ΤΙΤΛΟΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ: «ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΡΤΙ ΣΤΗΝ ΟΘΟΝΗ»

ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ: Φλωριανού Ελένη

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ / Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΑ: «ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ» του Α. Σαμαράκη / «ΓΙΑΤΙ;» ΤΟΥ Γ. Μαγκλή

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 10 διδακτικές ώρες

ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Προτζέκτορας, Η/Υ και εξωτερικά ηχεία για προβολή της ταινίας,
χρήση εργαστηρίου πληροφορικής (με εγκαταστημένα στους υπολογιστές προγράμματα
δημιουργίας και επεξεργασίας ταινίας και καταγραφής και επεξεργασίας ήχου –π.χ movie maker,
audacity), εξοικείωση με συνεργατικά έγγραφα (google drive)- κατοχή προσωπικού λογαριασμού
μαθητών στο gmail, βιντεοκάμερα (1ή 2), εξοικείωση με πρόγραμμα δημιουργίας και
επεξεργασίας ταινίας (π.χ. movie maker), εξοικείωση με πρόγραμμα καταγραφής και
επεξεργασίας ήχου (π.χ audacity).

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Με αφορμή τη διδασκαλία του διηγήματος του Α. Σαμαράκη «Το ποτάμι» οι μαθητές
δημιουργούν μια εμπλουτισμένη ηλεκτρονική έκδοση του διηγήματος με υπερσυνδέσμους με
σχόλια, γραμματολογικά στοιχεία, υφολογικές, ερμηνευτικές και αφηγηματικές παρατηρήσεις,
αλλά και εικόνες. Εξοικειώνονται με τις δυνατότητες που διανοίγει το υπερκείμενο στη
λογοτεχνία και επιχειρούν να δώσουν ένα διαφορετικό τέλος στο διήγημα, αξιοποιώντας τις
δυνατότητες για πολλαπλές αναγνωστικές διαδρομές και δημιουργική συνεργατική γραφή που
παρέχει το υπερκείμενο σε συνεργατικά έγγραφα. Στη συνέχεια έρχονται σε επαφή με τους
τρόπους κινηματογραφικής απόδοσης και μεταφοράς ενός λογοτεχνικού έργου στη μεγάλη
οθόνη, μέσα από την ταινία μικρού μήκους «The river» του Μιχάλη Φελάνη, που στηρίζεται στο
ομώνυμο διήγημα του Σαμαράκη. Τέλος, θα επιχειρήσουν οι ίδιοι να μεταγράψουν το διήγημα
του Γ. Μαγκλή «Γιατί;» (που διαπνέεται από το ίδιο αντιπολεμικό και ανθρωπιστικό πνεύμα) σε
κινηματογραφικό σενάριο αξιοποιώντας τις δυνατότητες του υπερκειμένου και των
συνεργατικών εγγράφων (google doc) και –γιατί όχι;- να το γυρίσουν σε ταινία μικρού μήκους,
τιμώντας με αυτόν τον τρόπο τον Καλύμνιο συγγραφέα. Η διδακτική πρόταση αναδεικνύει τη
σχέση της λογοτεχνίας με άλλες μορφές τέχνης και τον παιγνιώδη χαρακτήρα της δίνοντας
έμφαση στην πρόσληψη του λογοτεχνικού έργου από τον αναγνώστη.
 ΣΚΕΠΤΙΚΟ / ΣΤΟΧΟΙ
Το σκεπτικό της διδακτικής παρέμβασης βασίστηκε:
 Στην ανάγκη αξιοποίησης των ΤΠΕ στη διδασκαλία της λογοτεχνίας χωρίς την αναπαραγωγή
παραδοσιακών διδακτικών πρακτικών: Οι σύγχρονες τεχνολογίες συνήθως χρησιμοποιούνται
στη διδασκαλία της λογοτεχνίας με παραδοσιακές μεθόδους, ως μέσο διαδικτυακής αναζήτησης
πληροφοριών για το ιστορικό περικείμενο και τη βιογραφία του συγγραφέα ή ως απλό εποπτικό
μέσο προβολής ταινίας/μελοποιημένης ποίησης που σχετίζεται με το διδασκόμενο λογοτεχνικό
κείμενο. Στην ουσία όμως το μάθημα είναι δασκαλοκεντρικό, με τους μαθητές να
«κατευθύνονται» από τον καθηγητή στη μία και καθολικά αποδεκτή ερμηνεία του κειμένου, ενώ
η χρήση ΤΠΕ λειτουργεί φυγόκεντρα σε σχέση με το λογοτεχνικό κείμενο: είτε προηγείται ως
εισαγωγική συλλογή πληροφοριών είτε έπεται ως προβολή εποπτικού υλικού, ενώ συνήθως
απουσιάζει από την κυρίως κειμενοκεντρική φάση της διδασκαλίας, που γίνεται με
παραδοσιακές μεθόδους. Στο σενάριο γίνεται μια προσπάθεια να αξιοποιηθούν οι
δυνατότητες που προσφέρουν τα Web 2 εργαλεία και κυρίως τα συνεργατικά έγγραφα και το
υπερκείμενο ως αναπόσπαστα και λειτουργικά στοιχεία της διδασκαλίας, που θα επιτρέψουν
την ερμηνευτική προσέγγιση με μεγαλύτερα περιθώρια ελευθερίας και αυτενέργειας, θα
καλλιεργήσουν τη συνεργατική δημιουργική γραφή και τη δημιουργία πολλαπλών αναγνωστικών
διαδρομών αλλάζοντας ριζικά την παραδοσιακή σχέση πομπού/συγγραφέα- δέκτη/μαθητή. Έτσι
θα αναδειχθεί η ρευστότητα ενός ψηφιακού λογοτεχνικού κειμένου αλλά και ο παιγνιώδης
χαρακτήρας της λογοτεχνίας με έμφαση στην πρόσληψη του έργου από τους αναγνώστες-
μαθητές.

 Στην αξιοποίηση της κινηματογραφικής εμπειρίας, οικείας στους μαθητές, για τη

διδασκαλία ενός λογοτεχνικού κειμένου: «Η μελέτη των κινηματογραφικών ταινιών δίνει την
αφορμή για τη μελέτη και την κατανόηση των αφηγηματικών συμβάσεων τόσο της
κινηματογραφικής όσο και της λογοτεχνικής αφήγησης ως αποτέλεσμα της σύγκρισης των δυο
μέσων. Πάνω από όλα όμως η παράλληλη μελέτη λογοτεχνικών βιβλίων και
κινηματογραφικών ταινιών, που βασίζονται σε αυτά ή έχουν παρόμοιο θέμα, δημιουργεί τις
προϋποθέσεις να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με διαφορετικές αναγνώσεις και ερμηνείες
του ίδιου κειμένου, να προβληματιστούν για τους λόγους και τους τρόπους δημιουργίας των
διαφορετικών ερμηνειών, άρα να στοχαστούν κριτικά και να διαμορφώσουν τις δικές τους
ερμηνείες. Κι αυτό αποτελεί βήμα προς το κριτικό στοχασμό… Μερικά ακόμη ζητήματα που
εμπλέκονται στη διδασκαλία της κινηματογραφικής ταινίας στο μάθημα της λογοτεχνίας είναι
η θεωρητική συζήτηση περί κινηματογραφικής μεταφοράς (ilm adaptation theory), η
συζήτηση περί πιστότητας των κινηματογραφικών μεταφορών ως προς τα λογοτεχνικά βιβλία
 (idelity discourse), η αντιμετώπιση της κινηματογραφικής ταινίας ως αυτοτελές έργο τέχνης
και αφήγημα ή ως συμπλήρωμα της ανάγνωσης των λογοτεχνικών κειμένων, η διαμόρφωση
ενός πλαισίου αρχών, η επιλογή κατάλληλων δραστηριοτήτων και η αποτελεσματική επι-
μόρφωση των εκπαιδευτικών, ώστε η παρουσία των κινηματογραφικών ταινιών στο μάθημα
να μην αντιμετωπίζεται απλώς ως αφορμή για διάλειμμα ή ως επιβράβευση για την “καλή”
συμπεριφορά των παιδιών, αλλά μέσο για ενεργητική μάθηση, ανάπτυξη της κριτικής σκέψης
και της κριτικής προσέγγισης του κόσμου» (Αικατερίνη Γιωτοπούλου, «Η κινηματογραφική
ταινία στη διδασκαλία της λογοτεχνίας στην ελληνική εκπαίδευση»)
 Στην αναγνώριση της παιδαγωγικής αξίας της εργασίας σε ομάδες, η οποία συνίσταται στην
εξασφάλιση της δυνατότητας για ανατροφοδότηση των μαθητών με πληροφορίες και
αξιολογικές κρίσεις που προέρχονται από την ίδια την ομάδα (κατά τη διάρκεια της
ενδιάμεσης αξιολόγησης) και προκύπτουν ως αποτέλεσμα μιας διδακτικής πρακτικής
εστιασμένης στην ανακαλυπτική πορεία μάθησης και την ενεργό συμμετοχή των μαθητών σε
όλες τις φάσεις της μαθησιακής διαδικασίας.

