ARALIN 5

Ipinakilala niya
ang konsepto ng
kakayahang
komunikatibo o
communicative
competence.
01
Nagpakilala ng
konseptong
kakayahang
lingguwistiko
01
Naniniwalang dapat isaalang-
alang ang pagtalakay sa
mensaheng nakapaloob sa teksto
at sa porma o kayariang
gramatika ng wikang ginamit.
01
01
Nagbibigay kakayahan sa taong
nagsasalita upang magamit ang
kasanayan sa pang-unawa at
pagpapahayag ng literal na
kahulugan ng salita.
Nagpasimula ng
framework kung
saan ginamit ang
apat na komponent
ng kakayahang
pangkomunikatibo
Nagpalabas ng
mungkahing
component para sa
kakayahang
lingguwistika o
gramatika.
May limang letrang
patinig ang wikang
Filipino na sinisimbolo
ng grapemang a, e, i o,
at u, at tinatawag ding
vocablo sa
ortograpiyang
Filipino.
01
May dalawampu't tatlong (23)
katinig ang alpabetong
Filipino na binibigkas sang-
ayon sa tunog-Ingles nito
maliban sa titik Ñ.
01
Kapansin-pansin na sa talahanayan ng mga
katinig ay hindi makikita ang mga katinig na c, ñ,
q, at x, at ito ay sa kadahilanang ang mga letrang
ito ay hindi iisang tunog ang kinakatawan. Sa kaso
ng letrang c, maaari itong magamit sa pagbigkas
ng mga letrang k at c. Sa pagkakataong ginagamit
ang ñ, tinatapatan ito ng tunog ng ny tulad sa
Donya (doña). At sa kaso ng q at x, hind isahang
tunog ang maririnig dito, nagiging kw o ky ang q,
at ks naman ang x. Madalas nagagamit ang q at x
sa mga pangngalang pantangi at mga katawang
teknikal o siyentipiko
01
Ito ay ang tunog na nabubuo sa
pagsasama ng alin man sa
limang patinig at ng mga
malapatinig na w o y.
Ang diptonggo ay alin man sa
mga tunog na /aw/, /ay/, /ey/,
/iw/, /iy/, /oy/, o /uy/ sa isang
pantig ng salita. Ang /ew/, /ow/,
at /uw/ay mga diptonggo
subalit walang salita sa Filipino
na may tunog na ganito.
Walang diptonggo sa mga
salita na may mga titik /aw/,
/ay/, /ey/, /iw/, /iy/, /oy/, o /uy/
kapag nahihiwalay ang
dalawang titik sa pagpapantig.
Mga halimbawa:
Ang salitang aliw (a-liw) ay may diptonggo.

Ang diptonggo ay ang tunog na /iw/ dahil ang

tunog na ito ay nasa pantig na liw.

Ang salitang sampay (sam-pay) ay may diptonggo

na /ay/ dahil ang tunog na ito ay nasa pantig na
pay.
Ang salitang ALIWALAS ay may /iw/
ngunit wala itong diptonggo na /iw/
dahil ang titik i at w ay nahihiwalay
sa pagpapantig ng salita (a-li walas).
01
01
1. Sa mga salitang hiram na may digrapong
“ch” may tatlong paraan ang maaaring gamitin.

1.A. Panatilihin ang digrapong ”ch” kapag ang salita

ay hiniram sa orihinal na anyo.
Halimbawa: chopsuey, chips, Chavez, charter,
chunks, chat, chips, chess

1.B. Palitan ang digrapong “ch” ng “ts” kung ang

tunog ay /ts/ sa hiniram na salita at baybayin sa
Filipino.
01
1.C. Palitan
ang digrapong
“ch” ng “k” at
baybayin sa
Filipino.
2. Digrapong “sh”

