1

Pangalan: ___________________________________ Guro: ______________

Baitang at Seksyon: __________________________ Petsa: _____________

Pagsusuri ng Sanhi at Bunga

Aralin ng mga Pangyayari

3 Isinulat ni Love Joy B. Fernandez

Mga Inaasahan

Mababasa mo sa araling ito ang mga teksto, balita, at lathalain na may

kinalaman tungkol sa mga nagaganap na pangyayari sa ating kapaligiran.
Masusuri mo rin ang pagkakaugnay-ugnay ng sanhi at bunga ng mga
pangyayari.

Inaasahan na sa pagtatapos ng aralin ay mahahasa sa iyo ang mga

sumusunod na kasanayan:

1. Nakikinig nang may pang-unawa upang mailahad ang layunin ng napakinggan,

maipaliwanag ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari, at mauri ang
sanhi at bunga ng mga pangyayari (F8PN-Ig-h-22)
2. Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng
paghihinuha batay sa mga ideya o pangyayari sa akda at dating kaalaman
kaugnay sa binasa (F8PB-Ig-h-24)

Batid kong ikaw ay nasasabik nang magsimula sa pagbabasa subalit

dapat mo munang sagutin ang unang pagsubok.

Paunang Pagsubok

Basahin ang teksto at isulat ang letra ng wastong sagot sa patlang.

Teksto A

Iba’t iba ang mga dahilan ng paglindol. Maaaring lumindol dahil sa pagkabiyak-
biyak ng mga bato bunga ng pwersa sa ilalim nito. Ito ang tinatawag na tectonic
earthquake. Kung minsan, nagiging sanhi rin ng paglindol ang pagsabog ng mga
bulkan.

Dahil sa ganitong mga pagsabog, umuuga at nabibiyak ang mga batong

nakabaon sa ilalim ng lupa. Kapag nabiyak ang mga batong ito, uuga naman ang

Modyul sa Filipino 8
Unang Markahan: Ikatlong Linggo
 2

lupang nasa ibabaw. Kung minsan dahil sa lubhang lakas ng lindol, nabibiyak ang
ibabaw ng lupa sa mga lugar na apektado ng paglindol.

____1. Ano ang layunin ng binasang teksto?

A. magbigay ng babala tungkol sa lindol

B. magpaalala sa mga dapat gawin kapag may lindol
C. manghikayat na huwag lumabas habang lumilindol
D. magbigay ng impormasyon tungkol sa sanhi at bunga ng paglindol

____2. Ano ang sanhi ng paglindol?

A. pagmimina sa mga kweba

B. pagtatapon ng mga basura sa kanal
C. pagpuputol ng mga puno sa kabundukan
D. pagkabiyak-biyak ng malalaking bato sa ilalim ng lupa

____3. Ano ang bunga ng paglindol?

A. nauubos ang tirahan ng mga hayop

B. nasisira ang ating mga likas na yaman
C. nawawalan ng buhay ang mga isdang nakatira sa karagatan
D. nabibiyak at umuuga ang mga batong nakabaon sa ilalim ng lupa

____4. Madalas ang pagsabog ng Bulkang Mayon nitong mga nakaraang buwan.
Marami ng residente ang nagsilikas sa kani-kanilang tahanan. Ano ang mahihinuha
mo sa pangyayari?

A. babaha sa kanilang lugar

B. mauubos ang kanilang mga alagang hayop
C. tatangayin ng malakas na hangin ang bubong ng kanilang mga bahay
D. magkakaroon ng lindol at sila ay matatabunan kapag hindi pa umalis sa
kanilang tinitirahan

____5. Alin ang unang inilahad sa teksto?

A. bunga ng paglindol C. dahilan ng paglindol

B. kahulugan ng lindol D. mga tatandaan kapag may lindol

Teksto B

Walang patumanggang pagputol ng punongkahoy sa mga bundok,

pagwawalang-bahala ng mga nanunungkulan sa iligal na pagkakahoy at ang hindi
pag-uukol ng atensiyon sa muling pagpapasibol at pagtatanim ng mga punongkahoy
ang ilan sa mga dahilan kung bakit nararanasan natin ang pagbaha. Ang ating mga
kabundukan ay kalbo na. Nararanasan na natin ang bunga ng mga gawaing iyon. Ang
pagkakaroon ng tagtuyot kung tag-araw at malalaking baha naman kung tag-ulan.

