5.01.

2023

Önceleri,

ERGONOMİ Ergonomi konusundaki çalışmalar ilk başlarda ekonomik kökenli !

Ders No: 20 -İnsanın verimini artırmak,
-Makine temposuna ayak uydurmasını sağlamak,
Hüdayi TAŞÇI -Daha fazla üretim,
hudayitasci@uludag.edu.tr
22:11 1
-Daha
22:11
çok kâr... 2

1 2

İnsan - Makine Sonraları,

İnsan özellikleri ve yetenekleri üzerinde araştırma,

Çalışma sırasındaki hareketleri en ince ayrıntılarına kadar Ancak daha sonraları,
incelenmiş, -insanı bir makine gibi görmenin yanlış olduğu,
-belli bir sürede belli bir işi gerçekleştirebileceği ve gücünün üstünde
İnsana bir makine gözüyle bakılmış, çalışan insanın yorularak kazalara neden olacağı,
-insan sağlığı ve mutluluğu pahasına üretim artışının sağlanamayacağı,
bu makineyi daha çok üretim yapacak duruma getirebilmek yolundaki görüşler ağırlık kazanmış ve ergonomik çalışmalar çalışanların
için kafa yorulmuştur. rahatlığı yönünde gelişmiştir.
22:11 3 22:11 4

3 4

Ergonomi 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Çalışan İş Kabul Tarihi: 20 Haziran 2012
Özellikler Çalışma Koşulları
Yetenekler (Görevler ve Çevre)
Motivasyon Teşvikler

Değerlendirme
Kişinin İşin
Uygunluğu Gerekleri

Çalışan İş ile çalışanı Çalışma Risklerden korunma ilkeleri

yeteneklerini
geliştirmek
birbirlerine
uyarlamak
koşullarını
iyileştirmek
MADDE 5 – (1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki
mümkün mü? mümkün mü? mümkün mü? ilkeler göz önünde bulundurulur:

Oryantasyon, eğitim, uygulama, ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş
Çalışma yerini düzenleme
uzmanlaştırma ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek,
özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe
olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek.
Çalışanın daha etkin hale gelmesi
http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6331.pdf

22:11 5 22:11 6

5 6

1
 5.01.2023

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yön. Ergonominin Amaçları

Kabul Tarihi: 25 Nisan 2013 - İnsanı yormamak, gereksiz ve aşırı zorlamalardan kaçınmak;

- Ölçülü iş yükü ile çalışan sağlığını korumak,

- İşyeri ortamı ve çevre şartlarını kontrol etmek ve iyileştirmek,

- İşgücü kayıplarını önlenmek,

İş sağlığı ve ergonomi - Yorulmayı ve stresi azaltmak, motivasyonu artırmak,

MADDE 9 – (1) Asgari sağlık ve güvenlik gereklerinin uygulanmasında,
çalışanların iş ekipmanı kullanımı sırasındaki duruş pozisyonları ve çalışma - İş kazalarını ve mesleki riskleri önlemek,
şekilleri ile ergonomi prensipleri işverence tam olarak dikkate alınır.
- Verimliliği ve kaliteyi yükseltmek.

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/04/20130425-7.htm

22:11 7 22:11 8

7 8

Ergonomik faktörler dikkate alınmazsa; Ergonomi

-Verim azalır,

-Kayıp zamanlar artar,

-Devamsızlıklar ve işten ayrılmalar artar,

-İşle ilgili hatalar artar,

-İş kalitesi düşer,

-Çalışanların fiziksel ve psikolojik sorunları artar,

«İşin insana, insanın işe uyumu»
-İş kazaları – meslek hastalıkları artar, Resim:https://tuisag.com/belge-ve-dokumanlar/el-kitaplari/
22:11 9 22:11 10

9 10

Ergonomi Ergonomik Yaklaşım

"ergo" + "nomos"
İş/çalışma + kural/yasa
-İnsan ölçüleri -Mobilya
İşbilim (TDK) -El araçları ekipmanlar
-Yetenekleri
UYUM -İşin gereklilikleri
-Kısıtlılıkları
-İşyeri çevresi
-Beklentileri
Çalışanların yapı ve yetenekleri ( fiziksel ve zihinsel) ile iş ve
çalışma koşulları arasındaki uyumu sağlayan bilimdir.