ΕΠΙΔΙΩΚΟΜΕΝΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Α. ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Επιδιώκεται οι μαθητές:

 Να κατανοήσουν το αντιπολεμικό και ανθρωπιστικό περιεχόμενο του έργου και να

συνειδητοποιήσουν πως ο πόλεμος ανατρέπει τη φυσική ομοιότητα όλων των ανθρώπων,
ανεξαρτήτως φυλής, θρησκεύματος, έθνους.
 Να αντιληφθούν τη βαθιά σχέση και συγγένεια μεταξύ της λογοτεχνίας και της τέχνης του
κινηματογράφου μέσα από τον κριτικό τους συσχετισμό και τη μεταγραφή του διηγήματος σε
κινηματογραφικό σενάριο.
 Να έρθουν σε επαφή με διαφορετικές αναγνώσεις και ερμηνείες του ίδιου κειμένου σε
διαφορετικά μέσα (έντυπη έκδοση κειμένου –κινηματογραφική του διασκευή), να
προβληματιστούν για τους λόγους και τους τρόπους δημιουργίας των διαφορετικών αυτών
ερμηνειών και εν τέλει μέσα από τον κριτικό τους συσχετισμό να προβούν στις δικές τους
ερμηνείες για τα λανθάνοντα ιδεολογικά μηνύματα τόσο της λογοτεχνίας όσο και της
κινηματογραφικής της μεταφοράς.
Β. ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Επιδιώκεται οι μαθητές:

 Να γνωρίσουν τα βασικά γνωρίσματα της μεταπολεμικής πεζογραφίας και ειδικότερα τα

γνωρίσματα γραφής του Σαμαράκη.(κοινωνικός και ανθρωπιστικός χαρακτήρας, λιτός λόγος,
ανατρεπτικό τέλος, κινηματογραφική τεχνική, τεχνική των αντιθέσεων, διαχρονικότητα και
οικουμενικότητα)
 Να κατανοήσουν πληρέστερα όρους της αφηγηματολογίας, όπως το είδος του αφηγητή, τους
αφηγηματικούς τρόπους, είδος και λειτουργία αναχρονιών, στοιχεία προοικονομίας, τεχνική
των αντιθέσεων, κινηματογραφική τεχνική, εσωτερική και εξωτερική δράση του λογοτεχνικού
ήρωα.
 Να ανακαλύψουν το συμβολικό ρόλο της φύσης στο διήγημα και το συσχετισμό της με τη
συναισθηματική κατάσταση των ηρώων αλλά και τη βασική λειτουργία της ως στοιχείου
πλοκής.
 Να κατανοήσουν πληρέστερα τις αφηγηματικές συμβάσεις τόσο της λογοτεχνικής όσο και της
κινηματογραφικής αφήγησης μέσα από τη σύγκριση των δύο μέσων, με την κινηματογραφική
μεταφορά του υπό εξέταση διηγήματος.
 Να ανακαλύψουν τις νέες αλλαγές που μπορεί να επιφέρει η τεχνολογία στη λογοτεχνία, με
τη δημιουργία της υπε-ρλογοτεχνίας, η οποία αξιοποιεί τις δυνατότητες του υπερκειμένου
αλλάζοντας ριζικά τον παραδοσιακό ρόλο πομπού-δέκτη.
 Να αντιληφθούν τον παιγνιώδη χαρακτήρα της λογοτεχνίας μέσα από τους προσωπικούς τους
πειραματισμούς με ασκήσεις δημιουργικής γραφής, αλλαγής του τέλους ενός διηγήματος και
δημιουργίας ποικίλων εναλλακτικών αναγνωστικών διαδρομών.

Γ. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΩΝ

 Να ασκηθούν στη συγκέντρωση υλικού από ποικίλες διαδικτυακές πηγές και στην κατάλληλη
επεξεργασία του, προκειμένου να προβαίνουν στη σύνθεση ενός δικού τους κειμένου.
 Να είναι σε θέση να αξιοποιούν τις δυνατότητες του επεξεργαστή κειμένου στα συνεργατικά
έγγραφα και συγκεκριμένα την εισαγωγή σχολίου και την εισαγωγή εσωτερικών και
εξωτερικών υπερσυνδέσμων, προκειμένου να προβαίνουν στην ερμηνευτική, υφολογική,
δομική ανάλυση ενός λογοτεχνικού κειμένου αξιοποιώντας παράλληλα και το διαδίκτυο ως
πηγή πληροφοριών.
 Να μπορούν να κατανοούν σε ένα πολυτροπικό κείμενο τη λειτουργία των ποικίλων
σημειωτικών τρόπων (κείμενο, εικόνα, ήχος, video) για την κατασκευή του νοήματος / να
 είναι σε θέση να εκφράζονται και οι ίδιοι αξιοποιώντας τη δυνατότητα πολυτροπικότητας και
συνεργατικής γραφής που προσφέρουν τα συνεργατικά έγγραφα.
 Να μάθουν να χρησιμοποιούν το υπερκείμενο, προκειμένου να προβαίνουν σε ασκήσεις
δημιουργικής γραφής (αλλαγή του τέλους ενός διηγήματος, δημιουργία εναλλακτικών
αναγνωστικών διαδρομών)

Δ. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Επιδιώκεται μέσα από την ομαδοσυνεργατική και ανακαλυπτική μάθηση οι μαθητές:

 Να αναπτύξουν δεξιότητες συνεργατικής μάθησης, μέσα από την εκπόνηση

ομαδοσυνεργατικών εργασιών.
 Να ασκηθούν σε δραστηριότητες αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης στο πλαίσιο της
ανατροφοδότησης τόσο σε επίπεδο ενδοομαδικό όσο και σε αυτό της ολομέλειας, αξιοποιώντας
τις επισημάνσεις της ομάδας, των άλλων ομάδων και της εκπαιδευτικού .
 Να καλλιεργήσουν την αυτενέργεια και μεταγνωστικές ικανότητες (μαθαίνω πώς να μαθαίνω)
μέσα από την ανακαλυπτική-διερευνητική μάθηση.
 Να αναπτύξουν έναν ενεργητικό, δημιουργικό και κριτικό ρόλο στη διαδικασία πρόσληψης και
αξιοποίησης της γνώσης με διακριτικό καθοδηγητή και εμψυχωτή στη μαθησιακή διαδικασία
τον διδάσκοντα.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ
Η παρούσα πρόταση θεωρητικά στηρίζεται: α) στις εποικοδομιστικές θεωρίες μάθησης
(Piaget) σύμφωνα με τις οποίες ο κάθε μαθητής κατασκευάζει τη γνώση με το δικό του τρόπο,
ενεργητικά, και δεν αποτελεί παθητικό υποδοχέα πληροφοριών και γνώσεων. Έτσι, η μάθηση
επιτυγχάνεται σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε ερεθίσματα, που δίνει στο μαθητή τη δυνατότητα να
αλληλεπιδρά μαζί του. β) στη θεωρία της ανακαλυπτικής μαθησης (Bruner) σύμφωνα με την
οποία ο μαθητής έρχεται αντιμέτωπος με τα προβλήματα που καλείται να επιλύσει και ο
εκπαιδευτικός ενθαρρύνει και καθοδηγεί (καθοδηγούμενη ανακάλυψη) την προσπάθειά του αυτή,
την οποία όμως ο μαθητής πραγματοποιεί με το δικό του ρυθμό και με βάση τις δικές τους
αποφάσεις και επιλογές. γ) στις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης (Vygotsky) σύμφωνα
με τις οποίες η μάθηση συντελείται μέσα σε συγκεκριμένα πολιτισμικά πλαίσια και ουσιαστικά
δημιουργείται μέσα από την αλληλεπίδραση του ατόμου με άλλα άτομα, σε συγκεκριμένες
επικοινωνιακές περιστάσεις και μέσω της υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων. Είναι σαφές ότι οι
θεωρίες αυτές υποστηρίζουν τη συνεργατική μάθηση και ενθαρρύνουν τη συνεργασία μεταξύ των
μαθητών καθώς και την ευρύτερη κοινωνική αλληλεπίδραση.
δ) Οι θεωρητικές αρχές στις οποίες στηρίζονται τα εκπαιδευτικά συστήματα — κυρίως στις ΗΠΑ,
στη Βρετανία και την Αυστραλία — που χρησιμοποιούν την κινηματογραφική ταινία και άλλα
οπτικοακουστικά προϊόντα στο μάθημα της γλώσσας και της λογοτεχνίας είναι αφενός η θεωρία
της αισθητικής πρόσληψης και της ανταπόκρισης (reader response theory). Δηλαδή οι μαθητές,
καθώς επεξεργάζονται τα οπτικοακουστικά κείμενα φέρνουν τις ατομικές τους εμπειρίες και
συνδιαλέγονται με αυτά για να δημιουργήσουν νόημα και ατομική ανταπόκριση. Και αφετέρου του
κριτικού γραμματισμού και ειδικότερα του κριτικού γραμματισμού των μέσων (critical media
literacy). Δηλαδή η επεξεργασία των οπτικοακουστικών κειμένων έχει ως στόχο την κριτική
αξιολόγηση των τρόπων με τους οποίους το μήνυμα των μέσων δημιουργείται, από ποιον και ποια
πρόθεση. Έτσι οι μαθητές μετατρέπονται από παθητικούς αποδέκτες σε ενεργητικούς
συμμετέχοντες και, αντί να απορροφούν απλώς το μήνυμα, σκέφτονται τις ατομικές ερμηνείες και
τις προγενέστερες εμπειρίες σε σχέση με τη μήνυμα, συγκρίνουν τις εμπειρίες τους με αυτές των
άλλων μαθητών και ενεργά κατασκευάζουν το μήνυμα που ταιριάζει σ’ αυτούς.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ / ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

