3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

Τρίτη Γραπτή Εργασία ΕΠΟ 42

.gr
“Σύγχρονες Κοινωνιολογικές Προσεγγίσεις των Ευρωπαϊκών Κοινωνιών”

os
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2022-2023

arn
Απαντήστε στο ακόλουθο ερώτημα: «Συζητείστε και αναλύστε τη σχέση της
κοινωνικοοικονομικής θέσης/ τάξης με τις καταναλωτικές πρακτικές και το

.gr
βιοτικό ύφος (life style). Με ποιο τρόπο η κατανάλωση αναδεικνύεται σε πεδίο
κοινωνικής διάκρισης/ κοινωνικού ανταγωνισμού;»

os
arn
.gr
os
arn

.gr
os
arn

Έξυπνα και Εύκολα!

www.arnos.gr info@arnos.gr
 3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

Περιεχόμενα

Εισαγωγή
Κοινωνική θέση και κοινωνική τάξη, Μαρξ και Βέμπερ
Βεμπλεν : Επιδεικτική κατανάλωση και αργόσχολη τάξη

.gr
Η έννοια της μόδας και της κατανάλωσης στον Ζίμελ
Η έννοια του habitus στον Μπουρντιέ

os
Πέτερσον – Η έννοια της παμφαγίας

arn
Η μετανεωτερική προσέγγιση στην έννοια της κατανάλωσης και του στυλ ζωής
Η σχέση κατανάλωσης και κοινωνικής διάκρισης
Σύνοψη

.gr
Βιβλιογραφία

os
arn
.gr
os
arn

.gr
os
arn

Έξυπνα και Εύκολα!

www.arnos.gr info@arnos.gr
 3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

Εισαγωγή

Στην παρούσα εργασία βασικό ζήτημα αποτελεί να εξετάσουμε τη σχέση μεταξύ της
κοινωνικοοικονομικής θέσης και ένταξης και των καταναλωτικών πρακτικών και ως

.gr
εκ τούτου θα εστιάσουμε αφενός στις θεωρητικές αναλύσεις των Μαρξ και Βέμπερ και
εν συνεχεία θα αναφερθούμε στις θεωρητικές προσεγγίσεις των Μπουρντιέ, Ζίμελ και

os
Βεμπλεν. Παράλληλα θα γίνει ειδική αναφορά στη λειτουργία της κατανάλωσης ως το

arn
αποκρυστάλλωμα ενός μοντέλου κοινωνικής διάκρισης και διαφοροποίησης όπως
αυτό τεκμαίρεται από την θεωρητική οπτική του Μπωντιγιαρ.

.gr
Κοινωνική θέση και κοινωνική τάξη Μαρξ και Βέμπερ

os
Οι έννοιες της κοινωνικής θέσης και της κοινωνικής τάξης αποτελούν εξαιρετικά

arn
σημαντικά εργαλεία προκειμένου να κατανοηθεί ο βαθμός και η ποιότητα της
κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Σε ότι αφορά στην έννοια της κοινωνικής τάξης, εδώ
συναντάμε τη μαρξική ανάλυση όπου επισημαίνεται ότι η κοινωνική τάξη αποτελεί το
.gr

διαλεκτικό απόσταγμα των διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στη σφαίρα της
παραγωγής. Σύμφωνα με αυτή την θέση στην μαρξιστική ανάλυση υπάρχουν δύο
os

κυρίες κοινωνικές τάξεις : Η τάξη των κεφαλαιοκρατών και η εργατική τάξη έχοντας
arn

ως κριτήριο την κτήση και την αξιοποίηση των μέσων παραγωγής. Η ένταξη σε μία
συγκεκριμένη κοινωνική τάξη έχει συγκεκριμένα αποτυπώματα στο κοινωνικό και
οικονομικό μοντέλο ζωής που ακολουθούν τα μέλη αυτής κοινωνικής τάξης, καθώς
.gr

υφίστανται διαφορετικά επίπεδα προσβασιμότητας στους κοινωνικούς πόρους. Για τον

Μαρξ το πλαίσιο των παραγωγικών σχέσεων είναι αυτό που καθορίζει τις κοινωνικές
os

τάξεις και ουσιαστικά επιτρέπει στα μέλη αυτών να διαθέτουν συγκεκριμένη θέση στον
arn

κοινωνικό καταμερισμό εργασίας (Παπαδόπουλος, 2008, 163-164).