Kapag dumarating ang malalaking baha, lahat tayo ay napipinsala. Ang mga
pananim ay nasisira. Ang mga kalye ay lalong nasisira. Maraming bahay kasama ang
mga kasangkapang nababad sa baha ang nagiging sanhi ng pagkabulok at pagkasira.
Paralisado ang mga sasakyan, tanggapan, at mga paaralan. Malungkot isipin at sa
palagay ko, dalawang uri lamang ng mamamayan ang natutuwa kapag may baha. Ang

Modyul sa Filipino 8
Unang Markahan: Ikatlong Linggo
 3

mga mag-aaral sapagkat walang pasok sa paaralan at ang mga nagtutulak ng kotse at
dyip na nasisiraan sa gitna ng baha.

____6. Ano ang layunin ng binasang teksto?

A. maglarawan ng mga nangyayari tuwing may baha

B. magpaliwanag tungkol sa mga sanhi at bunga ng pagbaha
C. magsalaysay ng mga pangyayari na may kinalaman sa pagbaha
D. manghikayat ng mga mambabasa na huwag magtapon ng basura kung
saan-saan

____7. Ano ang sanhi ng pagbaha?

A. paglindol sa ibabaw ng lupa

B. pagputol ng mga puno sa kagubatan
C. pagkamatay ng mga hayop sa karagatan
D. pagkaubos ng mga halaman sa kapaligiran

____8. Alin sa sumusunod ang HINDI bunga ng pagbaha?

A. pagputok ng mga bulkan

B. pagkasira ng mga pananim
C. pagkawala ng mga bahay at kasangkapan
D. paralisadong mga sasakyan, tanggapan, at paaralan

____9. Umagos ang tubig sa daan. Hindi makatuloy-tuloy ang tubig sapagkat barado
ang mga kanal. Ano ang mahihinuha mo sa pangyayari?

A. may malakas na bagyong paparating

B. nakalimutan ng mga tao na linisin ang mga kanal
C. maraming sasakyan sa kalsada kaya nahihirapang umagos ang tubig sa
daan
D. maraming basura ang itinapon na lang kung saan-saan kaya nagbara ang
mga kanal

____10. Alin ang unang inilahad sa teksto?

A. bunga ng pagbaha
B. dahilan ng pagbaha
C. kahulugan ng pagbaha
D. mga dapat gawin kapag may baha

Magbalik-aral muna tayo sa nakaraang aralin bago tayo magpatuloy.

Balik-tanaw

Piliin ang letra ng bagay na pinahuhulaan sa sumusunod na bugtong.

Modyul sa Filipino 8
Unang Markahan: Ikatlong Linggo
 4

____1. Nakatindig nang walang paa,

may tiya’y walang bituka.

A. lamesa B. baso C. lata D. upuan

____2. Kung sa ilan walang kwenta,

sa gusali mahalaga.
A. semento B. bakal C. bato D. tubig

____3. Isang bundok,

hindi makita ang tuktok.

A. noo B. ulo C. buhok D. bumbunan

____4. Nabunot ang hukay,

haligi’y naiwan.
A. hikaw B. kwintas C. pulseras D. singsing

____5. Limang balat, limang laman,

lima rin nang matalupan.

A. rambutan B. lansones C. mansanas D. dalandan

B. Hanapin sa hanay B ang kahulugan ng mga eupemistikong pahayag na nasa

hanay A.

Hanay A Hanay B

_____6. kasambahay A. mayabang

_____7. sumakabilang-buhay B. magnanakaw

_____8. mahaba ang kamay C. katulong

_____9. anak-dalita D. namatay

_____10. nagbubuhat ng sariling bangko E. mahirap

F. madaldal

Pagpapakilala ng Aralin

Sa araling ito, pag-aaralan mo ang tungkol sa sanhi at bunga gayundin ang

paghihinuha sa mga pangyayari.

