2

Araling Panlipunan
Kwarter 1 – Modyul 8:
Husto nga Buluhaton kag Gawi
Sa Panimalay kag Buluthuan sa
Ti-on sang Kalamidad
Hiligaynon

RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

Araling Panlipunan – Ikalawang Baitang
Alternative Delivery Mode
Unang Markahan – Modyul 8: Husto nga Buluhaton kag Gawi Sa Panimalay kag Buluthuan
sa Ti-on sang Kalamidad
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Mga Bumuo sa Pagsulat ng Modyul

Orihinal Na Manunulat : Mary Ann P. Abello (Filipino)

Contextualizers: Harriet P. Madrona, Darlin V. Rivera, Noelnn A. Vargas (Hiligaynon)
Editors At : Ritchel G. Tangub
Tagapagsuri : Joremien T. Leonidas
: Gemma T. Fieldad
: Sheila A. Hilado
: Farida S. Sia
: Ma. Fe F. Gonzales
: Joana Perpetua S. Tamba
Tagaguhit : Christopher S. Carreon
Tagalapat : Ana Lee C. Bartolo

Tagapamahala: Ramir B. Uytico, CESO IV

Pedro T. Escobarte Jr.,CESO V
Neri Anne M. Alibuyog, CESO V
Bernie L. Libo-On
Elena P. Gonzaga
Melgar B. Coronel
Mary Hazel Vivien Pineda
Donald P. Genine
Joana Perpetua S. Tamba
Ana Lee C. Bartolo

Inilimbag sa Pilipinas _____________________________________

Department of Education – Region VI, Wester Visayas
Office Address: Duran St. Iloilo City
Telefax: 033) 336-2816 (033) 509-7653
 2

Araling Panlipunan
Una nga Marka – Modyul 8: Husto
nga Buluhaton kag Gawi Sa
Panimalay kag Buluthuan sa Ti-on
sang Kalamidad
Hiligaynon
Pauna nga Mensahe
Ang Self-Learning Module (SLM) ginpangabudlayan nga ginhanda para sa
aton mga bumulutho agod mapadayon ang ila pagtuon bisan sa ila mga
puluy-an. Nagaunod ini sang nagkalainlain nga hilikuton nga magagiya sa ila
nga mahangpan ang kada leksyon kag mapasanyog ang ila ikasarang nga
napasad sa kurikulum.
Kalakip sa sini nga modyul, ang mga panuytoy para sa manunudlo o
tagagiya nga nagaunod sang pahanumdom, bulig kag estratehiya nga
magamit sa paggiya sa mga bumulutho.
May ara man ini mga pauna nga buluhaton agod matakus ang nahibaluan
sang bumulutho sa isa ka topiko kag sini nga paagi matul-id kon bala
nagakinahanglan sia sing maid-id nga bulig gikan sa iya manundlo ukon
tagagiya. Sa katapusan nga bahin sang modyul, may ara man pagtilaw
agod matakus ang iya naman natun-an. Makita man ang mga talamdan sa
paghusto sa tuyo nga mahibal-an ang insakto nga mga sabat sa kada
hilikuton. Ginalauman nga mangin tampad ang kada isa sa paggamit sini.
Ginapahanumdom ang mga bumulutho nga halungan ang mga SLM para
magamit pa sa iban nga kahigayunan. Indi ini pagsulatan ukon markahan
sa baylo magamit sang lain nga papel sa pagsabat.
Ginapangabay ang mga bumulutho nga makig-angot sa gilayon sa ila mga
manunudlo kon nagabatyag sang kabudlayan sa paghangop sang leksyon
kag paggamit sa sini nga SLM.
Sa paggamit sa sining modyul kag sa bulig sang aton mga tagapatigayon,
ginapaabot nga ang tanan nga bumulutho may matun-an bisan pa nga
wala sila sa eskwelahan.
 Hibalu-a Ini
Ang kaundan nga buluhaton sang Modyul nga ini mga
buluhaton nga makabulig sa mga bumulutho para
maintyendihan ang mga tig-ulo nga makit-an sa “Husto nga
buluhaton kag gawi sa panimalay kag buluthuan sa ti-on sang
kalamidad”.

