر نمیکند زیرا تغیرات در ارتفاع قطعۀ فشاری مانند مساحت فوالد تغیر میکند‬
‫گرچه تغیر آن چنان کم است که برای تمام کاربردهای عملی ظرفیت مومنت گادر را میتوان فرض کرد که مستقیما ً‬
‫متناسب با مساحت فوالد است‪.‬‬

‫مثال)‪ :(7-1‬برای گادر ساده با بارگذاری یکنواخت شکل ذیل نقاط نظری در هر انتها گادر را که دو سیخ میتواند قطع‬
‫شود و بعد نقاط را که دو سیخ دیگر بتواند قطع شود‪ ،‬را تعیین کنید‪ .‬در صورتیکه ‪ f c  3000 psi‬و‬
‫‪ f y  60000 psi‬باشد‪.‬‬

‫شکل)‪(7-2‬‬

‫حل‪ :‬وقتیکه گادر تنها ‪ 4‬سیخ داشته باشد‪.‬‬

‫‪a‬‬
‫‪As f y‬‬
‫‪‬‬
‫‪460  5.23‬‬
‫‪0.85 f cb‬‬ ‫‪0.85318‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5.23 ‬‬
‫‪M n  0.9460 27 ‬‬ ‫‪  5267 in. - k  439 ft - k‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫و قتیکه مومنت به ‪ 439 ft-k‬تنزیل میکند دو سیخ دیگر میتواند از لحاظ نظری قطع شوند و دو سیخ دیگر باقی میماند‪.‬‬
‫‪a‬‬
‫‪260  2.61‬‬
‫‪0.85318‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2.61 ‬‬
‫‪M n  0.9260 27 ‬‬ ‫‪  2775 in. - k  231 ft - k‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫وقتیکه مومنت به ‪ 231 ft-k‬تنزیل کند دو سیخ باقی میماند‪( .‬توجه نماید که ‪ ‬برای ‪ 6‬سیخ مساوی به‬
‫‪6‬‬
‫که کمتر از ‪  max  0.0136‬نظر به ضمیمه ‪ A.7‬و همچنان این قیمت ‪ ‬بزرگتر از ‪ min‬‬ ‫‪ 0.0123‬‬
‫‪1827 ‬‬
‫‪200‬‬
‫میباشد‪).‬‬ ‫‪ 0.0033‬‬
‫‪60000‬‬
‫مومنت در هر مقطع در گادر در فاصله ‪ x‬از اتکأ سمت چپ مانند زیر است‪.‬‬
‫‪ x‬‬
‫‪M  84 x  5.6 x  ‬‬
‫‪2‬‬
‫با استفاده ازین عبارات میتوان مکان نقاطیکه در گادر ‪ 439 ft-k‬و ‪ 231 ft-k‬است را تعیین نمود‪.‬‬

‫‪60‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫شکل)‪(7-3‬‬ ‫شکل)‪(7-4‬‬

‫تشنجات چسپش)‪:(Bond Stresses‬‬

‫فرضیه اصلی برای دیزاین عناصر آهنکانکریتی آنست که مطلقا ً نباید لغزش بین سیخ های فوالدی و کانکریت وجود‬
‫داشته با شد‪ .‬از طرف دیگر باید سیخ های فوالدی و کانکریت با هم چسپش نموده و مانند یک جسم واحد کار نمایند‪ .‬اگر‬
‫چسپش بین این دو مصالح وجود نداشته باشد و قسمت های آخر سیخ ها محکم نشوند باعث بیرون شدن سیخ از‬
‫کانکریت میگردد‪ .‬در نتیجه گادر آهنکانکریتی مانند یک گادر کانکریتی کار خواهد کرد‪ .‬و به محض اینکه در گادر‬
‫درز ایجاد شود بطور ناگهانی تخریب میشود‪.‬‬
‫واضح است که تشنجات چسپش در گادر آهنکانکریتی متغیر است زیرا مومنت های انحنائی در طول گادر‬
‫تغیر میکند‪ .‬هر قدر که میزان مومنت خمشی بیشتر باشد (در جاهای که نیروی برشی زیاد باشد) میزان تغیر نیروهای‬
‫کششی سیخ‪ ،‬و بدین ترتیب تشنجات چسپشی نیز بیشتر خواهد بود‪.‬‬
‫چیزیکه ممکن است چندان روشن نباشد این حقیقت است که تشنجات چسپشی (تشنجات مماسی) نیز به شدت‬
‫با گسترش درزهای کششی در کانکریت تحت تأثیر قرار گرفته در نقطه که درز بوجود میآید همه نیروی کششی طولی‬
‫بوسیله سیخ تحمل میشود‪ .‬در فاصله کمی در امتداد سیخ در نقطه ای دور از درز‪ ،‬سیخ و کانکریت با هم نیروی کششی‬
‫طولی را تحمل میکنند‪ .‬بدین ترتیب تشنجات مماسی (چسپشی) در اطراف کانکریت که در درز صفر بود‪ ،‬بشدت درین‬
‫فاصله کم تغیر خواهد کرد‪ ،‬زیرا نیروی کششی در سیخ تغیر میکند‪.‬‬
‫چسپش سیخ ها به کانکریت بواسطه عوامل متعددی صورت میگیرد‪ .‬از جمله چسپش کیمیاوی بین دو مصالح‬
‫اصطکاک بواسطه درشتی طبیعی سیخ ها‪ ،‬و حالت موجودیت رخ ها با فاصله نزدیک در اطراف سیخ در برابر‬
‫کانکریت را میتوان نامبرد‪.‬‬

‫شکل)‪ :(7-5‬قوه های عمل کننده از طرف کانکریت باالی سیخ و عکس العمل رخ های سیخ در برابر آن‪.‬‬

‫نیروهای مساوی و مخالف بین سیخ ها و کانکریت چنانچه در شکل)‪ (7-5‬نشان داده شده بوجود میآیند‪.‬‬
‫نیروهای داخلی بوسیله عمل تیغه ئی رخ ها )‪ (Wedging action of the ribs‬بر کانکریت اعمال میشوند‪ .‬آنها سبب‬
‫تشنجات کششی در قطعه استوانه ای کانکریت اطراف هر سیخ میشوند‪ .‬این استوانه تقریبا ً شبیه لوله کانکریتی پُر شده‬
‫با آب است که مخالف دیواره لوله فشار وارد میکند و سبب میشود دیواره در کشش قرار گیرد‪ .‬اگر این کشش خیلی زیاد‬
‫شود لوله شگافته میشود‪.‬‬
‫هر قدر سیخ ها نز دیک تر به هم فاصله گذاری شوند و پوشش کمتر باشد‪ ،‬استوانه کانکریتی دور هر سیخ‬
‫نازکتر خواهد بود و بیشتر احتمال دارد که تخریب درزی پیوستگی رُخ دهد‪.‬‬

‫‪61‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫شکل)‪ (7-6‬مثال های تخریب های پیوستگی را نشان میده که ممکن است برای مقادیر مختلف پوشش‬
‫کانکریتی و فاصله گذاری سیخ بوجود آید‪ .‬این مثال توسط ‪ MacGregor1‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪ )a‬پوشش کناری و نصف فاصله گذاری آزاد بین سیخ ها کوچکتر از قشر پائین‬

‫‪ )b‬قشری محافظوی با پوشش اضالع مساوی کناری و پائین کوچکتر از نصف‬

‫فاصله آزاد بین سیخ ها‬

‫‪ )c‬قشری محافظوی پائین کوچکتر از قشری محافظوی کنارها و کوچکتر از نصف‬

‫فاصله بین سیخ ها‪.‬‬

‫شکل)‪ :(7-6‬انواع تخریب های چسپش‪.‬‬

‫طول های توسعوی (مهاری) برای سیخ های کششی‬

‫‪Development lengths for Tension Reinforcing:‬‬
‫به این منظور گادر کنسول )‪ (Cantilever‬شکل)‪ (7-7‬در نظر گرفته میشود‪ .‬میتوان مشاهده نمود که مومنت اعظمی‬
‫در گادر و حد اکثر تشنجات سیخ های کششی در اتکأ قرار دارد‪ .‬از این لحاظ فاصله کوتاه از اتکأ مومنت صفر است‪.‬‬
‫بنابرین درین قسمت ها ضرورت به سیخ نیست شکل)‪ .(7-7-a‬مسلما ً اگر سیخ ها تا به شروع اتکأ جابجا شوند گادر‬
‫تخریب خواهد شد‪.‬‬
‫تشنجات س یخ ها قبل از اینکه سیخ ها قطع شوند بوسیله چسپش بین فوالد و کانکریت به کانکریت انتقال یابد‪.‬‬
‫درین حالت سیخ ها باید تا فاصله ای بداخل اتکأ و به طور کامل در گادر ادامه یابند تا محکم شوند‪ ،‬تا مقاومت شان باال‬
‫برود‪ .‬این فاصله را طول توسعوی یا طول مهاری ‪  d‬مینامند‪ .‬که در شکل)‪ (7-7-b‬نشان داده شده است‪ .‬این فاصله‬

‫‪1‬‬
‫‪MacGregor, J.G., 1997, Reinforced Concrete Mechanics and Design, 3rd ed. (Upper Saddle River, NJ:‬‬
‫‪Prentice-Hall), p.288.‬‬

‫‪62‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫میتواند به عنوان حد اقل طول توسعوی سیخ ها تعریف شود که الزم است تا به آنها امکان دهد تا نقطه حد سیالیت شان‬
‫به عالوه مقدار فاصله اضافی برای اطمینان عضو تحت فشار قرار گیرند‪.‬‬

‫(‪ (a‬درین حالت گادر در معرض تخریب قرار دارد‪.‬‬ ‫(‪ (b‬سیخ ها به اندازه ‪  d‬بداخل اتکأ امتداد یافته است‪.‬‬
‫شکل)‪(7-7‬‬

‫همانطوریکه قبال ً ذکر شد ‪ ACI‬برای چندین سال الزم دانست که طراحان تشنجات چسپشی را با فورمول به‬
‫اساس تغیر مومنت در گادر محاسبه کنند‪ .‬سپس مقادیر محاسبه شده تشنجات چسپشی مجاز در کود مقایسه میشوند‪.‬‬
‫اساسا ً مقاومت چسپشی بوسیله آزمایشات بیرون کشیدن اندازه گیری میشد‪ .‬سیخ در استوانه کانکریتی جابجا میشد واز‬
‫یک جک استفاده میگردید که مشخص شود چقدر نیرو برای بیرون کشیدن آن الزم است‪ .‬عیب این آزمایش در آنست که‬
‫کانکریت در فشار تخریب شده‪ ،‬از وقوع درز ها جلوگیری میشود‪ .‬در سالهای اخیر آزمایشات واقعی تری با گادر‬
‫صورت گرفته است و آئین نامه (کود) ‪ ACI‬عبارت طول توسعوی را اساسا ً بر مبنأ آزمایشات انستیتیوت ملی استندرد‬
‫تکنولوژی و دانشگاه تکزاس اجرا میکند‪ .‬طول های توسعوی برای سیخ های رخدار کششی نمیتواند کمتر از مقادیر‬
‫محاسبه شده با معادله )‪ ACI (12-1‬یا ‪ )30 cm( 12 in.‬باشد‪ .‬با وضع این منحیث دو معادله زیر مقادیر بر حسب‬
‫قطرهای سیخ ‪  d db ‬بدست می آید‪ .‬کاربرد این گونه جواب خیلی راحت است مثل قطر سیخ های ‪ 39‬و یا ‪49‬‬
‫وغیره‪.‬‬
‫‪3 f y  t e s ‬‬
‫‪d ‬‬ ‫‪db‬‬ ‫‪ACI Equation 12 - 1‬‬
‫‪40 f c  c  K tr ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪3 f y  t e s ‬‬
‫‪‬‬
‫‪d b 40 f c  c  K tr ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ db ‬‬
‫معادله فوق در واحدهای ‪:SI‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪d ‬‬ ‫‪y t e s‬‬
‫‪db‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪ c  K tr ‬‬
‫‪f c‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ db ‬‬
‫‪ - t‬ضریب محل سیخبندی )‪(Reinforcement location factor‬‬
‫‪ - e‬ضریب پوشش )‪(Coating factor‬‬
‫‪ - s‬ضریب اندازه سیخ ها )‪(Reinforcement size factor‬‬
‫‪ - ‬ضریب سنگدانه سبک )‪(Lightweight aggregate concrete factor‬‬
‫‪ - c‬اندازه فاصله گذاری یا قشر محافظوی )‪(Spacing or cover dimension, in.‬‬