A. Ang sanhi at bunga ay ginagamit sa pag-uugnay-ugnay ng mga pangyayari.

Madalas tayong nagbibigay o naglalahad ng sanhi at bunga. Layunin nitong
ipakita na kaya naganap ang isang pangyayari ay may dahilang nauna pa
kaysa rito. Sa gawaing ito, kailangan nating pag-aralan at tingnang mabuti ang

Modyul sa Filipino 8
Unang Markahan: Ikatlong Linggo
 5

isang pangyayari. Dito’y kailangan ang likas na pagkukuro at matalinong

paninindigan sa pagpapasya at pagpapakahulugan sa mga bagay na nakikita at
nababasa natin.

Sa paglalahad ng sanhi at bunga sinasagot ang mga katanungang “Bakit ito

nangyari?” at “Ano ang naging epekto ng naturang pangyayari?”. Ang sagot sa
unang tanong ay tumutukoy sa sanhi at ang ikalawang tanong ay tumutukoy
naman sa bunga.

Ang sanhi ay tumutukoy sa dahilan o pinagmulan ng isang pangyayari.

Halimbawa:

1. Dahil sa malakas na ulan, nasira ang pananim ng mga magsasaka.

2. Mabilis na naapula ang apoy sapagkat nagkaisa ang magkakapitbahay.

Ang bunga naman ay ang resulta o epekto ng isang pangyayari.

Halimbawa:

1. Lumubog ang bayan nila sa baha dahil sa kawalan ng disiplina ng mga

taong nakatira.
2. Naging alisto ang mamamayan kaya nahuli agad ang mangingisda na
nagtapon ng dinamita sa karagatan.

B. Ang paghihinuha ay kasanayan sa pag-iisip na nagpapahayag ng mga pala-

palagay batay sa mga pahiwatig na nakalimbag sa teksto. Ito ay batay sa
karanasan o dating kaalaman ng mambabasa.
Halimbawa:
1. Kapag ang mamamayan ay nagtulungan sa pag-aalaga ng kalikasan, hindi
na ito tuluyang masisira.
2. Kung ang bawat isa ay magkakaroon ng disiplina, tiyak na uunlad ang ating
bansa.

Sa kasalukuyan malimit nating marinig ang mga salitang climate change at

global warming na ang ibig sabihin ay ang kakaiba at negatibong pagbabago ng klima,
at ang pagtaas ng temperatura sa ating mundo.

Marahil ang pinakasikat na impormasyon tungkol sa usaping ito na talagang

pumukaw sa kamalayan ng maraming tao sa iba’t ibang bansa ay ang documentary
film na ginawa ng dating Pangalawang Pangulo ng Estados Unidos na si Al Gore na
pinamagatang An Inconvenient Truth kung saan ay ipinakita at tinalakay ang
nakaaalarmang katotohonan tungkol sa mabilis at patuloy na pagtaas ng temperatura
sa daigdig. Ang global warming, ayon sa naturang dokumentaryo at sa iba’t iba pang
pag-aaral, ang dahilan ng maraming sakit, kalamidad, at grabeng tag-init o taglamig
na nangyayari sa buong mundo.

Basahin ang lathalain.

GLOBAL WARMING: Kababalaghan o Katotohanan?

Ni: Bienvenido A. Ramos

Sa mga mapamahiin at matatakutin, ang pagbabago ng klima at ang abnormal

na takbo ng panahon, tulad ng El Niño o La Niña, ay itinuturing na “phenomenon” o
kababalaghan at ipinalalagay na tandang malapit nang gunawin ng Diyos ang mundo,

Modyul sa Filipino 8
Unang Markahan: Ikatlong Linggo
 6

o may sisiklab na digmaan o lalaganap na salot. Kapag mapula ang lubugan ng araw,
ibig sabihin ay may darating na bagyo.

Ang napakahabang tag-init nitong nakaraang limang buwan at ang matinding

alinsangan sa gabi—kahit nitong Hunyo, na tradisyunal na simula ng panahon ng
tag-ulan—ay itinuturing ng karaniwang tao na karaniwan at di dapat pansining
pagbabago ng panahon.