1η -2η ώρα: ο καθηγητής διαβάζει το αντιπολεμικό διήγημα του Α. Σαμαράκη «Το ποτάμι» μέσα
στο εργαστήριο πληροφορικής. Ακολουθεί σύντομη συζήτηση για τις πρώτες εντυπώσεις και
συναισθήματα που προκάλεσε στους μαθητές το ανατρεπτικό τέλος του διηγήματος. Οι μαθητές
χωρίζονται σε ομάδες και τους διανέμονται φύλλα εργασίας. Έχουν ήδη προσκληθεί ως χρήστες
με δυνατότητα επεξεργασίας σε συνεργατικό έγγραφο που περιέχει το διήγημα του Σαμαράκη.
Μέσα από τα φύλλα εργασίας επιχειρείται μια πρώτη προσέγγιση του κειμένου με άξονες
συγκεκριμένα ερωτήματα, που οι ομάδες αναλαμβάνουν να διερευνήσουν και να απαντήσουν σε
νέα (για κάθε ερώτημα) συνεργατικά έγγραφα που δημιουργούν. Τα συνεργατικά έγγραφα θα
λειτουργήσουν ως περιεχόμενο των υπερσυνδέσμων που θα ενσωματώσουν οι μαθητές στο
ψηφιακό διήγημα. Έτσι, εξοικειώνονται με την εισαγωγή εξωτερικών και εσωτερικών
υπερσυνδέσμων σε ένα κείμενο (δεξιότητα που θα τη χρειαστούν σε επόμενο βήμα της
δημιουργικής γραφής) αλλά και την εισαγωγή σχολίων και παράλληλα δημιουργούν μια νέα
ηλεκτρονική μορφή του διηγήματος, εμπλουτισμένη με πρόσθετα γραμματολογικά στοιχεία,
σχολιασμό χωρίων και λέξεων του κειμένου, υφολογικές και αφηγηματικές παρατηρήσεις,
παράλληλα κείμενα, χρήσιμη για μελλοντική ανάγνωση εν όψει και των γραπτών εξετάσεων. Οι
εργασίες μπορούν να ολοκληρωθούν και στο σπίτι.

3η ώρα: Ο καθηγητής προβάλλει με προτζέκτορα το συνεργατικό έγγραφο με το διήγημα του

Σαμαράκη, το οποίο επεξεργάστηκαν τις 2 πρώτες ώρες οι μαθητές δημιουργώντας
υπερσυνδέσμους. Πλοηγείται στους υπερσυνδέσμους του κειμένου και στα σχόλια και οι ομάδες
διαβάζουν το περιεχόμενο της εργασίας που τους ανατέθηκε, δικαιολογούν τις επιλογές τους,
ακολουθεί συζήτηση, προτάσεις συμπλήρωσης /διόρθωσης/επέκτασης από την ολομέλεια της
τάξης. Κάθε ομάδα κρατά σημειώσεις στις παρατηρήσεις /διορθωτικές προτάσεις που δέχτηκε
από τους υπόλοιπους μαθητές. Στο σπίτι όλες οι ομάδες καλούνται να τροποποιήσουν, να
βελτιώσουν και να εμπλουτίσουν το περιεχόμενο των υπερσυνδέσμων τους με βάση τις
επισημάνσεις των άλλων ομάδων και του καθηγητή.
4η ώρα: Οι μαθητές στο εργαστήριο πληροφορικής καλούνται να διαβάσουν σε ένα
συνεργατικό έγγραφο που έχει δημιουργήσει ο καθηγητής το τέλος από το παραμύθι
Η κοκκινοσκουφίτσα .Το κείμενο περιέχει σε διαφορετικά σημεία υπερσυνδέσμους που οδηγούν
σε μια διαφορετική κάθε φορά εκδοχή του τέλους του παραμυθιού. Οι μαθητές μπορούν να
επιλέξουν την αναγνωστική διαδρομή που θα ακολουθήσουν, επιλέγοντας το σημείο του
κειμένου στο οποίο επιθυμούν να σταματήσει η ιστορία και να μεταβούν σε ένα διαφορετικό
τέλος. Στη συνέχεια καλούνται να διαβάσουν ένα δεύτερο συνεργατικό έγγραφο με τίτλο Τι
τέλος θα δώσει η Λάουρα; που περιέχει μια σύντομη ερωτική ιστορία. Ανάλογα με τις
απαντήσεις που θα δώσουν οι μαθητές σε ερωτήματα που υπάρχουν στο τέλος της ιστορίας,
επιλέγουν στην ουσία οι ίδιοι το τέλος της ιστορίας που επιθυμούν. Εδώ τα όρια της ελευθερίας
του αναγνώστη ως συν-διαμορφωτή του τέλους της ιστορίας είναι μεγαλύτερα σε σχέση με την
περίπτωση της κοκκινοσκουφίτσας. Τέλος, πλοηγούνται στον «Πλανήτη Πρέσπα» της Σοφίας
Νικολαίδου, σε μια διαδικτυακή εκδοχή του ομότιτλου μυθιστορήματος, όπου ο αναγνώστης
«παίζει» με το λογοτεχνικό κείμενο και τη χρονική και τοπική του ακολουθία μέσα σε μια
ελεύθερη, πολυμεσική πλοήγηση σε αυτό. Ακολουθεί συζήτηση γύρω από τις δυνατότητες του
υπερκειμένου στα ψηφιακά λογοτεχνικά κείμενα, στις αλλαγές που η τεχνολογία επιφέρει στη
παραδοσιακή σχέση πομπού/συγγραφέα –δέκτη/αναγνώστη, μια σύντομη αναφορά στον όρο
«υπερ-λογοτεχνία». Ως εργασία για το σπίτι αναλαμβάνουν σε συνεργατικό έγγραφο με τίτλο
«Ένα τέλος διαφορετικό», που περιέχει απόσπασμα από το τέλος του διηγήματος του Σαμαράκη,
να αφήσουν τη φαντασία τους ελεύθερη και να δώσουν –πάλι με χρήση υπερσυνδέσμων που
οδηγούν σε google doc- ένα διαφορετικό τέλος στο διήγημα αξιοποιώντας έτσι τις δυνατότητες
του υπερκειμένου για πολλαπλές, διαφορετικές αναγνωστικές διαδρομές και πειραματισμούς με
δημιουργική γραφή.

5η ώρα: Ο καθηγητής προβάλλει σε προτζέκτορα το συνεργατικό έγγραφο στο οποίο

εργάστηκαν οι μαθητές και που περιέχει υπερσυνδέσμους με διαφορετικές εκδοχές για το τέλος
του διηγήματος του Σαμαράκη. Διαβάζονται οι ιστορίες των μαθητών και ακολουθεί συζήτηση,
όπου οι μαθητές αιτιολογούν τις επιλογές τους.(γιατί επέλεξαν να δώσουν αυτό το τέλος)

Προβάλλεται η ταινία μικρού μήκους «(9:24’’) «The river», (“η απέναντι όχθη”) του Μιχάλη
Φελάνη, βασισμένη στο διήγημα του Αντώνη Σαμαράκη «Το ποτάμι». Μοιράζεται στους μαθητές
σε φωτοτυπία το σενάριο της ταινίας μαζί με τις σκηνοθετικές οδηγίες και ένα φύλλο εργασίας.
Οι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες, καλούνται να συγκρίνουν το διήγημα και την μεταφορά του
σε ταινία και να διαπιστώσουν τον τρόπο με τον οποίο οι αφηγηματικές τεχνικές στη λογοτεχνία
αποδίδονται με κινηματογραφικές τεχνικές στην 7η τέχνη. Οι μαθητές εξοικειώνονται με το
κειμενικό είδος του σεναρίου και τους τρόπους μεταγραφής ενός λογοτεχνικού έργου σε
τηλεοπτικό σενάριο.

6η ώρα: Παρουσίαση των φύλλων εργασίας – Συζήτηση

7η -8η ώρα: Στο εργαστήριο πληροφορικής οι μαθητές διαβάζουν το αντιπολεμικό διήγημα

του Καλύμνιου συγγραφέα Γιάννη Μαγκλή με τίτλο «Γιατί;». Συζητάνε (με αφορμή αντίστοιχα
ερωτήματα που θέτει ο καθηγητής) σχετικά με ομοιότητες ανάμεσα στα κείμενα του Σαμαράκη
και του Μαγκλή, κυρίως ως προς το αντιπολεμικό και ανθρωπιστικό μήνυμά τους / τη λειτουργία
και το συμβολισμό της φύσης / τη μεταστροφή και την τραγικότητα των ηρώων / την
απροσδιοριστία τόπου, χρόνου και ταυτότητας αντιπάλων. Ανακοινώνεται στους μαθητές ότι θα
προβούν στη μεταγραφή του διηγήματος του Μαγκλή σε κινηματογραφικό σενάριο και –εάν το
επιθυμούν- μπορούν να το γυρίσουν οι ίδιοι σε ταινία.
Στη συνέχεια, διαβάζουν μια συνέντευξη του Γιώργου Φουρτούνη (Ροδίτης σεναριογράφος-
σκηνοθέτης) σχετικά με τη σχέση λογοτεχνίας και κινηματογράφου. Καλούνται να ανοίξουν ένα
συνεργατικό έγγραφο που έχει ήδη δημιουργήσει ο καθηγητής και στο οποίο τους έχει
προσκαλέσει, για να αρχίσουν να δημιουργούν τη «δομή» του σεναρίου τους με βάση ορισμένα
ερωτήματα που απορρέουν από τη συνέντευξη που διάβασαν. Η συνεργασία των μαθητών στο
google drive επεκτείνεται και πέρα του σχολικού χρόνου και χώρου.

