‫کتابخانه الکترونیکی‬

‫‪http://KetabFarsi.ir‬‬

‫ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ :‬ارﻳﻚ ﻓﺮوم‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﭘﻮري ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ‬

‫ﻋﻨﻮان اﺻﻠﻲ‪The Art of Loving :‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪:‬‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫آﻳﺎ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن ﻫﻨﺮ اﺳﺖ؟‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻋﺸﻖ‬

‫ﻋﺸﻖ و اﻧﺤﻄﺎط آن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻏﺮب‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻋﺸﻖ‬

‫ﺳﺨﻨﻲ در ﺑﺎره ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‬

‫ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﻲ ﺳﺎده ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﭘـﺮ از‬

‫اﺑﻬﺎم و ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﺮدم اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن را ﺑـﺎ »ﺗـﺮك«‬

‫ﭼﻴﺰﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﺷﺪن‪ ،‬و ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﮔﺸﺘﻦ ﻳﻜﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﻨﺸﻬﺎي آﻧـﺎن ﺑـﻪ‬

‫اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ رﺷﺪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ و از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺳﻮد ﺑﺮدن و اﻧﺪوﺧﺘﻦ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬از ﻛﻠﻤﻪ‬

‫»ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن« درﻛﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻔﻬﻮم ﻓﻮق دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺨﺺ ﺗﺎﺟﺮ ﻣﺴﻠﻚ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺣﺎﺿﺮ اﺳـﺖ‬

‫ﭼﻴﺰي ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻓﻘﻂ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻼً ﭼﻴﺰي ﺑﮕﻴـﺮد؛ دادن ﺑـﺪون ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬

‫ﺑﺮاي او ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮردن اﺳﺖ‪ 1.‬ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي اﺻﻠﻲ آﻧﺎن ﺑـﺎرور ﻧﻴﺴـﺖ‪،‬‬

‫اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ ﻣﻲآورد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اﻛﺜﺮ اﻳـﻦ ﻧـﻮع اﻓـﺮاد از ﻧﺜـﺎر‬

‫ﻛﺮدن ﻣﻲﭘﺮﻫﻴﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻜﺲ‪ ،‬ﻋﺪهاي آن را ﻧﻮﻋﻲ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﻲ ﻓـﺪاﻛﺎري ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻨﺎن ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ‪ ،‬درﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن دﻟﻴﻞ ﻛﻪ »ﻧﺜﺎر ﻛـﺮدن« ﻋﻤﻠـﻲ دﺷـﻮار و ﻧـﺎﮔﻮار‬

‫ﺟﻠﻮه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺜﺎر ﻛﻨﺪ و ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ .‬ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﺜـﺎر ﻛـﺮدن ﺑـﺮاي آﻧـﺎن در ﻫﻤـﺎن‬

‫ﻗﺒﻮل ﻓﺪاﻛﺎري ﺗﺠﻠﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي آﻧﺎن اﻳﻦ اﺻﻞ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن ﺑﻬﺘـﺮ از ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﺳـﺖ‪،‬‬

‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻧﺞ ﻛﺸﻴﺪن و ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ واﻻﺗﺮ از اﺣﺴﺎس ﺷﺎدي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ داراي ﻣﻨﺸﻲ ﺑﺎرآور و ﺳﺎزﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺜﺎر ﻛﺮد ﻣﻔﻬﻮم ﻛـﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔـﺎوﺗﻲ دارد‪.‬‬

‫ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﻣﻈﻬﺮ ﻗﺪرت آدرﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻴﻦ ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻦ ﻗـﺪرت‬

‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺛﺮوت ﺧﻮد‪ ،‬و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺧﻮد را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﺣﻴﺎﺗﻲ و ﻗﺪرت دروﻧـﻲ‪،‬‬

‫ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ اﻋﻼي ﺧﻮد ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺮا ﻏﺮق در ﺷـﺎدي ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ ﺧـﻮد را‬

‫‪ .1‬از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي ﺷﺨﺼﻴﺖ در ﻛﺘﺎب زﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺨﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪E.Fromm, Man for Himself (New York:Rinehrat and Company, 1974) PP. 54-117‬‬
‫ﻟﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻓﻴﺎض‪ ،‬زﻧﺪه‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺎد اﺣﺴﺎس ﻣـﻲﻛـﻨﻢ‪ 1‬ﻧﺜـﺎر ﻛـﺮدن از درﻳﺎﻓـﺖ ﻛـﺮدن‬

‫ﺷﻴﺮﻳﻦﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺘﻲ ﺗﻦ در ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ‬

‫ﺷﺨﺺ در ﻋﻤﻞ ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن زﻧﺪه ﺑﻮدن ﺧﻮد را اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻮﻫﺮ ﻋﺸﻖ »رﻧﺞ ﺑﺮدن« ﺑﺮاي ﭼﻴﺰي و »ﭘﺮوردن آن اﺳﺖ«‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻋﺸﻖ و رﻧـﺞ ﺟـﺪاﻳﻲ‬

‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬آدﻣﻲ ﭼﻴﺰي را دوﺳﺖ ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺑﺮاي آن رﻧﺞ ﺑﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و رﻧﺞ ﭼﻴﺰي را ﺑـﺮ‬

‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻫﻤﻮار ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺎﺷﻘﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫دﻟﺴﻮزي و ﺗﻮﺟﻪ ﺿﻤﻨﺎً ﺟﻨﺒﻪ دﻳﮕﺮي از ﻋﺸـﻖ را در ﺑﺮدارﻧـﺪ؛ و آن اﺣﺴـﺎس ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﺎ اﺟﺮاي وﻇﻴﻔﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ از ﺧﺎرج ﺑﻪ ﻣـﺎ ﺗﺤﻤﻴـﻞ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي واﻗﻌـﻲ آن‪ ،‬اﻣـﺮي‬

‫ﻛﺎﻣﻼً ارادي اﺳﺖ؛ ﭘﺎﺳﺦ آدﻣﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﻳﻚ اﻧﺴﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻮاه اﻳﻦ اﺣﺘﻴﺎﺟـﺎت‬

‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻴﺎن ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪» .‬اﺣﺴـﺎس ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ ﻛـﺮدن« ﻳﻌﻨـﻲ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ و‬

‫آﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي »ﭘﺎﺳﺦ دادن« ﻳﻮﻧﺲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮدم ﻧﻴﻨﻮا اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻧﻜﺮد‪ .‬او ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﻗﺎﺑﻴﻞ ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻳﺎ ﻣﻦ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺑﺮادرم ﻫﺴﺘﻢ؟« آدم ﻋﺎﺷﻖ ﺟﻮاب ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﺑـﺮادرش‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮادرش ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از آن او ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪ .‬او ﺑﺮاي ﻫﻤﻨﻮﻋﺎن ﺧـﻮد اﺣﺴـﺎس‬

‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺟﺰء ﺳﻮم ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﺣﺘﺮام وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑـﻪ آﺳـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ‬

‫ﺳﻠﻄﻪ ﺟﻮﻳﻲ و ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﺗﻤﻠﻚ دﻳﮕﺮي ﺳﻘﻮط ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از اﺣﺘـﺮام ﺗـﺮس و وﺣﺸـﺖ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ درك ﻃﺮف‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ وي ﻫﺴﺖ‪ ،‬و آﮔﺎﻫﻲ از ﻓﺮدﻳـﺖ ﺑـﻲ ﻫﻤﺘـﺎي‬

‫‪ -1‬اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ را ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ ﻛﻪ اﺳﭙﻴﻨﻮزا از ﺷﺎدي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اوﺳﺖ‪ .‬اﺣﺘﺮام‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻪ دﻳﮕﺮي‪ ،‬آن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ رﺷﺪ ﻛﻨﺪ و‬

‫ﺷﻜﻮﻓﺎ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﺣﺘﺮام ﻫﺴﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺜﻤﺎر وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ‬

‫ﻣﻌﺸﻮﻗﻢ ﺑﺮاي ﺧﻮدش و در راه ﺧﻮدش ﭘﺮورش ﺑﻴﺎﺑﺪ و ﺷﻜﻮﻓﺎ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻧـﻪ ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺪاري‬