‫معادله فوق تقریبا ً نصف الفب ای یونانی را در خود دارد مگر خیلی ساده از چیزی است که به نظر میرسد چرا‬
‫که چند جمله آن برابر به ‪ 1‬هستند و یا به سادگی بدست میآیند‪.‬‬
‫در پاراگراف زیر معادله فوق تشریح میشود و مقادیر آنها برای شرایط مختلف در جدول)‪ (7-1‬آورده شده‬
‫است‪.‬‬

‫‪63‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪ .1‬محل یا موقعیت سیخبندی )‪ :(Location of reinforcement‬سیخ های افقی که حد اقل ‪ 12 inch‬و یا‬
‫‪ 300mm‬کانکریت تازه در زیر شان ریخته شده باشد‪ ،‬چسپندگی بخوبی سیخ های که نزدیک قسمت پائین‬
‫کانکریت قرار میگیرند نخواهد بود‪ .‬این سیخ ها را سیخ های فوقانی مینامند‪ .‬در هنگام کانکریت ریزی‬
‫ویبراتور نمودن ‪ ،‬مقدار هوا و آب اضافی به سمت باالی کانکریت حرکت میکند که در بعضی قسمت ها ممکن‬
‫است زیر سیخ ها جمع شوند‪ .‬برعالوه ممکن است کانکریت در زیر سیخ ها نشست کند‪ .‬در نتیجه‪ ،‬کانکریت‬
‫با سیخ بخوبی نمی چسپد و به طول های توسعوی ضرورت میباشد‪ .‬برای به حساب آوردن این تأثیرات از‬
‫ضریب محل سیخ ‪  t ‬استفاده میشود‪.‬‬
‫‪ .2‬پوشش سیخ ها )‪ :(Coating of bars‬سیخ ها پوشیده شده با اپوکسی )‪ (epoxy coated bars‬برای حفاظت‬
‫فوالد از شرایط خورندۀ شدید مورد استفاده قرار میگیرد‪ ،‬مانند جاهای که مواد کیمیاوی ضد یخ بکار میرود‪.‬‬
‫عرشه های پ ل و سلب های پارکینگ در مناطق سرد درین طبقه بندی قرار میگیرد‪ .‬زمانیکه از این قشر‬
‫استفاده میشود چسپندگی کاهش میابد و طول های توسعوی باید زیاد شود در نتیجه‪  e  ،‬یا ضریب پوشش‬
‫(روکش) در این معادله بکار میرود‪.‬‬
‫‪ .3‬اندازه های سیخ )‪ :(Sizes of reinforcing‬اگر در یک عضو‪ ،‬از سیخ های با قطر کوچک استفاده شده‬
‫باشد‪ ،‬مجموع مساحت سطح طولی سیخ ها بزرگتر از حالتی خواهد بود که تعداد کمی سیخ ولی با قطر‬
‫بزرگتر باشد‪ ،‬در حالیکه هر دو نوع سیخ دارای عین مساحت عرضی هستند‪ .‬در نتیجه طول های توسعوی‬
‫الزم برای سیخ های کوچکتر با مساحت های چسپندگی سطح بزرگتر شان (در تناسب با سطوح مقطع شان)‬
‫کمتر از آنهای است که برای سیخ های با قطر بزرگتر الزم است‪ .‬این ضریب دلیل وجهی برای ضریب اندازه‬
‫سیخ ‪  s ‬است‪.‬‬
‫‪ .4‬پُر کننده های سبک )‪ :(Lightweight aggregates‬وزن کانکریت را میتوان با عوض کردن سنگدانه های‬
‫سبک بجای سنگدانه های معمولی تا مقدار زیاد کم ساخت‪ .‬معموال ً در نتیجه استفاده از این نوع سنگدانه ها‬
‫مانند ِگل منبسط شده )‪ ، (expanded clay‬رُس مطبق )‪ ، (Shale‬تفاله آهنگدازی )‪ ،(Slag‬مقاومت پائینتر‬
‫کانکریت بدست خواهد آمد‪ .‬این نوع کانکریت دارای مقاومت جدا شدن )‪ (Splitting strength‬ضعیف دارند‬
‫و بنابرین طول های توسعوی بزرگتری الزم دارند‪   .‬ضریب سنگدانه سبک است‪.‬‬
‫‪ .5‬فاصله گذاری سیخها )‪ :(Spacing of bars or cover dimension‬فاصله گذاری سیخ ها یا اندازه های‬
‫پوشش‪ ،‬اگر پوشش کانکریت یا فاصله آزاد بین سیخ ها خیلی کم باشد‪ ،‬کانکریت ممکن است کامال ً شگافته‬
‫شود‪ .‬همانطوریکه قبال ً در شکل)‪ (7-6‬نشان داده شده است‪ .‬این شرایط دلیل مؤجه ای است نسبت به جمله‬
‫‪ . c  Ktr  db‬این عبارت ضریب سیخ بندی عرضی )‪ (Transverse reinforcement factor‬نامیده‬
‫میشود‪ .‬در معادله ‪ c‬فاصله کمتر از وسط سیخ به نزدیک ترین سطح کانکریت یا نصف فاصله مرکز به‬
‫مرکز سیخ ها را نشان میدهد‪.‬‬
‫در عبارت زیر‪ K tr ،‬بنام شاخص سیخبندی عرضی )‪ (Transverse Reinforcemt Index‬یاد میگردد‪ ،‬که‬
‫برای محاسبه توضیع بست ها و گره ها در سراسر سطوح قابل شکافتن بکار میرود‪.‬‬
‫‪A f‬‬
‫‪Ktr  tr yt‬‬
‫‪1500sn‬‬
‫‪ - Atr‬مجموع مساحت مقاطع عرضی تمام سیخ های عرضی که فاصله مرکز – تا – مرکز آن ‪ s‬بوده و دارای مقاومت‬
‫حد سیالیت ‪ f yt‬باشد‪.‬‬
‫‪ -n‬تعداد سیخ های که در سراسر سطح قابل شکافتن توسعه میابد‪.‬‬
‫به منظور سادگی محاسبات‪ ،‬کود در بخش ‪ ACI 12.2.3‬مقدار استفاده از ‪ Ktr  0‬را اجازه میدهد‪ٰ .‬‬
‫حتی اگر‬
‫‪c  K tr‬‬
‫بکار رفته در معادله را تا حد اکثر مقدار ‪ 2.5‬محدود‬ ‫سیخ های عرضی موجود باشد‪ ACI 12.2.3 .‬مقدار‬
‫‪db‬‬
‫میکند‪.‬‬
‫محاسبات مورد بحث در بکارگیری )‪ ACI (12-1‬کامال ً ساده بوده و در مثال)‪ (7-2‬تشریح میگردد‪.‬‬
‫معادله فوق در واحدهای ‪:SI‬‬
‫‪A f‬‬
‫‪K tr  tr yt‬‬
‫‪10sn‬‬

‫‪64‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫جدول)‪ :(7-1‬ضریب های برای سیخ های رخدار در کشش )‪.(ACI 12.2.4‬‬
‫)‪ = t (1‬ضریب محل سیخبندی‬
‫برای سیخبندی های عناصریکه بیش از ‪ 12 in.‬کانکریت تازه در زیر طول های توسعوی یا پیوند ها ریخت گردد‪1.3 -----------------------.‬‬
‫برای انواع دیگری سیخبندی ها‪1.9 -----------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
‫)‪ = e (2‬ضریب پوشش‬
‫برای سیخ های که پوشش اپوکسی شده اند و یا سیخ های با قشر محافظوی کمتر از ‪ 3db‬ویا با فاصله گذاری کمتر از ‪1.5 --------------- 6db‬‬
‫تمام سیخ های اپوکسی شده و یا سیخ های دیگر‪1.2 -------------------------------------------------------------------------------------‬‬
‫سیخ های که پوشش نشده باشند ‪1.9 ----------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
‫)‪ = s (3‬ضریب اندازه سیخ ها‬
‫برای سیخ های رخدار نمبر ‪ 6‬و کوچکتر از آن ‪9.8 ------------------------------------------------------------------------------------‬‬
‫برای سیخ های نمبر ‪ 7‬و بزرگتر از آن ‪1.9 --------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
‫در واحد های ‪:SI‬‬
‫برای سیخ های رخدار نمبر ‪ 19‬و کوچکتر از آن‪9.8 -----------------------------------------------------------------------------------‬‬
‫برای سیخ های نمبر ‪ 22‬و بزرگتر از آن ‪1.9 -------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
‫)‪ =  (4‬ضریب کانکریت سبک وزن‬
‫هرگاه کانکریت دارای مصالح سنگی سبک باشد‪1.3 -----------------------------------------------------------------------------------‬‬
‫دریافت نمود‪.‬‬ ‫وقتیکه قیمت ‪ fct‬مشخص باشد ‪ λ‬را میتوان از رابطه ‪f c f ct‬‬
‫میباشد‪ .‬ولی نباید کمتر از ‪ 1‬گردد‪.‬‬ ‫در واحدهای ‪fc 1.8 fct ، SI‬‬
‫وقتیکه کانکریت با وزن نورمال بکار رود ‪1.9 -----------------------------------------------------------------------------------------‬‬
‫)‪ = c (5‬اندازه فاصله گذاری یا قشر محافظوی‬
‫فاصله از مرکز ثقل سیخ الی نزدیکرین سطح کانکریت‪ ،‬یا نیم چند فاصله مرکز تا مرکز سیخ هایکه قرار است توسعه داده شوند‪ .‬البته کمترین‬
‫آنرا استفاده مینمائیم‪.‬‬

‫مثال)‪ :(7-1‬طول های توسعوی را برای سیخ های تحتانی ‪ 8#‬بدون پوشش که در شکل)‪ (7-8‬نشان داده دریافت نمائید‪.‬‬
‫در صورتیکه ‪ f y  60000 psi‬و ‪ f c  3000 psi‬باشد‪.‬‬
‫‪ )a‬اگر ‪ Ktr  0‬فرض شود‪.‬‬
‫‪ )b‬از قیمت محاسبه شده ‪ K tr‬استفاده نمائید‪.‬‬