22:11 11 22:11 12

11 12

2
 5.01.2023

Ergonomi Tanımlar Ergonomi

• Ergonomi: çalışılan ve yaşanan çevrenin insan özelliklerine uygun

olarak tasarımlanması çalışmasıdır.
• Ergonomi: çalışanların biyolojik, psikolojik özelliklerini göz
önünde bulundurarak insan-makine-çevre uyumunun doğal ve
teknolojik yasalarını ortaya koyan çok disiplinli bir bilim dalıdır.
• Ergonomi: mühendislik bilimleri ve insan bilimleri arasında Ergonomi buluşları, tıbbi müdahaleye gerek kalmadan, herhangi bir kaza
optimum dengeyi ve insanın rahat çalışmasını sağlayan bir bilim veya meslek hastalığı olmadan, önceden önlem almaya yöneliktir.
dalıdır.
22:11 13 22:11 14

13 14

Ergonominin Uygulanma Alanları Ergonomik Tasarımlarla İlgili Önemli Hususlar 1/2

İnsan çalışmasının olduğu her yerde uygulanabilir

endüstriyel işyerlerinde,
tarım işletmelerinde,
bürolarda,
okullarda,
hastanelerde, • Sistem elemanları kolay ulaşılabilir olmalı,
otellerde,
• İnsan, sistem içinde bulunmaktan hoşnut olmalı,
evlerde,
… • İnsanın iş kazası ve meslek hastalığına uğrama riski az olmalı,
..
. • Tehlike anında hızla yer değiştirmek mümkün olmalı,
…
• Birbirini izleyen görevler arasındaki süre davranış hızına uygun olmalı,
22:11 15 22:11 16

15 16

Ergonomik Tasarımlarla İlgili Önemli Hususlar 2/2 Ergonomik tasarım

Kullanıcıya
uygun
Doğruluk olmalı

Performansı Kullanımı
Güvenlik arttırmalı kolay olmalı

• İnsandan istenen hassasiyet derecesi doğal yeteneklerine uygun olmalı,

ERGONOMİK
TASARIM
• Sinyaller kolay algılanabilir, anlaşılabilir ve yorumlanabilir olmalı, Hız

• Tehlike sinyallerinin özel bir ayırt ediciliği olmalı,

Sağlığı Rahatlığı
• Birbiri ile ilgili kumanda elemanları birbirine yakın olmalı, korumalı arttırmalı

• Zorlanma düzeyi mesai süresi boyunca sürdürülebilir olmalıdır.

22:11 17 22:11 18

17 18

3
 5.01.2023

Ergonomik Tasarım Ergonomik fare tasarımı

Bardak ağız çapı yetişkin bir insanın

Kulp, yetişkin bir yüzüne uyacak büyüklükte olmalı
insan eline uygun
büyüklükte olmalı

Bardağın kalınlığı, içme

eyleminin rahat ve
keyifli olmasına katkı
sağlamalı
Parmak eklem
çıkıntısı ile bardak dış
yüzeyi arasında yeterli
boşluk bulunmalıdır
Bardağın, içindeki sıvıyla
birlikte toplam ağırlığı
kullanıcının uzun süre
rahatlıkla tutabileceği
miktarda olmalıdır.

22:11 19 22:11 20

19 20

Ergonominin Sınıflandırılması Ergonominin Sınıflandırılması Fiziksel Ergonomi

İnsan vücudunun, fiziksel ve fizyolojik faktörlere verdiği

tepkileri inceler.
Fiziksel Ergonomi
İnsanın tutma, eğilme, uzanma, duruş…vb. hareketlerini, iş tekrarı
(monotonluk), ısı, ışık, gürültü, toz ve titreşim gibi iş ve çevre özelliklerini
mercek altına alır.

