ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ

ΚΟΚΚΙΝΙΑ ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ 1950 - 1960
ΚΟΚΚΙΝΙΑ
ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ
1950 – 1960
ΗΛΙΑΣ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΝΙΚΑΙΑ ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2022
1922 – 2022
Μικρασιάτισσα Μάνα - Πλατεία Κρήνης / Δημοκρατίας - Νίκαια
ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ
Στην μνήμη των προσφύγων της ΜΙΚΡΑΣΙΑΣ
και στους απανταχού πρόσφυγες του 21ου αιώνα, με
την ευχή και την ελπίδα, ότι αυτός ο ξεριζωμός θα
σταματήσει ΟΡΙΣΤΙΚΑ. ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η ΕΛΠΙΔΑ, ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ Η
ΣΥΝΕΧΗΣ ΠΑΛΗ ΤΩΝ ΛΑΩΝ.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ....................................................................3
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ..................................................................4
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ .........................................................................7
ΕΙΣΑΓΩΓΗ .............................................................................8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο : ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΜΙΚΡΟΠΩΛΗΤΕΣ .....15
1.1 ΑΡΩΜΑΤΟΠΩΛΗΣ ............................................15
1.2 ΑΣΒΕΣΤΑΣ ................................................................18
1.3 ΑΥΓΟΥΛΑΣ ...............................................................19
1.4 ΓΑΛΑΤΑΣ ..................................................................20
1.5 ΓΙΑΟΥΡΤΑΣ ..............................................................22
1.6 ΓΛΥΚΑΤΖΗΣ ............................................................24
1.7 ΕΜΠΟΡΑΣ ................................................................31
1.8 ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΠΩΛΗΣ ............................................34
1.9 ΚΑΛΑΜΠΟΚΑΣ .......................................................38
1.10 ΚΑΝΑΤΑΣ ...............................................................39
1.11 ΚΑΠΕΛΑΣ ...............................................................41
1.12 ΚΑΡΒΟΥΝΙΑΡΗΣ..................................................43
1.13 ΚΑΣΤΑΝΑΣ.............................................................46
1.14 ΚΕΜΠΑΠΤΣΗΣ .....................................................47
[4]
1.15 ΚΟΥΛΟΥΡΑΣ (ΚΟΥΛΟΥΡΤΖΗΣ) ..................... 53

1.16 ΚΟΥΜΑΡΑΣ........................................................... 55
1.17 ΛΑΧΕΙΟΠΩΛΗΣ ................................................... 56
1.18 ΠΩΛΗΤΗΣ ΜΑΛΛΙΟΥ ΤΗΣ ΓΡΙΑΣ ................. 59
1.19 ΜΑΝΑΒΗΣ ............................................................. 61
1.20 ΜΕΝΤΑΣ ................................................................ 64
1.21 ΜΠΟΥΓΑΤΣΑΣ – ΤΥΡΟΠΙΤΤΑΣ ...................... 67
1.22 ΝΕΡΟΥΛΑΣ ........................................................... 70
1.23 ΠΑΓΟΠΩΛΗΣ ....................................................... 72
1.24 ΠΑΓΩΤΑΤΖΗΣ (ΝΤΟΥΝΤΟΥΡΜΑΤΖΗΣ) ...... 74
1.25 ΣΑΛΕΠΙΤΖΗΣ ....................................................... 76
1.26 ΣΚΟΥΠΑΣ .............................................................. 78
1.27 ΣΤΡΑΓΑΛΑΤΖΗΣ.................................................. 80
1.28 ΣΦΟΥΓΓΑΡΑΣ ....................................................... 84
1.29 ΤΖΙΤΖΙΦΑΣ ............................................................ 85
1.30 ΤΥΡΟΠΙΤΤΑΣ ....................................................... 86
1.31 ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ..................................................... 88
1.32 ΧΛΩΡΙΝΑΣ............................................................. 90
1.33 ΨΑΡΑΣ ................................................................... 91
1.34 ΨΙΛΙΚΑΤΖΗΣ ....................................................... 95
1.35 ΨΩΜΑΣ .................................................................. 96
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο : ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΠΟΥ ΠΑΡΕΙΧΑΝ
ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ....................................................................... 99
[5]
2.1 ΑΙΤΗΣΙΟΓΡΑΦΟΣ ...................................................99