9η-10η ώρα: Στο εργαστήριο πληροφορικής ο καθηγητής προβάλλει με προτζέκτορα το

συνεργατικό έγγραφο, όπως έχει διαμορφωθεί από τους μαθητές και ακολουθεί συζήτηση στην
οποία οι μαθητές αιτιολογούν και τεκμηριώνουν τις επιλογές –προτάσεις τους. Οι μαθητές, με το
συνεργατικό έγγραφο ανοιχτό στους υπολογιστές, κάνουν τις απαραίτητες αλλαγές /προσθήκες
μετά τη συζήτηση και την ανταλλαγή απόψεων που προηγήθηκε.

Στη συνέχεια, οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες ανάλογα με την επιθυμία και τα ενδιαφέροντά
τους: τους σεναριογράφους, τους σκηνοθέτες, τους camera-men, τους σκηνογράφους, τους
υπεύθυνους για τη μουσική υπόκρουση και μπαίνουν σε νέο συνεργατικό έγγραφο με τίτλο
«Τελικό σενάριο» που έχει δημιουργηθεί από τον καθηγητή και είναι χωρισμένο σε φύλλα
εργασίας ανά ομάδα. Με την ολοκλήρωση των φύλλων εργασίας θα έχει ολοκληρωθεί και το
σενάριο. Αν οι μαθητές επιθυμούν, θα ακολουθήσουν τα γυρίσματα, το μοντάζ και η τελική
επεξεργασία και δημιουργία της ταινίας.

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1-2Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ

ΟΜΑΔΑ Α΄

1) Το διήγημα «Το ποτάμι» το οποίο θα επεξεργαστείτε βρίσκεται ΕΔΩ.

2) Ανοίξτε τα gmail σας και πατήστε το εικονίδιο του drive. Στο drive, πατήστε
«Δημιουργία»→ «Νέο έγγραφο» και δώστε του τον τίτλο «Αντώνης Σαμαράκης:
Βιογραφικά στοιχεία».
3) Επισκεφτείτε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και την ιστοσελίδα της Unicef που αφιερώνεται
στο ανθρωπιστικό έργο του Σαμαράκη, διαβάστε τη βιογραφία του συγγραφέα και
γράψτε στο έγγραφο που δημιουργήσατε στο προηγούμενο βήμα βασικά στοιχεία για τη
ζωή και το έργο του Σαμαράκη. Εμπλουτίστε, αν θέλετε, το κείμενό σας με σχετικό
φωτογραφικό υλικό. Στο έγγραφό σας πατήστε την επιλογή «κοινή χρήση» και στο
παράθυρο που θα σας ανοίξει πατήστε την επιλογή «Λήψη συνδέσμου με δυνατότητα
κοινής χρήσης». Σας εμφανίζεται μια ηλεκτρονική διεύθυνση που οδηγεί στο έγγραφό
σας. Αντιγράψτέ τη.
4) Ανοίξτε στο gmail σας το συνεργατικό έγγραφο που σας έχει αποσταλεί και περιέχει το
διήγημα «Το ποτάμι» του Α. Σαμαράκη. «Μαρκάρετε» το όνομα του συγγραφέα στην
αρχή του κειμένου, πατήστε την επιλογή «εισαγωγή υπερσύνδεσμου» και στο παράθυρο
που ανοίγει επικολλήστε την ηλεκτρονική διεύθυνση του εγγράφου σας. Μόλις
δημιουργήσατε στο διήγημα έναν υπερσύνδεσμο που οδηγεί στο έγγραφό σας!
5) Συζητήστε με την ομάδα σας το εξής ερώτημα: «Με ποια στοιχεία προοικονομείται στην
α΄ενότητα (δύο πρώτες σελίδες) η απόφαση του φαντάρου να παραβεί την εντολή της
μεραρχίας;» Υπογραμμίστε στο διήγημα του Σαμαράκη τα σημεία της προοικονομίας και
με «Εισαγωγή σχολίου» σχολιάστε σύντομα πώς το καθένα μας προετοιμάζει για την
 παραβίαση της εντολής από πλευράς του φαντάρου.(Για να θυμηθείτε τον όρο
«προοικονομία» ρίξτε μια ματιά στο Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων)
6) Συζητήστε με την ομάδα σας σχετικά με το είδος του αφηγητή: σε ποιο πρόσωπο είναι
γραμμένο το διήγημα; Πρόκειται για δραματοποιημένο ή όχι αφηγητή; Τι είδους εστίαση
έχουμε; Για να θυμηθείτε τους αφηγηματικούς αυτούς όρους ρίξτε μια ματιά στο Λεξικό
Λογοτεχνικών Όρων. Γράψτε την απάντησή σας σε ένα νέο συνεργατικό έγγραφο που θα
ανοίξετε με τον τίτλο «Αφηγητής».
7) Επιλέξτε όποια λέξη-φράση του κειμένου προδίδει την αφηγηματική φωνή, και με τη
γνωστή διαδικασία δημιουργήστε σε αυτήν έναν υπερσύνδεσμο που θα οδηγεί στο
έγγραφό σας «Αφηγητής».
8) Συζητήστε με την ομάδα σας: Πώς αντιλαμβάνεστε το περιεχόμενο του αποσπάσματος:
«Δεν μπορούσε να τραβήξει. Είτανε και οι δυο γυμνοί. Δυο άνθρωποι γυμνοί. Γυμνοί από
ρούχα. Γυμνοί από ονόματα. Γυμνοί από εθνικότητα. Γυμνοί από τον χακί εαυτό τους. Δεν
μπορούσε να τραβήξει. Το ποτάμι δεν τους χώριζε τώρα, αντίθετα τους ένωνε.».
Αναζητήστε το αντίστοιχο χωρίο στο κείμενο και πατήστε πάνω του.(λειτουργεί ως
υπερσύνδεσμος). Θα οδηγηθείτε σε ένα έγγραφο όπου θα γράψετε την απάντησή σας.
9) Επιλέξτε όποιο σημείο του κειμένου επιθυμείτε να αποδώσετε με μια εικόνα. Αναζητήστε
σχετικές εικόνες, επιλέξτε μία και δημιουργήστε στο σημείο του κειμένου που θέλετε έναν
υπερσύνδεσμο που θα οδηγεί στην εικόνα που επιλέξατε. Η εικόνα μπορεί να μην
οπτικοποιεί τις λέξεις (π.χ. η φωτογραφία με ένα ποτάμι ως υπερσύνδεσμο στη λέξη
«ποτάμι») αλλά τα συναισθήματα που σας γεννά η φράση του κειμένου που επιλέξατε.