Η ανάλυση του Βέμπερ είναι αρκετά διαφορετική καθώς δίνει ιδιαίτερη σημασία σε
στοιχεία τα οποία δεν συνδέονται αναγκαστικά με την οικονομία και την παραγωγή
ενώ κατανοεί τις κοινωνικές τάξεις με κριτήριο την θέση που έχουν τα άτομα στην
κοινωνία και στην πρόσβαση που του παρέχεται εκ της κοινωνικής θέσης τους σε
συγκεκριμένους πόρους. Ειδικότερα ο Βέμπερ διακρίνει επιμέρους εκδοχές
Έξυπνα και Εύκολα!
www.arnos.gr info@arnos.gr
 3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

κοινωνικών τάξεων, την ιδιοκτησιακή τάξη, την επιχειρηματική τάξη, την μικροαστική
τάξη, την τάξη της διανόησης που δεν διαθέτει ιδιοκτησία, την τάξη των τεχνικών,
καθώς και τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα τα οποία κατέχουν την περίοπτη θέση τους
εξαιτίας είτε της ύπαρξης ιδιοκτησίας, είτε της ύπαρξης υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης.
Στην βάση αυτής της ανάλυσης σύμφωνα με τον Βέμπερ, οι διαφορές που αφορούν

.gr
στην διαφοροποιημένη κοινωνική θέση οδηγούν και στην υιοθέτηση
διαφοροποιημένων τρόπων ζωής που με τη σειρά τους αποτυπώνονται στο κοινωνικό

os
πεδίο μέσω της κοινωνικής διαστρωμάτωσης η οποία έχει σαφή ιεραρχικό χαρακτήρα

arn
δημιουργώντας την επικράτεια του κοινωνικού κύρους (Μοσχονάς, 2005 42-44).

Βεμπλεν : Επιδεικτική κατανάλωση και αργόσχολη τάξη

.gr
Ο Βεμπλεν με το πόνημα του η «Θεωρία της αργόσχολης τάξης» ασκεί έντονη κριτική

os
στην Αμερικανική κοινωνία όπως αυτή δρομολογείται στα τέλη του 19ου και στις

arn
αρχές του 20ου αιώνα, καταδεικνύοντας ότι η κατανάλωση δεν αποτελεί απλά μία
πράξη κτήσης και αξιοποίησης αγαθών αλλά συνδέεται άμεσα με το βαθμό
αυτοπραγμάτωσης και αναγνώρισης που νιώθουν τα άτομα μέσω της κατανάλωσης.
.gr

Σύμφωνα με τον διανοητή, η αργόσχολη τάξη εμφανίζεται μαζί με την ατομική

ιδιοκτησία, και την διαδικασία του εκχρηματισμού της κοινωνίας και πρόκειται για μια
os

τάξη η οποία επιδεικνύει την ικανότητά της να καταναλώνει, απέχοντας από κάθε
arn

παραγωγική δραστηριότητα. (Καρακιουλαφη, 2008, 189-190.) Το εν λόγω μοντέλο

επιλεκτικής κατανάλωσης αφορά στην κατανάλωση πολυτελών αγαθών δια μέσου του
οποίου αναπαράγονται διατηρούνται και αυτοεκπληρώνονται οι σκοποί των ανώτερων
.gr

κοινωνικών τάξεων στις οποίες ανήκουν τα μέλη τα οποία μπορούν να καταναλώσουν

πολυτελή αγαθά. Με αυτό τον τρόπο δια μέσου της επιλεκτικής κατανάλωσης
os

δημιουργείται ένα πλαίσιο ανώτερης κοινωνικής θέσης και υιοθετείται ένα μοντέλο το
arn

οποίο διαχωρίζει τα μέλη των ανώτερων κοινωνικών τάξεων από εκείνα τα μέλη
εκείνων των κοινωνικών τάξεων που δεν είναι σε θέση να καταναλώσουν αγαθά
πολυτελείας. Διαμέσου αυτής της διαδικασίας λοιπόν συγκροτείται μία
διαφοροποιημένη κοινωνική και ατομική ταυτότητα η οποία αφορά στην κοινωνική
διάκριση των ανώτερων κοινωνικών τάξεων από τις κατώτερες, θέτοντας ένα σαφή
όπως και διάχυτο διαχωρισμό. Ωστόσο αυτό το μοντέλο ζωής και αυτό το
καταναλωτικό πρότυπο που υιοθετούν οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις διαχέεται μέσω
Έξυπνα και Εύκολα!
www.arnos.gr info@arnos.gr
 3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