Fiziksel ergonomi, kapsadığı alan gereği, özellikle anatomik, fizyolojik ve

Antropometrik karakteristikleriyle ilgilenmektedir.

Organizasyonel
Bilişsel Ergonomi Ergonomi
(Örgütsel)
İnsanların kendilerine zarar vermeyecek
olan, hatta ondan hoşlanacakları ve mutlu
olacakları bir fiziki ortamda bulunmaları için
çalışır
22:11 21 22:11 22

21 22

Ergonominin Sınıflandırılması Bilişsel Ergonomi Ergonominin Sınıflandırılması Bilişsel Ergonomi

Mühendislik Psikolojisi olarak da adlandırılan Bilişsel Ergonomi,

algılama, dikkat, kavrama, motor kontrol ve hafıza gibi bilişsel süreçlerle
ilgilenir.
Mesaj Psikolojik
Asıl çalışma alanı gösterge dizaynıdır.
Tasarımı Algı
- Kumanda,
- kontrol düğmeleri,
- sinyaller,
- joystickler,
- direksiyon, Bu alan, Psikoloji biliminden yararlanır.
- araç-uçak göstergelerinin tasarımı
ana konuları arasındadır.
22:11 23 22:11 24

23 24

4
 5.01.2023

Ergonominin Sınıflandırılması (Organizasyonel) Örgütsel Ergonomi Bazı Özel Gruplarla İlgili Ergonomik Yaklaşım
Solaklar İçin Ergonomi
Örgütsel ergonomi; insanları ve işi, en iyi sonucu sağlayacak Solak olmak iş ve toplum yaşamının doğal bir gerçeğidir. Solak bir insan makastan
biçimde örgütlemeye çalışır. tutun bir çok aletin kullanımında zorlanır.

Örgütsel yapıları, politika ve süreçleri dahil olmak üzere sosyoteknik

sistemlerin en uygun duruma getirilmesiyle ilgilenir.

Konuları arasında;
-iletişim,
-ekip yönetimi,
-iş tasarımı,
-çalışma saatlerinin belirlenmesi,
-vardiyalı çalışma sistemi,
-takım çalışması,
-motivasyon,
-kalite yönetimi sayılabilir.

22:11 25 22:11 26

25 26

Bazı Özel Gruplarla İlgili Ergonomik Yaklaşım
Engelliler İçin Ergonomi
Özel tasarımlı iş istasyonları ve ekipmanlar, tuvalet ve duşlar, sabit ve seyyar
sandalyeler, otoparklar, asansörler, yollar, geçitler vb. engellilerimizin iş hayatına
kolay entegre olmalarına, üretmelerine büyük katkı sağlar.
Bazı Özel Gruplarla İlgili Ergonomik Yaklaşım
Yaşlılar İçin Ergonomi
Trafikte yaya geçiş sürelerinin ayarlanması, alışveriş merkezleri ve kamu/özel
hizmet binalarında oturma bankları bulundurulması, merdiven korkulukları vd.

22:11 27 22:11 28

27 28

Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - Biyomekanik;

Ergonomi, ihtiyacı olan bilgilere erişebilmek için değişik bilim Biyoloji ve mühendislik bilimlerinin, canlılar üzerinde uygulama alanıdır.

dallarından faydalanması gerekecektir.

Biyomekanik;
Anatomik yapıların, (kas ve iskelet sistemi ve kemikler)
ortamın fiziksel öğeleri ve koşulları ile etkileşimini
İş
Fizyolojisi inceleyen bilim dalıdır.
Biyomekanik
İş biyomekaniği özellikle mekanik strese yanıt açısından
Antropo insan vücudunun mekanik özellikleri ile ilgilenmektedir.
metri
Özellikle bel ve üst eklemlerde aşırı yük ve zorlanmaya bağlı
sorunların önlenmesi temel amaçlardan birisidir.