ΟΜΑΔΑ Β΄

1) Το διήγημα «Το ποτάμι» το οποίο θα επεξεργαστείτε βρίσκεται ΕΔΩ

2) Ανοίξτε τα gmail σας και πατήστε το εικονίδιο του drive. Στο drive, πατήστε
«Δημιουργία»→ «Νέο έγγραφο» και δώστε του τον τίτλο «Ζητείται Ελπίς».
3) Επισκεφτείτε μια βιβλιοκριτική για το έργο του Σαμαράκη «Ζητείται Ελπίς» και δυο άλλες
κριτικές για την ίδια συλλογή διηγημάτων στον Πολιτιστικό Θησαυρό της ελληνικής
γλώσσας. Γράψτε στο έγγραφο που δημιουργήσατε στο προηγούμενο βήμα λίγα λόγια
για τη συλλογή διηγημάτων «Ζητείται ελπίς» (ποια άλλα διηγήματα περιέχει, ποια η
θεματολογία τους, ποια τα βασικά γνωρίσματα της γραφής του Σαμαράκη) . Στο έγγραφό
σας πατήστε την επιλογή «κοινή χρήση» και στο παράθυρο που θα σας ανοίξει πατήστε
την επιλογή «Λήψη συνδέσμου με δυνατότητα κοινής χρήσης». Σας εμφανίζεται μια
ηλεκτρονική διεύθυνση που οδηγεί στο έγγραφό σας. Αντιγράψτέ τη.
4) Ανοίξτε στο gmail σας το συνεργατικό έγγραφο που σας έχει αποσταλεί και περιέχει το
διήγημα «Το ποτάμι» του Α. Σαμαράκη. «Μαρκάρετε» το όνομα του τίτλου της συλλογής
«Ζητείται ελπίς» στην αρχή του κειμένου, πατήστε την επιλογή «εισαγωγή
υπερσύνδεσμου» και στο παράθυρο που ανοίγει επικολλήστε την ηλεκτρονική διεύθυνση
του εγγράφου σας. Μόλις δημιουργήσατε στο διήγημα έναν υπερσύνδεσμο που οδηγεί
στο έγγραφό σας!
5) Συζητήστε με την ομάδα σας το εξής ερώτημα: «Τι μπορεί να συμβολίζει το όνειρο που
είδε ο ήρωας; Ποιο μπορεί να είναι το αόρατο χέρι που τον εμποδίζει να εκπληρώσει την
επιθυμία του;» Γράψτε την απάντησή σας σε ένα νέο συνεργατικό έγγραφο που θα
δημιουργήσετε με τίτλο «Όνειρο».
6) Υπογραμμίστε στο διήγημα του Σαμαράκη στο σημείο της περιγραφής του ονείρου τη
φράση «αόρατο χέρι» και με εισαγωγή υπερσυνδέσμου αντιγράψτε τη διεύθυνση του
εγγράφου σας με τον τίτλο «Όνειρο».
7) Συζητήστε με την ομάδα σας το εξής ερώτημα: Με ποια εκφραστικά μέσα και με ποιους
αφηγηματικούς τρόπους δίνεται η ανεμελιά και η απόλυτη ευτυχία του φαντάρου όσο
απολάμβανε το μπάνιο στο ποτάμι; Πώς σχετίζεται η περιγραφή της φύσης με τα
συναισθήματα του ήρωα; Γράψτε τις απαντήσεις με «εισαγωγή σχολίου» στα αντίστοιχα
χωρία του κειμένου. Για να θυμηθείτε τον όρο «αφηγηματικοί τρόποι» ρίξτε μια ματιά στο
Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων.
8) Συζητήστε με την ομάδα σας: Πώς αντιλαμβάνεστε το περιεχόμενο του αποσπάσματος:
«Δεν μπορούσε να τραβήξει. Είτανε και οι δυο γυμνοί. Δυο άνθρωποι γυμνοί. Γυμνοί από
ρούχα. Γυμνοί από ονόματα. Γυμνοί από εθνικότητα. Γυμνοί από τον χακί εαυτό τους. Δεν
μπορούσε να τραβήξει. Το ποτάμι δεν τους χώριζε τώρα, αντίθετα τους ένωνε.».
Αναζητήστε το αντίστοιχο χωρίο στο κείμενο και πατήστε πάνω του.(λειτουργεί ως
υπερσύνδεσμος). Θα οδηγηθείτε σε ένα έγγραφο όπου θα γράψετε την απάντησή σας.

9) Επιλέξτε όποιο σημείο του κειμένου επιθυμείτε να αποδώσετε με μια εικόνα. Αναζητήστε
σχετικές εικόνες, επιλέξτε μία και δημιουργήστε στο σημείο του κειμένου που θέλετε έναν
υπερσύνδεσμο που θα οδηγεί στην εικόνα που επιλέξατε. Η εικόνα μπορεί να μην
οπτικοποιεί τις λέξεις (π.χ. η φωτογραφία με ένα ποτάμι ως υπερσύνδεσμο στη λέξη
«ποτάμι») αλλά τα συναισθήματα που σας γεννά η φράση του κειμένου που επιλέξατε

ΟΜΑΔΑ Γ

1) Το διήγημα «Το ποτάμι» το οποίο θα επεξεργαστείτε βρίσκεται ΕΔΩ

2) Ανοίξτε τα gmail σας και πατήστε το εικονίδιο του drive. Στο drive, πατήστε
«Δημιουργία»→ «Νέο έγγραφο» και δώστε του τον τίτλο «μεταπολεμική πεζογραφία».
3) Επισκεφτείτε τον Πολιτιστικό Θησαυρό της ελληνικής γλώσσας και την εισαγωγή του
σχολικού βιβλίου διαβάστε για τα γνωρίσματα της μεταπολεμικής λογοτεχνίας. Γράψτε
στο έγγραφο που δημιουργήσατε στο προηγούμενο βήμα τα βασικά γνωρίσματα της
μεταπολεμικής πεζογραφίας καθώς και ονόματα συγγραφέων που συγκαταλέγονται σε
αυτή την περίοδο της λογοτεχνίας. Στο έγγραφό σας πατήστε την επιλογή «κοινή χρήση»
και στο παράθυρο που θα σας ανοίξει πατήστε την επιλογή «Λήψη συνδέσμου με
δυνατότητα κοινής χρήσης». Σας εμφανίζεται μια ηλεκτρονική διεύθυνση που οδηγεί στο
έγγραφό σας. Αντιγράψτέ τη.
4) Ανοίξτε στο gmail σας το συνεργατικό έγγραφο που σας έχει αποσταλεί και περιέχει το
διήγημα «Το ποτάμι» του Α. Σαμαράκη. Στο τέλος του διηγήματος πληκτρολογήστε τη
φράση «Στοιχεία για την μεταπολεμική πεζογραφία». «Μαρκάρετε» τη φράση, πατήστε
την επιλογή «εισαγωγή υπερσύνδεσμου» και στο παράθυρο που ανοίγει επικολλήστε την
ηλεκτρονική διεύθυνση του εγγράφου σας. Μόλις δημιουργήσατε στο διήγημα έναν
υπερσύνδεσμο που οδηγεί στο έγγραφό σας!
5) Συζητήστε με την ομάδα σας: Ποια είναι η λειτουργία των μικρών, κοφτών προτάσεων στη
σκηνή που οι 2 φαντάροι τρέχουν προς τις όχθες; Τι συναισθηματικό κλίμα δημιουργείται
με τη χρήση τους; Υπογραμμίστε το αντίστοιχο χωρίο του κειμένου και με «εισαγωγή
σχολίου» γράψτε την απάντησή σας.
6) Συζητήστε με την ομάδα σας: Ποια συμβολική διάσταση αποκτούν τα στοιχεία του
φυσικού περιβάλλοντος (δάσος, ποτάμι) στο διήγημα; Γράψτε την απάντησή σας σε ένα
νέο συνεργατικό έγγραφο που θα δημιουργήσετε με τον τίτλο «Η λειτουργία της φύσης».
 Επιλέξτε τη λέξη «ποτάμι» μέσα στο διήγημα και δημιουργήστε σ’ αυτήν υπερσύνδεσμο
που θα οδηγεί στο έγγραφό σας.
7) Συζητήστε με την ομάδα σας: Πώς αντιλαμβάνεστε το περιεχόμενο του αποσπάσματος:
«Δεν μπορούσε να τραβήξει. Είτανε και οι δυο γυμνοί. Δυο άνθρωποι γυμνοί. Γυμνοί από
ρούχα. Γυμνοί από ονόματα. Γυμνοί από εθνικότητα. Γυμνοί από τον χακί εαυτό τους. Δεν
μπορούσε να τραβήξει. Το ποτάμι δεν τους χώριζε τώρα, αντίθετα τους ένωνε.».
Αναζητήστε το αντίστοιχο χωρίο στο κείμενο και πατήστε πάνω του.(λειτουργεί ως
υπερσύνδεσμος). Θα οδηγηθείτε σε ένα έγγραφο όπου θα γράψετε την απάντησή σας.

8) Επιλέξτε όποιο σημείο του κειμένου επιθυμείτε να αποδώσετε με μια εικόνα. Αναζητήστε
σχετικές εικόνες, επιλέξτε μία και δημιουργήστε στο σημείο του κειμένου που θέλετε έναν
υπερσύνδεσμο που θα οδηγεί στην εικόνα που επιλέξατε. Η εικόνα μπορεί να μην
οπτικοποιεί τις λέξεις (π.χ. η φωτογραφία με ένα ποτάμι ως υπερσύνδεσμο στη λέξη
«ποτάμι») αλλά τα συναισθήματα που σας γεννά η φράση του κειμένου που επιλέξατε