Ginapaabot nga mapakita sang mga bumulutho ang mga

masunod:

1. Nahimo ang mga husto nga buluhaton / gawi sa

panimalay kag buluthuan sa ti-on sang kalamidad
2. Nakabulig sa buluthuan kag panimalay para mangin handa
sa pag-abot sang kalamidad
3. Nakapakita sang mga husto nga buluhaton antes,
samtang kag pagkatapos sang isa ka kalamidad
4. Napaathag ang epekto sang kalamidad sa porma sang
duta, porma sang tubig kag sa tawo
5. Mangin responsable nga bumulutho kag handa sa anuman
nga kalamidad nga mahimo maaguman sa palaabuton

1 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

 Tinguha-i Ini

Kay-uhon ang mga letra sa kada kahon. Isulat

ang naporma nga tinaga.

paglupok
ahba gloin gonus yoagb sang
ulkban

All illustration were originally created/ illustrated by

Christopher S. Carreon

2 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

 Aralin Husto nga Buluhaton kag
Gawi sa Panimalay kag

1 Buluhaton sa Ti-on sang

Kalamidad

Balikan

Isulat sa sulod sang payong ang mga ginahimo mo sa

tion sang tig-ilinit kag tig-ululan

_________________
_________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________
_________________
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________
___ ______________________

Tig - ilinit Tig - ululan

All Illustration Were Originally Created/ Illustrated by

Christopher S. Carreon

3 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

 Diskubreha/Tukiba

Basahon sang maayo ang kada sitwasyon. Bilugan ang

letra sang insakto nga sabat.

1. Ang pag-utod sang mga kahoy sa kagulangan kag

pagmina sa kabukiran amo ang rason sang pag-
angkon sang______?
a. bagyo c.ulan
b. linog d.baha
2. Diin sa mga masunod ang matabo kung indi makay-
o ang linya sang kuryente sa balay kag buluthuan?
a. mabagyo c. magkasunog
b. malinog d. maulan

3. Gulpi lang nadulaan sang kuryente sa inyo balay kag

nagsindi ka sang kandila. Diin mo ini pwedi ipatong?
a. sa ulunan c. sa karton
b. sa gamay nga lata d. sa tsinelas

4. Si Tyoy Pedro kag ang iya pamilya naga-istar malapit sa

bulkan. Ano ang pinaka importante nga una nga dapat
himuon ni Tiyoy Pedro para sa ila kaluwasan?

a. Magtanom sang humay sa kilid sini

b. Hibaluon ang hilway nga lugar sa pagsaylo
c. Magpatindog sang daku nga balay
d. Mag-sagud sang madamo nga kasapatan

5. Ano ang ginahimo sang buluthuan bilang preparasyon sa

linog?
a. Earthquake drill c. First Aid Drill
b. Flood drill d. Fire Drill

4 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

 Usisa-a Ini

Naka eksperiyensya sang nagkalain-lain nga

kalamidad pareho sang linog, baha, sunog, bagyo kag
paglupok sang bulkan ang isa ka komunidad. Dako ang
nangin epekto sini sa tawo, sapat, porma sang duta kag
porma sang tubig.

Ano-ano ang mga dapat himuon ukon insakto nga

hilimuon sa tion sang kalamidad?

Sa Panimalay

• Usisaon kung may kinahanglan iplastar ukon kay-uhon sa

atop ukon anuman nga parte sang balay kag mga linya
sang kuryente nga dapat kay-uhon

• Maghanda sang emergency kit nga may

bulong, flashlight, bayo, kandila, tubig kag ready to
eat nga pagkaon nga pwede dal-on sa pagbakwit

• Magtan-aw sang balita sa telebisyon ukon mamati sa

radyo parte sa palaabuton nga kalamidad

• Mahimo utdon ang mga sanga sang kahoy nga malapit

sa balay o poste sang kuryente.
• Tinluan ang mga kanal at kalog sa balay kag
komunidad

• Mangin handa pirme ukon alerto sa anuman nga

kalamidad

5 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

Sa Buluthuan

• Mag-intra sa mga drill nga ginatudlo sa buluthuan

• Ihaboy ang mga basura sa insakto nga bulutangan

• Mamati sa ginapahayag sang manunudlo parte sa

palaabuton nga kalamidad

• Makig-ugyon sa mga programa nga may

kaangtanan sa pagpreparar sa tion sang kalamidad

• Hibaluon ang mga emergency ukon hotline numbers

nga pwede matawgan

• Magsunod sa mga abiso kag panawagan sang

School Disaster Risk Reduction Management (SDRRM)

6 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

 Maghanas

A. Isulat ang mga dapat himuon bilang

preparasyon sa tion sang kalamidad.