‫شکل)‪(7-8‬‬
‫حل‪ :‬از جدول)‪:(7-1‬‬
‫‪  t  1‬برای سیخ های تحتانی‬
‫‪  e  1‬برای سیخ های بدون پوشش‬
‫‪  s  1‬برای سیخ های نمبر ‪8‬‬
‫‪   1‬برای کانکریت با وزن نورمال‬
‫‪ = c‬قشر محافظوی کناری از مرکز سیخ ها = ‪2.5 in.‬‬
‫‪1.5 in. ‬‬
‫مناسبتر است‬
‫‪ = c‬نیم چند فاصله مرکز تا مرکز سیخ ها = ‪‬‬

‫‪65‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪ )a‬با استفاده از معادله )‪ ACI (12-1‬با در نظرداشت ‪: Ktr  0‬‬

‫‪c  Ktr 1.5  0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1.5  2.5‬‬ ‫‪OK‬‬
‫‪db‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪3 f y  t e s   3   60000  1111‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 55 diameters‬‬
‫‪db 40 f c c  K tr‬‬ ‫‪ 40   3000 ‬‬ ‫‪1.5‬‬
‫‪db‬‬
‫‪ )b‬با استفاده از قمیت محاسبه شده ‪: K tr‬‬
‫‪A f‬‬
‫‪K tr  tr yt ‬‬
‫‪20.1160000  0.367‬‬
‫‪1500 sn‬‬ ‫‪150083‬‬
‫‪c  K tr 1.5  0.367‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1.867  2.5‬‬ ‫‪OK‬‬
‫‪db‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ d  3   60000  1111‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 44 diameters‬‬
‫‪d d  40   3000  1.867‬‬

‫برای دریافت طول های توسعوی‪ ،‬دو مشخصه دیگر نیز وجود دارد که درنظر گرفته شود‪:‬‬
‫‪ -1‬بخش ‪ 12.1.2‬کود بیان میکند که مقادیر ‪ f c‬بکار رفته در معادالت‪ ،‬نمیتواند بیشتر از ‪ 100 psi‬یا ‪25/3‬‬
‫‪ MPa‬باشند‪( .‬این محدودیت از آن جای تحمیل میشود که هنوز روی سیخ های توسعوی در کانکریت با‬
‫مقاومت باال‪ ،‬تحقیق کافی صورت نگرفته است تا مقادیر باالتر ‪ f c‬را توجیه میکند که به مقادیر کوچکتر‬
‫‪  d db‬منتج خواهد شد‪).‬‬
‫‪ -2‬وقتی مقدار سیخ های خمشی تهیه شده بیشتر از مقدار نظری شود‪ .‬و در حالتی که مشخصات فنی بکار برده‬
‫شود که به ویژه نیازی نداشته باشد‪ ،‬طول های توسعوی بر اساس ‪ f y‬باشد‪ .‬مقدار ‪  d db‬طبق ‪12.2.5‬‬
‫‪ ACI‬میتواند در ‪ As , required As , provided1‬ضرب شود‪ .‬این ضریب کاهش برای سیخ های توسعوی در‬
‫اتکاها برای سیخ های مثبت‪ ،‬برای انقباض و سیخ حرارتی و برای چند شرط دیگر که در ‪ R12.2.5‬ذکر شده‬
‫اند نباید بکار برده شود‪.‬‬

‫بجای استفاده معادله )‪ ACI (12-1‬برای محاسبه طول های توسعوی‪ ACI ،‬در بخش ‪ 12.2‬استفاده از روش‬
‫ساده تری را برای شرایط خاص میداند‪ .‬با این روش تصدیق میکند که در وضعیت های با مقدار خیلی زیاد‪ ،‬طراحان‬
‫مقادیر پوشش و فاصله گذاری سیخ ها را که به مقدار ‪ c  Ktr  db‬برابر با حد اقل ‪ 1.5 in.‬میشود‪ ،‬را بکار برند‪ .‬با‬
‫بکار بردن این مقدار و مقادیر مناسب ‪ ، s‬عبارت جدول)‪ (7-2‬تعیین گردیده است‪.‬‬

‫اگر حد اقل پوشش برابر ‪ d b‬و حد اقل فاصله گذاری آزاد بین سیخ ها ‪( 2d b‬یا حد اقل فاصله گذاری آزاد‬
‫سیخ ها برابر با ‪ d b‬همراه با حد اقل چنگک ها یا بست ها) استفاده شود عبارات جدول)‪ (7-2‬میتوانند بکار روند در‬
‫غیر آن الزمست معادله )‪ ACI (12-1‬بکار برده شود‪.‬‬

‫مؤلف )‪ (McCormac‬توصیه میکند معادله )‪ (12-1‬برای محاسبه طول های توسعوی استفاده شود‪ .‬در‬
‫بکارگیری این معادله ممکن است شما ‪ K tr  0‬را فرض بگیرید‪ .‬ازین به بعد مؤلف معادله )‪ (12-1‬را با ‪Ktr  0‬‬
‫برای همه کاربرد ها در این فصل بکار میبرد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫مساحت سیخهای تهیه شده = ‪ , As , provided‬مساحت سیخهای الزم = ‪As , required‬‬

‫‪66‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫جدول)‪ :(7-2‬معادالت ساده شده طول های توسعوی‬

‫سیخ ها ‪ 7#‬و بزرگتر‬ ‫سیخ های ‪ #6‬و‬
‫فاصله گذاری و قشر محافظوی‬
‫از آن‬ ‫کوچکتر از آن‬
‫فاصله گذاری آزاد بین سیخهایکه‬
‫قرار است توسعه یابند ویا پیوند‬
‫گردد کمتر از ‪ d b‬نباشد‪ ،‬پوشش‬
‫محافظوی کمتر از ‪ d b‬نباشد‪،‬‬
‫گژدمک ها یا بست ها در سراسر‬
‫‪d‬‬ ‫‪f  ‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪f  ‬‬ ‫‪  d‬کمتر از کمترین توصیه کود‬
‫‪ y t e‬‬ ‫‪ y t e‬‬
‫‪db‬‬ ‫‪20 f c‬‬ ‫‪dd‬‬ ‫‪25 f c‬‬ ‫نباشد‪.‬‬
‫ویا‬
‫فاصله گذاری آزاد سیخاهایکه‬
‫توسعه میابند یا پیوند میشوند‬
‫کمتر از ‪ 2db‬نباشد و پوشش‬
‫کمتر از ‪ d b‬نباشد‪.‬‬
‫‪ d 3 f y t e‬‬ ‫‪ d 3 f y t e‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫در حاالت دیگر‬
‫‪db‬‬ ‫‪40 f c‬‬ ‫‪db‬‬ ‫‪50 f c‬‬

‫مثال)‪ :(7-3‬طول های توسعوی مورد ضرورت را برای سیخ های اپوکسی شده نمبر ‪ 7‬قرار شکل)‪ (7-9‬را دریافت‬
‫نمائید‪ ،‬در صورتیکه کانکریت با وزن نورمال ‪ f y  60000 psi ،‬و ‪ f c  3500 psi‬باشند‪.‬‬
‫‪ )a‬با استفاده از معادله ساده شده جدول)‪.(7-2‬‬
‫‪ )b‬با استفاده از معادله مکمل )‪ ACI (12-1‬با قیمت محاسبه شده ‪. K tr‬‬
‫‪ )c‬با استفاده از معادله )‪ ACI (12-1‬با ‪. Ktr  0‬‬

‫شکل)‪(7-9‬‬
‫حل‪ :‬با مراجعه به جدول)‪(7-1‬‬
‫‪  t  1‬برای سیخ های تحتانی‬
‫‪  e  1.5‬برای سیخ های پوشش اپوکسی شده با فاصله گذاری آزاد کوچکتر از ‪6d b‬‬
‫‪ t e  11.5  1.5  1.7‬‬ ‫‪OK‬‬
‫‪  s  1‬برای سیخ های ‪ 7#‬و بزرگتر‬
‫‪   1‬برای کانکریت نورمال وزن‬
‫‪ = c‬پوشش = ‪3in.‬‬
‫‪1.5 in. ‬‬
‫مناسبتر است‬
‫‪ = c‬نیم چند فاصله بین مرکز تا مرکز سیخ ها = ‪‬‬

‫‪67‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪ )a‬با استفاده از معادله ساده شده‬

‫‪d‬‬ ‫‪f t e  6000011.51‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 76 diameters‬‬
‫‪db‬‬ ‫‪20 f c‬‬ ‫‪20 3500‬‬

‫‪ )b‬با استفاده از معادله مکمل )‪ ACI (12-1‬با قیمت محاسبه شده ‪K tr‬‬

‫‪K tr ‬‬
‫‪Atr f yt‬‬
‫‪‬‬
‫‪20.1160000  0.367‬‬
‫‪1500sn‬‬ ‫‪150064‬‬
‫‪c  K tr 1.5  0.367‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 2.13  2.50‬‬ ‫‪OK‬‬
‫‪db‬‬ ‫‪0.875‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪3 f y  t e s   3   60000  11.511‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 54 diameters‬‬
‫‪d b 40 f c c  K tr‬‬ ‫‪ 40   3500 ‬‬ ‫‪2.13‬‬
‫‪db‬‬

‫‪ )c‬با استفاده از معادله )‪ ACI (12-1‬با ‪Ktr  0‬‬

‫‪c  K tr 1.5  0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1.71  2.50‬‬ ‫‪OK‬‬
‫‪db‬‬ ‫‪0.875‬‬
‫‪ d  3   60000  11.511‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 67 diameters‬‬
‫‪d b  40   3500 ‬‬ ‫‪1.71‬‬

‫مثال)‪ :(7-4‬مقدار الزمی فوالد برای گادر کانکریتی سبک وزن که در شکل)‪ (7-10‬نشان داده شده است‪2.88 in.2 ،‬‬
‫است‪ .‬دریافت نمائید طول های توسعوی یا مهاری برای سیخ های ‪ 8#‬بدون پوشش‪ ،‬اگر ‪ f y  60000 psi‬و‬
‫‪ f c  3500 psi‬باشد‪.‬‬

‫‪ )a‬با استفاده از معادله ساده شده‪.‬‬

‫‪ )b‬با استفاده از معادله مکمل )‪ ACI (12-1‬با قیمت محاسبه شده ‪. K tr‬‬
‫‪ )c‬با استفاده از معادله )‪ ACI (12-1‬باد ‪. Ktr  0‬‬

‫شکل)‪(7-10‬‬
‫حل‪ :‬با مراجعه به جدول)‪(7-1‬‬
‫‪  t  1.3‬برای سیخ های فوقانی‬
‫‪  e  1‬برای سیخ بدون پوشش یا )‪(Uncoated‬‬
‫‪ t t  1.31  1.3  1.7 OK‬‬

‫‪68‬‬
Reinforced Concrete ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫ و بزرگتر از آن‬3# ‫ برای سیخ‬ s  1

‫ برای کانکریت های سبک وزن‬  1.3
3in. = ‫= پوشش‬c

‫مناسبتر است‬
 2 in. = ‫ = نیمی از فاصل ٔه مرکز تا مرکز سیخ ها‬c

‫) با استفاده از معادله ساده شده‬a

d f    600001.311.3
 y t e   86 diameters
db 20 f c 20 3500
d
‫برای سیخ های زیاد کاهش میآبد‬
db
 2.88 
  86  79 diameters
 3.14 
K tr ‫ با قیمت محاسبه شده‬ACI (12-1) ‫) با استفاده از معادله مکمل‬b