Ergonomi
22:11 29 22:11 30

29 30

5
 5.01.2023

Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - Biyomekanik; Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - İş fizyolojisi:
Biyomekanik Uygulama Örneği
( Fren Kampanalarının Taşınması Eylemi) Tofaş-Bursa

İş ve çalışma çevresinin etkileri sonucunda insan üzerinde oluşan

yüklenme ve zorlanmaları inceler.
Çalışanın Üretim Sırasında Yaptığı Hareketlerin (Uzuvların Yaptığı Açıların,
İvmelerin, Bedensel Eğilmelerin) Sayısallaştırıcı Giysi Kullanılarak
Sayısallaştırılması
22:11 31 22:11 32

31 32

Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - İş fizyolojisi: İş fizyolojisi: Kas Aktiviteleri

Fiziksel işlerin yapılması sırasında;

İş - enerji ilişkisini, iş ve egzersiz sırasında enerji sağlanmasıyla

ilgili mekanizmaları inceleyen bilim dalıdır. Statik Kas
Çalışması
Yorgunluğun önlenmesi temel konularındandır.

Tüm vücut yorgunluğu ve yerel yorgunluk ayrı

Kas
olarak ele alınır.
Aktiviteleri
Dinamik
Kas
Çalışması

22:11 33 22:11

33 34

Statik Kas Çalışması Statik Kas Çalışması

Statik çalışma istenmeyen bir çalışma şeklidir.

Kas uzun bir süre aynı şekilde kasılı durumda kalmasıdır. Mümkün olduğunca statik kas çalışması gerektiren işlerin
kaldırılması veya bunların dinamik yapılabilir şekle dönüştürülmesi
Kan akışı yavaş, gerekir.
Oksijen miktarı az,
Kasta biriken laktik asit fazla,
Yorgunluk belirtileri başlayacaktır.

(Bir nesneyi sabit olarak elle tutmak)

Enerji harcama ˃ Enerji depolama

22:11 35 22:11 36

35 36

6
 5.01.2023

Dinamik Kas Çalışması Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - İş fizyolojisi:

Kas ritmik olarak kasılır ve gevşer. Hareketler ritmik olmalı

(Çivi çakmak, koşmak vb.) Dinlenme Dinamik işler Statik işler

Gereken Dolaşım Gereken Dolaşım Gereken Dolaşım

Enerji harcama = Enerji depolama

22:11 37 22:11 38

37 38

Yorulma Yorulma

Organların performansının ve fonksiyonlarının

azalmasıdır.

- Zihinsel ve bedensel çalışmanın süresi ve yoğunluğu,

(kişinin yetenekleri, fiziksel iş kapasitesi, iş tasarımı, eğitim, araçların tasarımı, çalışma yeri
düzenlenmesi)

- çevresel faktörler,
- psikolojik sebepler,
- hastalıklar, İş etkinliği, görev üzerinde dikkat ve konsantrasyonunun
- beslenme şartları,
optimum olduğu dönemin ötesine geçerse, performans düşer
bu da kendisini çıktı ya da üretim hızında düşme, hata
- monotonluk, sayısında ve kazalarda artma ile gösterir.
yorgunluğun
22:11 ana sebepleridir. 39 22:11 40

39 40

Aşırı zorlayıcı işlerde çalışanın

Yorulma belirtileri Dinlenme kendisince verilir.
(Spontane)

1. Dikkatte azalma,
İsteğe
2. Algılamanın yavaşlaması ve azalması, Bağlı

3. Güdülenmede azalma (Kişinin, eylemin yönünü, gücünü ve öncelik sırasını

belirleyen iç ya da dış dürtülerin etkisiyle eyleme geçmesi.) Makinenin
Halen yapılan işle temizlenmesi,
4. Performans hızında azalma, ilgili olmayan ikincil
Gizli
İş çalışma masasının
düzenlenmesi,
bir işin yapılmasıdır. DİNLENME Akışına
Dinlenme arkadaşlarına
5. Aynı çıktının sağlanabilmesi için daha büyük oranda enerji (İkinci İş, Bağlı danışmak üzere
maskelenmiş) çalışma alanından
harcanması, ayrılma vb. gibi.

yorgunluk belirtileridir.