Sa Panimalay Sa Buluthuan

All illustration were originally created/ illustrated by

Christopher S. Carreon

7 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

B. Pangitaa sa crossword puzzle ang lima ka tinaga nga
may kaangtanan sa kalamidad. Duagan ang nakit-an
nga mga tinaga. Isulat ang mga ini sa idalum.

p a g l u p o k s a n g b u l k a n
e w a i b u r o l i l o i a g a b k
r i s n k a p a t a g a n l a n s a
o l a o p a i r j k l m d e m a u t
a b a g y o o y o h a r o s i y n m
r a h i y o n b u s i n l a s e o t
a h a a l a b a e r y t o i p i g b
r a l o s s v b n h u y o p l e a n
o r a s a n s u s i e r a s g o w s

1. __________________________________

2. __________________________________

3. __________________________________

4. __________________________________

5. __________________________________

8 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

C. Lantawa ang mga laragway. Butangan sang tsek ang
kahon kung husto ang buluhaton ukon ginahimo sa ti-on
sang kalamidad.

1. 2.

3. 4.

5.

All illustration were originally created/ illustrated by

Christopher S. Carreon
9 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8
D. Duagan sang pula ang payong kon insakto ang
dinalan kag asul kon sala.

1. Para malikawan ang indi maayo nga

epekto kag bunga sang mga
kalamidad, dapat nga mangin handa
sa tanan

2. Nag-eskwela gihapon si Ana bisan pa

nga mabaskog ang hangin kag ulan.

3. Nagdalagan si Lito pagwa sa ila balay

samtang nagalinog.

4. Mahibaluan ang mga impormasyon

parte sa sitwasyon sang panahon sa
radio, telebisyon kag internet.

5. Palareho ang mga hilikuton sang

mga tawo sa tion sang kalamidad.

10 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

E. Magsulat sang isa ka dinalan nga nagapakita sang
insakto nga giho sa tion sang kalamidad. Isulat ini
sa sulod sang kahon.

Linog B agyo

Paglupok
sang Bulkan
Baha

All illustration were originally created/ illustrated by

Christopher S. Carreon

11 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

 F. Iangot ang mga insakto nga hilikuton/giho sa tion sang
kalamidad.

a.
1. Magtan-aw
sang balita

b.
2. Mag-intra
sa Drill

3.Ihanda ang c.
emergency
kit

4. Siguraduhon nga d.
insakto ang linya
sang kuryente.

5. Limpyuhan
e.
ang mga kanal.

All illustration were originally created/ illustrated by

Christopher S. Carreon
12 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8
G. Pilia kag butangan sang tsek ang kahon sang insakto
nga sabat.

1. Makadto ka sa buluthuan. Nakita mo nga

nagagal-um kag maitom ang mga panganod.
Ano ang dapat mo nga dal-on?

payong

flashlight

sapatos

2. May mga natural nga kalamidad ang

nabatyagan sa komunidad, wala labot sa

brown out, sunog

bagyo ,baha
daguob, kilat

3. Nabatyagan mo ang pagtay-og sang duta

samtang ara ka sa sulod sang balay, wala ka sang
upod kay nag obra ang imo iloy, ano ang dapat mo
nga himuon?

Magsinggit kag maghibi

Manago sa mapag-on nga lamesa

Tawgon ang iloy

13 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

4. Ano nga masakit ang pwedi mo makuha kon ikaw
nagahampang sa tubig baha.
dengue

hilanat

leptospirosis

5. Samtang nagaklase,nakapanimaho ka nga

daw may nasunog nga pagkabutang, ano ang
imo himuon?

Ipahibalo sa manunudlo

Pabay-an lang

Ihambal sa tupad

14 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

H. Bilang isa ka bumulutho, isulat sa petal web ang imo
nga mga mabulig para malikawan ukon
mapahaganhagan ang pagbaha sa inyo
komunidad.

Ang Akon
Komunidad

15 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

 Tanda-i
Butangan sang insakto nga tinaga ang kahon
suno sa inyo nga natun-an.