Ktr 
Atr f yt

20.1160000  0.275
1500sn 150084
c  Ktr 2  0.275
  2.275  2.5 OK
db 1
d 3 f y  t e s   3   60000  1.3111.3
      57 diameters
d b 40 f c c  K tr  40   3500  2.275
db
d
‫برای سیخ های زیاد کاهش میآبد‬
db
 2.88 
  57   52 diameters
 3.14 

Ktr  0 ‫ باد‬ACI (12-1) ‫) با استفاده از معادله‬c

c  K tr 2  0
  2  2.5 OK
db 1
 d  3   60000  1.3111.3
     64 diameters
db  40   3500  2
d
‫برای سیخ های زیاد کاهش میآبد‬
db
 2.88 
  64  59 diameters
 3.14 

69
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫چنگک ها )‪:(Hooks‬‬
‫در صورت که فضای کافی برای توسعه سیخ های کششی بصورت مستقیم موجود نباشد‪ ،‬میتوان از چنگک ها یا‬
‫)‪ (Hooks‬استفاده نمود‪( .‬برای اهداف مهار ساختن سیخ های فشاری استفاده از چنگک ها بی فایده تلقی گردیده است‪).‬‬
‫شکل)‪ (7-11‬جزئیات چنگک های استاندرد ‪ 90‬و ‪ 180‬را نشان میدهد‪ .‬و در بخش های ‪ 7.1‬و ‪ 7.2‬کود‬
‫‪ ACI‬هریک چنگک ‪ 90‬ادامه داده شده در انتهای آزاد به اندازه ‪ 12db‬یا چنگک ‪ 180‬با ادامهٔ ‪ 4db‬مگر نه کمتر‬
‫از ‪ 2.5 in.‬میتواند در انتهای آزاد استفاده شود‪ .‬شعاع و قطرهای نشان داده شده بداخل خم ها اندازه میشود‪.‬‬
‫اندازه های داده شده چنگک ها برای محافظت عناصر در مقابل شکستن کانکریت و یا سیخ ها بدست آمده مهم‬
‫نیست که کانکریت دارای کدام مقاومت‪ ،‬قطر سیخ ها و تشنجات سیخ ها چقدر باشد‪.‬‬

‫شکل)‪(7-11‬‬

‫طول توسعوی ضروری برای چنگک ها مستقیما ً متناسب با قطر سیخ است‪ .‬این به دلیل مقدار زیاد تشنجات‬
‫فشاری در کانکریت در داخل چنگک است که بوسیله ‪ d b‬تحت تأثیر قرار میگیرد‪ .‬برای تعیین طول های توسعوی‬
‫ضروری برای چنگک های استندرد‪ ACI 12.5.2 ،‬محاسبه طول توسعه اصلی ‪ ‬را الزم میداند که برای سیخ با‬
‫‪ f y  60000 psi‬برابر است به‪:‬‬
‫‪0.02 e f y db‬‬
‫‪ dh ‬‬
‫‪f c‬‬
‫قیمت ‪  dh‬مطابق ‪ ACI‬کود بخش ‪ 12.5.1‬نباید کمتر از ‪ 6 in.‬و ‪ 8d b‬برای سیخ های رخدار‪  e ،‬در این‬
‫افاده به اندازه ‪ 1.2‬گرفته میشود و ‪   1.3‬برای جغل های سبک کانکریت‪ .‬برای حاالت دیگر ‪  e‬و ‪ ‬مساوی به‬
‫یک گرفته میشود‪.‬‬

‫در سیستم ‪:SI‬‬

‫‪0.24 e f y db‬‬
‫‪ dh ‬‬
‫‪f c‬‬

‫‪70‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫طول توسعوی ‪  dh‬از مقطع بحرانی سیخ تا انتهای بیرونی یا لبه چنگک ها اندازه گیری میشود‪.‬‬
‫ضرایب اصالحی که میتواند بطور متوالی به ‪  dh‬ضرب شوند در بخش ‪ 12.5.3‬کود ذکر شده و به‬
‫پاراگراف های فرعی از )‪ (a‬تا )‪ (d‬خالصه گردیده است‪.‬‬

‫پوشش )‪ :(Cover‬وقتیکه چنگک از سیخ های ‪ 11#‬یا کوچکتر ساخته میشود و مقادیر پوشش کناری(عمود‬ ‫(‪)a‬‬
‫به سطح چنگک ها) که کمتر از ‪ 2.5 in.‬نباشد و جائیکه دنباله های سیخ بعد از چنگک های ‪ 90‬کمتر از‬
‫‪ 2 in.‬نباشد‪ ،‬ضرب در ‪ 9.7‬میشود‪.‬‬
‫بست ها یا گژدمک ها )‪ :(Ties or stirrups‬وقتی چنگک ها از سیخ های ‪ 11#‬و کوچکتر از آن به شکل‬ ‫(‪)b‬‬
‫عمودی و یا افقی داخل گژدمک ها یا بست ها در امتداد طول توسعوی شان محصور باشد و سیخ ها نه‬
‫دورتر از ‪ 3d b‬فاصله گذاری میشوند ( ‪ d b‬قطر سیخ های چنگک شده است)‪ ،‬ضرب در ‪ 9.8‬میشود‪.‬‬
‫وقتییکه چنگک های ساخته شده از سیخ های ‪ 11#‬یا کوچکتر از آن عمودی یا افقی داخل چنگک ها در‬ ‫(‪)c‬‬
‫امتداد طول توسعوی شان توسط گژدمک ها بسته شده باشد و سیخ ها نه دورتر از ‪ 3d b‬فاصله گذاری‬
‫میشوند‪ .‬ضرب ‪ 9.8‬میگردد‪.‬‬
‫جائیکه مقدار سیخ پیش بینی شده بیشتر از مقدار نظری الزم باشد‪ .‬چنگک و طول توسعوی برای سیخ ها به‬ ‫(‪)d‬‬
‫اساس ‪ f y‬ضرورت نیست‪ .‬میتوان ‪  dh‬را ضرب ‪ As , required As , provided‬نمود‪.‬‬

‫اگر هر دو پوشش های کناری یا قشرهای محافظوی باال و پائین کم باشند خطر تخریب جدا شدن )‪(Splitting‬‬
‫بسیار زیاد است‪ .‬بنابرین کود بیان میدارد وقتیکه پوشش های باال‪ ،‬پائین و کناری از ‪ 2.5 in.‬در کنارهای که امتداد نمی‬
‫یابند بکار میروند‪ ،‬چنگک داخل گژدمک ها نه دورتر از ‪ 3d b‬در قسمت طول توسعوی ‪  dh‬خواهد بود‪ .‬و برای‬
‫ضریب اصالحی ‪ 9.8‬ضرورت نیست‪.‬‬

‫شکل)‪(7-12‬‬

‫‪71‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫شکل)‪(7-13‬‬

‫مثال)‪ :(7-5‬طول توسعوی مورد ضرورت برای سیخ های اپوکسی شده گادر که در شکل ذیل نشان داده شده است‪،‬‬
‫دریافت نمائید‪.‬‬

‫(‪ )a‬اگر سیخ مستقیم باشند‪ ،‬و ‪ K tr  0‬فرض شود‪.‬‬

‫(‪ )b‬اگر از یک چنگک ‪ 180 ‬استفاده گردد‪.‬‬
‫(‪ )c‬اگر از یک چنگک ‪ 90 ‬استفاده گردد‪.‬‬

‫‪ 6‬عدد سیخ ‪ 9#‬که در که در شکل نشان داده شده است‪ ،‬به حیث سیخ های فوقانی تصور میگردد‪ .‬که ‪f c  4000 psi‬‬
‫و ‪ f y  60000 psi‬است‪.‬‬

‫شکل)‪(7-14‬‬
‫حل‪:‬‬
‫(‪ )a‬سیخ های مستقیم‬
‫‪  t  1.3‬برای سیخ های فوقانی‬
‫‪  e  1.5‬برای سیخ های پوشش شده با قشر محافظوی ‪  3d b‬و یا فاصله گذاری آزاد ‪ 6d b‬‬
‫‪ 1.7 ،  t e  1.31.5  1.95  1.7‬را استفاده مینماییم‪.‬‬
‫‪  s  1‬برای سیخ های ‪9#‬‬
‫‪   1‬برای کانکریت های با وزن نورمال‬
‫‪ c  2.5 in.‬برای پوشش های کناری‬
‫‪‬‬
‫مناسبتر است‬
‫‪ = c‬نیمی از فاصل ٔه مرکز تا مرکز سیخ ها = ‪ 2.25 in.‬‬

‫‪72‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪c  K tr 2.25  0‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ 1.99  2.5‬‬
‫‪db‬‬ ‫‪1.128‬‬
‫‪ d  3   60000  1.7 11‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 61 diameters‬‬
‫‪d b  40   4000  1.99‬‬
‫‪ d  611.128  69 in.‬‬

‫(‪ )b‬با استفاده از چنگک های ‪ 180 ‬بخاطر باید داشت که ‪   1.2‬برای چنگک های پوشش شده اپوکسی‬
‫مطابق به بخش ‪ 12.5.2‬کود ‪ ACI‬میباشد‪.‬‬

‫شکل)‪(7-15‬‬

‫(‪ )c‬با استفاده از چنگک های ‪ 90 ‬مطابق شکل)‪(7-16‬‬

‫وقتیکه پوشش کناری کوچکتر از ‪ 2.5 in.‬باشد‪.‬‬
‫‪ dh  26‬‬

‫شکل)‪(7-16‬‬

‫طول های توسعوی برای سیخ های فشاری‪:‬‬

‫‪Development Lengths for Compression Bars:‬‬
‫معلوماتی زیادی در مورد تشنجات چسپشی (مماسی) و طول های توسعوی برای فوالد فشاری در دسترس نیست‪ .‬با این‬
‫همه واضح است که طول توسعوی کوچکتر از طول های سیخ های کششی خواهد بود‪ .‬یک دلیل آن اینست که درزهای‬
‫کششی وجود ندارد تا به لغزش کمک کند و دلیل دیگر این که دو سر سیخ ها که به کانکریت اتکأ میکند به ازدیاد بار‬
‫چسپش کمک میکند‪.‬‬
‫کود )‪ (12.3.2‬بیان میکند که حد اقل طول های توسعوی برای سیخ های فشاری نمیتواند کمتر از مقدار‬
‫محاسبه شده عبارت زیر باشد‪.‬‬
‫‪0.02 f y d b‬‬
‫‪ dc ‬‬ ‫‪ 8 in.‬نه کمتر از ‪ 0.0003 f y d b‬‬
‫‪f c‬‬
‫و در سیستم ‪:SI‬‬

‫‪73‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪0.02 f y d b‬‬
‫‪ dc ‬‬ ‫‪ 200 mm‬نه کمتر از ‪ 0.0003 f y d b‬‬
‫‪f c‬‬
‫اگر بیش از آن چیزی که در این تحلیل خواسته شده است فوالد فشاری بکار برده شود ‪  dh‬ممکن است‬
‫ضرب در ‪ As , required As , provided‬شود‪.‬‬
‫اگر سیخ های توسط بست یا گژدمک مارپیچ )‪ (Spiral‬نه کمتر از قطر ‪ 1 4 in.‬و به فاصله نه بشتر از ‪4 in.‬‬
‫و یا داخل چنگک های ‪ 4#‬فاصله داده شده نه بیشتر از ‪ 4 in.‬بسته شوند‪ .‬مقدار ‪  db‬میتواند ضرب در ‪ 9.75‬شود‪ .‬در‬
‫هیچ حالت طول ها توسعه یافته از ‪ (20 cm) 8 in.‬کمتر باشد‪.‬‬
‫از اینرو‬
‫‪  8 in.‬ضرایب اصالح شده ‪ d   db ‬‬