Bu belirtilerin görülmesi, dinlenme arası verilmesi gerektiğinin Yasal

göstergesidir.
Yasaya dayanarak ve/veya işverenin inisiyatifiyle
önceden planlanmış bağlanmış aralardır.
22:11 41 22:11 42

41 42

7
 5.01.2023

4857 Sayılı İş Kanunu Dinlenme Süresi

Kabul Tarihi: 22 Mayıs 2003

Ara dinlenmesi
Madde 68 - Günlük çalışma süresinin ortalama bir
zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre
ayarlanmak suretiyle işçilere;

Çalışma Süresi Dinlenme Süresi

4 saate kadar 15 dakika
4 – 7,5 saat arası 30 dakika D
(7,5 dahil) İ
N
7,5 saatten fazla 1 saat L
E
N
M

Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. Ancak bu süreler, iklim, mevsim, E

o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı
D
E
Ğ
olarak kullandırılabilir. E
R
Dinlenmeler bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir. İ

Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz. DİNLENME SÜRESİ

http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf

22:11 43 22:11 44

43 44

Dinlenme Süreleri Nasıl Olmalıdır? Yorgunluk Belirtilerini Ölçme

Vardiyalar uzadıkça dinlenme

araları sıklaştırılmalıdır.
1. İş performansının nicel ve nitel ölçümü
Sıklık çalışmanın yoğunluğuna göre
düzenlenmelidir. 2. Elektro ensefalografi EEG
3. Subjektif yorgunluk algılaması
4. Psikomotor testler
Aşırı sıcak ve gürültülü iş
ortamlarında, aralar, bu ortamların 5. Mental testler
dışında bir yerde verilmelidir.

Dinlenme etkisinde azalmaya

sebep olacağından, dinlenme
sırasında ek iş yaptırılmamalıdır.

22:11 45 22:11 46

45 46

Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - Antropometri Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - Antropometri

Antropometri (vücut ölçüleri bilimi) Antropometri (vücut ölçüleri bilimi)

Yunanca; Vücut büyüklüğünün ölçümünü ve istatistiksel değerlendirmesini yapmayı

anthropo ve metrikos esas edinir.
(insan) ve (ölçme)
Antropometrik veriler;
-konfeksiyoncular,
-mobilya,
İnsan vücudunun boyutları ile ilgilenen özel bir bilim dalıdır. -araç-gereç,
-makine tasarımcıları
için temel kriterleri oluşturmaktadır.

Farklılıkları ve benzerlikleri saptayarak daha geniş

bir insan kitlesine uygun tasarımlar yapma imkânı
sağlar.
(Ergonomik tasarımlarda çok yararlanılan bir disiplindir.)
22:11 47 22:11 48

47 48

8
 5.01.2023

Antropometri METOTLARI Antropometri Metotları

Vücut hareketsiz durumdayken alınan Statik Antropometri (Yapısal Vücut Ölçüleri)
ölçüm değerleriyle ilgili dalıdır.
Örneğin;
-ayakta boy,
Statik -otururken boy,
Yapısal -yerden dirsek yüksekliği
gibi değerlerdir.

Antropometri

Dinamik
Fonksiyonel

Vücut hareket halindeyken alınan ölçüm

değerleriyle ilgili dalıdır.

22:11 49 22:11 50

49 50

Antropometri METODLARI Antropometri METODLARI

Boyut ölçüleri ve dağılım tablosu
Dinamik Antropometri (Fonksiyonel Vücut Ölçüleri)

Çalışanlar devamlı hareket halindedirler. Çalışanların;

- ayakta dururken,
- otururken
çevrelerindeki malzemelere, kontrol sistemlerine ve işlem
noktalarına uzanabilmeleri için;
- eğilme,
- uzanma,
- kaldırma,
- dönme,
gibi hareketlerinin sınırlarını ölçmek ergonomik açıdan önemlidir.