της μίμησης σε όλα τα κοινωνικά στρώματα δεδομένου ότι τα μέλη των σύγχρονων
κοινωνιών κατανοούν πως ο μόνος τρόπος για να ξεχωρίσουν είναι μέσω της
κατανάλωσης και ακριβώς για αυτό, τον επιλέγουν σε μια απέλπιδα απόπειρα
διαφοροποίησης. (Sassateli,2016,98-99)

.gr
Η έννοια της μόδας και της κατανάλωσης στον Ζίμελ

os
Ο Ζίμελ ασχολήθηκε με την έννοια της μόδας ως απότοκο της νεωτερικής αστικής

arn
κοινωνίας, δεδομένου ότι στις σύγχρονες αστικές μητροπόλεις αποτέλεσε εσωτερική
ανάγκη των ανθρώπων αφενός να διαφοροποιηθούν από τη μάζα και αφετέρου να
νιώσουν ότι ανήκουν σε μία ανώτερη συνεκτική ομάδα ανθρώπων. Αυτή η

.gr
αναγκαιότητα ουσιαστικά οδήγησε στη συγκρότηση μιας κοινωνικής ταυτότητας
διαμέσου της οποίας τα μέλη που ακολουθούν μία συγκεκριμένη μόδα

os
διαφοροποιούνται από τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας, δημιουργώντας μία ιδιαίτερη

arn
κοινωνική έκφραση. (Καρακιουλαφη 2008, 192-193).

Στα πλαίσια αυτής της θεώρησης η μόδα για τον Ζίμελ συνιστά ένα μοτίβο κοινωνικής
.gr

μίμησης που συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση των ατόμων δημιουργώντας

διαδικασίες κοινωνικής συνοχής(Καρακιουλαφη 2008, 192-193). Ωστόσο η μόδα
os

αφορά κατά κύριο λόγο και οπωσδήποτε αρχικά, στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις οι
arn

οποίες είναι αυτές που δημιουργούν την μόδα και εν συνεχεία, οι κατώτερες κοινωνικές
τάξεις αντιγράφουν το στυλ που έχει επικρατήσει, γεγονός που οδηγεί τα μέλη των
ανώτερων κοινωνικών τάξεων να αλλάζουν εν συνεχεία το πρότερο στιλ προκειμένου
.gr

να διαφοροποιηθούν εκ νέου, από την ευρεία μάζα. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα
κοινωνικό μηχανισμό μέσω του οποίου εξαπλώνεται η μόδα διαδραματίζοντας
os

εξαιρετικά σημαντικό ρόλο αφενός στο κοινωνικό και οικονομικό πεδίο αλλά και στο
arn

πολιτισμικό, δεδομένου ότι δια μέσω της μόδας δημιουργείται η δυνατότητα στα άτομα
να προβληθούν υιοθετώντας ένα διαφοροποιημένο στυλ ζωής (Sassateli, 2016, 97).

Η έννοια του habitus στον Μπουρντιέ

Έξυπνα και Εύκολα!
www.arnos.gr info@arnos.gr
 3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

Στα πλαίσια της θεωρητικής προσέγγισης του Μπουρντιέ βασική είναι η έννοια της
«έξης» η οποία συνιστά ια διαδικασία κοινωνικών και πολιτισμικών πρακτικών οι
οποίες συνδέονται άρρηκτα με το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο όπως
αυτό δομείται στα πλαίσια της καπιταλιστικής κοινωνίας.