2.A. Panatilihin ang

digrapong ”sh”
kapag ang salita ay
hiniram sa orihinal
na anyo.
2.b.Palitan ang
digrapong “sh” ng
“sy” kung ang
tunog ay /sy/ sa
hiniram na salita.
3. Sa mga salitang
Ingles na nagtatapos
sa “ct”na nagiging
“k” kapag binaybay
sa Filipino.
Ang klaster, o kambal-katinig, ay
magkakabit na dalawang magkaibang
katinig sa isang patinig. Ang klaster ay
maaaring matagpuan sa unahan o inisyal,
sa gitna, at sa hulihan o pinal na pusisyon
ng salita.
Magkasunod na katinig sa isang pantig na
naririnig pa rin ang indibidwal na ponemang katinig
ang klaster. Kadalasang tinataglay ito ng mga
salitang hiniram mula sa mga banyagang wika,
kabilang dito ang mga tunog na /pw, py, pr, pl, tw,
ty, tr, ts, kw, ky, kr, kl, bw, by, br, bl, dw, dy, dr, gw,
gy, gr, gl, mw, my, nw, ny, lw, ly, rw, ry, sw, sy, hw,
hy, wt, wn, wl, yp, yt, yk, yb, yd, ym, yn, yl, ys, rt, rk,
rd, rn, rs, lb, ls, sk, nt, ks/ ayon kay Santiago (2003)
na binanggit nina Bernales et al., (2016).
01
Pares na salita na magkaiba ng kahulugan
ngunit magkatulad sa bigkas maliban sa
isang ponema sa magkatulad na posisyon.

Halimbawa:
mesa - misa
tela - tila
poso - puso
tula - dula
sipag - hipag
Ang mga pares-minimal ay mga pares
ng mga salita na magkaiba ang
kahulugan ngunit magkapareho ang
kaligiran maliban sa isang ponema.
Katulad ng iba pang segmental na
ponema, maaari itong nasa posisyong
inisyal, midyal o pinal.
01
01
Ang segmental ay tinatawag na
makahulugang tunog samantalagang ang
suprasegmental ay tinatawag na
pantulong sa ponemang segmental na ang
tinutukoy na ginagamit bilang pantulong
ay ang tono (pitch), haba (length), diin
(stress) at antala (juncture)
Sa paggamit ng suprasegmental, malinaw
na naipahahayag ang damdamin, saloobin
at kaisipang nais ipahayag ng nagsasalita.
Sa pakikipagtalastasan, matutukoy natin
ang kahulugan, layunin o intensyon ng
pahayag o nagsasalita sa pamamagitan ng
diin, tono o intonasyon at antala o hinto sa
pagbibigkas o pagsasalita.
Ang lakas, bigat o bahagyang
pagtaas ng tinig sa pagbigkas
ng isang pantig sa salita. Ang
diin ay isang ponema
sapagkat sa mga salitang
may iisang tunog o baybay,
ang pagbabago ng diin ay
nakapagpapabago ng
kahulugan nito. Maaaring
gamitin sa pagkilala ng
pantig na may diin ang
malaking titik.
ang pagtaas at pagbaba ng tinig na maaaring
makapagpasigla, makapagpahayag ng iba’t
ibang damdamin, makapagbigay kahulugan,
at makapagpahina ng usapan upang higit na
maging mabisa ang ating pakikipag-usap sa
kapwa. Nagpapalinaw ito ng mensahe o
intensyong nais ipabatid sa kausap tulad ng
pag-awit. Sa pagsasalita ay may mahaba,
katamtaman, at mataas na tono.
Ang tono o intonasyon ay tumutukoy sa
damdamin ng pahayag na kinapalolooban
ng mga salik katulad ng lakas o hina ng
boses, gaspang o kinis nito at iba pa. Dahil
sa may maaaring maipahiwatig batay sa
tono ng pananalita kaya mahalagang ito
ay mahalaga sa mga pagkakataon na
nagpapahayag. Kung tutuusin, mas
madaling makuha ang mensahe batay sa
tono ng pasalitang komunikasyon.
01
tumutukoy sa saglit na pagtigil ng
pagsasalita upang higit na maging malinaw
ang mensaheng ipinahahayag. May hinto
bago magsimula ang isang pangungusap at
may hinto rin pagkatapos nito. May hinto rin
sa loob ng pangungusap kung may
kailangang ihiwalay na mga ideya upang
higit na maunawaan ang nais nitong
ipahayag
Mahalaga ito dahil nakapagbibigay ito ng
pagkakataon sa mga nakikinig na
maunawaan ang pahayag. Maliban dito,
nababago rin nito ang kahulugan ng
pahayag kaya dapat na maging maingat sa
paraan ng paggamit ng hinto.
01
GAWAIN
Panuto: Sumulat ng isang artikulo na bubuuin
sa pamamagitan ng mga salita na nasa ibaba.

Bayawak Paksiw Saklay Amoy

Tsokolate Shawi Grasya Bwenas
Brawn-awt Istretsibol Prito Sabaw
Sabay Baduy
01