22:11 51 22:11 52

51 52

Antropometri METODLARI Antropometri METODLARI

Sürücüsü yeri tasarımında statik ve fonksiyonel ölçüler

Statik ölçüler Fonksiyonel ölçüler

22:11 53 22:11 54

53 54

9
 5.01.2023

Anadolu İnsanının Bazı Ortalama Antropometrik Değerleri (cm)

2005 yılı Türkiye Antropometri Araştırması sonuçları

Erkek Kadın

Boy (cm) 168.88 - 1.73 cm 155.03 - 1.61 cm

Ağırlık (kg) 74.74 67.12

Kafa Uzunluğu 18.64 17.67

Üstkol Uzunluğu 35.31 32.57

Önkol Uzunluğu 26.92 23.72

Üstbacak Uzunluğu 47.50 46.48

ERGONOMİ
Ayak Uzunluğu 26.15 23.62

El Uzunluğu 19.55 18.03

El parmak Uzunluğu 10.67 9.33

Hüdayi TAŞÇI
hudayitasci@uludag.edu.tr
22:11 55 22:11 56

55 56

Antropometrik Verilerin Kullanma İlkeleri Antropometride Normal Dağılım

Tasarım çalışmalarının en önemli

amacı; kullanıcı kitlesinin
tamamına yakın bir kısmına
uyum sağlayabilecek tasarım
standartlarının geliştirilmesidir

Alttaki %5 'lik kısımla

22:11 57 22:11
üstteki %5 'lik kısımlar standart kapsamın dışında tutulmuşlardır. 58

57 58

Antropometrik Verilerin Kullanma İlkeleri Uç Değerler İçin Tasarım

Alt ve üstte kalan diğer
% 5 lik gruplar için
Antropometrik verilerin, tasarım amaçlarına uygun olarak gerekli ihtiyaçlar özel
kullanılmasında uyulması gereken bazı ilkeler vardır. yapımlar yolu ile
giderilir.
Bu ilkeler;

- Uç Değerler İçin Tasarım

- Ayarlanabilir Aralıklar İçin Tasarım
- Ortalama Değer İçin Tasarım
Hacimle ilgili tasarımlarda %95 'lik dağılım değerleri,

Erişimle ilgili tasarımlarda ise alt %5 dağılım değerleri,

dikkate alınır.
22:11 59 22:11 60

59 60

10
 5.01.2023

Ayarlanabilir Aralıklar İçin Tasarım Ayarlanabilir Aralıklar İçin Tasarım

Bir donanımın ve tesisin belirli ölçüleri, değişik boyutlardaki

kullanıcı kitlesini kapsayacak şekilde ayarlanabilir ölçülerde
yapılabilir.

Örneğin; otomobil sürücü koltuğu

Bu donanımların %5 ve %95 lik dağılım içerisinde herhangi

bir noktaya göre ayarlanabilecek şekilde tasarımlanması
önerilmektedir.

22:11 61 22:11 62

61 62

Ayarlanabilir Aralıklar İçin Tasarım Ortalama Değer İçin Tasarım

Ortalama değere (%50 medyan) göre yapılan tasarımlar
düşünüldüğünün aksine olarak büyük bir kullanıcı kitlesini
karşılamamaktadır.

Örneğin; sandalye, kaşık, kazak, çorap ve eldiven gibi…

22:11 63 22:11 64

63 64

Ergonomide Çalışma Yeri Düzenleme Problem ve çözümü

Uygun yükseklikte çalışma işte performansı artırır.