‫مثال)‪ :(7-6‬در سیخ های پایه شکل فوق نیرو ها به تهداب توسط سیخ های اتصالی ‪ 9#‬انتقال میابد‪ ،‬طول های توسعه یافته‬
‫مورد نیاز برای سیخ های اتصالی را دریافت نمائید‪.‬‬

‫(‪ )a‬بطرف پائین در تهداب‬

‫(‪ )b‬بطرف باال در پایه اگر ‪ f y  60000 psi‬باشد‪.‬‬

‫حل‪:‬‬
‫(‪ )a‬بطرف پائین در تهداب‬
‫‪ dc ‬‬
‫‪0.02d b f y‬‬
‫‪‬‬
‫‪0.021.12860000  24.71 ‬‬
‫‪f c‬‬ ‫‪3000‬‬
‫‪ dc  0.00031.12860000  20.30‬‬

‫به این ترتیب ‪  dc  24.71  25‬شد‪ ،‬در حالیکه هیچ ضرایب اصالح شده قابل اعمال وجود ندارد‪ .‬تحت هیچ‬
‫شرایط ‪  d‬نمیتواند کمتر از ‪ 8 in.‬باشد‪.‬‬

‫‪d ‬‬
‫‪0.021.12860000  19.14‬‬
‫‪5000‬‬
‫‪ d  0.00031.12860000  20.30 ‬‬

‫باینترتیب ‪(  d  20.30  21‬که نمیتواند کمتر از ‪ 8‬باشد)‪ ،‬در حالیکه هیچ ضرایب اصالح شده قابل اعمال‬
‫وجود ندارد‪( .‬جواب‪ :‬سیخ های اتصالی را ‪ 25‬بطرف پائین در تهداب و ‪ 21‬بطرف باال ادامه میابند‪).‬‬

‫شکل)‪(7-17‬‬

‫‪74‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫پیوند های سیخ در اجزای انحنائی‪:‬‬

‫‪Bar Splices in Flexural Members:‬‬
‫پیوند های ساحوی سیخ ها به دلیل محدودیت های طول سیخ های موجود‪ ،‬نیاز در درزهای ساختمانی‪ 1‬و تغیرات از‬
‫سیخ های بزرگ به کوچکتر ضروری میباشد‪ .‬اگر چه فابریکه های تولید فوالد معموالً سیخ ها را به طول های ‪60 ft‬‬
‫تولید میکنند غالبا ً در ساحه کار‪ ،‬کار با سیخ های کوتاه تر راحتر میباشد‪ .‬بنابرین ایجاب میکند‪ ،‬پیوند های معمولی بکار‬
‫برده شود‪.‬‬
‫خواننده باید به دقت توجه نماید که کود ‪ ACI‬در بخش )‪ 1.2.1(h‬و ‪ 1.2.14.1‬به وضوح بیان میدارد که‬
‫طراحان برای مشخص کردن انواع و محل پیوند برای سیخ های تقویتی مسؤل اند‪.‬‬
‫رایجترین روش پیوند کردن سیخ های ‪ 11#‬و کوچکتر فقط به پهلو گذاشتن سیخ ها میباشد‪ .‬سیخ های پهلو به‬
‫پهلو شده ممکن است از یکدیگر جدا ب اشند یا به هم متصل شوند‪ .‬پیوند های اتصالی بشتر ترجیع داده میشود زیرا سیخ‬
‫ها میتوانند با یکدیگر با سیم بسته شوند‪.‬‬
‫پیوند های متصل )‪ (Lap Splices‬برای برخی شرایط خیلی مناسب نیستند این شرایط عبارتنداز‪:‬‬
‫‪ -1‬جاییکه باعث ایجاد تراکم میشوند‪.‬‬
‫‪ -2‬جاییکه پیوند خیلی طوالنی شود خصوصاً برای سیخ های ‪ (9-11))#‬گرید ‪.69‬‬
‫‪ -3‬جاییکه سیخ های ‪ 18#‬و ‪ 14#‬بکار برده شود زیرا کود ‪ 12.14.2‬به جز شرایط خیلی خاص به آنها اجازه‬
‫نمیدهد که پیوند شوند‪.‬‬
‫‪ -4‬جاییکه سیخ های خیلی طوالنی وجود داشته باشند که از عناصر کانکریتی موجود به منظور اهداف توسعه‬
‫در آینده جلو آمده اند‪ .‬برای چنین شرایط‪ ،‬انواع دیگر پیوند ها مانند آنهایکه بوسیله ولدنکاری درست‬
‫میشوند یا بوسیله دستگاه های میخانیکی ایجاد میشوند میتوانند استفاده شوند‪ .‬پیوند های ولدنگی از نظر‬
‫انتقال تشنج‪ ،‬بهترین پیوند های هستند اما ممکن است قیمت بها باشند و سبب مشکالت متالوژی شوند و در‬
‫نتیجه در مناطق زلزله خیز فاجعه آمیز باشد‪.‬‬
‫قبل از اینکه مقررات مشخص کود ‪ ACI‬معرفی گردد چند نقطه کلی ارائه میشود که جزئیات این مقررات را تشریح‬
‫میکند این اظهار نظر از مقاله جورج‪.‬اف‪.‬لی‪ 2‬آورده شده است‪.‬‬
‫‪ -1‬به هم وصل کردن سیخ ها نمیتواند دقیقا ً همان تأثیر سیخ های یکنواخت را دوباره ایجاد کند‪.‬‬
‫‪ -2‬هدف از مقررات پیوند این است که شرایط شکل پذیری ایجاد گردد که سیخ قبل از اینکه پیوند ها با شکست‬
‫مواجه شوند به حد سیالیت برسد‪ ،‬تخریب پیوند بدون هشدار و با نتایج خطرناک رُخ میدهد‪.‬‬
‫‪ -3‬پیوند های روی هم )‪ (Lap Splices‬با جدا شدن کانکریت در امتداد سیخ با شکست مواجه خواهد شد اگر‬
‫نوع از سیخ بسته در اطراف سیخ اصلی پیچیده شود (مانند گژدمک های مستقیم یا اسپایرل) احتمال تخریب‬
‫کاهش میابد و طول های کوچکتر پیوند ضرورت میباشد‪.‬‬
‫‪ -4‬وقتیکه تشنجات در سیخ در محالت پیوند کاهش مییابد امکان تخریب پیوند کم میشود به همین دلیل جاییکه‬
‫تشنجات کم هستند خواسته های کود هم کمتر محدود میباشد‪.‬‬
‫پیوند ها باید دور از نقاط اعظمی تشنجات کششی قرار داده شوند‪ .‬ازین گذشته همه سیخ ها در محالت یکسان‬
‫نباید پیوند شوند یعنی پیوند ها باید یکی در میان قرار گیرند‪ .‬اگر دو سیخ با قطر های مختلف پیوند شوند طول بسته شدن‬
‫باید برابر به مقدار خواسته شده برای سیخ کوچک تر ویا طول توسعوی الزم برای سیخ بزرگتر هر کدام بیشتر باشد‪.‬‬

‫پیوند های کششی )‪:(Tension Splices‬‬

‫کود ‪ ACI‬در بخش )‪ (12.15‬پیوند های کششی را بدو نوع ‪ A‬و ‪ B‬تقسیم میکند که مربوط به سطح تشنج در سیخ و‬
‫فیصدی فوالد است که در محل خاص پیوند میشوند‪.‬‬
‫کالس ‪ A‬که بفاصله ‪ 1  d‬اما نه کمتر از ‪ 12 in.‬و یا ‪ 30 cm‬وصل میشوند‪.‬‬
‫کالس ‪ B‬که بفاصله ‪ 1.3  d‬اما نه کمتر از ‪ 12 in.‬وصل میشوند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Construction Joints‬‬
‫‪2‬‬
‫‪George F.Leyh‬‬

‫‪75‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫جدول )‪:(7-3‬‬
‫حد اکثر فیصدی ‪ As‬پیوند شده در‬
‫محدوده طول پیوند‬
‫‪ As‬الزم‬
‫‪199‬‬ ‫‪59‬‬
‫‪ As‬تهیه شده‬
‫کالس ‪B‬‬ ‫کالس ‪A‬‬ ‫برابر یا بیشتر از ‪2‬‬
‫کالس ‪B‬‬ ‫کالس ‪B‬‬ ‫کمتر از ‪2‬‬

‫پیوند های فشاری)‪:(Compression Splices‬‬

‫سیخ های فشاری بوسیله روی هم قرار گرفتن )‪ (lapping‬بوسیله پیوند اتکائی‪ ،‬بوسیله ولدنگ کاری ویا وسایل‬
‫میخانیکی میتواند پیوند شوند‪ .‬کود )‪ (12.16.1‬حد اقل طول پیوند را به اندازه ‪ 0.0005 f y d b‬برای سیخ های با ‪f y‬‬
‫مساوی و یا کمتر به ‪ 60000 psi‬و ‪ 0.0009 f y  24db‬برای سیخ های با ‪ f y‬بزرگتر و نه کمتر از ‪ 12 in.‬باشد‬
‫پیشنهاد میکند‪ .‬اگر مقاومت های کانکریت کمتر از ‪ 3000 psi‬باشد الزم است که طول پیوند با یک سوم افزایش یابد‪.‬‬

‫مثال)‪ :(7-7-SI‬طول توسعوی را برای سیخ تحتانی اپوکسی شده دریافت نمائید‪.‬‬
‫(‪ )a‬اگر ‪ K tr  0‬فرض گردد‪.‬‬
‫(‪ K tr )b‬را همراه با معادله مخصوص آن محاسبه نمائید‪.‬‬

‫حل‪ :‬از جدول‬

‫‪  t  1‬برای سیخ های تحتانی‬

‫‪ t e  11.5  1.5  1.7‬‬
‫‪  e  1.5‬برای سیخ های پوشش شده فاصله گذاری آزاد ‪ 6d b‬‬
‫‪OK‬‬
‫‪ s   1‬‬
‫‪ c  80 mm‬برای پوشش های کناری‬
‫‪ = c‬نیمی از فاصل ٔه مرکز تا مرکز سیخ ها = ‪40 mm‬‬

‫(‪ )a‬با استفاده از معادله )‪ (12-1-SI‬با ‪. K tr  0‬‬

‫‪c  K tr 40  0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1.575  2.5‬‬ ‫‪OK‬‬
‫‪db‬‬ ‫‪25.4‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪9 f y  t e s   3   420  11.511‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 78.6 diameters‬‬
‫‪d b 10 f c c  K tr‬‬ ‫‪ 10   21  1.575‬‬
‫‪db‬‬
‫(‪ )b‬با استفاده از قیمت محاسبه شده ‪ K tr‬و معادله )‪(12-1-SI‬‬