‫ﻣﻦ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي را دوﺳﺖ دارم‪ ،‬ﺑﺎ او آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻴﺰي ﺑـﺮاي‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮدم ﻳﺎ آﻧﭽﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﻣﻦ ﻃﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﺣﺴﺎس وﺣﺪت ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ‬

‫ﻛﻪ اﺣﺘﺮام آﻧﮕﺎه ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﻢ؛ ﻳﻌﻨﻲ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺑﺘـﻮاﻧﻢ روي‬

‫ﭘﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﻢ و ﺑﻲ ﻣﺪد ﻋﺼﺎ راه ﺑﺮوم‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺒﺎﺷﻢ دﻳﮕﺮان را ﺗﺤﺖ ﺗﺴـﻠﻂ‬

‫ﺧﻮد در ﺑﻴﺎورم ﻳﺎ اﺳﺘﺜﻤﺎرﺷﺎن ﻛﻨﻢ‪ .‬اﺣﺘﺮام ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ آزادي ﺑﻨﺎ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ :‬ﺑـﻪ ﻣﺼـﺪاق‬

‫ﻳﻚ ﺳﺮود ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪» ،‬ﻋﺸﻖ ﻓﺮزﻧﺪ آزادي اﺳﺖ‪ «،‬ﻧﻪ از آن ﺳﻠﻄﻪ ﺟﻮﻳﻲ‪.‬‬

‫ﻋﺸﻖ در وﻫﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﺧﺎص ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧـﻮﻋﻲ روﻳـﻪ ‪ 1‬و‬

‫ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي‪ 2‬ﻣﻨﺶ آدﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ او را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻳـﻚ »ﻣﻌﺸـﻮق« ﺧـﺎص‪،‬‬

‫ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪ .‬اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﻲ اﻋﺘﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ‬

‫او ﻋﺸﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺗﻌﺎوﻧﻲ ﻳﺎ ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد‬

‫اﻳﻦ اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻋﻠﺖ ﻋﺸﻖ وﺟـﻮد ﻣﻌﺸـﻮق اﺳـﺖ‪ .‬ﻧـﻪ اﺳـﺘﻌﺪاد دروﻧـﻲ‪ .‬در‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬آﻧﺎن ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن ﻫﻴﭻ ﻛﺲ دﻳﮕﺮي را ﺟﺰ ﻣﻌﺸﻮق دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬

‫ﺧﻮد دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺷﺪت ﻋﺸﻘﺸﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻤﺎن اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷـﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻮن ﻣﺮدم ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ درك ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺸﻖ ﻧـﻮﻋﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ و ﻧـﻮﻋﻲ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ روح اﺳـﺖ‪،‬‬

‫ﺧﻴﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰ ﻻزم ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﻳﻚ ﻣﻌﺸﻮق ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ – و از آن ﭘﺲ ﻫﻤـﻪ‬

‫‪1‬‬
‫‪. Attitude‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Orientation‬‬
‫ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ درﺳﺖ ﻣﺜﻞ آدﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻘﺎﺷﻲ‬

‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻨﺮ و ﻓﻦ آن را ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳـﺪ ﻣﻨﺘﻈـﺮ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ‬

‫ﺑﺮاي ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻫﺴﺘﻢ و ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻴﺎﺑـﺪ زﻳﺒـﺎﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﺎﺷـﻴﻬﺎ را ﺧﻮاﻫـﺪ‬

‫ﻛﺮد‪ .‬اﮔﺮ آدم واﻗﻌﺎً و ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﻛﺴﻲ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤـﺎً ﻫﻤـﻪ ﻣـﺮدم‪ ،‬دﻧﻴـﺎ و‬

‫زﻧﺪﮔﻲ را دوﺳﺖ ﻣﻲدارد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﮕﻮﻳﻢ »ﺗﻮ را دوﺳﺖ دارم« ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬

‫اﻳﻦ را ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ »ﻣﻦ در وﺟﻮد ﺗﻮ ﻫﻤﻪ ﻛﺲ را دوﺳﺖ دارم‪ ،‬ﺑﺎ ﺗـﻮ ﻫﻤـﻪ‬

‫دﻧﻴﺎ را دوﺳﺖ دارم‪ ،‬در ﺗﻮ ﺣﺘﻲ ﺧﻮدم را دوﺳﺖ دارم«‪.‬‬

‫آدم ﺧﻮدﺧﻮاه ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﻋﻼﻗﻪ دارد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴـﺰ را ﺑـﺮاي ﺧـﻮد ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ‪ ،‬از ﻧﺜـﺎر‬

‫ﻛﺮدن ﻟﺬﺗﻲ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺎد ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ دﻧﻴـﺎي ﺧـﺎرج‬

‫ﻓﻘﻂ از دﻳﺪﮔﺎه ﻧﻔﻊ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻲﻧﮕـﺮد‪ ،‬ﺑـﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟـﺎت دﻳﮕـﺮان‪ ،‬و ﺷـﺌﻮن و ﻫﻤﺴـﺎزي و‬

‫ﺷﺮاﻓﺖ دﻳﮕﺮان ﺑﻲ اﻋﺘﻨﺎﺳﺖ‪ .‬او ﺟﺰ ﺧﻮدش ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬او در ﺑﺎره ﻫﻤـﻪ‬

‫ﻛﺲ و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ‪ ،‬از ﺟﻬﺖ ﺳﻮدي ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ ﺧـﻮدش داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻗﻀﺎوت ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﺳﺎﺳﺎً از دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫»اﮔﺮ ﺗﻮ ﺧﻮد را دوﺳﺖ داري‪ ،‬دﻳﮕﺮان را ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧـﻮدت دوﺳـﺖ داري‪ .‬ﺗـﺎ وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ‬

‫دﻳﮕﺮي را ﻛﻤﺘﺮ از ﺧﻮدت دوﺳﺖ داري در دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺧـﻮدت ﻫـﻢ ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ واﻗﻌـﻲ‬

‫ﻛﺴﺐ ﻧﻜﺮدهاي‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﺧﻮدت و ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﻳﻚ اﻧﺪازه دوﺳﺖ ﺑﺪاري‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻫﻤﮕﻲ را ﺑﻪ‬

‫ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ دوﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻲ داﺷﺖ و آن ﻫﻢ ﺧﺪاﺳﺖ ﻫﻢ اﻧﺴﺎن‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ آن ﻛﺴﻲ‬

‫درﺳﺘﻜﺎر و ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ﺿﻤﻦ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﺗﺴﺎوي دوﺳﺖ ﺑﺪارد‪«.1‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Meister Echkart, translated by R.B.Blakney. (New York: Harper and Brothers, 1941)P. 204‬‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﺮ ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻫﻨﺮ ﻧﺠﺎري ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻳﺎ ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن‪ ،‬اﺣﺘﻴﺎج ﺑـﻪ ﻳـﻚ‬

‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺷﺮاﻳﻂ و ﻗﻮاﻋﺪ ﻛﻠﻲ دارد‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﺮ ﻫﻨﺮ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻧﻀـﺒﺎط اﺳـﺖ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻛﺎري را ﺑﺎ اﻧﻀﺒﺎط اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ در آن ﺑﻪ درﺟﻪ ﻣﻬﺎرت ﺑﺮﺳﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ‬

‫ﻓﻘﻂ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ »ﺣﻮﺻﻠﻪاش را دارﻳﻢ« ﻛﺎري را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ‬

‫ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺎ را در آن ﻫﻨﺮ ورزﻳﺪه ﻧﻤﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬اﺷـﻜﺎل ﻛـﺎر ﻓﻘـﻂ در رﻋﺎﻳـﺖ‬

‫اﻧﻀﺒﺎط در ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﻨﺮ ﻧﻴﺴﺖ )ﻣﺜﻼً روزاﻧﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻛـﺮدن(‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ در اﻳـﻦ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻧﻀﺒﺎط ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﺮاﺳﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺺ راﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﻜﺮ ﻛﻨـﻴﻢ‬

‫ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﻣﺮوزي ﻳﺎدﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺳﺎدهﺗﺮ از آﻣﻮﺧﺘﻦ اﻧﻀﺒﺎط ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻳﺎ او ﻫـﺮ‬