Pero sa mga siyentipiko, ang mga “pagbabago” na ito sa klima ay babala ng

isang malaking kalamidad na may saklaw na pandaigdig at hindi dapat
ipagwalambahala. Hindi ito isang phenomenon o kababalaghan, ito ay isang krisis,
nagdudumilat na katotohanan na ang mundo ay nahaharap sa isang krisis na
tinatawag na “GLOBAL WARMING!”

Ayon sa mga scientist, ang matinding init na bumabalot ngayon sa mundo ay

likha ng pagbuga ng “greenhouse gases”—partikular ay carbon dioxide o CO2,
methane at nitrous oxide. Ang greenhouse gases na ito ay nagmumula naman sa
usok, pollutant coal (karbon o uling), na ginagamit sa mga planta at pabrika ng mga
industrialisadong bansa, tulad ng Estados Unidos, China, Germany, Russia at iba pa.
Idagdag pa riyan ang milyun-milyong sasakyang de motor na gumagamit ng gasoline,
langis at ibang kemikal, na nagbubuga ng greenhouse gases.

Ayon sa mga siyentipiko, dahil sa pagkaipon ng greenhouse gases na ito sa

atmosphere o kalawakan ng mundo, ang enerhiya mula sa sikat ng araw ay hindi
makapaitaas sa outer space o rurok ng kalawakan—kaya naiipon sa ibabaw ng
mundo ang init. Ayon sa pananaliksik na pang-agham, taun-taon ay nararagdagan ng
0.6 degrees celsius ang init sa ibabaw ng daigdig.

Ang global warming o pag-iinit ng mundo, kung hindi mapipigil, ay lilikha o

lumilikha na ng mga pagbabago sa klima, tulad ng El Niño o mahabang tagtuyot at ng
malalakas na pag-ulan at pagbaha, na tinatawag namang La Niña.

Ayon sa mga scientist, kapag hindi nabawasan ang ibinubugang greenhouse

gases mula sa mga planta at pabrika ng mga industriyalisadong bansa, hindi
magtatagal, ang sobrang init na naiipon sa mundo ay magiging sanhi ng pagkalusaw
ng mga bundok ng yelo at niyebe na magpapaapaw sa mga karagatan at magiging
sanhi ng paglubog ng mga lupang nasa baybay-dagat, lalo na sa mga archipelago
tulad ng Pilipinas.

Inaasahan ko na naunawaan mo ang ating mga tinalakay. Kung may

bahaging hindi mo lubos na naunawaan ay huwag kang mag-atubiling
magtanong sa iyong guro. Maaari mo nang sagutin ang mga gawain sa
kasunod na bahagi.

Mga Gawain

Gawain 1.1 Pagpapalawak ng Talasalitaan

Piliin sa loob ng kahon ang letra ng wastong kahulugan ng salitang may

salungguhit sa pangungusap.

Modyul sa Filipino 8
Unang Markahan: Ikatlong Linggo
 7

A. krisis D. katotohanan
B. kalamidad E. salot
C. kababalaghan F. digmaan

_____1. Lahat tayo ay dumaranas ng problema dahil sa pagkasira ng ating kalikasan.

_____2. Ang pagkaubos ng likas na yaman ay hindi isang misteryo sapagkat ito ay
tunay na nagaganap sa panahon natin ngayon.

_____3. Nararanasan natin ang ibat-ibang klaseng sakuna dahil na rin sa kapabayaan
at pagwawalang-bahala sa kalikasan.

_____4. Nagkaroon ng malaking suliranin ang mga magsasaka dahil sa mga peste na
sumalakay sa kanilang mga pananim.

_____5. Makikita natin ang realidad ng buhay kung tayo ay magiging bukas sa mga
pagbabago.

Gawain 1.2 Piliin ang letra ng wastong hinuha sa sumusunod na pangyayari.

____1. Apektado ng global warming ang lahat – mayaman o mahirap.

A. Ang mayayaman ang higit na apektado sa global warming.

B. Ang mga mahihirap ay walang magagawa dahil wala silang pera.
C. Ang mayaman at mahirap ay walang kinalaman sa global warming.
D. Ang lahat ay apektado ng global warming ano man ang estado sa buhay.