‫‪K tr ‬‬
‫‪Atr f yt‬‬
‫‪‬‬
‫‪271420  7.45‬‬
‫‪10 sn‬‬ ‫‪102004‬‬
‫‪c  K tr 40  7.45‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1.87  2.5‬‬ ‫‪OK‬‬
‫‪db‬‬ ‫‪25.4‬‬
‫‪ d  9   420  11.511‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 66.2 diameters‬‬
‫‪d b  10   21 ‬‬ ‫‪1.87‬‬

‫‪76‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫فصل هشتم‬

‫برش و کشش محوری‬

‫‪Shear and Diagonal Tension‬‬
‫مقدمه‪:‬‬
‫همانطوریکه بارها در فصل های قبلی این کتاب خاطر نشان گردید‪ .‬هدف طراحان یا دیزاینرهای آهنکانکریت بدست‬
‫آوردن عناصر شکل پذیر است که تخریب قریب الوقوع را هشدار برای انجام این هدف کود مقادیر (قیمت های) برش‬
‫دیزاین را ارائه میدارد که نسبت به ضرایبی که برای تخریب های خمشی (انحنائی) تهیه شده اند ضرایب ایمینی زیاد‬
‫در مقابل برش دارد‪ .‬تخریب گادرهای آهنکانکریتی در برش تا حدی با تخریب آنها درخمش فرق میکند‪ .‬تخریب های‬
‫برشی ناگهانی بدون هیچ هشدار قبلی بوقوع میپیوندد‪ .‬بنا ً گادرها طوری دیزاین میشوند تا در خمش تحت بارهای‬
‫تخریب شوند که بطور محسوسی کمتر از بارهای باشد که تخریب های برشی را بوجود می آورند ‪ .‬در نتیجه آن‬
‫عناصر با انعطاف خراب میشوند‪ .‬اگر بار اضافی به آنها وارد شود در آن درز ایجاد شده و مقدار خمیده گی پیدا میکنند‬
‫اما تخریب نمیشوند‪ ،‬مگر در صورت که امکان فرو ریختن از اثرر تخریب های برشی موجود باشد‪.‬‬

‫تشنجات برشی (مماسی) در گادرهای کانکریتی‪:‬‬

‫‪Shear Stresses in Concrete Beams:‬‬
‫اگر چه هیچ کس نتوانسته مقاومت کانکریت ر ا نسبت به تشنجات برشی خالص به دقت تعیین کند‪ ،‬این مسأله چندان مهم‬
‫نیست زیرا احتماال ً ساختمان های کانکریتی با تشنجات برشی خالص مواجه نمیشوند‪ .‬با وجود این مطابق انجنیری‬
‫مکانیک اگر برش خالص در جز ساختمان بوجود آید‪ ،‬تشنج کششی اصلی با مقدار مساوی در پالن دیگر مقطع بوجود‬
‫میاید‪ .‬زیرا مقاومت کششی کانکریت کمتر از مقاومت برشی آن است‪ .‬قبل از اینکه مقاومت برشی کانکریت فرا رسد‬
‫جز درکشش تخریب میشود‪.‬‬
‫قبال ً آموختید که در گادرهای متجانس ارتجاعی جاییکه تشنج با تغیرشکل ها متناسب هستند‪ ،‬دو نوع تشنج‬
‫بوجود میآید (خمشی و برشی) که توسط رابطه های زیر محاسبه میشوند‪.‬‬
‫‪Mc‬‬
‫‪f ‬‬
‫‪I‬‬
‫‪VQ‬‬
‫‪v‬‬
‫‪Ib‬‬
‫خنثی قرار میگیرد در معرض هر دو تشنج خمشی و برشی قرار‬ ‫ٰ‬ ‫قسمتی از گادر که در انساج بیرونی یا محور‬
‫میگیرد‪ .‬این تشنج به تشنجات فشاری و کششی مایل ترکیب میشوند که تشنجات اصلی )‪ (Principal stresses‬نامیده‬
‫میشود و ذریعه فورمول ذیل تعیین میگردد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪f p      v2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫جهت تشنجات عمده یا اصلی میتواند با فورمول زیر بدست آید‪ .‬که در آن ‪ ‬میل تشنج به محور گادر است‪.‬‬
‫‪2v‬‬
‫‪tan 2 ‬‬
‫‪f‬‬
‫آشکار است‪ ،‬در وضعیت های مختلف در سراسر گادر مقادیر مربوط ‪ v‬و ‪ f‬تغیر میکند‪ ،‬و بنا بر این جهت های‬
‫خنثی تشنجات اصلی در زاویه ‪ 45‬نسبت به خط‬ ‫ٰ‬ ‫تشنجات تغیر میکند‪ .‬از معادله قبلی میتوان مشاهده نمود که در محور‬
‫افق قرار خواهد گرفت‪.‬‬
‫تشنجات کششی در ک انکریت مسأله مهمی است‪ .‬تشنجات ناشی از کشش محوری اصلی‪ ،‬تشنج محوری‬
‫)‪ (Diagonal tension‬گفته میشود‪ ،‬که در زوایا و مکان های مختلف در گادرهای کانکریتی بوجود میآید‪ ،‬و باید مورد‬
‫بررسی دقیق قرار گیرد‪ .‬اگر این تشنج به مقادیر معینی برسد سیخ های اضافی باید در گادر تأمین شود که بنام سیخ های‬
‫قبرغه )‪ (Web reinforcing‬یاد میشود‪.‬‬

‫‪77‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫مقاومت برشی کانکریت‬

‫‪Shear Strength of Concrete:‬‬
‫تحقیقات زیادی در مورد برش و تشنج محوری روی گادرهای آهنکانکریتی نامتجانس صورت گرفته است‪ .‬و تئوری‬
‫های زیاد بوجود آمده‪ ،‬اما با وجود این هیچکس نتوانسته است توضیح روشنی از مکانیزم تخریب در اختیار ما قرار‬
‫دهد‪ .‬در نتیجه تمام روش های دیزاین اساسا ً بر مبنای معلومات آزمایشی هستند‪.‬‬
‫اگر ‪ Vu‬به مساحت مؤثر گادر ‪ bw d‬تقسیم شود‪ ،‬نتیجه آنرا تشنج برشی متوسط میگویند که این تشنج برابر با‬
‫تشنج ناشی از کشش محوری نیست اما فقط به عنوان عالمت بزرگی آن کار میکند‪ .‬اگر این عالمت بیشتر از مقدار‬
‫معینی شود‪ ،‬سیخ های برشی ضروری خواهد بود‪ .‬در کود ‪ ACI‬معادالت برشی اصلی بر حسب نیروهای برشی نه‬
‫تشنج های برشی ارائه میشوند‪ .‬از طرف دیگر تشنجات برشی متوسط تشریح شده درین پاراگراف به مساحت های مؤثر‬
‫ضرب میشوند تا مجموع نیروهای برشی به دست آید‪.‬‬
‫به منظور این ‪ Vn‬مقاومت برشی نورماتیفی (اسمی) عضو در نظر گرفته میشود این مقاومت توسط سیخ و‬
‫کانکریت یکجا بوجود میآید‪.‬‬
‫‪Vn  Vc  Vs‬‬
‫مقاومت برشی محاسبوی یک جز ‪ Vn‬مساویست به‪:‬‬
‫‪Vn  Vc  Vs‬‬
‫‪Vu  Vc  Vs‬‬

‫مقاومت برشی تهیه شده بوسیله کانکریت‪ Vc ،‬در نظر گرفته میشود که برابر است با مقاومت تشنج برشی متوسط‬
‫‪ 2 f c‬ضرب در سطح مقطع عرضی مؤثر عضو‪ ، bw d ،‬که ‪ bw‬عرض گادر مستطیلی شکل و یا قبرغه گادر ‪ T‬و‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ L‬مانند میباشد‪.‬‬
‫‪Vc  2 f cbw d‬‬ ‫‪ACI Equation 11 - 3‬‬

‫در سیستم ‪ ) f c SI‬به ‪:)MPa‬‬

‫‪ f‬‬
‫‪Vc   c  bw d‬‬
‫‪ 6 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫جایکه مومنت زیاد باشد حتی با وجود انتخاب سیخ های طولی درزهای خمشی بسیار رُخ میدهد‪ .‬در نتیجه سطح بدون‬
‫درز مقطع عرضی گادر بسیار کاهش یافته مقاومت برشی نورماتیفی (اسمی) ‪ Vc‬میتواند به مقدار ‪1.9 f cbw d‬‬
‫کاهش یابد از سوی دیگر در نواحی که مومنت کم است مقطع عرضی درز نخواهد کرد تا بسیار نا چیز خواهد بود و‬
‫بخشی بزرگ از مقطع برش را مقاومت میکند‪ .‬برای چنین حالت آزمایشات نشان میدهد که ‪ Vc‬در حدود ‪3.5 f cbw d‬‬
‫‪1‬‬
‫میتواند افزایش یابد قبل از آنکه تخریب برشی رُخ دهد‪.‬‬
‫تأثیر سیخ های طولی و مقادیر برش و مومنت برای هر نقطه که در گادر بررسی میشود این مقدار باید‬
‫جداگانه محاسبه شود‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪V d‬‬
‫‪Vc  1.9 f c  2500  w u  bw d  3.5 f cbw d ACI Equation 11 - 5‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Mu ‬‬
‫و در سیستم های ‪:SI‬‬
‫‪‬‬ ‫‪V d b d‬‬
‫‪Vc   f c  120  w u  w  0.3 f cbw d‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Mu  7‬‬
‫درین عبارت ‪  w  As b w d‬بوده و ‪ M u‬مومنت ضریب دار است با برش ضریب دار ‪ Vu‬در مقطع‬
‫بررسی شده بطور همزمان رُخ میدهد‪ .‬مقدار ‪ Vu d M u‬نمیتواند بیشتر از واحد در محاسبه ‪ Vc‬بوسیله عبارات باال‬
‫گرفته شود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ACI-ASCE Committee 326, 1962, “Shear and Diagonal Tension,” part 2, Journal ACI, 59, p.277.‬‬

‫‪78‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫کانکریت سبک )‪:(Lightweight Concrete‬‬

‫با قیمت ‪  f ct 6.7 ‬تعویض میشود که نباید بیشتر‬ ‫اگر مقاومت برشی مقطع کانکریت سبک تعیین شود‪ .‬عبارت ‪f c‬‬
‫شود‪ f ct .‬مقاومت دو نیم کردن استوانه کانکریت است‪ .‬در صورتیکه ‪ f ct‬موجود نباشد‪ .‬همه مقادیر ‪f c‬‬ ‫از ‪f c‬‬
‫که به ‪ Vc‬و ‪ M cr‬تأثیر گذار است‪ ،‬ضرب ضریب ‪ 9.75‬برای کانکریت سبک و ‪ 9.85‬برای کانکریت سبک تهیه شده‬
‫از ریگ (ریگدار) میباشد‪.‬‬