22:11 65 22:11 66

65 66

11
 5.01.2023

Ofis Ergonomisi Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi

Eğitim;
- Ekranlı araçlarla çalışmalarda riskler ve korunma yolları,
- Doğru oturuş,
- Gözlerin korunması,
- Gözleri en az yoran yazı karakterleri ve renkler,
- Çalışmalarda gözleri kısa sürelerle dinlendirme alışkanlığı,
- Gözlerin, kas ve iskelet sisteminin dinlendirilmesi,
Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik - Ara dinlenmeleri ve egzersizler.
Önlemleri Hakkında Yönetmelik
22:11 67 22:11 69

67 69

b) Monitör c) Klavye

-Ekran, uygun mesafede ve göz hizasında olmalı,

-Karakterler kolayca seçilebilir şekil, büyüklük ve formda
olmalı,
-Ekran görüntüsü titrememeli,
-Klavye hareketli olmalı,
-Parlaklık ayarlanabilmeli, -Klavyenin ön tarafına özel destek konulmalı,
-Ekran, her yöne döndürülebilmeli, -Klavyenin önünde yeterli boşluk olmalı,
-Ekran, ayrı bir kaide veya ayarlanabilir bir masa üzerinde -Klavye yüzeyi mat olmalı,
kullanılabilir olmalıdır. -Tuşlarının özellikleri ve yerleri kullanımını kolaylaştırmalı,
-Ekranda yansıma ve parlamalar olmamalı, -Tuşların sembolleri kolay okunabilir ve seçilebilir olmalı,
22:11 70 22:11 71

70 71

ç) Çalışma masası veya çalışma yüzeyi ç) Çalışma masası veya çalışma yüzeyi

-Çalışma yüzeyi; ekran, klavye, dokümanlar ve diğer malzemelerin

sığabileceği şekilde, yeterli büyüklükte ve ışığı yansıtmayacak
nitelikte olmalıdır.
-Çalışanın göz ve baş hareketleri ihtiyacını en aza indirecek şekilde
yerleştirilmiş ve ayarlanabilir özellikte doküman tutucu kullanılmalıdır.
-Çalışanın
22:11 rahat bir pozisyonda olması için yeterli alan olmalıdır. 72 22:11 73

72 73

12
 5.01.2023

d) Çalışma sandalyesi 2. Çalışma ortamı

a) Isı
Çalışma merkezindeki ekipman
çalışanları rahatsız edecek
düzeyde ortama ısı vermemelidir.
ç) Gürültü
Çalışma merkezlerinde kullanılan
ekipmanın gürültüsü çalışanların
dikkatini dağıtmayacak ve
-Dengeli, kolaylıkla hareket edebilecek şekilde olmalıdır. karşılıklı konuşmayı
engellemeyecek düzeyde
olmalıdır.
-Yüksekliği ayarlanabilir olmalıdır.
-Sırt dayama yeri öne-arkaya ve yukarı-aşağı ayarlanabilir, sırt
desteği bele uygun ve esnek olmalıdır. d) Radyasyon
Çalışma merkezindeki görünür
ışık dışındaki tüm radyasyonların
-İstendiğinde çalışana uygun bir ayak desteği sağlanmalıdır. sağlığa zarar vermeyecek
düzeylerde olması için gerekli
22:11 74 22:11önlemler alınmalıdır.
b) Aydınlatma
Operatörün/çalışanın
gereksinimleri ve yapılan işin türü
dikkate alınarak uygun aydınlatma
şartları sağlanmalı, arka planla
ekran arasında uygun kontrast
bulunmalıdır.
Yapay aydınlatma kaynaklarının
yeri ve teknik özellikleri ekrandaki
ve diğer ekipman üzerindeki
parlama ve yansımalar önlenecek
şekilde olmalıdır.
e) Nem
Çalışma ortamında nem, uygun
düzeyde tutulmalı ve bu düzey
korunmalıdır.
c) Yansıma ve parlama
Çalışma merkezlerinde
yansımalara ve parlamalara neden
olabilecek ışık gelmesini önlemek
amacıyla tedbirler alınmalıdır.
Ekrana gelen gün ışığının kontrol
edilebilmesi için yatay ve dikey
ayarlanabilir perdeler
kullanılmalıdır.
f) Gerekli alan
Operatörün/çalışanın oturma
şeklini değiştirebilmesi ve rahatça
hareket edebilmesi için çalışma
merkezi yeterli genişlikte olmalı ve
uygun şekilde düzenlenmelidir.
75