‫روز ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻋﺖ از وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ اﻧﻀﺒﺎﻃﻬﺎ در ﺷﻐﻠﻲ ﻛﻪ آﻫﻨﮕﻲ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ‬

‫دارد‪ ،‬ﻧﻤﻲﮔﺬارﻧﺪ؟ وﻟﻲ واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن اﻣﺮوز در ﺧﺎرج از ﻣﺤﻴﻂ ﻛـﺎرش‬

‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻓﺎﻗﺪ اﻧﻀﺒﺎط ﺷﺨﺼﻲ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻛـﺎر ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬دﻟـﺶ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﺗﻨﺒـﻞ و‬

‫ﺑﻲﻣﺒﺎﻻت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻛﻠﻤﻪ دﻟﭽﺴﺒﺘﺮي ﺑﻜﺎر ﺑﺒـﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ »اﺳـﺘﺮاﺣﺖ‪،‬‬

‫ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﺘﻴﺎق ﺑﻪ ﺗﻨﺒﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻠـﻲ ﻋﻠﻴـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬آدﻣـﻲ‬

‫ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ روزاﻧﻪ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻋﺖ ﻧﻴﺮوي ﺧﻮد را ﺻﺮف ﻣﻘﺎﺻـﺪي ﺑﻜﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﻮدش‬

‫ارﺗﺒﺎط ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮدش اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻜﺮده‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻮﺳـﻴﻠﻪ آﻫﻨـﮓ‬

‫ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻛﺎر ﻣﻘﺮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ اﻧﺴﺎن ﻋﻠﻴﻪ اﻧﻀـﺒﺎط ﻣﺤـﻴﻂ ﻛـﺎر‬

‫ﻗﻴﺎم ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻗﻴﺎﻣﺶ ﺷﻜﻞ ﻳﻚ ﺧﻮدﻛﺎﻣﺠﻮﻳﻲ ﺑﭽﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ‬

‫آدﻣﻲ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻃﻠﺒﻲ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع اﻧﻀﺒﺎﻃﻲ – ﭼﻪ اﻧﻀـﺒﺎﻃﻲ ﻛـﻪ‬

‫از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻲ ﻣﻨﻄﻖ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﭼﻪ اﻧﻀﺒﺎط ﻋﺎﻗﻼﻧﻪاي ﻛﻪ ﺷـﺨﺺ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ – ﺑﻲ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪون اﻳﻦ اﻧﻀﺒﺎط‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ از ﻫـﻢ ﻣـﻲﭘﺎﺷـﺪ‪،‬‬

‫آﺷﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﺗﻤﺮﻛﺰش را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺷﺮط ﻻزم ﭼﻴﺮه دﺳﺘﻲ در ﻫﺮ ﻫﻨﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑـﻪ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﻨﺮي ﺑﻴﺎﻣﻮزد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را درك ﻛﺮده اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ‪ ،‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺣﺘﻲ از اﻧﻀﺒﺎط ﻛﻤﻴﺎﺑﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺗﻤﺮﻛـﺰ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﺑﺸﺮ را ﺑﻪ ﭼﻨﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻐﺸﻮش و ﺑﻲ ﺗﻤﺮﻛﺰي ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ در‬

‫ﻫﻴﭻ ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻈﻴﺮش ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﺎ ﻫﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬

‫رادﻳﻮ ﮔﻮش ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻴﮕﺎر ﻣـﻲﻛﺸـﺪ‪ ،‬ﻣـﻲﺧـﻮرد و ﻣـﻲآﺷـﺎﻣﺪ‪ .‬اﻧﺴـﺎن‬

‫ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪهاي اﺳﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ دﻫﺎن ﺑﺎز‪ ،‬ﻣﺸﺘﺎق و آﻣﺎده ﺑﺮاي ﺑﻠﻌﻴـﺪن ﻫﻤـﻪ ﭼﻴـﺰ ﻓـﻴﻠﻢ‪،‬‬

‫ﻣﺸﺮوب داﻧﺶ و ﻫﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﻘﺪان ﺗﻤﺮﻛﺰ زﻣـﺎﻧﻲ آﺷـﻜﺎرﺗﺮ دﻳـﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬

‫ﻣﺸﻜﻞ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻨﺸـﻴﻨﻨﺪ و ﺣـﺮف‬

‫ﻧﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻴﮕﺎر ﻧﻜﺸﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺨﻮاﻧﻨﺪ ﻳﺎ ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺎﺷﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﻛﺴـﺎن ﻋﺼـﺒﻲ و ﺑـﻲ ﻗـﺮار‬

‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎ دﻫﺎﻧﺸﺎن را ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ ﻳﺎ دﺳﺘﻬﺎﻳﺸﺎن را‪) .‬ﺳﻴﮕﺎر ﻛﺸﻴﺪن ﻳﻜـﻲ از‬

‫ﻋﻼﺋﻢ اﻳﻦ ﻓﻘﺪان ﺗﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا دﺳﺖ‪ ،‬دﻫﺎن‪ ،‬ﭼﺸﻢ و ﺑﻴﻨﻲ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲاﻧﺪازد‪(.‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻮم ﺑﺮدﺑﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎز ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻫﻨـﺮي را ﺑﻴـﺎﻣﻮزد‪،‬‬

‫ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮدﺑﺎري ﺷﺮط ﻻزم ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در ﻫﻨﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻓـﻮري‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻨﺮي را واﻗﻌﺎً ﺑﻴﺎﻣﻮزد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﻣﺮوز ﺑﺮدﺑﺎري ﻧﻴـﺰ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻧﻀﺒﺎط و ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻛﺎري ﺑﺲ دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬روش ﺻﻨﻌﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎ درﺳـﺖ ﻋﻜـﺲ‬

‫اﻳﻦ را ﭘﺮورش ﻣﻲدﻫﺪ‪ :‬ﺳﺮﻋﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﺟﻬـﺎن اﻣـﺮوز ﺑـﺮاي ﺳـﺮﻳﻊ ﻛـﺎر ﻛـﺮدن‬
‫ﻃﺮحرﻳﺰي ﺷﺪهاﻧﺪ‪ :‬اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ و ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﻨﺪ‪ -‬و ﻫـﺮ ﭼـﻪ‬

‫زودﺗﺮ ﺑﻬﺘﺮ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﻛﺎر را در ﻧﻴﻤﻲ از وﻗﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬دو ﺑـﺎر‬

‫ﺑﻬﺘﺮ از آن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻨﺪ و ﻗﺪﻳﻤﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دﻻﻳﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻬﻤـﻲ در اﻳـﻦ اﻣـﺮ وﺟـﻮد‬

‫دارد‪ .‬وﻟﻲ ﻣﺜﻞ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣـﻮارد دﻳﮕـﺮ‪ ،‬در اﻳﻨﺠـﺎ ﻫـﻢ ارزﺷـﻬﺎي اﻧﺴـﺎﻧﻲ ﺗﺤـﺖاﻟﺸـﻌﺎع‬

‫ارزﺷﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي اﻧﺴـﺎن ﻫـﻢ‬

‫ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ – ﻣﻨﻄﻖ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن اﻣﺮوز ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‬

‫اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰي – وﻗﺖ ﮔﺮاﻧﺒﻬـﺎ – از دﺳـﺘﺶ رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ؛ ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳـﻦ او ﻫﺮﮔـﺰ‬

‫ﻧﻤﻲداﻧﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ ﭼﻪ ﻛﻨﺪ – ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ آن را ﺑﻜﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻫﺮ ﻫﻨﺮ ﻋﻼﻗﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﭼﻴﺮه دﺳﺘﻲ در آن ﻫﻨﺮ اﺳـﺖ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻫﻨﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ اﻫﻤﻴﺖ ﻓـﻮقاﻟﻌـﺎده ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻫﻨﺮﺟـﻮ ﻫﺮﮔـﺰ آن را‬

‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﻮﺧﺖ‪ .‬در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ وي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻃﻠﺒﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ؛ وﻟﻲ‬

‫ﻫﺮﮔﺰ در آن اﺳﺘﺎد ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ورزﻳﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛـﻪ ﻻزﻣـﻪ ﻫﻤـﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎﺳـﺖ‪،‬‬