ΟΜΑΔΑ Δ΄

1) Το διήγημα «Το ποτάμι» το οποίο θα επεξεργαστείτε βρίσκεται ΕΔΩ

2) Ανοίξτε τα gmail σας και πατήστε το εικονίδιο του drive. Στο drive, πατήστε
«Δημιουργία»→ «Νέο έγγραφο» και δώστε του τον τίτλο «Γνωρίσματα γραφής
Σαμαράκη».
3) Επισκεφτείτε τις Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα , το Εθνικό κέντρο βιβλίου και τον
Πολιτιστικό Θησαυρός της ελληνικής γλώσσας και διαβάστε κριτικές για το έργο του
Αντώνη Σαμαράκη. Γράψτε στο έγγραφο που δημιουργήσατε στο προηγούμενο βήμα
τα βασικά γνωρίσματα της γραφής του Σαμαράκη. Στο έγγραφό σας πατήστε την
επιλογή «κοινή χρήση» και στο παράθυρο που θα σας ανοίξει πατήστε την επιλογή
«Λήψη συνδέσμου με δυνατότητα κοινής χρήσης». Σας εμφανίζεται μια ηλεκτρονική
διεύθυνση που οδηγεί στο έγγραφό σας. Αντιγράψτέ τη.
4) Ανοίξτε στο gmail σας το συνεργατικό έγγραφο που σας έχει αποσταλεί και περιέχει
το διήγημα «Το ποτάμι» του Α. Σαμαράκη. Στο τέλος του διηγήματος πληκτρολογήστε
τη φράση «Γνωρίσματα γραφής Σαμαράκη». «Μαρκάρετε» τη φράση, πατήστε την
επιλογή «εισαγωγή υπερσύνδεσμου» και στο παράθυρο που ανοίγει επικολλήστε την
ηλεκτρονική διεύθυνση του εγγράφου σας. Μόλις δημιουργήσατε στο διήγημα έναν
υπερσύνδεσμο που οδηγεί στο έγγραφό σας!
5) Συζητήστε με την ομάδα σας: Ποια από τα γνωρίσματα της γραφής του Σαμαράκη
μπορείτε να εντοπίσετε στο διήγημα «Το ποτάμι»; Αλλάξτε το χρώμα της
γραμματοσειράς με κόκκινο στα σημεία του κειμένου που εντοπίζετε κάποιο σταθερό
γνώρισμα της γραφής του Σαμαράκη (π.χ. λόγος λιτός, με σύντομες προτάσεις) και
σχολιάστε σύντομα το γνώρισμα αυτό με την επιλογή «εισαγωγή σχολίου» δίπλα στην
χρωματισμένη φράση.
6) Συζητήστε με την ομάδα σας: Για ποιο λόγο επικρατεί ανωνυμία στους ήρωες και
παράλληλα δεν προσδιορίζεται ούτε ο τόπος ούτε ο χρόνος του πολέμου; Γράψτε την
απάντησή σας σε ένα νέο συνεργατικό έγγραφο που θα δημιουργήσετε με τίτλο
«Ανωνυμία και απροσδιοριστία χρόνου-τόπου». Επιλέξτε μια λέξη-φράση του
κειμένου, χαρακτηριστική της ανωνυμίας αυτής και δημιουργήστε πάνω της
υπερσύνδεσμο που θα οδηγεί στο έγγραφό σας, ακολουθώντας τη γνωστή διαδικασία.
7) Συζητήστε με την ομάδα σας: Πώς αντιλαμβάνεστε το περιεχόμενο του
αποσπάσματος: «Δεν μπορούσε να τραβήξει. Είτανε και οι δυο γυμνοί. Δυο άνθρωποι
γυμνοί. Γυμνοί από ρούχα. Γυμνοί από ονόματα. Γυμνοί από εθνικότητα. Γυμνοί από
 τον χακί εαυτό τους. Δεν μπορούσε να τραβήξει. Το ποτάμι δεν τους χώριζε τώρα,
αντίθετα τους ένωνε.». Αναζητήστε το αντίστοιχο χωρίο στο κείμενο και πατήστε πάνω
του.(λειτουργεί ως υπερσύνδεσμος). Θα οδηγηθείτε σε ένα έγγραφο όπου θα
γράψετε την απάντησή σας.

8) Επιλέξτε όποιο σημείο του κειμένου επιθυμείτε να αποδώσετε με μια εικόνα.

Αναζητήστε σχετικές εικόνες, επιλέξτε μία και δημιουργήστε στο σημείο του κειμένου
που θέλετε έναν υπερσύνδεσμο που θα οδηγεί στην εικόνα που επιλέξατε. Η εικόνα
μπορεί να μην οπτικοποιεί τις λέξεις (π.χ. η φωτογραφία με ένα ποτάμι ως
υπερσύνδεσμο στη λέξη «ποτάμι») αλλά τα συναισθήματα που σας γεννά η φράση
του κειμένου που επιλέξατε

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ – ΚΟΙΝΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

1) Επισκεφτείτε ένα απόσπασμα από το τέλος του παραμυθιού «Κοκκινοσκουφίτσα». Θα

διαπιστώσετε ότι κάποιες λέξεις λειτουργούν ως υπερσύνδεσμοι που σας οδηγούν κάθε
φορά σε ένα διαφορετικό τέλος του γνωστού παραμυθιού. Διαβάστε το απόσπασμα και
αποφασίστε σε ποιο σημείο θέλετε να δώσετε ένα τέλος στο παραμύθι, πατώντας πάνω
στον αντίστοιχο υπερσύνδεσμο.
2) Επισκεφτείτε ένα απόσπασμα από μια μικρή ερωτική ιστορία με τίτλο «Τι τέλος θα δώσει
η Λάουρα;». Στο τέλος του αποσπάσματος καλείστε να απαντήσετε σε ερωτήσεις και –
ανάλογα με τις απαντήσεις που θα δώσετε- θα οδηγηθείτε σε ένα διαφορετικό τέλος της
ερωτικής ιστορίας ανάλογα με τις επιθυμίες σας και τις επιλογές σας.
3) Περιηγηθείτε στο «υπερ-λογοτεχνικό» έργο «Πλανήτης Πρέσπα» της Σοφίας Νικολαϊδου.
Διαβάστε οπωσδήποτε το link «προς τους αναγνώστες» πριν ξεκινήσετε την πλοήγησή
σας στους πλανήτες.
4) Συζητάμε προφορικά στην τάξη τα ακόλουθα ερωτήματα:

 Σε ποιες από τις ιστορίες αισθανθήκατε ότι έχετε περισσότερη ελευθερία και πιο
ενεργητικό ρόλο ως αναγνώστης και γιατί;
 Με δεδομένο ότι η ψηφιακή τεχνολογία προσφέρει τη δυνατότητα συνεργατικής
γραφής, εμπλουτισμού του κειμένου με εικόνες, ήχο, εφέ, video, υπερσυνδέσμους
ποιες νέες δυνατότητες διανοίγονται σήμερα στους συγγραφείς λογοτεχνικών
κειμένων;
 Με βάση την περιήγησή σας στον «Πλανήτη Πρέσπα» ποιες διαφορές εντοπίζετε
ανάμεσα στον παραδοσιακό ρόλο του συγγραφέα-πομπού και του αναγνώστη-
δέκτη συγκρίνοντας την έντυπη λογοτεχνία με την υπερ-λογοτεχνία;

5) Εργασία για το σπίτι: Στα προσωπικά σας gmail σας έχει αποσταλεί ένα συνεργατικό
έγγραφο με τίτλο: «Δίνοντας ένα διαφορετικό τέλος στο «Ποτάμι» του Σαμαράκη». Το
έγγραφο περιέχει το τελευταίο μέρος του διηγήματος. Αφήστε την φαντασία σας
ελεύθερη και γράψτε –σε ένα νέο συνεργατικό έγγραφο που θα δημιουργήσετε και θα
έχει ως τίτλο το όνομά σας- ένα διαφορετικό τέλος για το διήγημα. Επιστρέψτε στο
έγγραφο με το απόσπασμα του διηγήματος και , σε όποιο σημείο του κειμένου
επιθυμείτε, δημιουργήστε υπερσύνδεσμο που θα οδηγεί στο δικό σας τέλος.
 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ: ΚΟΙΝΟ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ
1) Παρακολουθήστε την ταινία μικρού μήκους (9:24’’) «The river», (“η απέναντι όχθη”) του Μιχάλη
Φελάνη, βασισμένη στο διήγημα του Αντώνη Σαμαράκη «Το ποτάμι»

https://www.youtube.com/watch?v=ZwJZAEqbFrg

2) Διαβάστε το σενάριο της ταινίας που μόλις παρακολουθήσατε:

1η σκηνή: (αντικατοπτρισμός νερού – μείξη εικόνας με κάμπο: στο βάθος διακρίνεται να
προχωρά προς τη μεριά της κάμερας και σταδιακά να πλησιάζει ένας στρατιώτης)

(αφήγηση) «Έχω ξεχάσει πόσα χρόνια πολεμάμε τους απέναντι…Τρεις εβδομάδες τώρα έχουν
σταματήσει οι εχθροπραξίες μεταξύ μας» (πλησιάζει ένα δέντρο όπου είναι κρεμασμένη μια
ταμπέλα που γράφει: «απαγορευμένη περιοχή»- η κάμερα εναλλάσσεται ανάμεσα στην εικόνα
του στρατιώτη που κοιτάζει την ταμπέλα και σε εικόνες με το ποτάμι να κελαρύζει) «Κάθε πρωί
αυτές τις 3 εβδομάδες φτάνω μέχρι αυτό το όριο… Μας απαγορεύουν να πλησιάσουμε το
ποτάμι. «Είναι επικίνδυνο», λένε. Έχουν πεθάνει πολλοί από τους δικούς μας εδώ… Όμως το
ακούω..Το διακρίνω καθαρά και αναρωτιέμαι αν όντως υπάρχει.. ή είναι απλά ένα δημιούργημα
της φαντασίας μου;» (γρήγορη εναλλαγή φακού: στο πρόσωπο του στρατιώτη, που μοιάζει
θυμωμένο, αποφασισμένο και σε εικόνες από το ποτάμι. Στο τέλος, πετά με θυμό την ταμπέλα
κάτω από το δέντρο και απομακρύνεται) «Σήμερα θα το μάθω!»