.gr
Περαιτέρω, η διαδικασία του habitus τους είναι μία διττή διαδικασία καθώς συνδέεται

os
τόσο με τις ατομικές επιλογές όσο και με την ταξική θέση των ατόμων. Πρόκειται εδώ

arn
για συνήθειες που υιοθετούν τα άτομα στα πλαίσια της σύγχρονης καπιταλιστικής
κοινωνίας που τους επιτρέπουν στο να ενταχθούν σε αυτή υιοθετώντας παράλληλα ένα
συγκεκριμένο βιοτικό ύφος. Βασικό στοιχείο στην θεωρητική προσέγγιση του

.gr
Μπουρντιέ είναι ότι οι καταναλωτές επιλέγουν να διαφοροποιηθούν και να διακριθούν
από τους υπόλοιπους μέσω της επιλογής συγκεκριμένων αγαθών που θα τους

os
επιτρέψουν να ευοδωθεί η συγκεκριμένη διάκριση (Μπουρντιέ 1999, 217-219) . Για

arn
τον Μπουρντιέ μεγάλη σημασία έχει το γούστο αλλά και η μορφή της κατανάλωσης τα
οποία συνδέονται με την θέση που κατέχουν τα άτομα εντός του κοινωνικού ιστού.
Υπό αυτή την οπτική λοιπόν, οι κοινωνικές ομάδες και οπωσδήποτε τα μέλη των
.gr

εκάστοτε κοινωνικών ομάδων επιλέγουν συγκεκριμένα στυλ ζωής, τα οποία

αντιστοιχούν στην κοινωνική ομάδα στην οποία ανήκουν. Ειδικότερα ο Μπουρντιέ
os

ταξινομεί το γούστο σε τρεις βασικές εκφράσεις, στο γούστο της αστικής τάξης που
arn

συνδέεται άμεσα με την υπέρτερη θέση που κατέχει η αστική τάξη τόσο στη σφαίρα
της οικονομίας όσο και στη σφαίρα της πολιτικής, στο μικροαστικό γούστο στα
πλαίσια του οποίου οι μικροαστοί προσπαθούν μάλλον αποτυχημένα να αξιοποιήσουν
.gr

τα καταναλωτικά αγαθά που διαθέτουν προκειμένου να δημιουργήσουν ένα αυτοτελές

στυλ (Sassateli, 2016, 129-131).
os

Τέλος υπάρχει και το λεγόμενο γούστο των λαϊκών τάξεων το οποίο είναι αναλογική
arn

απόρροια της δυνατότητας και της αναγκαιότητας περί κατανάλωσης που έχουν οι
συγκεκριμένες τάξεις, οι οποίες εξ ορισμού έχουν χαμηλές δυνατότητες πρόσβασης σε
υλικούς πόρους και είναι αναγκασμένες καταρχάς να επιβιώσουν. Ουσιαστικά λοιπόν
στην σκέψη του Μπουρντιέ η κατοχή αγαθών δεν είναι απλά μία καταναλωτική
παθητική διαδικασία ή απλά μία διαδικασία χρήσης αγαθών αλλά συνιστά ένα
συμβολικό σύστημα επικοινωνίας των ανθρώπων καθώς μέσα από την επιλογή των
αγαθών τα άτομα εδραιώνουν και αναπαράγουν την κοινωνική τους θέση και τον
Έξυπνα και Εύκολα!
www.arnos.gr info@arnos.gr
 3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

κοινωνικό τους ρόλο, σε έναν συνεχή αγώνα διάκρισης διαφοροποίησης και

αυτοπραγμάτωσης. (Sassateli, 2016, 128-129)

Πέτερσον – Η έννοια της παμφαγίας

.gr
os
Όπως είναι εύλογο η θεωρητική προσέγγιση του Μπουρντιέ επηρέασε μία σειρά από
έτερες θεωρητικές προσεγγίσεις, όπως και μία σειρά από διανοητές οι οποίοι

arn
αποπειράθηκαν να διερευνήσουν τα κοινωνικά, πολιτισμικά και πολιτικά
συμφραζόμενα της κατανάλωσης, όπως και τη σχέση της κατανάλωσης και των
καταναλωτικών προτύπων, με την κοινωνική θέση. Σημαντική είναι η συμβολή σε αυτό

.gr
το πλαίσιο του Πέτερσον ο οποίος εισήγαγε τον θεωρητικό όρο της παμφαγίας, στα

os
πλαίσια της οποίας υποστήριξε πως τα μέλη των ανώτερων κοινωνικών τάξεων έχουν
πλέρια πρόσβαση σε κοινωνικούς οικονομικούς και πολιτισμικούς πόρους και ως εκ

arn
τούτου, μπορούν να κινούνται με σχετική ευχέρεια ανάμεσα στα διάφορα είδη
πολιτισμού και να είναι ανοιχτά ξένες επιδράσεις. Ανάστροφα τα μέλη των κατώτερων
κοινωνικών τάξεων μη έχοντας πρόσβαση σε κοινωνικούς και υλικούς πόρους
.gr