‫ﺑﺮاي ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ﻧﻴﺰ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳـﺪ ﻛـﻪ ﺑﻌﻀـﻲ از ﻣـﺮدم در‬

‫ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن ﺑﻴﺶ از ﻫﻨﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ در ﺣﺪ ﻃﻠﺒـﻪ ﻣـﻲﻣﺎﻧﻨـﺪ و ﻫﺮﮔـﺰ ﺑـﻪ اﺳـﺘﺎدي‬

‫ﻧﻤﻲرﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻛﻪ ﺟﺰء ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻮﻣﻲ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻫﺮ ﻫﻨﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺬﻛﺮ داده ﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻫﻨﺮي ﻧﻤﻲﭘـﺮدازد‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ اﺑﺘـﺪا آن را – اﮔـﺮ ﺑﺘـﻮان اﻳـﻦ‬

‫اﺻﻄﻼح را ﺑﻜﺎر ﺑﺮد‪ -‬ﺑﻄﻮر ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺷﺮوع ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻨﺮآﻣـﻮز ﺑﺎﻳـﺪ‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از ﺷـﺮوع‬

‫ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﺧﻮد ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﭼﻴﺰﻫﺎي دﻳﮕﺮ – و اﻏﻠﺐ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ارﺗﺒـﺎﻃﻲ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ -‬ﺑﻴﺎﻣﻮزد‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺎﮔﺮد ﻧﺠﺎر ﻛﺎرش را ﺑﺎ رﻧﺪه ﻛﺎري ﺷـﺮوع ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬و ﻛﺴـﻲ ﻛـﻪ‬

‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﭘﻴﺎﻧﻮ زدن ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﮔﺎﻣﻬﺎ را ﻣﻲآﻣﻮزد‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻨﺮآﻣﻮزي ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻫﺪﻓﺰﻧﻲ ﺑﺎ‬

‫ﺗﻴﺮ و ﻛﻤﺎن را ﺑﻴﺎﻣﻮزد‪ ،‬اول ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻔﺲ ﻛﺸﻴﺪن را ﺗﻤـﺮﻳﻦ ﻛﻨـﺪ‪ .1‬اﮔـﺮ ﻛﺴـﻲ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ در‬

‫ﻫﻨﺮي ﺑﻪ ﻣﻘﺎم اﺳﺘﺎدي ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ زﻧﺪﮔﻴﺶ را وﻗﻒ آن ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻻاﻗـﻞ ﺑـﺎ آن ﭘﻴﻮﻧـﺪ‬

‫دﻫﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﺧﻮد ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻤﺮﻳﻦ آن ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﺑﺰار ﻛﺎر ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ آن را‬

‫ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻛﺎري ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ ﻧﮕﺎه دارد‪ .‬در ﻣﻮرد ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺪﻳﻦ‬

‫ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺮ آن ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎرش را ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﺗﻤﺮﻛـﺰ‪،‬‬

‫و ﺑﺮدﺑﺎري در ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪﮔﻴﺶ ﺷﺮوع ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻴﺪار ﺷﺪن در ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺨﺼﻴﺺ دادن وﻗﺖ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﻲ از ﻗﺒﻴـﻞ ﺗﻔﻜـﺮ و‬

‫ﺗﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺧﻮادن‪ ،‬ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و راه رﻓﺘﻦ؛ اﻓﺮاط ﻧﻜـﺮدن در ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در‬

‫آﻧﻬﺎ اﻧﺴﺎن از ﺗﺮش ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﭘﻨﺪارﻫﺎ و ﺗﺨﻴﻼت داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ و ﻓﻴﻠﻤﻬـﺎي اﺳـﺮار آﻣﻴـﺰ ﭘﻨـﺎه‬

‫ﻣﻲﺑﺮد؛ زﻳﺎده روي ﻧﻜﺮدن در ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﻴﺪن ﻫﻤﮕﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ و ﺑﺪﻳﻬﻲ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺗﻤﺮﻳﻦ اﻧﻀﺒﺎط رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﻀﺒﺎط ﻧﺒﺎﻳـﺪ‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﻋﺪهاي ﻛﻪ از ﺧﺎرج ﺑﺮ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ درآﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﻴﻦ اراده ﺧﻮد‬

‫ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻧﻀﺒﺎط ﺑﺎﻳﺪ دﻟﭽﺴﺐ ﺑﺎﺷﺪ و آدﻣﻲ آﻫﺴﺘﻪ آﻫﺴﺘﻪ ﺧﻮد را آﻧﭽﻨﺎن ﺑـﺪان ﻋـﺎدت‬

‫دﻫﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ وﻗﻔﻪاي در آن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻴﺰي را از دﺳﺖ داده اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺗﺎﺳﻒ آور ﻓﺮﻫﻨﮓ دﻧﻴﺎي ﻏﺮب اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻔﻬـﻮم اﻧﻀـﺒﺎط را‬

‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﻓﻀﻴﻠﺖ دﻳﮕﺮ( دردﻧﺎك ﻣﻲداﻧﺪ و ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﻀﺒﺎط ﻓﻘﻂ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ‬

‫‪ . 1‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺑﺎره ﺗﻤﺮﻛﺰ‪ ،‬اﻧﻀﺒﺎط ﺑﺮدﺑﺎري و ﻋﻼﻗﻪ ﻻزم ﺟﻬﺖ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﻫﻨﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫دردﻧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪» ،‬ﻣﻄﻠﻮب« ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬دﻧﻴﺎي ﺷﺮق از ﻗﺮﻧﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده اﺳﺖ ﻛـﻪ‬

‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﺑﺸﺮ و ﺑﺮاي ﺟﺴﻢ و روح او ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻟﺬت ﺑﺨﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ اﮔـﺮ‬

‫آدﻣﻲ در آﻏﺎز ﺧﻮﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺪان ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺑـﻲ ﻣﻴﻠـﻲ ﺷـﺪﻳﺪ ﺧـﻮد‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻗﺒـﻮل‬

‫اﻧﻀﺒﺎط‪ ،‬ﭼﻴﺮه ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻗﺪام ﺑﺮاي ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻓﻜﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺑـﺪون‬

‫اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻴﺰي ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ رادﻳﻮ ﮔﻮش ﺑـﺪﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺳـﻴﮕﺎر ﺑﻜﺸـﻴﻢ ﻳـﺎ ﻣﺸـﺮوب ﺑﺨـﻮرﻳﻢ‪ .‬در‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻤﺮﻛﺰ دادن ﻓﻜﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮدن ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺸـﺘﻦ اﺳـﺖ‪ -‬و اﻳـﻦ‬

‫ﺧﻮد ﻳﻚ ﺷﺮط ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺮاي ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻤﻲﺗـﻮاﻧﻢ‬

‫روي ﭘﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ‪ ،‬آن ﺷﺨﺺ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻳـﻚ ﻧﺠـﺎت‬

‫دﻫﻨﺪه زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ راﺑﻄﻪ ﻣﻦ و او راﺑﻄﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ اﻳـﻦ‬

‫ﻣﻄﻠﺐ ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺟﻠﻮه ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪن ﻻزﻣﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ‬

‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺳﻌﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ دﻣﻲ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺷـﻜﺎل آن‬

‫ﭘﻲ ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬اول اﻧﺴﺎن اﺣﺴﺎس ﺑﻲ ﻗﺮاري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬دﻟﺶ ﻣﻲﺧﻮاﻫـﺪ اﻳـﻦ ﻃـﺮف و آن‬

‫ﻃﺮف ﺑﺮود و »وول« ﺑﺨﻮرد و ﺣﺘﻲ ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدي اﺣﺴﺎس اﺿﻄﺮاب ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤـﺎل‬

‫دارد ﻛﻪ در ﺑﺎره ﺑﻲ ﻣﻴﻠﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺮاﺷﻲ ﺑﭙﺮدازد و ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ اداﻣـﻪ اﻳﻨﻜـﺎر‬

‫ﻫﻴﭻ ارزﺷﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه وﻗﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻏﻴﺮه و ﻏﻴﺮه‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬

‫اﻧﺴﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﻓﻜﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻐﺰ او ﻫﺠـﻮم ﻣـﻲآورﻧـﺪ و ﺷـﺨﺺ را‬