____2. Umiinit ang mundo at patuloy pa itong iinit sa susunod na mga dekada sanhi
ng iba’t ibang gawaing nakasasama sa kapaligiran.

A. Kahit mainit ang mundo, marami pa rin sa atin ang mabubuhay.

B. Hindi na kailangan pang intindihin ang mainit na mundo dahil sanay
naman na tayo.
C. Hindi nagmamalasakit ang mga tao dahil wala silang pakialam kahit uminit
ang mundo.
D. Kapag patuloy ang mga tao sa kanilang mga maling gawain, lalong masisira
ang ating kapaligiran at patuloy na iinit ang ibabaw ng mundo.

____3. Ang global warming o pag-init ng mundo kung hindi mapipigil ay lilikha ng mga
pagbabago sa klima.

A. Hindi natin ito mapipigilan ano man ang ating gawin.

B. Ito ay hindi na bago sa ating bansa dahil tayo ay nasa bansang tropical.
C. Magdudulot ng magandang pagbabago sa ating klima ang global warming.
D. Kapag hindi natin napigilan, magdudulot ito ng masamang pagbabago sa
ating klima.

____4. Ang nakababahalang suliranin ng bansa hinggil sa malalang pagkasira ng

kalikasan ay isang bagay na hindi natin dapat ipagwalang-bahala.

A. Dapat nating problemahin ang pagkasira ng kalikasan.

Modyul sa Filipino 8
Unang Markahan: Ikatlong Linggo
 8

B. Hindi tayo dapat mabahala dahil sa patuloy na pagkasira ng ating

kalikasan.
C. Hindi natin kailangang isipin ang pagkasira ng kalikasan dahil wala na
tayong magagawa para maayos pa ito.
D. Dapat tayong magtulungan at kumilos upang maisalba ang ating kalikasan
sapagkat tayo ang higit na maaapektuhan kapag tuluyan na itong nasira

____5. Suportahan ang kampanya ng pamahalaan na magtanim ng maraming puno

dahil ang mga ito ay humihigop ng carbon dioxide.

A. Kailangan na magtanim tayo ng mga puno upang maging malilim ang

lupang ating tinatapakan.
B. Magtanim tayo ng puno dahil ito ang nais ng ating pamahalaa.
C. Pumunta tayo sa bundok at doon magtanim ng maraming puno.
D. Sa pamamagitan ng pagsuporta sa mga gawain ng pamahalaan, ipinakikita
rin natin ang malasakit sa ating inang kalikasan tulad ng pagtatanim

Gawain 1.3. Isulat ang titik S kung Sanhi at B kung Bunga ang sumusunod na
pangyayari.

_____ 1. Ang mga kanal ay nagbara dahil sa mga basurang itinapon dito.

_____ 2. Ginaya ng mga bata ang mabuting halimbawa at ginagawa nila.

_____ 3. Naging matagumpay ang programa ng kanilang barangay.

_____ 4. Ang mamamayan ay natutong magresiklo.

_____ 5. Madalas ang naging pagbaha sa kanilang lugar.

_____ 6. Ang mga basurang nabubulok ay ibinabaon nila sa ilalim ng lupa.

_____ 7. Napakinabangan ng mga tao ang kanilang mga basura.

_____ 8. Ang mga kabataan ay tumulong sa inilunsad na programa sa kanilang

barangay.

_____ 9. Ang mga matatanda ay naging mabuting halimbawa sa mga bata.

_____ 10. Nagamit na pataba sa lupa ang mga basurang nabubulok.

Mahusay! Natapos mo ang mga gawaing ibinigay sa iyo. Patuloy mo

pang palawakin ang iyong kaalaman.

Tandaan

Narito ang mga dapat mong tandaan.

1. Ang sanhi ay tumutukoy sa dahilan at pinagmulan ng isang pangyayari

samantalang ang bunga naman ay ang resulta o epekto nito.

Modyul sa Filipino 8
Unang Markahan: Ikatlong Linggo
 9

2. Sa pagbuo ng hinuha, mahalaga ang pagkakaroon ng malawak na

talasalitaaan, kakayahang magpakahulugan sa mga patalinhagang
pagpapahayag at katalasan ng isip sa mga pahiwatig ng may-akda.