74 75

Çeşitli işlere göre aydınlatma şiddeti; 3. Operatör - bilgisayar arayüzü

- Depolama ambalaj için 70-100 lüx ;

- Kalite ve renk kontrol için 2000 lüx;
- Mekanik atölyelerde kaba işler için 100 lüx;
- Ortalama işler için 200-300 lüx;
- İnce işler ve küçük parça rektifıyeleri için 300-500 lüx;
- Parça kontrolü için 500-200 lüx;
- Programlar işe uygun olmalıdır,
- Basın işleri için 150-300 lüx;
- Laboratuvar için 300 lüx; - Programlar kolay kullanılabilmeli ve operatörün bilgi düzeyine ve
- Dikimevlerinde açık renk dikiş için 200-300 lüx; deneyimine göre ayarlanabilmelidir,
- Koyu renk dikiş için 300-1000 lüx; Operatörün bilgisi dışında programlara müdahale edilemez.
- Bürolarda koridor, bekleme salonu ve lavabolar için 70 lüx; - Sistemler çalışanların verimini artıracak ve kolaylık sağlayacak
- Arşiv, büro için 150 lüx; şekilde geri beslemeli olmalıdır.
- Elektrik hesap yapılan yerlerde 300 lüx olarak; - Sistemler operatöre uygun hız ve formatta bilgi verecek şekilde
- Demir işlerinde, büyük parçalar için 70 lüx; olmalıdır.
- Orta ve küçük parçalar için 100 lüx olarak, vb. belirlenmiştir. - Programlar, verilerin algılanması ve kullanılması konusunda
yazılım ergonomisi prensiplerine uygun olmalıdır.
22:11 76 22:11 77

76 77

Büroda Bilgisayar İle Çalışmalarda Doğal Duruş Ergonomik Risk Faktörleri

50-100 cm
5° Psikolojik
Risk
35° 60° Faktörleri

90°
18-25 cm

Ergonomik
18 cm
Risk
Faktörleri
İşyeri
(66-75) cm

Bireysel Kaynaklı
72 cm

Risk Risk
42-53 cm

Faktörleri Faktörleri
(Fiziksel)
70 cm (Çevresel)

22:11 78 22:11 79

78 79

13
 5.01.2023

Psikolojik Risk Faktörleri; İşyeri Kaynaklı Risk Etkenleri; (Çevresel Faktörler)

- Sınırlı kariyer fırsatları, - Tekrarlayan işler
- İş tanımının belirsizliği, - Uygunsuz (biçimsiz) duruş gerektiren işler
- Güvensizlik, korku ve karmaşanın olduğu bir ortam, - Statik duruş gerektiren işler
- Çalışma baskısı, agresif üretime odaklanan durumlar, - Aşırı güç gerektiren işler
- Negatif sosyal iletişim, - Kimyasal risk etkenleri
- Çalışanların desteklenmemesi ve performanslarının izlenmemesi, Kimyasallar,
- Düzensiz iş çizelgeleri, Gazlar
- Vardiya değişimlerine uyum sağlayamama,
Tozlar gibi ortam zararlıları
- Ailevi sebepler,
- Ekonomik sebepler,
……
çalışanların alışkanlıklarını, aile içi ve işyeri içi sosyal
iletişimlerini etkiler, çalışma düzenini bozar, iş kazalarına
sebebiyet verebilir.

22:11 80 22:11 81

80 81

İşyeri Kaynaklı Risk Etkenleri; (Çevresel Faktörler) Bireysel Risk Etmenleri; (Fiziksel Faktörler)
- Fiziksel risk etkenleri - Çalışanın yaşı,
Sıkışık ortamlar - Vücut ağırlığı,
Ortam gürültüsü - Vücut ölçüleri,
Ortamdaki sıcaklık ve nem - Cinsiyeti,
Ortam aydınlatması - Sağlık durumu,
Titreşim
Alçak veya yüksek basınç
Hava akım hızı

22:11 82 22:11 83

82 83

Bitti!

Hüdayi TAŞÇI
hudayitasci@uludag.edu.tr
22:11 84

84

14