‫ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬او ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ دارد در ﺑﺎره ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻌﺪي ﺧﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺸـﻜﻠﻲ ﻛـﻪ‬

‫در ﺷﻐﻠﺶ ﭘﻴﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﺑﺮود‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ذﻫﻦ را از اﻓﻜﺎر ﭘﺮﻳﺸﺎن رﻫﺎ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬آن را اﺷﻐﺎل ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻲ ﻓﺎﻳﺪه ﻧﻴﺴﺖ اﮔﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﻤﺮﻳﻦ زﻳﺮ را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ‪.‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﺑﺎ وﺿﻌﻲ ارام )ﻧـﻪ ﺳﺴـﺖ و ﻧـﻪ‬

‫ﺳﺨﺖ( ﺑﻨﺸﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻬﺎ را ﺑﺒﻨﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑﻜﻮﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﺮده ﺳﻔﻴﺪي را ﺟﻠﻮ ﭼﺸﻢ ﻣﺠﺴﻢ‬

‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻓﻜﺮﻫﺎ و ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي ﻣﺰاﺣﻢ را از ﺧﻮد دور ﺳﺎزﻳﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﻧﻔﺴـﻬﺎي‬

‫ﺧﻮد ﺑﺮوﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻴﻢ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻓﺸﺎر آورﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻘﻂ آﻧﻬﺎ را دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻴﻢ و‬

‫ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﺎر آﻧﻬﺎ را ﺣﺲ ﻛﻨﻴﻢ؛ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻜﻮﺷـﻴﻢ ﻛـﻪ اﺣﺴﺎﺳـﻲ از »ﺧـﻮد« داﺷـﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﻴﻢ – از ﻣﻦ – از ﺧﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺎﻧﻮن ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎﻟﻖ دﻧﻴـﺎي ﺧـﻮدم‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺗﻤﺮﻛﺰ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﺪود ﺑﻴﺴﺖ دﻗﻴﻘﻪ )و اﮔﺮ اﻣﻜﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ(‬
‫‪1‬‬
‫در ﻫﺮ روز و ﻫﺮ ﺷﺐ ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻤﺮﻳﻨﻬﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﺮ ﻛﺎري ﻛﻪ ﻣﻲﻛﻨـﻴﻢ ﺗﻤﺮﻛـﺰ ﺣـﻮاس داﺷـﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﮔﻮش ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﻣـﻲﺧـﻮاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕـﻮ ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ ﻳـﺎ‬

‫ﭼﻴﺰي را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻛﺎري ﻛﻪ ﻫﻢ اﻛﻨﻮن اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ و‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد ﺧﻮد را وﻗﻒ آن ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻛﺎﻣﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻬـﻢ ﻧﻴﺴـﺖ ﭼـﻪ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ؛ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ اﻋﻢ از ﻣﻬﻢ و ﻏﻴﺮ ﻣﻬﻢ ﺑﻌﺪ ﺗﺎزهاي از ﺣﻘﻴﻘﺖ را اﺣﺮاز ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬زﻳـﺮا‬

‫ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي آﻣﻮﺧﺘﻦ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺎﻳﺪ از ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﻣﺒﺘـﺬل و‬

‫ﻋﺎري از اﺻﺎﻟﺖ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﻢ‪ .‬اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ راﺟﻊ ﺑﻪ رﺷﺪ درﺧﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﻣﻌﻠﻮم اﺳـﺖ‪،‬‬

‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ در ﻣﻮرد ﻣﺰه ﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﺧﻮردهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻳـﺎ درﺑـﺎره ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬

‫‪ .1‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ و ﺗﻤﺮﻳﻨﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﺷﺮق‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﻨﺪي‪ ،‬ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ در ﻏﺮب ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺎﺻـﺪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﻜﺘﺐ ‪ Gindler‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪﻓﺶ اﺣﺴﺎس ﺑﺪن ﺧـﻮد آدم اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي درك ﺳـﺒﻚ ‪Gindler‬‬
‫رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ‪:‬‬
‫‪Charlotte Selver's work, in her lectures and courses at the New School, in New Yourk.‬‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻐﻠﺸﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲآﻳﻨـﺪ‪،‬‬

‫ﺑﻪ ﺷﺮط اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺣﺲ ﻛﻨﻨﺪ ﭼﻪ ﻣـﻲوﻳﻨـﺪ و ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﺸـﺎن اﻧﺘﺰاﻋـﻲ و ﻣـﺒﻬﻢ‬

‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮي اﺷﺨﺎص ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻳـﺎ ﻣـﺬﻫﺒﻲ‬

‫ﻣﺒﺘﺬل‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ روي ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﻗﺎﻟﺒﻲ ﺑﻪ ﻛـﺎر ﻣـﻲﺑﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﻳـﺎ‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻗﻠﺒﺎً ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد ﻋﻘﻴﺪه ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ‬

‫ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﺑﻲ ارزش ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻣﺼﺎﺣﺐ ﻓﺮوﻣﺎﻳﻪ ﻧﻴـﺰ ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺼﺎﺣﺐ ﻓﺮوﻣﺎﻳﻪ ﺗﻨﻬﺎ آدﻣﻴﺎن ﺷﺮور و ﻣﺨﺮب ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ اﻳﻦ ﻋﺪه ﺑﺎﻳﺪ‬

‫ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﺮد‪ ،‬زﻳﺮا ﻛﻪ ﻣﺤﻴﻂ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﻤﻮم و اﻓﺴﺮدﮔﻲ آور اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻦ ﺻﻮرت ﺑﻲ ﺟﺎن‬

‫ﻳﺎ ﻣﺮدﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺎ وﺟـﻮد زﻧـﺪه ﺑـﻮدن‪ ،‬روﺣﺸـﺎن ﻣـﺮده اﺳـﺖ؛ ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻓﻜـﺮ و‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﻳﺸﺎن ﺣﻘﻴﺮ و ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ؛ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺣﺮف زدن»ور« ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﻛﺴﺎﻧﻲ‬

‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن از ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻗﺎﻟﺒﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ از‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ اﻳﻦ آدﻣﻬﺎ اﺟﺘﻨﺎب ﻛﻨﻴﻢ‪ -‬ﺿﺮورﺗﻲ ﻫﻢ ﻧﺪارد‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻣﺎ ﻃﺒـﻖ اﻧﺘﻈـﺎر‬

‫آﻧﻬﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ – ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺎﻟﺒﻲ و ﻣﺒﺘﺬل ﻧﺒﺎﺷﺪ – ﺑﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨـﻴﻢ‬

‫ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮدم رﻓﺘﺎر ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ زاﻳﻴﺪه ﺗﻌﺠﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺮ اﺛـﺮ‬

‫ﺑﻬﺖ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ اﻣﺮي ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮه روي ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺎس ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮاس در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﻓﺮاد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ ﺳـﺨﻨﺎن دﻳﮕـﺮان‬

‫ﮔﻮش ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﮔﻮش ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ آﻧﻬـﺎ را ﻧﺼـﻴﺤﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪،‬‬

‫ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ واﻗﻌﺎً ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻮش داده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻧﻪ ﺳﺨﻨﺎن دﻳﮕﺮان را ﺟﺪي ﻣـﻲاﻧﮕﺎرﻧـﺪ‪،‬‬

‫ﻧﻪ ﺟﻮاب ﺧﻮد را‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ آﻧﻬﺎ را ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر اﻳﻦ ﭘﻨﺪارﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻛﺎﻣﻞ ﮔﻮش دﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺣـﺎل آﻧﻜـﻪ ﻋﻜـﺲ اﻳـﻦ‬

‫درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻛﺰ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﻴﺪارﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﮔـﺮ ﭼـﻪ‬

‫ﺑﻌﺪاً ﻧﻮﻋﻲ ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻣﻔﻴﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آن ﻣﻲﺷﻮد( در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻫﺮ ﻧـﻮع ﻛـﺎري‬

‫ﻛﻪ ﺑﺪون ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮاس اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﻛﺴﻞ و ﺧﻮاب آﻟﻮده ﻣـﻲﻛﻨـﺪ – در ﻋـﻴﻦ‬