1. Ang pareho sang

linog, sunog, baha, bagyo kag paglupok sang
bulkan pwede makahimo sang dako nga halit sa
sa kabuhi kag pagkabutang sang mga tao.

2. Bilang preparasyon sa palaabuton nga bagyo,

pwedi kita mamati sa radyo o maglantaw sang
sa telebisyon

3. Para malikawan ang pagbaha, limpyuhan ang

mga kalog kag sa balay kag
komunidad.

4. Ipalantaw pirme ang mga linya sang kuryente

para malikawan ang

5. Ang duck-cover and hold ang mga preparasyon

sap ag-abot sang mga kalamidad pareho sang

16 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

 Himu-a Ini
Bilang preparasyon sa pag-abot sang
kalamidad, ano ang pwedi ibutang sa sulod sang
emergency kit?
Isulat sa sulod sang bilog ang imo nga sabat.

All illustration were originally created/ illustrated by

Christopher S. Carreon

17 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

 Pagtakus sang Imo Ihibalo
Butangan sang ang imo ginahimo para
malikawan ang mga halit nga pwede matabo sa tion
sang kalamidad.

Ginahimo ini Pirme Kis-a Wala

1. Nagahaboy sang basura

sa insakto nga lugar.

2. Nagatanom sang mga

ulutanon sa ugsaran.

3. Nagahanda sang
emergency kit.
4. Naga-ugyon sa
Eathquake Drill sa
buluthuan.
5. Hibaluon ang evacuation
area kag hotline numbers
kung diin pwede makasaylo
kag makatawag sa tion sang
kalamidad.

All illustration were originally created/ illustrated by

Christopher S. Carreon

18 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

 Dugang nga hilikuton

Idrowing ang kon masarangan mo nga himuon

bilang preparasyon sa tion sang kalamidad kag kon
indi mo masarangan himuon.

______1. Magkay-o sang mga guba nga linya

sang kuryente

____2. Magpanglimpyo sang palibot.

_____3. Magpananom sang ulutanon sa buluthuan

kag komunidad.

______4. Maghimo sang hawla sang mga hinuptanan

nga sapat.

_____ 5. Ilubong sa duta ang mga madunot nga

basura para mahimo ng abono.

19 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

RO6_ Q1_AP2H_ Module 8 20
Dugang Nga Pagtakus sang Imo
Hilikuton Ihibalo
(Butangan sang
1. ang raya sang mga
masunod nga sabat)
2.
1. Permi
3.
2. Permi
4. 3. Permi
4. Permi
5.
5. Permi
Himu-a Ini Tanda –I Maghanas H Maghanas G
1. kalamidad
May nagakalain May nagakalain 1. Payong
2. balita
lain nga sabat 3. kanal lain nga sabat 2. daguob,
para sa sini nga 4. sunog para sa sini nga kilat
hilikuton nga 5. linog hilikuton nga 3. Manago sa
pagahustuhon pagahustuhon mapag-on
sang manunudlo. sang nga lamesa
manunudlo. 4. Leptospirosis
5. Ipahibalo sa
manunudlo
Maghanas F Maghanas E Maghanas D Maghanas C
May nagakalain 1.
lain nga sabat
1 2
2. X
para sa sini nga
hilikuton nga 3 3.
pagahustuhon
sang manunudlo. 4. X
4 5 5.
Ma ghanas B Maghanas A Tukiba Balikan Tinguha-I Ini
May
nagakalain lain 1. D May nagakalain 1. Baha
nga sabat 2. C lain nga sabat
para sa sini 3. B
2. Linog
para sa sini nga
nga hilikuton 4. B hilikuton nga
3. Sunog
nga 5. A pagahustuhon 4. Bagyo
pagahustuhon sang manunudlo. 5. Paglupok
sang sang bulkan
manunudlo.
Sanggunian

• K to 12 Araling Panglipunan Gabay

Pangkurikulum, Mayo 2016,40-41
• Gloria M. Cruz,Charity A. Caunitan, Emelita C.
Dela Rosa, Leo F. Arrobang,
Araling Palipunan 2 Kagamitan ng Mag-
aaral , 2013,87-94

21 RO6_ Q1_AP2H_ Module 8

Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education – Region VI-Western Visayas

Duran St. Iloilo City

Telefax: 033) 336-2816 (033) 509-7653

E-mail Address: region6@deped.gov.ph