2η σκηνή: (ο στρατιώτης φτάνει μπροστά στο ποτάμι. Η φιγούρα του, με τα στρατιωτικά ρούχα
και το τουφέκι, καθρεφτίζεται στο νερό. Κοιτάζει με αγωνία πίσω του αλλά και στην απέναντι
όχθη. Βεβαιώνεται ότι είναι μόνος του και κοιτάζει με λαχτάρα το νερό. Με αργές κινήσεις,
σχεδόν τελετουργικά, γονατίζει με απλωμένα τα χέρια προς το νερό, κοιτάζει τα χέρια του και τα
βουτά αργά μέσα στο νερό. Πλένει το πρόσωπό του, χαμογελώντας γυρνά το κεφάλι προς τον
ουρανό, συνεχίζει να πλένει το πρόσωπο και τον σβέρκο του. Σηκώνεται και προχωρά προς τα
δέντρα. Η κάμερα εστιάζει σε ένα λουλούδι, ενώ ακούγεται ο ήχος του κελαρύσματος του νερού
και τιτιβίσματα πουλιών. Ο στρατιώτης επιστρέφει ολόγυμνος και μπαίνει χαμογελαστός στο
ποτάμι. Περπατά μέσα στο ποτάμι, παίζει με το νερό πετώντας το ψηλά στον ουρανό, γελά
δυνατά, κάνει βουτιές, απλώνει τα χέρια ανοιχτά προς τον ουρανό… Δείχνει απόλυτα
ευτυχισμένος. Χαίρεται και απολαμβάνει το νερό σα μικρό παιδί.

3η Σκηνή: (Πλάνο κάμερας για δευτερόλεπτο: εναλλαγή προσώπου στρατιώτη στο νερό με ένα
άλλο πρόσωπο άντρα στο νερό. Πλάνο στο ποτάμι. Ξαφνικά, ο στρατιώτης αντικρίζει έναν άλλο
γυμνό άντρα πολύ κοντά του, μέσα στο ποτάμι. Σηκώνεται τρομαγμένος. Στέκονται ακίνητοι και
κοιτάζει ερευνητικά και φοβισμένα ο ένας τον άλλον)

(αφήγηση) «Δεν ήξερα αν ήταν ένας από εμάς ή από τους απέναντι.» (μακρινό πλάνο από ψηλά:
οι 2 άντρες γυμνοί μέσα στο ποτάμι, σε κοντινή απόσταση / εστίαση ξανά στα τρομαγμένα και
αγριεμένα πρόσωπα που κοιτάζονται κατάματα. Ακούγεται ένας πυροβολισμός και βγαίνουν και
οι δύο πανικόβλητοι προς τις αντίθετες όχθες. Η κάμερα δείχνει πότε τον έναν και πότε τον άλλον
να τρέχουν γεμάτοι πανικό προς το δέντρα, παράλληλα με τις όχθες του ποταμού. Ενδιάμεσα,
εικόνες από το ποτάμι που κυλάει ορμητικό. Ο ήρωάς μας φτάνει στο όπλο του, το σηκώνει
λαχανιασμένος και σημαδεύει. Ο άλλος τρέχει γυμνός στην απέναντι όχθη. Ο στρατιώτης
κατεβάζει την κάνη του και κοιτάζει τον αντίπαλο να τρέχει γυμνός σαν τρομαγμένο ζώο.
Χαμογελά με καλοσύνη. Ακούει τα πουλιά να τιτιβίζουν πάνω από το κεφάλι του, σηκώνει αργά
τα μάτια προς τα ψηλά δέντρα: ο φακός δείχνει σκηνές από το υπέροχο και γαλήνιο φυσικό
τοπίο: λουλούδια, έντομα, το ποτάμι, τα δέντρα, τα φύλλα, το καθρέφτισμα του ήλιου στο νερό,
τα σύννεφα στον ουρανό. Ακούγεται πάλι ένας πυροβολισμός. Ο φακός δείχνει έναν γυμνό να
έχει μόλις ρίξει- δεν διακρίνεται το πρόσωπό του. Τρομαγμένα τα πουλιά από τον πυροβολισμό
απομακρύνονται προς τον ουρανό. Ο ήρωάς μας πέφτει χάμω.)

(αφήγηση) «Είχα σκοτώσει πολλούς από τους απέναντι.» (ο φακός δείχνει ξανά αυτόν που
τράβηξε τη σκανδάλη: τώρα η εικόνα καθαρίζει και διακρίνεται το πρόσωπο του αντιπάλου.
Φαίνεται ταραγμένος, σε σύγχυση, τώρα μόλις συνειδητοποιεί τι έκανε και κοιτάζει προς το
θύμα) «όμως ποτέ δεν είχα νιώσει αυτό το συναίσθημα…»

Ποιες διαφορές εντοπίζετε ανάμεσα στο διήγημα και στην κινηματογραφική του μεταφορά ως
προς:

1) Την πλοκή της ιστορίας (βασική πλοκή αλλά και δευτερεύοντα επεισόδια). Παρατηρήσατε αν ο
σκηνοθέτης αφαίρεσε ορισμένα στοιχεία –πληροφορίες-δευτερεύοντα επεισόδια του
διηγήματος και ποια είναι αυτά; Γιατί κατά τη γνώμη σας τα αφαίρεσε εντελώς από την ταινία;
Υπάρχουν στοιχεία που πρόσθεσε ο σκηνοθέτης τα οποία δεν υπάρχουν στο διήγημα; Ποια
είναι αυτά και γιατί θεώρησε αναγκαίο να τα προσθέσει;
Στοιχεία που
παραλείπονται
Λόγοι
παράλειψης

Στοιχεία που
προστίθενται
Λόγοι προσθήκης

2) Την αφηγηματική φωνή: τι είδους αφηγητή και τι είδους εστίαση έχουμε στο διήγημα; Τι είδους
αφηγητή έχουμε στην ταινία; Γιατί ο σκηνοθέτης επέλεξε να αλλάξει την αφηγηματική φωνή
στη δική του κινηματογραφική μεταφορά;
Είδος αφηγητή στο διήγημα Είδος αφηγητή στην ταινία Λόγοι αλλαγής
αφηγηματικής φωνής στην
ταινία

3) Ο Σαμαράκης χρησιμοποιεί συχνά κινηματογραφική τεχνική στα διηγήματά του, με γρήγορες

εναλλαγές σκηνών, μικρές και κοφτές προτάσεις, κυριαρχία ρηματικών τύπων και εναλλαγή
υποκειμένων. Να εντοπίσετε ένα τέτοιο σημείο στο διήγημα και να το συγκρίνετε με την
αντίστοιχη σκηνή της ταινίας. Τι συναισθήματα θέλουν να προκαλέσουν στο κοινό τόσο ο
 συγγραφέας όσο και ο σκηνοθέτης με τις επιλογές αυτές; Ποια μέσα έχει στη διάθεσή του ο
σκηνοθέτης για να δημιουργήσει το αντίστοιχο με του διηγήματος κλίμα στο σημείο αυτό;
Σημείο «Κινηματογραφικής Τεχνικής»
στο διήγημα – αφηγηματικές τεχνικές
Αντίστοιχο σημείο ταινίας-
κινηματογραφικές τεχνικές
Πρόκληση συναισθημάτων

4) Η ταινία ή το διήγημα –κατά τη γνώμη σας- μεταδίδει πιο έντονο το αντιπολεμικό μήνυμα και
γιατί;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………
5) Ο σκηνοθέτης –πέρα από την αφήγηση /διάλογο- έχει στη διάθεσή του δύο επιπλέον μέσα
έκφρασης : την εικόνα και τη μουσική. Προσέξτε το είδος της μουσικής που επιλέγει σε
συγκεκριμένες σκηνές. Σχετίζεται με τη δημιουργία συναισθημάτων αντίστοιχων με τις σκηνές;
Ποια μέσα έχει στη διάθεσή του ο συγγραφέας για να επιτύχει ανάλογα αποτελέσματα με αυτά
της εικόνας και της μουσικής υπόκρουσης;

6) Τελικά σας άρεσε περισσότερο το διήγημα ή η κινηματογραφική του μεταφορά και γιατί;

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 7η -8η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ: ΚΟΙΝΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

1) Διαβάστε το διήγημα του Γ. Μαγκλή «Γιατί» ΕΔΩ και προσπαθήστε να απαντήσετε
(προφορικά) στις ακόλουθες ερωτήσεις:

Ποιες ομοιότητες εντοπίζετε ανάμεσα στο διήγημα του Μαγκλή και στο «Ποτάμι» του Σαμαράκη ως προς
α) το αντιπολεμικό και ανθρωπιστικό περιεχόμενό τους; β) το συμβολισμό της φύσης γ) την τραγικότητα
των ηρώων δ) τη μεταστροφή των ηρώων ε) την απροσδιοριστία του τόπου-χρόνου-ταυτότητας
αντιπάλων;

Ώρα για δημιουργική συγγραφή!! Θα προσπαθήσετε να μεταγράψετε το διήγημα του συμπατριώτη μας
Μαγκλή σε κινηματογραφικό σενάριο και στη συνέχεια θα το γυρίσετε σε ταινία!