‫ﺣﺎل ﺷﺨﺺ در ﭘﺎﻳﺎن روز ﺑﻪ دﺷﻮاري ﺧﻮاﺑﺶ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬

‫ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻻت ﺧﻮد ﺣﺴﺎس ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮاس ﺑﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ آﻳﺎ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ داﺋﻤﺎً راﺟـﻊ ﺑـﻪ ﺧـﻮدش ﺑﻴﻨﺪﻳﺸـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮدش را »ﺗﺠﺰﻳـﻪ و‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ« ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻴﺰي دﻳﮕﺮ؟ اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ در ﻣﻮرد ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺧﻮد ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻳـﻚ‬

‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ ،‬در ﺑﻴﺎن آن اﺷﻜﺎﻟﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲآﻣﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻫﺮ ﻛﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﺷـﻴﻨﻲ‬

‫ﻛﻪ ﺧﻮد ﻣﻲراﻧﺪ ﺣﺴﺎس اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﺻﺪاي ﻛﻮﭼﻚ و ﻏﻴﺮ ﻋﺎدي و ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺰﺋـﻲ‬

‫در ﺻﺪاي ﻣﻮﺗﻮر ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺴﺎن را ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ راﻧﻨﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬

‫ﺳﻄﺢ ﺟﺎده‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺟﻠﻮ و ﻋﻘﺐ او ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻴـﺰ ﺣﺴـﺎس اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ‬

‫وﺟﻮد اﻳﻦ او درﺑﺎره اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ذﻫﻦ او در ﻳـﻚ وﺿـﻊ ﻫﻮﺷـﻴﺎري ﻣﺘﻌـﺎدل‬

‫اﺳﺖ و آﻣﺎده ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻫﻤـﻪ دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲﻫـﺎي وﺿـﻌﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ او ﺣﻮاﺳـﺶ را روي آن‬

‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻛﺮده اﺳﺖ – ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻤﻨﻲ در راﻧﻨﺪﮔﻲ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺣﺎﻟﺖ ﺣﺴﺎس ﺑﻮدن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‬

‫ﺑﻪ ﻣﺜﺎل آﺷﻜﺎر آن‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺎدر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻮدﻛﺶ‪ ،‬ﻧﻈـﺮي ﺑﻴﻔﻜﻨـﻴﻢ‪ .‬او‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺪﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎ‪ ،‬و اﺿﻄﺮاﺑﻬﺎي ﻛﻮدك را ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ آﺷﻜﺎرا ﺑﻴﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬او از ﮔﺮﻳﻪ ﻛﻮدﻛﺶ ﺑﻴﺪار ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺻﺪاﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از آن او را‬
‫ﺑﻴﺪار ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎدر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛـﻮدﻛﺶ ﺣﺴـﺎس‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎدر ﻧﻪ ﻣﻀﻄﺮب اﺳﺖ ﻧﻪ ﻧﮕﺮان‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻫﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد‬

‫ﻛﻪ او را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺣﺎﻻت ﻛﻮدك‪ ،‬ﻛﻪ وﺳﻴﻠﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲروﻧـﺪ‪،‬‬

‫ﺣﺴﺎس ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺧـﻮدش ﺣﺴـﺎس ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﻣﺎ ﺧﺴﺘﮕﻲ و اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﺧﻮد را ﺣﺲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ آﻧﻬـﺎ ﺷـﻮﻳﻢ‬

‫ﻳﺎ ﺑﻪ اﻓﻜﺎر اﻓﺴﺮدﮔﻲ آوري ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬از ﺧـﻮد‬

‫ﺳﻮال ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ »ﭼﻪ ﭘﻴﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ؟« ﭼﺮا اﻓﺴﺮدهاﻳﻢ؟ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ‬

‫ﻛﻪ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ و ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﻫﺴـﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﺧﻴﺎﻟﺒـﺎﻓﻲ و ﺗﻤﻬﻴـﺪ ﮔﺮﻳـﺰ از واﻗﻌﻴـﺎت ﮔﺮﻓﺘـﺎر‬

‫آﻣﺪهاﻳﻢ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ‪ .‬در ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ از وﺟـﻮد آﻧﻬـﺎ‬

‫آﮔﺎﻫﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﺑﻪ ﻫﺰار و ﻳﻚ راه ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ ﺗﺮاﺷـﻲ ﻧﭙـﺮدازﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺪاري دروﻧﻲ ﺧﻮد – ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﻴﺪرﻧﮓ ﻋﻠﻦ اﺿﻄﺮاب و اﻓﺴـﺮدﮔﻲ‬

‫و ﺧﺸﻢ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ – ﮔﻮش ﺷﻨﻮا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫اﻧﺴﺎن ﻋﺎدي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت ﺑﺪﻧﻲ ﺧـﻮد ﻧـﻮﻋﻲ ﺣﺴﺎﺳـﻴﺖ دارد؛ او ﺗﻐﻴﻴـﺮات و‬

‫ﺣﺘﻲ دردﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻔﻴﻔﻲ را در ﺑﺪن ﺧﻮد ﺣﺲ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬درك اﻳـﻦ ﻧـﻮع ﺣﺴﺎﺳـﻴﺖ‬

‫ﺑﺪﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺘﺎً آﺳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم از ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ ﺗﺼـﻮﻳﺮي ذﻫﻨـﻲ دارﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﻴﻦ‬

‫ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت ذﻫﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻧﺎدرﺗﺮ و دﺷﻮارﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺴﻴﺎري‬

‫از ﻣﺮدم ﻫﻨﻮز ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ذﻫﻨﺶ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺪﻳﺪهاﻧـﺪ‪ .‬آﻧـﺎن روﺣﻴـﺎت و‬

‫اﻋﻤﺎل ﭘﺪر و ﻣﺎدر‪ ،‬ﺧﻮﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻨﺠﺎر )ﻧﻮرم( ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺰﻳﻨﻨـﺪ و ﺗـﺎ‬

‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ از آن ﻣﻨﺤﺮف ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ و رﻏﺒﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺸـﺎﻫﺪه‬

‫ﭼﻴﺰي ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻳﻚ ﻓﺮد دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﻲ ﻧﺪﻳﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬

‫ﻳﻚ آدم ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ اﺻﻮل‪ ،‬ﺷﺠﺎع ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻮردار از ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﻮاس ﺑﺮ ﻧﺨـﻮردهاﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ واﺿـﺢ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﺴﺎس ﺑﻮدن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧـﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﺼـﻮﻳﺮي ذﻫﻨـﻲ از ﻃـﺮز ﻛـﺎر‬

‫اﻧﺴﺎن ﺳﺎﻟﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬و ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﺴـﻲ در ﻛـﻮدﻛﻲ ﻳـﺎ در زﻧـﺪﮔﻲ ﺑﻌـﺪي از آن‬

‫ﻣﺤﺮوم ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﻚ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آن را درك ﻛﻨﺪ؟ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺟـﻮاب ﺳـﺎدهاي ﺑـﺮاي‬

‫اﻳﻦ ﺳﻮال وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺳﻮال ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﻘﺎدي در ﻧﻈـﺎم ﺗﺮﺑﻴﺘـﻲ ﻣـﺎ اﺷـﺎره‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫آﺳﺎﺳﻲﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮط ﺑﻪ ﻋﺸﻖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻮد ﻓﺮﻳﻔﺘﮕﻲ ﻓـﺎﻳﻖ آﻳـﻴﻢ‪ .‬ﺟﻬـﺖ ﺑﻴﻨـﻲ آدم‬

‫ﺧﻮد ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴـﺎن ﺗﻨﻬـﺎ آن ﭼﻴﺰﻫـﺎﻳﻲ را ﻛـﻪ در ﺧـﻮدش دارد‪ ،‬واﻗﻌـﻲ‬

‫ﻣﻲﭘﻨﺪارد‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي دﻧﻴﺎي ﺧﺎرج ﻧﻔﺴﺎً داراي واﻗﻌﻴﺘﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻘﻂ‬

‫از دﻳﺪﮔﺎه ﻓﺎﻳﺪه ﻳﺎ ﺧﻄﺮي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ دارﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻗﻄﺐ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺧـﻮد‬