Isang gawain pa ang inilaan ko para sa iyo upang mailapat mo ang iyong
mga natutuhan.

Pag-alam sa mga Natutuhan

Magbigay ng sariling hinuha na nagpapakita ng sanhi at bunga ng pangyayari.

1. Pangyayari: Maraming basura na nakaimbak sa mga ilog, kanal, at iba pang

daluyan ng tubig.

Hinuha:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

2. Pangyayari: Pinayagan ng mga pinuno ng barangay ang pagpapatayo ng

pabrika malapit sa ilog. Patuloy na dumaloy sa ilog ang kemikal mula dito.
Hinuha:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
3. Pangyayari: Ang mga mangingisda ay patuloy sa paggamit ng dinamita sa
paghuli ng mga isda.
Hinuha:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Pagpupuntos:

5 Naipakita at maayos na naipaliwanag ang ugnayan ng sanhi at

bunga ng pangyayari sa paggawa ng hinuha

3 Naipakita at naipaliwanag ang ugnayan ng sanhi at bunga ng

pangyayari sa paggawa ng hinuha

1 Di-gaanong naipakita at naipaliwanag ang ugnayan ng sanhi at

bunga ng pangyayari sa paggawa ng hinuha

Pangwakas na Pagsusulit

Bilugan ang sanhi at ikahon ang bunga ng pangyayari sa sumusunod na

pangungusap.

Modyul sa Filipino 8
Unang Markahan: Ikatlong Linggo
 10

1. Ang gabundok na basura sa Payatas Dumpsite ay gumuho kaya namatay ang

mga taong naninirahan malapit dito.
2. Ang global warming ay ang mabilis na pag-init ng mundo bunga ng labis na
greenhouse gases sa atmospera.
3. Dahil sa labis na pagkatuyo ng lupa, nasira ang mga pananim ng mga
magsasaka.
4. Natakot ang mamamayan na magtapon ng basura dahil sa parusa at multa sa
sinumang mahuhuli.
5. Naging sakitin ang mga tao sa kanilang lugar sapagkat laganap ang polusyon.
6. Nangamba ang mga tao sa kumalat na balita kaya ipinatigil ang bakuna laban
sa dengue.
7. Patuloy ang pagtaas ng presyo ng petrolyo kung kaya patuloy rin ang pagtaas
ng mga presyo ng bilihin.
8. Dahil sa giyera laban sa droga ng ating pamahalaan, bumaba ang krimen sa
bansa.
9. Ang mga tao ay walang pakundangan sa pagputol ng mga puno kaya nakalbo
ang mga kabundukan.
10. Nauubos ang mga hayop sa kagubatan dahil sa iligal na pangangaso.

Pagninilay

Pagnilayan mo ang suliraning tatalakayin sa iyong mapanonood at

mapakikinggan.

Basurang Bumara, Dulot ay Baha sa Kamaynilaan

(Ulat ni Doris Bigornia, ABS-CBN News)

Buksan lamang ang link na ito: https://news.abs-cbn.com/news/08/21/17/basura-

bumara-dulot-ay-baha-sa-kamaynilaan

Batay sa iyong napakinggan/napanood, bilang isang mag-aaral, paano ka

makatutulong upang masolusyonan ang suliranin sa pagbaha?

_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________

Rubriks sa Pagwawasto Bibigyan ka ng sumusunod na

Pamantayan puntos:
 Kumpleto ang inilahad na sagot 5 – taglay ang 3 pamantayan
 Mahusay ang pagpapaliwanag 3 – taglay ang 2 pamantayan
 Maayos ang pagbuo ng pangungusap lamang
1 – taglay ang 1 pamantayan
lamang

Modyul sa Filipino 8
Unang Markahan: Ikatlong Linggo
 11

Pagbati! Ikaw ay nagpakita nang kahusayan at pagtitiyaga sa pagsagot

ng modyul na ito. Kung may mga bahagi na hindi mo naunawaan, maaari kang
makipag-ugnayan sa iyong guro.

Modyul sa Filipino 8
Unang Markahan: Ikatlong Linggo