παραμένουν σε ένα στατικό πεδίο μην έχοντας τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με

νέα πολιτισμικά ρεύματα και με νέες πρακτικές και συνήθειες. (Καρακιουλάφη, 2008,
os

195-196)
arn

Η μετανεωτερική προσέγγιση στην έννοια της κατανάλωσης και του στυλ ζωής
.gr

Οι μετανεωτερικές προσεγγίσεις όπως είναι εύλογο διαφοροποιούνται σε σχέση με τις

κλασικές κοινωνιολογικές αναλύσεις αναφορικά με την σχέση που αναπτύσσεται
os

ανάμεσα στην κοινωνική τάξη και την κοινωνική θέση με τις πολιτισμικές και
arn

καταναλωτικές πρακτικές που υιοθετούν τα μέλη κάθε τάξης. Ειδικότερα οι

μετανεωτερικές προσεγγίσεις υποστηρίζουν πως δεν είναι αρκετή η έννοια της
κοινωνικοοικονομικής τάξης προκειμένου να κατανοηθεί ο βαθμός και η ποιότητα
διαφοροποίησης στο πολιτιστικό πεδίο, και στο πεδίο της κατανάλωσης ανάμεσα στα
άτομα της σύγχρονης αστικής κοινωνίας. Σε αυτό το πλαίσιο δίνεται ιδιαίτερη σημασία
στο επαγγελματικό προφίλ των ατόμων το οποίο καθορίζει και το στυλ ζωής το οποίο

Έξυπνα και Εύκολα!

www.arnos.gr info@arnos.gr
 3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

τα άτομα υιοθετούν. Υπό αυτή την οπτική, η κοινωνική θέση, το επίπεδο εκπαίδευσης
αλλά και η κοινωνική καταγωγή διαδραματίζουν επίσης σημαίνοντα ρόλο στην
κοινωνική διαστρωμάτωση. Είναι σαφές λοιπόν ότι μετανεωτερικές προσεγγίσεις
προσπαθούν να απογαλακτιστούν από μία ταξική προσέγγιση του στυλ ζωής,
προτάσσοντας την κατανάλωση ως μία αυτόνομη σφαίρα η οποία δεν συνδέεται μετά

.gr
συμβεβηκότα στη σφαίρα της οικονομίας και της παραγωγής. Ωστόσο, έρευνες όπως
αυτή των Golthrope -Chan κατέδειξαν πως οι μετανεωτερικές προσεγγίσεις που

os
αποπειρώνται να κατανοήσουν τη σφαίρα της κατανάλωσης σε διάρρηξη και σε πλήρη

arn
αυτονομία προς την παραγωγή και την οικονομία δεν ευσταθούν, αφενός γιατί η
οικονομία και αφετέρου ταξική θέση διαδραματίζουν ακόμη σημαίνοντα ρόλο τόσο
στο στυλ ζωής που επιλέγουν οι άνθρωποι όσο και στις πολιτισμικές πρακτικές που

.gr
υιοθετούν ως απόρροια, της πρόσβασης ή μη σε κοινωνικούς, οικονομικούς και
πολιτιστικούς πόρους. (Εμμανουήλ, 2016, 11-13)

os
arn
Η σχέση κατανάλωσης και κοινωνικής διάκρισης

Η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ της κατά της κατανάλωσης και τις κοινωνικές
.gr

διάκρισης όπου η κατανάλωση κατανοείται ως πυλώνας της σύγχρονης καπιταλιστικής

κοινωνίας είναι μία σχέση η οποία έχει εγείρει σημαντικές διαφωνίες αναφορικά με την
os

σημασία ή έστω, αναφορικά με την αυτοτελή σημασία της κατανάλωσης σε σχέση με

arn

τις υπόλοιπες κοινωνικές σφαίρες και επικράτειες. Μία σημαντική κριτική είναι αυτή
που έχει ασκηθεί από τον Μπωντριγιάρ ο οποίος στα πλαίσια της δικής του θεωρητικής
προσέγγισης προσέδωσε μεγάλη σημασία αφενός στις έντονες κοινωνικές ανισότητες
.gr