‫ﻓﺮﻳﻔﺘﮕﻲ واﻗﻌﺒﻴﻨﻲ اﺳﺖ؛ و آن اﺳﺘﻌﺪادي اﺳـﺖ ذﻫﻨـﻲ ﻛـﻪ دﻳـﺪن ﻣﺮدﻣـﺎن و اﺷـﻴﺎ را‪،‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻄﻮر ﻋﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺳﺎزد و ﺑﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﻜﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺻﻮر ﻋﻴﻨﻲ‬

‫را از ﺗﺼﺎوﻳﺮي ﻛﻪ زاﻳﻴﺪه ﺗﺮﺳﻬﺎ و آرزوﻫﺎي ﺧﻮد اوﺳﺖ ﺟﺪا ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺪم واﻗﻌﺒﻴﻨﻲ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻠﺘﻬﺎي ﺧﺎرﺟﻲ زﺑﺎﻧﺰد ﻫﻤﮕﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﻇﺮف ﻳﻚ روز ﻣﻠﺘـﻲ‬

‫را ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﺗﻤﺎم ﭘﻠﻴﺪ و ﻓﺎﺳﺪ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ ﻛـﻪ ﻣﻠـﺖ‬

‫ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﻈﻬﺮ ﺧﻴﺮ و ﺷﺮف اﺳﺖ‪.‬‬

‫واﻗﻊﺑﻴﻨﻲ در اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن را ﺧﺮد ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ؛ روﻳﻪ ﻋﺎﻃﻔﻲ آدﻣـﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺧـﺮد او ﺑـﺪان ﻣﺘﻜـﻲ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﻧﺎم دارد‪ .‬ﻓﻘﻂ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ واﻗﻊﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ و از ﺧﺮد در اﻋﻤـﺎل روزاﻧـﻪ‬
‫ﻣﺪد ﺟﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬و از روﻳﺎي ﻛﻮدﻛﺎﻧﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰداﻧﻲ‪ ،‬و ﺑﺮ ﻫﻤﻪ‬

‫ﻛﺎري ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻮدن آزاد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن را ﺑﻴﺎﻣﻮزم‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻮﺷﺶ ﻛﻨﻢ ﺗﺎ در ﻫﻤﻪ ﻣﻮارد واﻗﻊ ﺑﻴﻦ‬

‫ﺑﺎﺷﻢ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ واﻗﻊ ﺑﻴﻦ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﻜﻮﺷـﻢ ﺗـﺎ‬

‫ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻼﻳﻖ‪ ،‬اﺣﺘﻴﺎﺟﻬﺎ و ﺗﺮﺳﻬﺎﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ ﺧـﻮدم از ﺷـﺨﺺ دﻳﮕـﺮ و‬

‫رﻓﺘﺎرش دارم‪ -‬ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﻮدﻓﺮﻳﻔﺘﮕﻲ ﻣﻦ ﺷﻜﺴﺘﻪ و ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ -‬ﺑـﺎ‬

‫واﻗﻌﻴﺖ آن ﺷﺨﺺ‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻤﻴﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮم‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ واﻗـﻊ ﺑـﻴﻦ و ﺑـﺎ ﺷـﻌﻮر‬

‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻴﻤﻲ از راه ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ را ﭘﻴﻤﻮدهاﻳﻢ؛ وﻟﻲ اﻳﻦ واﻗـﻊ ﺑﻴﻨـﻲ و ﺧـﺮد ﺑﺎﻳـﺪ ﻫﻤﮕـﺎﻧﻲ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ در ﺗﻤﺎﺳﻨﺪ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻛﺴـﻲ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﺗﻨﻬـﺎ در‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﻌﺸﻮق واﻗﻊ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺗﺼﻮر ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺧﻮد ﺑـﺎ دﻳﮕـﺮان‬

‫ﺑﺎﻳﺪ از آن ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زودي در ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﻫـﻢ در اﻳﻨﺠـﺎ و ﻫـﻢ در آﻧﺠـﺎ ﺷﻜﺴـﺖ‬

‫ﺧﻮرده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ اﻳﻤﺎن از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮد ﺷﺨﺺ‪ ،‬از اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻓﻜﺮي ﺧﻮد‪ ،‬و از ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﻗﻀـﺎوت‬

‫ﺷﺨﺼﻲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻳﻤﺎن ﻧﺎﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻦ ﭼﻴـﺰي‬

‫اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺪرﺗﻲ آن را ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻳﺎ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻗﺒﻮﻟﺶ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻤﺎن‬

‫ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ از اﻋﺘﻘﺎدي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﻔﻜﺮ و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺛﻤـﺮﺑﺨﺶ‬

‫اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻮ آﻧﻜﻪ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﻋﻘﻴﺪه اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد اﻳﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻗﻮل ﺑﺪﻫﻴﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻴﭽـﻪ ﺑﺸـﺮ‬

‫را ﻣﻲﺗﻮان از روي ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻗﻮل دادن دارد‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﻮد را ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺿﻤﺎﻧﺘﻲ واﮔـﺬارد‪ ،‬ﺧـﻮد را‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﺸﻘﺶ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﻌﺸﻮق اﻳﺠﺎد ﻋﺸـﻖ‬

‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﺸﻖ اﻳﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و آﻧﻜﻪ اﻳﻤﺎﻧﺶ ﻛﻢ اﺳﺖ از ﻋﺸﻖ ﺑﻬـﺮه ﭼﻨـﺪاﻧﻲ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬

‫داﺷﺖ‪.‬‬

‫روﻳﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﻨﺮ ﻋﺸﻖ ﻻزم اﺳﺖ و ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل در ﻣﻮرد آن ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﺑﻬـﺎم‬

‫ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدهاﻳﻢ و اﻛﻨﻮن ﺑﺎﻳﺪ آن را ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﺑﻮدن اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻧﻴـﺰ‬

‫اﺳﺎس ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻋﺸﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ »اﻧﺠﺎم دادن ﭼﻴﺰي« ﻧﻴﺴـﺖ‪،‬‬

‫ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎﻃﻨﻲ و اﺳﺘﻔﺎده ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺸﻖ ﻓﻌﺎل ﺑﻮدن؛ اﮔﺮ ﻣﻦ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺎﺷﻢ ﻓﻜﺮ ﻣﻦ داﺋﻤﺎً و ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻓﻌـﺎل ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﻣﻌﺸـﻮق‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻌﺸﻮق ﻳﺎ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ‪ .‬زﻳﺮا اﮔﺮ ﺗﻨﺒﻞ ﺑﺎﺷﻢ ﻳﺎ داﻳﻤﺎً آﮔﺎه و ﻫﻮﺷﻴﺎر و ﻓﻌﺎل‬

‫ﻧﺒﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ارﺗﺒﺎط ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﻌﺸﻮق ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺧﻮاب ﺗﻨﻬﺎ ﻣـﻮردي‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺪاري آﻧﭽﻨﺎن ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ در آن ﺟـﺎﻳﻲ‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻨﺒﻠﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫وﺿﻊ ﻣﺘﻀﺎد ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮدم اﻣﺮوز‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻴﺪاري ﻧﻴﻤﻪ ﺧﻮاﺑﻨـﺪ و ﻫﻨﮕـﺎم ﺧـﻮاب ﻳـﺎ‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺨﻮاﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪ ﺑﻴﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺎ ﻣﺜﺎل ﺧـﻮﺑﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﻛـﺎﻣﻼً‬

‫ﺑﻴﺪار ﺑﻮدن ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺷﺨﺺ ﻧـﻪ ﻣﻠـﻮل اﺳـﺖ و ﻧـﻪ ﻣﻼﻟـﺖ آور‪ -‬و اﻳـﻦ در‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻜﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ اﺻﻠﻲ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ ﺿـﺮوري ﺗﻤـﺮﻳﻦ ﻫﻨـﺮ‬

‫ﻋﺸﻖ ﻓﻌﺎل ﺑﻮدن در ﻓﻜﺮ و اﺣﺴﺎس اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺸـﻤﻬﺎ و ﮔﻮﺷـﻬﺎ را در ﺳﺮاﺳـﺮ روز ﺑـﺎز ﻧﮕـﻪ‬