2) Διαβάστε μια συνέντευξη του Γιώργου Φουρτούνη (Ροδίτης σεναριογράφος και

σκηνοθέτης με τιμητικές διακρίσεις για ταινίες μικρού μήκους που βασίστηκαν σε
λογοτεχνικά έργα) ΕΔΩ σχετικά με τη σχέση λογοτεχνίας-κινηματογράφου.
3) Ανοίξτε στα εισερχόμενα στο gmail σας ένα συνεργατικό έγγραφο που σας έχει αποσταλεί
με τίτλο «Δομή Σεναρίου». Εκεί θα προσπαθήσετε να δημιουργήσετε τη δομή του
σεναρίου σας σε σύγχρονη και ασύγχρονη επικοινωνία με τους συμμαθητές σας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ –«ΔΟΜΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ»

Στη συνέντευξη που διαβάσατε ο Φουρτούνης αναφέρει: «Το μεγαλύτερο πρόβλημα για την
κινηματογραφική μεταφορά, είναι ότι όταν ένας αναγνώστης έχει μπροστά του ένα διήγημα,
ένα μυθιστόρημα, ένα οποιοδήποτε κείμενο, εκείνη τη στιγμή το αναπαράγει στο μυαλό του.
Φτιάχνει εικόνες. Προσπαθεί να το δει σαν μια ταινία. Κάθε λεπτομέρεια είναι μια εικόνα για
εκείνον. Όταν γίνει μια ταινία βασισμένη σε αυτό που εσύ κι εγώ έχουμε διαβάσει, δε τη
συγκρίνουμε με το διήγημα αλλά με τις εικόνες που έχουμε πλάσει για το διήγημα….»
1) Ποιες εικόνες σας γέννησε η ανάγνωση του διηγήματος του Μαγκλή; Με αντιγραφή
–επικόλληση μεταφέρετε εδώ το διήγημα και με «εισαγωγή σχολίου» γράψτε δίπλα
σε αποσπάσματα του διηγήματος την αντίστοιχη εικόνα που σας φέρνει στο νου.
Προσπαθήστε να είστε όσο το δυνατόν πιο περιγραφικοί , ώστε να «ζωντανέψετε» στα
μάτια των συμμαθητών σας την εικόνα που σας δημιούργησε το απόσπασμα.
Σχολιάστε και τις εικόνες που θα γράψουν οι συμμαθητές σας.

2) Αλλάξτε το χρώμα της γραμματοσειράς με κόκκινο στα σημεία του κειμένου που
περιέχουν διάλογο –μονόλογο. Αλλάξτε με πράσινο τα σημεία που εκφράζουν
σκέψεις-συναισθήματα του ήρωα (είτε με εσωτερικό μονόλογο είτε με πλάγιο
λόγο)και με εισαγωγή σχολίου προτείνετε τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να
αποδοθεί στην οθόνη η «εσωτερική» αυτή δράση: π.χ. με μονόλογο του ήρωα, με
εικόνα, με υποκριτική-έκφραση, με μουσική, με αφήγηση, με συνδυασμό μεθόδων.

3) Αλλάξτε το χρώμα της γραμματοσειράς με μπλε στα σημεία που υποδηλώνουν τον
τόπο και τον χρόνο. Με εισαγωγή σχολίου γράψτε σκηνογραφικές οδηγίες: πού θα
γίνουν τα γυρίσματα της ταινίας, (εσωτερικός ή εξωτερικός χώρος), πώς θα είναι το
τοπίο στα εξωτερικά γυρίσματα και πώς θα είναι η διαρρύθμιση και η διακόσμηση του
εσωτερικού χώρου (αν υπάρχει). Θα υπάρχουν εναλλαγές σκηνών σε διαφορετικούς
τόπους; Πώς θα δηλωθεί ο χρόνος στην ταινία;

4) Με βάση τις περιγραφές του διηγήματος, περιγράψτε εξωτερικά πώς φαντάζεστε

τους 2 ήρωες (ηλικία, σωματότυπος, ενδυμασία).

5) Στο διήγημα υπάρχουν σκηνές που κυριαρχεί η ένταση και η αγωνία. Εντοπίστε τα
σημεία αυτά, υπογραμμίστε τα και με εισαγωγή σχολίου προτείνετε τρόπους με τους
οποίους θα μπορούσε να μεταδοθεί αυτή η ένταση στους θεατές.

6) Στο γύρισμα μιας κινηματογραφικής ταινίας χρησιμοποιούνται αρκετές κάμερες για

τη λήψη της ίδιας σκηνής από διαφορετικές οπτικές και στη συνέχεια –στο μοντάζ- οι
λήψεις αυτές εναλλάσσονται. Για π.χ στην ταινία The river, στη σκηνή συνάντησης των
2 φαντάρων μια κάμερα έστίαζε στο πρόσωπο του ενός φαντάρου, μια άλλη κάμερα
εστίαζε στο πρόσωπο του άλλου φαντάρου και μια τρίτη κάμερα έκανε λήψη των 2
φαντάρων από μακρινή απόσταση και από ψηλά. Στο μοντάζ οι 3 αυτές λήψεις
εναλλάσσονται γρήγορα, μεταδίδοντας όλη την ένταση των ηρώων. Σε ποια σημεία
του διηγήματος του Μαγκλή νομίζετε ότι θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε
περισσότερες κάμερες και πού θα εστιάζει η καθεμία;

7) Η μουσική υπόκρουση μιας ταινίας υποβοηθά την πρόκληση συναισθημάτων και

δημιουργεί μια ατμόσφαιρα ανάλογη με τα όσα εκτυλίσσονται στην οθόνη
(ατμόσφαιρα ρομαντική, τρομακτική, γαλήνια, ευχάριστη, ανάλαφρη, τραγική,
πένθιμη, μυστηριώδη κ.α). Σε άλλα πάλι σημεία των ταινιών δεν υπάρχει καθόλου
μουσική. Συμπληρώστε στον παρακάτω πίνακα τα σημεία του κειμένου (με
 αντιγραφή-επικόλληση) που κατά τη γνώμη σας χρειάζονται μουσική υπόκρουση, την
ατμόσφαιρα που θα πρέπει να δημιουργεί η μουσική και –αν θέλετε- προτείνετε
συγκεκριμένα μουσικά κομμάτια. ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι μουσικές συνθέσεις προστατεύονται
από το νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Αναζητήστε το είδος της μουσικής που
επιθυμείτε στο ακόλουθο link http://freemusicarchive.org/ που παρέχει ελεύθερα
μουσικά κομμάτια και διαθέτει πολύ καλή μηχανή αναζήτησης.

Σημείο διηγήματος Είδος μουσικής/ Προτάσεις για

ατμόσφαιρα που θα συγκεκριμένο
δημιουργεί μουσικό κομμάτι

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 9η-10ηη ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ – ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟ ΕΓΓΡΑΦΟ

«ΤΕΛΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ»
Αξιοποιώντας όλες τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις που έγιναν ως τώρα στο συνεργατικό
έγγραφο «Δομή του σεναρίου» είστε έτοιμοι να γράψετε το τελικό σενάριο. Χωριστείτε σε
ομάδες, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις σας, και αναλάβετε δράση!!

ΟΜΑΔΑ ΣΕΝΑΡΙΟΓΡΑΦΩΝ

Γράψτε τους διαλόγους-μονολόγους-αφηγήσεις της ταινίας προσδιορίζοντας ποιος μιλάει κάθε

φορά. Αποφασίστε αν θα διατηρήσετε την αφηγηματική φωνή / εστίαση του διηγήματος ή αν θα
το δώσετε μέσα από μια διαφορετική αφηγηματική φωνή. Συνεργαστείτε και με την ομάδα των
σκηνοθετών.

ΟΜΑΔΑ ΣΚΗΝΟΘΕΤΩΝ

Στο κείμενο των σεναριογράφων προσθέστε με χρήση παράνθεσης- στα σημεία που κρίνετε
απαραίτητο- σκηνοθετικές οδηγίες για τους ηθοποιούς (ηλικία /ντύσιμο, επιτονισμός φωνής,
κινήσεις ηρώων, έκφραση προσώπου, σημεία παύσης κ.α). Συνεργαστείτε με την ομάδα των
σκηνογράφων και των κάμερα-μεν

ΟΜΑΔΑ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΩΝ

Στο κείμενο των σεναριογράφων προσθέστε με «εισαγωγή σχολίου» -όπου κρίνετε απαραίτητο-
σκηνογραφικές οδηγίες (πώς θα είναι το σκηνικό είτε εσωτερικού χώρου είτε εξωτερικού).
Συνεργαστείτε και με την ομάδα των σκηνοθετών
ΟΜΑΔΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ

Στο κείμενο των σεναριογράφων προσθέστε με εισαγωγή υπερσυνδέσμου την μουσική

υπόκρουση που επιλέγετε για συγκεκριμένες σκηνές της ταινίας, ανάλογα με τη συναισθηματική
ατμόσφαιρα και το κλίμα που θέλετε να δημιουργήσετε. Συμβουλευτείτε και την ομάδα των
σεναριογράφων.

ΟΜΑΔΑ ΚΑΜΕΡΑ-ΜΕΝ

Στο κείμενο των σεναριογράφων με εισαγωγή σχολίου προσθέστε οδηγίες για τον τρόπο λήψης
των πλάνων: κοντινά ή μακρινά, πανοραμικά /en face, από πίσω, προφίλ/ στατική εικόνα ή
εναλλαγή εικόνων / ταχύτητα εναλλαγής εικόνων /εστίαση (ζουμ) / ταυτόχρονη λήψη από 2-3
διαφορετικές οπτικές γωνίες κ.α). Συνεργαστείτε και με την ομάδα των σκηνοθετών.