και διακρίσεις και αφετέρου στον έκδηλα ταξικό χαρακτήρα της κατανάλωσης, όπως
αυτή δρομολογείται, στα πλαίσια της καταναλωτικής κοινωνίας(Baudrilliard, 2005, 57-
os

59). Ο διανοητής ουσιαστικά υποστηρίζει ότι ενώ οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να

arn

καταναλώσουν συγκεκριμένα αγαθά αυτή η ανάγκη δεν καλύπτεται με ισότιμο τρόπο

για όλους τους ανθρώπους ακριβώς γιατί σε μία τέτοια προοπτική συνιστά εμπόδιο και
τροχοπέδη, ο ταξικός χαρακτήρας των καπιταλιστικών κοινωνιών. Σε αυτό το πλαίσιο
λοιπόν οι κοινωνικές ανισότητες και οι κοινωνικές διακρίσεις που λαμβάνουν χώρα
στην σφαίρα της παραγωγής συνεχίζουν να ισχύουν και στη σφαίρα της κατανάλωσης,
με αποτέλεσμα τελικά, να έχουν πρόσβαση στα αγαθά εκείνες οι κοινωνικές τάξεις οι
οποίες διαθέτουν την πολιτική και οικονομική εξουσία. Σε αυτό το πλαίσιο οι ανώτερες
Έξυπνα και Εύκολα!
www.arnos.gr info@arnos.gr
 3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

κοινωνικές τάξεις είναι αυτές που θέτουν τους κανόνες και στο πεδίο της κατανάλωσης
όπως και στο πεδίο της παραγωγής, ενώ η ανισότητα και οι διακρίσεις συνεχίζουν να
υφίστανται και να διαστέλλονται στο σύνολο της κοινωνικής ζωής αποτυπώνοντας
ουσιαστικά τις διαφορές στην σφαίρα της παραγωγής. (Baudrilliard, 2005, 57-59)

.gr
Ουσιαστικά λοιπόν αυτό που συμβαίνει είναι ότι τα μέλη των ανώτερων κοινωνικών
τάξεων είναι σε θέση να έχουν πρόσβαση σε μία πλειάδα και σε μία ποικιλία

os
κοινωνικών και οικονομικών πόρων γεγονός που αποκρυσταλλώνεται στο επίπεδο της

arn
κατανάλωσης σε σχέση με τα μέλη των εργατικών και λαϊκών τάξεων τα οποία δεν
έχουν και ανάλογη πρόσβαση. Ως εκ τούτου λοιπόν η κατανάλωση δεν είναι τίποτα
άλλο παρά μία ιδεαλιστική πρακτική στα πλαίσια της μετάβασης από μια κοινωνία της

.gr
αφθονίας σε μια κοινωνία της μεγέθυνσης, όπου επικρατεί το δίπολο προνόμιο-
έλλειψη, καθώς δεν παρέχεται πρόσβαση απλά σε καταναλωτικά αγαθά αλλά

os
παρέχεται πρόσβαση εξαιτίας της κοινωνικής θέσης σε συγκεκριμένες ιδέες και

arn
συγκεκριμένο τρόπο ζωής ο οποίος είναι προσβάσιμος μόνο από τις ανώτερες
κοινωνικές τάξεις. (Baudrilliard, 2005, 68-69)
.gr

Σύνοψη
os

Στην βάση των προαναφερθέντων και τις αναλύσεις που διενεργήθηκε αναφορικά με
arn

την ιδέα της κατανάλωσης στην παρούσα εργασία η θέση που υποστηρίζεται είναι ότι
η έννοια της κατανάλωσης των καταναλωτικών πρακτικών και γενικότερα το στιλ ζωής
δεν είναι σε θέση να αποδώσουν με τον πλέον ολιστικό και συμπεριληπτικό τρόπο το
.gr

τι ακριβώς συμβαίνει στα πλαίσια της κοινωνικής ζωής, δεδομένου ότι η ίδια η
κοινωνική ζωή είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο όπου ποικίλες διεργασίες
os