‫داﺷﺘﻦ و از ﺗﻨﺒﻠﻲ دروﻧﻲ اﺟﺘﻨﺎب ﻛﺮدن اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاه اﻳﻦ ﺗﻨﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻓﻌﻞ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ اﺗﻼف وﻗﺖ‪ .‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻛـﻪ ﺑﮕـﻮﻳﻴﻢ ﻣـﻲﺗـﻮان در‬

‫دﻧﻴﺎي ﻋﺸﻖ ﺧﻼق ﺑﻮد و در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد ﺑﻲﺛﻤﺮ‪ ،‬ﭘﻨﺪاري ﺑﺎﻃﻞ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺧﻼﻗﻴـﺖ ﻫﺮﮔـﺰ‬

‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺎري وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺟﺪﻳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺪاري و ﺷﻮر‬

‫زﻧﺪﮔﻲ دارد‪ ،‬و ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻓﻌـﺎل و ﺛﻤـﺮﺑﺨﺶ ﺑـﻮدن در ﺑﺴـﻴﺎري از ﺷـﺌﻮن دﻳﮕـﺮ‬

‫زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﮔﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬واﻗﻌـﺎً ﻋﺸـﻖ ﻳﮕﺎﻧـﻪ ﭘﺎﺳـﺦ ﻛـﺎﻓﻲ و‬

‫ﻋﻼﻗﻼﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻫﺴﺘﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻪ از ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻋﺸـﻖ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي‬

‫ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻀﺎدش ﺑﺎ ﻧﻴﺎز ﺿﺮوري ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺸـﺮي‪ ،‬ﻣﺤﻜـﻮم ﺑـﻪ ﻓﻨﺎﺳـﺖ‪ .‬در‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮي از ﻋﺸﻖ »ﻣﻮﻋﻈﻪ« ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺳﺎده ﻛﻪ ﺑﺤﺜﻲ در ﺑﺎره اﺣﺘﻴﺎج‬

‫ﻏﺎﻳﻲ و واﻗﻌﻲ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﺑﻪ وﺿﻮح اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﺻﻼً وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪.‬‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ آن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻋﺸـﻘﻲ‬

‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ اﻧﺘﻘﺎد از اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺸﻖ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬و ﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﺰﻟـﻪ ﻳـﻚ ﭘﺪﻳـﺪه اﺳـﺘﺜﻨﺎﻳﻲ و‬

‫ﻓﺮدي‪ ،‬اﻳﻤﺎﻧﻲ ﻋﻘﻼﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺑﻴﻨﺶ آدﻣﻲ در درك ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﻮد ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻋﺸﻖ و اﺣﺘﺮام اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﻧﻴﻜﻲ و ﺗﻘﻮي اﻣﺮي دﺳﺘﻮري و »ﺣﻜﻤﻲ« ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﮔﻔـﺖ‬

‫ﻛﻪ »ﺗﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪات را ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻮدت دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ« اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺗﻮرات را ﺑﺎﻳـﺪ‬

‫از راه دﻳﮕﺮي ﻋﻤﻠﻲ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬آدﻣﻲ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻧﻮر ﻋﺸﻖ و داﻧﺶ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﻴﻨـﻲ‬

‫ﻛﺮد ﻛﻪ ﺷﺮط ﺗﻜﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻋﺸﻖ ورزي و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﻜﻤﺖ ﻛﻬﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺷﺮوع ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ در وﻫﻠﻪ اول ﺑﺎ ﺧﻮدش‬

‫آﺷﻨﺎ ﮔﺮدد و ﺧﻮد را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﺎﻣﻞ و واﻗﻌﻲ ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ از‬

‫راه ﻋﺸﻖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬ﭼﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ راه ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺧﻮد ﻣﻲﭘﺮدازد ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد‬

‫ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮان و ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻓﻬﻤﻴﺪه اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﻛﺲ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ »ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ« ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺧﻮد واﻗﻒ اﺳﺖ و از اﻳـﻦ رو ﺑـﻪ آﺳـﺎﻧﻲ ﭘـﻲ‬

‫ﻣﻲﺑﺮد ﻛﻪ ﻓﻘﻂ از راه ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻓﻠﺴـﻔﻲ ﺧـﻮد ﺧﺎﺗﻤـﻪ دﻫـﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد اﺟﺘﻤﺎﻋﺶ در ﺻﻠﺢ و ﺗﻌﺎدل و ﺻﻔﺎ ﺑﺎﺷﺪ راﻫﻲ ﺟﺮ اﻳـﻦ ﻧـﺪارد‬

‫ﻛﻪ ﺑﺎ دﻧﻴﺎي ﺧﺎرج از در ﻋﺸﻖ ورزي در آﻳﺪ و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺗﺤﺎد و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬

‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ارﻳﻚ ﻓﺮوم‪:‬‬

‫» در ﺣﻴﻦ ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن و ﻧﺜﺎر ﻛﺮدن ﺧـﻮد‪ ،‬در ﺣـﻴﻦ ﻧﻔـﻮذ در ﺷـﺨﺺ دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﺧـﻮد را‬

‫ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻛﺸﻒ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ...‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ »ﻋﻤﻞ« ﻋﺸﻖ ﺑﻪ وﺟﻮد‬

‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ از ﺣﺪود ﻓﻜﺮ و ﻛﻼم ﺗﺠﺎوز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﻏﻮﻃﻪ ور ﺷﺪن دﻟﻴﺮاﻧﻪ‬

‫در ﺗﺠﺮﺑﻪ وﺻﻞ اﺳﺖ‪ ...‬ﻣﺎ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ ﺧﻮد و دﻳﮕـﺮي را از ﻧﻈـﺮ ﻋﻴﻨـﻲ ﺑﺸﻨﺎﺳـﻴﻢ ﺗـﺎ ﻗـﺎدر‬

‫ﺑﺎﺷﻴﻢ واﻗﻌﻴﺖ او را ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮ ﺧﻴﺎﻟﻬﺎي ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺗﺎﺑﺪار و ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻛـﻪ از او‬

‫دارﻳﻢ ﻓﺎﻳﻖ آﻳﻴﻢ‪«...‬‬

‫ﭘﺲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻮدن ﺧﻮد واﻗﻒ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻧﻮر و ﻋﺸﻖ راه زﻧـﺪه ﺑـﻮدن را‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در درﺟﻪ اول ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﺧﻮد و دﻧﻴﺎ را آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ‬

‫ﻫﺴﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﺲ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ و اﺣﺘﺮاﻣـﻲ ﺷـﺪﻳﺪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺧـﻮد دارد و ﺑـﺎ‬

‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﻪ ﺷﺮط ﻋﺸﻖ و ﺧﺮد اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻣﻲرود ﺗﺎ ﺷﺨﺼـﻴﺖ و ﺗﻤﺎﻣﻴـﺖ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮد را ﻫﺮ دم آﺑﺪﻳﺪه و ﻣﺤﻜﻤﺘﺮ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻫـﻴﭻ ﮔـﺎه ﺣﺎﺿـﺮ‬

‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﺴﺐ اﻓﺘﺨﺎرات ﻣﻮﻫﻮﻣﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺟﺎه و ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ دروﻏـﻴﻦ‬

‫و ﻳﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺛﺮوت و ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ اﺣﻴﺎﻧـﺎً او را در ﺑﺮاﺑـﺮ ﭘﺴـﺖ و ﺑﻠﻨـﺪﻳﻬﺎي روزﮔـﺎر‬

‫»ﺑﻴﻤﻪ ﻛﻨﺪ« ﺧﻮد را ﺑﻔﺮوﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﻳﻦ اﻧﺴﺎن و ﻣﺤﻜﻤﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎﻳـﻪ ﻗـﺪرت‬

‫او ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﺷﺨﺼﻴﺖ او ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﺑﺮاي او‪ ،‬اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﺎﻧﺘﻲ ﻣﻘﺪس ﺗﻨﻬـﺎ‬

‫ﻳﻜﺒﺎر در اﺧﺘﻴﺎر او ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻫﺰاران ﺑﺎر ﺑﻴﺶ از آن ارزش دارد ﻛﻪ در ازاي ﺧﻮﺷـﺎﻳﻨﺪ‬

‫دﻳﮕﺮان ﻳﺎ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﮔﺬران اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺧﻮار و ذﻟﻴﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