‫درز های برشی گادرهای آهنکانکریتی )‪:(Shear Cracking of Reinforced Concrete Beams‬‬
‫درزهای مایل در قبرغه گادرهای آهنکانکریتی بصورت ادامه درزهای خمشی یا گاهی بصورت درزهای مستقل‬
‫میتوانند بوجود آیند‪ .‬اولین نوع این درزها درز خمشی – برشی )‪ (Flexure – Shear Crack‬میباشد‪ .‬در شکل)‪(8-1‬‬
‫نشان داده شده است‪ .‬اینها انواع معمولی درزهای برشی یافت شده در گادرهای متشنج قبلی )‪ (Prestressed‬و عادی‬
‫میباشد‪ .‬درزها در زوایای ‪ 45‬نسبت به محور گادرها ادامه میابد‪ .‬احتماال ً از باالی درز خمشی آغاز شود‪ .‬درزهای‬
‫خمشی عمودی تقریبا ً خطرناک نیستند مگر اینکه ترکیب بحرانی از تشنج و برش و تشنج و خمش وجود داشته باشد که‬
‫در باالی یکی از درزهای خمشی بوجود میآید‪.‬‬
‫حتی اگر درزهای عمودی در آنجا نباشد چنین‬
‫بعضی اوقات درزهای مایل بطور جداگانه در گادر بوجود میآید ٰ‬
‫درزها‪ ،‬درزهای برشی قبرغه )‪ (Web – Shear cracks‬نامیده میشود‪ .‬گاهی نزدیک اتکأ بوجود میآیند که درین جاها‬
‫مومنت ها کم و قوه عرضی زیاد میباشد‪ .‬شکل)‪(8 – 2‬‬
‫خنثی حرکت میکند‪ ،‬از مقدار کانکریت که باید در مقابل برش مقاومت کند‬ ‫ٰ‬ ‫همانقدریکه درز بطرف محور‬
‫خنثی صفر و‬
‫ٰ‬ ‫کاسته میشود یعنی تشنجات برشی در کانکریت باالی درز افزایش میآبد‪ .‬تشنج های خمشی در محور‬
‫تشنجات برشی در حد اعظمی مقادیر شان هستند‪.‬‬

‫شکل)‪(8 – 1‬‬

‫شکل)‪(8 – 2‬‬

‫‪79‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫بعد از آنکه درز ایجاد شد‪ ،‬عضو تخریب خواهد شد مگر اینکه مقطع کانکریتی درز شده در مقابل نیروهای‬
‫وارده مقاومت کند‪ .‬در صورت که سیخ ها قبرغه وجود نداشته باشد قوه های برشی ذیال ً مقاومت میشود‪.‬‬
‫‪ -1‬مقاومت برشی مقطع بدون درز باالی درز (در حدود ‪ 20 – 40‬فیصد مجموع مقاومت)‪.‬‬
‫‪ -2‬چسپش بین مصالح و مواد پُر کننده یعنی اصطکاک بوجود آمده بواسطه چسپش جغل و ریگ )‪.٪(33 – 50‬‬
‫‪ -3‬مقاومت سیخ های طولی نسبت به نیروی اصطکاک که بنام )‪ (dowel action‬یا عمل متقابل نیرو گفته‬
‫میشود )‪.٪(15 – 25‬‬
‫‪ -4‬نوع قوس بسته شده ک ه در بیشتر گادرهای عمیق وجود دارد و بوسیله سیخ های طوالنی بوجود آمده است‬
‫که مانند چنگک ها عمل میکند و بوسیله کانکریت بدون درز در باال و در اطراف درز مانند قوس باال عمل‬
‫‪1‬‬
‫میکند‪.‬‬

‫سیخبندی قبرغه )‪:(Web Reinforced‬‬

‫وقتیکه مرکبه قوه عرضی ‪ Vu‬زیاد باشد نشانه آنست که درزهای جدی رُخ میدهد‪ ،‬مگر اینکه سیخ های اضافی در‬
‫نیز باشند و یا هم تنها‬ ‫عنصر تهیه شود‪ .‬که این سیخ ها شکل گژدمک ها شکل هستند‪ ،‬اما میتواند بشکل‬
‫یک شاخه عمودی داشته باشد‪ .‬که در شکل)‪ a (8 – 3‬تا ‪ c‬نشان داده شده اند‪ .‬گژدمک های چند شاخه ائی مانند آنهای‬
‫که در شکل)‪ (8 – 3 – e‬برای جلوگیری از دو نیم شدن در سطح سیخ های طوالنی بکار میروند‪ ،‬و برای گادرهای‬
‫عریض مفید هستند‪ .‬گاهی اوقات برای گادرهای عمیق از گژدمک های پیوند شکل)‪ (8 – 3 – g‬استفاده میشود‪ .‬هر چند‬
‫چنین گژدمک ها در مناطق زلزله خیز مناسب نیستند‪.‬‬
‫سیخ های )‪ (hanger‬جهت نگهداشتن گژدمک ها در اضالع فشاری گادر بکار میرود در شکل)‪ (8 – 3‬نشان‬
‫داده شده است‪.‬‬
‫عرض درز های قطری مستقیما ً مربوط به تغیرشکل در بست ها است‪ .‬کود )‪ (ACI 11.5.2‬اجازه نمیدهد‪،‬‬
‫دیزاین تشنجات حد سیالیت )‪ (Yield stress‬گژدمک ها از ‪ 60 ksi‬تجاوز کند‪.‬‬

‫شکل)‪(8 – 3‬‬

‫‪1‬‬
‫”‪Taylor,H.P.J., 1974, “The Fundamental Behavior of Reinforced Concrete Beams in Bending and Shear,‬‬
‫‪Shear in Reinforced Concrete, Vol.1, SP-42 (Detroit: American Concrete Institute), pp. 43 – 47.‬‬

‫‪80‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫دیزاین برش )‪:(Design for Shear‬‬

‫حد اکثر برش ‪ Vu‬در گادر نباید بیشتر از ظرفیت برشی دیزاین مقطع عرضی گادر ‪ Vn‬شود که ‪ ‬برابر ‪ 9.75‬و‬
‫‪ Vn‬مقاومت برشی اسمی (نورماتیفی) کانکریت و سیخ های بست (گژدمک) میباشد‪.‬‬
‫‪Vu  Vn‬‬

‫مقدار ‪ Vn‬به مقاومت برشی دیزاین کانکریت ‪ Vc‬به اضافه مقاومت برشی دیزاین سیخ های برشی ‪Vs‬‬
‫تقسیم میشود‪ .‬مقدار ‪ Vc‬در کود برای شرایط گوناگون تهیه شده است و بنابرین میتوانیم مقدار خواسته شده ‪ Vc‬را‬
‫برای هر وضعیتی محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫‪Vu  Vc  Vs‬‬
‫برای دریافت فورمول از عالمه مساوی استفاده مینمائیم‪:‬‬
‫‪Vu  Vc  Vs‬‬

‫هدف از گژدمک به حد اقل رساندن اندازه درزهای کششی قطری یا منتقل کردن تشنج کششی محوری از یک‬
‫طرف درز به طرف دیگر است‪ .‬کشش خیلی جزئی بوسیله گژدمک ها منتقل میشود تا پس از اینکه درز شروع به شکل‬
‫گیری نماید‪ .‬قبل از اینکه درزهای مایل شروع به شکل گیری میکند‪ ،‬تغیرشکل در بست ها برابر با تغیرشکل در‬
‫کانکریت مجاور است‪ .‬زیرا این کانکریت در تشنج های کششی محوری خیلی پائین درز بر میدارد‪ .‬تشنج در سیخ های‬
‫گژدمک ها در آن موقع خیلی کم هستند شاید فقط )‪ (3 – 6 ksi‬باشند‪ ،‬این گژدمک ها از درزهای مایل جلوگیری‬
‫نمیکنند‪.‬‬
‫آزمایشات روی گادرهای آهنکانکریتی نشان میدهد که آنها با عریض شدن درزهای کششی قطری ضرب‬
‫نمیشوند مگر اینکه گژدمک های که از عرض درزها عبور میکنند تا تشنج حد سیالیت شان تحت فشار قرار میگیرند‪.‬‬
‫برای فورمول های که در زیر میآیند فرض میشود که درز کششی قطری بوجود آمده و به ناحیه فشاری ادامه یافته‬
‫است‪ ،‬اما نه تا باال چنانچه در شکل)‪ (8 – 4‬نشان داده شده برعالوه فرض شده است که گژدمک ها از عرض درز‬
‫عبور میکنند‪.‬‬
‫مقاومت برشی نورماتیفی گژدمک های ‪ Vs‬که از عرض درز عبور میکنند ذریعه عبارت زیر محاسبه‬
‫میگردد‪ .‬که ‪ n‬تعداد گژدمک های است که از عرض درز عبور میکند و ‪ Av‬سطح مقطع عرضی هر گژدمک است که‬
‫مانند استفاده شود‪ ،‬مساحت مقطع عرضى ‪ . Av  2‬اگر از‬ ‫از عرض درز عبور میکند‪( .‬اگر از گژدمک‬
‫استفاده شود‪ ،‬مساحت مقطع عرضى ‪). Av  4‬‬ ‫گژدمک‬
‫‪Vs  Av f y n‬‬
‫اگر فرض کنیم که برآمدگی افقی درز برابر عمق مؤثر ‪ d‬مقطع است (درز ‪ ،) 45‬تعداد گژدمک های که از‬
‫عرض درز میگذرد ذریعه فورمول ذیل که در آن ‪ s‬فاصله مرکز به مرکز گژدمک است‪.‬‬
‫‪d‬‬
‫‪n‬‬
‫‪s‬‬
‫‪Vs  Av f y‬‬
‫‪d‬‬
‫‪ACI Equation 11 - 15‬‬
‫‪s‬‬
‫از این عبارت فاصله خواسته شده گژدمک های عمودی مساویست به‪:‬‬
‫‪Av f y d‬‬
‫‪s‬‬
‫‪Vs‬‬
‫و مقدار ‪ Vs‬میتواند بشکل ذیل دریافت گردد‪.‬‬
‫‪Vu  Vc  Vs‬‬
‫‪Vu  Vc‬‬
‫‪Vs ‬‬
‫‪‬‬

‫‪81‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫عبارت زیر برای تعیین مساحت خواسته شده برای گژدمک های مایل استفاده میشود که در آن ‪ ‬زاویه بین گژدمک‬
‫ها و محور طولی جز است‪ .‬گژدمک های مایل باید طوری بکار روند که زوایه حد اقل ‪ 45‬را نسبت به سیخ های‬
‫طولی تشکیل دهند و همچنین این گژدمک ها در محل آنها بسته میشوند‪.‬‬

‫شکل)‪(8 – 4‬‬

‫‪Av f y sin   cos   d‬‬

‫‪Vs ‬‬ ‫‪ACI Equation 11 - 16‬‬
‫‪s‬‬

‫و برای سیخ های که بطرف باال قات میش وند و یا گروپ از سیخ های قات میشوند به باال به همان فاصله از‬
‫اتکأ قرار ذیل محاسبه میشود‪.‬‬
‫‪Vs  Av f y sin   3  f cbw d‬‬ ‫‪ACI Equation 11 -17‬‬

‫خواسته های کود ‪:(ACI Code Requirements) ACI‬‬

‫درین بخش یک ست از جزئیات خواسته های کود برای دیزاین قبرغه ارائه میگردد‪ ،‬گرچه بعضی از این بخش قبال ً‬
‫درین فصل ذکر گردیده است‪.‬‬
‫‪ -1‬وقتیکه مرکبهٔ قوه عرضی (برشی) ‪ Vu‬از نصف برش ‪ Vc‬بیشتر میشود‪ ،‬کود )‪ (11.5.6.1‬استفاده از‬
‫سیخ های قبرغه را الزم میداند‪ .‬مقدار ‪ Vc‬معموال ً از ‪ 2 f cbw d‬گرفته میشود اما کود )‪(11.3.2.1‬‬
‫استفاده از قیمت ذیل را اجازه میدهد‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪V d‬‬
‫‪Vc  1.9 f c  2500  w u  bw d  3.5 f cbw d‬‬ ‫‪ACI Equation 11 - 5‬‬
‫‪‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪u ‬‬

‫طوریکه قبال ً بیان شد‪ M u ،‬مومنت است که بطور همزمان با ‪ Vu‬در مقطع مورد نظر اتفاق میافتد طبق کود‬
‫مقدار ‪ Vu d M u‬در محاسبه ‪ Vc‬نباید بیشتر از ‪ 1‬باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬وقتیکه ضرورت به سیخ های برشی باشد‪ ،‬کود بیان میدارد که مقدار تهیه شده باید بطور قطعی بین حدود‬
‫مشخص باال و پائین که بطور واضیح معین شده قرار گیرد‪ .‬اگر مقدار سیخ ها خیلی کم باشد ممکن است‬
‫بعد از ایجاد اولین درز به حد سیالیت برسد یا تغیرشکل کند یا تخریب گردد‪ .‬محض اینکه درز قطری‬
‫بوجود آید کشش که قبال ً بوسیله کانکریت تحمل میشد به سیخ های قبرغه منتقل میشود‪ .‬برای جلوگیری از‬
‫خمیدگی یا تخریب گژدمک ها در آن زمان حد اقل مساحت شان به مقدار تهیه شده در پایان پارگراف بعدی‬
‫محدود میشود‪.‬‬
‫کود در بخش )‪ (11.5.6.3‬حد اقل مقدار مجاز سیخ های قبرغه برای تمام اعضای خمشی کانکریت متشنج قبلی‬
‫و عادی برای هر مقطع گادر ‪ 0.75 f cbw s‬بوده‪ ،‬استفاده ازین قیمت جلوگیری از تخریب آن قوه عرضی گادر‬
‫موقعی که درز ایجاد میشود صورت میگیرد‪.‬‬

‫‪82‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫‪0.75 f cbw s  Av f y‬‬

‫‪0.75 f cbw s‬‬
‫‪Av minimum ‬‬ ‫‪ACI Equation 11 - 13‬‬
‫‪fy‬‬
‫اما نباید کمتر از قیمت که با ‪ 50 psi‬حاصل میشود ‪50bw s f y‬‬
‫بزرگتر از ‪ 4444 psi‬باشد‪ ،‬قیمت کمترین ‪ Av‬توسط افاده ‪0.75 f cbw s f y‬‬ ‫در صورت که ‪f c‬‬
‫محاسبه میشود‪ .‬باید قیمت ‪ f c‬کمتر از ‪ 4444 psi‬باشد‪ ،‬درینصورت قیمت ‪ Av‬توسط افاده ‪ 50bw s f y‬بدست میآید‪.‬‬
‫و در سیستم ‪:SI‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪b s 0.33bw s‬‬
‫‪Av , min ‬‬ ‫‪f c w ‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪fy‬‬ ‫‪fy‬‬
‫این عبارت از بخش )‪ (11.5.6.3‬کود ‪ ACI‬که حداقل مساحت سیخ های قبرغه را فراهم میکند به شرطی‬
‫مورد استفاده قرار میگیرد که ‪ Tu‬مومنت پیچشی )‪ (Torsional moment‬که بیشتر از یک – چهارم پیچش پیدایش‬
‫درز ‪ Tcr‬نشود‪ .‬چنین چرخش (پیچش) کاهش قابل مالحظه در مقاومت برشی یا خمشی جز به وجود نمی آورد و‬
‫میتوان از آن صرف نظر نمود‪ .‬برای اجزای غیر متشنج قبلی این محدودیت عبارت از‪:‬‬
‫‪A ‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ f c  cp ‬‬
‫‪ Pcp ‬‬
‫در سیستم ‪:SI‬‬
‫‪ f c Acp‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪Pcp‬‬

‫درین عبارت ‪ Acp ،   0.75‬مساوی به مساحت محصور شده بوسیله محیط بیرونی مقطع کانکریت و ‪Pcp‬‬
‫محیط بیرونی مقطع عرضی کانکریت است‪.‬‬
‫‪ -3‬چنانچه قبال ً تشریح شد‪ ،‬گژدمک نمیتواند در برابر برش بطور چشمگیری مقاومت کنند‪ .‬از اینرو با‬
‫اطمینان یافت که هر درز ‪ 45‬با حد یک گژدمک مهار میشود‪ ،‬حد اکثر فاصله گژدمک های عمودی‬
‫مجاز بوسیله کود )‪ (11.5.5.1‬کمتر از ‪ d 2‬با ‪ 24 in.‬برای عناصر بدون متشنج قبلی و ‪ 34 h‬برای‬
‫اجزای متشنج قبلی با ‪ 24 in.‬که ‪ h‬ضخامت مکمل جز میباشد‪ .‬با این هم اگر ‪ Vs‬از ‪ 2 f cbw d‬بیشتر‬
‫شود این حداکثر فاصله ها به نصف کاهش میآبد‪ .‬فواصل نزدیک منجر به درزهای مایل باریک میشود‪.‬‬
‫مفاد دیگر محدود کردن حداکثر مقدار فاصله برای گژدمک ها آن است که گژدمک های با فاصله های نزدیک‬
‫موقعیت سنجشی سیخ های طوالنی را تأمین میکند و این امکان را که فوالد ممکن است در سراسر قشر محافظوی‬
‫انحنی نماید و یا در بین کانکریت لغزش کند‪.‬‬
‫ٰ‬ ‫کانکریت تخریب شود و یا‬
‫تحت هیچ شرایطی ‪ Vs‬مجاز نیست از ‪ 8 f cbw d‬بیشتر شود‪.‬‬
‫‪ -4‬بخش )‪ (11.1.2‬کود اظهار میدارد که مقدار ‪ f c‬برای دیزاین قبرغه نمیتواند از ‪ 100 psi‬تجاوز کند‬
‫بجز برای حاالت خاص که در بخش )‪ (11.1.2.1‬اجازه داده مقدار زیادتر استفاده گردد‪.‬‬
‫‪ -5‬بخش )‪ (12.13‬کود خواسته های مربوط به ابعاد‪ ،‬طول های توسعه یافته و غیره ار معین میسازد‪ .‬گژدمک‬
‫ها باید تا حد که امکان داشته باشد نزدیک اضالع فشاری و کششی گادرها انتقال داده شوند طوریکه برای‬
‫پوشش های مشخص شده و سیخ طوالنی امکان پذیر باشد‪ .‬دو قسمت ختم گژدمک باید بطور چنگک های‬
‫‪ 135‬و ‪ 180 ‬قات شود‪.‬‬
‫(‪ )a‬گژدمک های با قات ‪ 6d b ، 90 ‬در دو انجام شان برای سیخ های ‪ 5#‬و سیخ های کوچک تر میتوانند‬
‫مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬شکل)‪ (8 – 5 – a‬آزمایشات نشان داده اند که قات نمودن ‪ 90 ‬با طول های ‪6d b‬‬
‫برای سیخ های ‪ 6#‬یا سیخ های بزرگتر نباید به کار برده شود (مگر ‪ f y  60000 psi‬و یا کمتر) زیرا‬
‫آنها تحت بارهای زیاد تخریب میشوند‪.‬‬

‫‪83‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫(‪ )b‬اگر ‪ f y‬بیشتر از ‪ 40000 psi‬باشد میتوان سیخ های ‪ 7# ،6#‬و ‪ 8#‬با قات نمودن ‪ 90 ‬بکار برد در‬
‫صورت که طول چنگک ها ‪ 12d b‬باشد‪ .‬شکل)‪(8 – 5 – b‬‬
‫(‪ )c‬گژدمک های با قات نمودن ‪ 135‬و طول چنگک ‪ 6d b‬میتوانند برای سیخ های ‪ 8#‬و سیخ های کوچک تر‬
‫بکار روند‪ .‬شکل)‪(8 – 5 – c‬‬

‫شکل)‪(8 – 5‬‬

‫‪ -6‬وقتی عکس العمل گادر سبب ایجاد فشار در کنار جز در همان جهت مانند قوه برشی خارجی میشود‪،‬‬
‫مقاومت برشی آن قسمت از عضو زیاد میشود‪ .‬تجارب این قسم اجزأ آهنکانکریتی بطور ُکلی نشان داده اند‬
‫که تا زمانی که قوه برشی متغیر تدریجی موجود است (مانند اجرای بارگذاری یکنواخت) اولین درز در‬
‫فاصله ‪ d‬از کنار اتکأ بوجود میآید بنابرین طبق کود )‪ ،(11.1.3.1‬مجاز است نیروی برشی محاسبه شده‬
‫برای فاصله ‪ d‬از کنار اتکأ قدری کم ساخته شود‪ .‬و در صورت که بار متمرکز عمل کنار کاهش مجاز‬
‫نیست‪.‬‬

‫شکل)‪(8 – 6‬‬

‫‪ -7‬آزمایشات مختلف کف که بروی گادرهای آهنکانکریتی با نسبت های معمولی و سیخ های قبرغه کافی‬
‫صورت گرفته نشان داده اند که نیروهای برشی تأثیر فوق العاده ای روی ظرفیت های خمشی گادرها‬

‫‪84‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫ندارند‪ .‬تجارب گادرهای عمیق نشان میدهند که برش های زیاد اغلب مانع بوجود آمدن ظرفیت های کامل‬
‫خمشی این اعضأ میشود‪ .‬در نتیجه خواسته های کود ارائه شده در پاراگراف های قبلی نسبت به گادرهای‬
‫که وایه های آزاد شان تقسیم بر ارتفاع های فعال شان کمتر از ‪ 5‬هستند و هر جا بارها در قسمت های باال‬
‫یا اضالع فشاری عمل کند قابل اجرا نیستند‪ .‬اجزایکه در این طبقه قرار میگیرند گادرها‪ ،‬کنسول های‬
‫کوتاه‪ ،‬براکت ها )‪ (Bracket‬و کاربل )‪ (Corbel‬هستند‪ .‬این اجزأ در ساختمان های متشنج قبلی مورد‬
‫استفاده قرار میگیرند‪.‬‬

‫شکل)‪(8 – 7‬‬
‫‪ -8‬بخش )‪ (8.11.8‬کود ‪ ACI‬برای قبرغه های ساختمان تیرچه برش به اندازه ‪ 1.1Vc‬را مجاز میداند‪ ،‬البته‬
‫در جایکه ما گادرهای ‪ T‬مانند با قبرغه های مخروطی را نزدیک باهم فاصله گذاری کرده باشیم‪ .‬برای‬
‫‪ ٪19‬افزایش در ‪ ، Vc‬قسمت تیرچه باید نظر به بخش )‪ (8.11‬کود ‪ ACI‬تدارک دیده شود‪ .‬بخش )‪(8.11.2‬‬
‫کود ‪ ACI‬بیان میدارد که عرض قبرغه نباید کمتر از ‪ ،4 in.‬ارتفاع آن نباید بیشتر از ‪ 3.5‬برابر کمترین‬
‫عرض قبرغه‪ ،‬و فاصله گذاری آزاد میان قبرغه ها نباید بیشتر از ‪ 30 in.‬باشد‪.‬‬

‫‪85‬‬
‫‪Reinforced Concrete‬‬ ‫عناصر آهنکانکریت‬

‫ادامه دارد‪..................‬‬

‫‪86‬‬