λαμβάνουν χώρα οι οποίες τελικά αποκρυσταλλώνονται και στη σφαίρα της

arn

κατανάλωσης αλλά όχι μόνο εκεί. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν οι καταναλωτικές

πρακτικές δεν μπορούν να ιδωθούν σε διάρρηξη προς τις κοινωνικές, ταξικές και
πολιτισμικές διαφοροποιήσεις οι οποίες λαμβάνουν χώρα στο σύνολο της επικράτειας
της κοινωνίας, οι οποίες σε τελική ανάλυση, είναι αυτές που θέτουν το πλαίσιο και τους
όρους πρόσβασης των κοινωνικών τάξεων στο πεδίο της κατανάλωσης. Υπό αυτή την
θέαση λοιπόν η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ κοινωνικής θέσης και κατανάλωσης
είναι μια σχέση διαλεκτική με την έννοια πως η κοινωνική θέση όπως αυτή
Έξυπνα και Εύκολα!
www.arnos.gr info@arnos.gr
 3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

δρομολογείται στα πλαίσια των καπιταλιστικών κοινωνιών παρέχει στα μέλη των
ανώτερων κοινωνικών τάξεων πρόσβαση σε εξεζητημένα στυλ κατανάλωσης και
ζωής, κάτι που δεν ισχύει για τα μέλη των λαϊκών τάξεων τα οποία αν και μέσω
της μίμησης γίνονται κοινωνοί των στυλ ζωής των ηγεμονικών τάξεων τα
ταξικά όρια ορθώνονται ως ανυπέρβλητα εμπόδια, προς μια ολιστικού τύπου

.gr
υιοθέτηση.

os
arn

.gr
os
arn
.gr
os
arn

.gr
os
arn

Βιβλιογραφία
Έξυπνα και Εύκολα!
www.arnos.gr info@arnos.gr
 3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

1. Χριστίνα Καρακιουλάφη (2008), «Καταναλωτικά πρότυπα και συμπεριφορές:

Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις και εμπειρικά δεδομένα – Όψεις της κοινωνίας
της κατανάλωσης», Κεφάλαιο 7, στο Σ.Μ. Κονιόρδος (επιμ.), Ανθολόγιο –

.gr
Όψεις της Σύγχρονης και Ευρωπαϊκής Κοινωνίας, ΕΑΠ, σελ. 185-213. –
2. Απόστολος Γ. Παπαδόπουλος (2008), "Η συζήτηση σχετικά με το κοινωνικό

os
φύλο και την κοινωνική τάξη", Κεφάλαιο 2, στο Σ.Μ. Κονιόρδος (επιμ.),

arn
Ανθολόγιο – Θεωρητικά Διλήμματα και Κοινωνική Πραγματικότητα, ΕΑΠ,
σελ. 163-200 (ειδικότερα σελ. 163-177).
3. Ανδρέας Μοσχονάς (2005), Τάξεις και στρώματα στις σύγχρονες κοινωνίες:

.gr
ερμηνευτικές προσεγγίσεις και ειδικές αναφορές, Αθήνα Οδυσσέας
(Αποσπάσματα σελ. 37-49 & 89-106).

os
4. Δημήτρης Εμμανουήλ (επιμ) (2016), Κοινωνικές τάξεις και κατανάλωση,

arn
Αθήνα, Αλεξάνδρεια. (Εισαγωγή σελ. 11-35). - Pierre Bourdieu (1999), Η
διάκριση: κοινωνική κριτική της καλαισθητικής κρίσης, Αθήνα, Πατάκης
(Απόσπασμα σελ. 214-269).
.gr

5. Jean Baudrilliard (2005), Η καταναλωτική κοινωνία: Οι μύθοι της, οι δομές της,

Αθήνα, Νησίδες (Απόσπασμα σελ. 45-69).
os

6. Roberta Sassatelli (2016), Καταναλωτική κουλτούρα: Ιστορία, θεωρία και

arn

πολιτική, Αθήνα, Νησίδες (Αποσπάσματα σελ. 94-106 & 128-137).

.gr
os
arn

Έξυπνα και Εύκολα!

www.arnos.gr info@arnos.gr
 3Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 42 2022-23

.gr
os
arn

.gr
os
arn
.gr
os
arn

.gr
os
arn

Έξυπνα και Εύκολα!

www.arnos.gr info@arnos.gr