2.2 ΑΚΟΝΙΣΤΗΣ...........................................................101
2.3 ΒΑΡΕΛΑΣ ................................................................103
2.4 ΓΑΝΩΜΑΤΗΣ.........................................................105
2.5 ΕΝΕΣΟΥ ..................................................................107
2.6 ΚΑΡΕΚΛΑΣ.............................................................110
2.7 ΛΟΥΣΤΡΟΣ .............................................................111
2.8 ΜΠΑΛΩΜΑΤΗΣ ....................................................116
2.9 ΟΜΠΡΕΛΑΣ ...........................................................120
2.10 ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣ – ΣΤΡΩΜΑΤΑΣ .....................121
2.11 ΣΦΑΓΕΑΣ (ΕΚΔΟΡΕΑΣ)....................................123
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο : ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΤΕΣ .......126
3.1 ΑΚΟΡΝΤΕΟΝΙΣΤΑΣ ............................................126
3.2 ΑΡΚΟΥΔΙΑΡΗΣ .....................................................127
3.3 ΛΑΤΕΡΝΑΤΖΗΣ ....................................................129
3.4 ΜΑΣΚΑΡΑΔΕΣ .......................................................132
3.5 ΜΠΑΡΜΠΑΘΑΝΑΣΑΚΗΣ ..................................138
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο : ΛΟΙΠΟΙ ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ......................141
4.1 ΚΑΝΟΝΕ ΝΑΒΑΡΟΝΕ ........................................141
4.2 ΛΟΤΑΡΙΑΣ ..............................................................143
4.3 ΠΑΛΙΑΤΖΗΣ ...........................................................144
ΕΠΙΛΟΓΟΣ ........................................................................147
[6]
ΗΛΙΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ
ΚΟΚΚΙΝΙΑ
ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ 1950 – 1960
ΝΙΚΑΙΑ ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2022
Εικόνα1 από το τοπίο της εποχής εκείνης στην ΚΟΚΚΙΝΙΑ. ΟΔΟΣ

ΜΑΙΝΕΜΕΝΗΣ, ΑΠΟ ΘΥΑΤΕΙΡΩΝ (ΚΑΡΑΟΛΗ) ΜΕΧΡΙ
ΜΟΡΓΚΕΝΤΑΟΥ (ΓΕΜΕΛΟΥ). Σε αυτόν τον
χωματόδρομο πρωτοπερπάτησα, έπαιξα, έτρεξα, μάτωσα…
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ – ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΕΩΡΓΑΛΑΣ –
ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΠΑΝΤΑΗΣ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:
ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ
1Η φωτογραφία είναι του 1957. Βλέπουμε τις προσφυγικές

πολυκατοικίες και έναν από τους χωματόδρομους της πόλης μας, που
όργωναν τότε οι πλανόδιοι.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Αυγουστιάτικη νύχτα του 2020 με

πανσέληνο, αραγμένος στην πολυθρόνα στην
βεράντα μου στην ΣΑΛΑΜΙΝΑ, πίνοντας το ποτό
μου, ακούω τραγούδια από το ραδιόφωνο σε πολύ
χαμηλή ένταση και αγναντεύω την θάλασσα. Αυτήν
την στιγμή την διασχίζει περνώντας από μπροστά
μου, το φωτισμένο οχηματαγωγό (φέρυ μποτ
Ελληνιστί), που εκτελεί το δρομολόγιο ΠΕΡΑΜΑ –
ΠΑΛΟΥΚΙΑ. Τα φώτα του δημιουργούν
παράλληλες πολύχρωμες γραμμές πάνω στην
θάλασσα. Στο βάθος απέναντι φαίνονται διάσπαρτα
τα φώτα του ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ και της
ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ. Μια μεγάλη σειρά φώτων σε ευθεία
δείχνουν την ΕΘΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ–ΚΟΡΙΝΘΟΥ.

Ακόμη, αγναντεύω τα φώτα του ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ και
των ΠΑΛΟΥΚΙΩΝ. Η διάθεσή μου είναι υπέροχη.
«Μοσχοβολούν οι γειτονιές βασιλικό κι ασβέστη»,
ακούγεται από το ραδιόφωνο το θαυμάσιο τραγούδι
του ΜΙΚΗ σε στίχους ΛΕΙΒΑΔΙΤΗ, με την
ασύγκριτη φωνή του ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗ. Κλείνω τα
μάτια και με νοσταλγία αναπολώ τα παιδικά μου
χρόνια στην γειτονιά μου, στην πολυαγαπημένη
μου ΚΟΚΚΙΝΙΑ: Θυμάμαι την καταβρεχτήρα του
Δήμου να περνά και να καταβρέχει τους
χωματόδρομους για να μην σηκώνουν σκόνη. Εμείς
να τρέχουμε ξυπόλητοι από πίσω και να
βρεχόμαστε. Οι νοικοκυρές καταβρέχουν τις
χωμάτινες αυλές και κάθονται πίνοντας τον καφέ
τους ανάμεσα στους βαμμένους ντενεκέδες με τους
μυρωδάτους βασιλικούς, τα γεράνια και τα άλλα
φυτά. Παίζουμε αμέριμνοι, όταν αίφνης ακούγεται
η γνώριμη φωνή του ΣΤΕΛΛΑΚΗ που πουλά
παγωτά. Τρέχουμε στην μάννα μας να μας αγοράσει.
Σκέπτομαι βυθισμένος σαν σε όνειρο ακόμη και τους
άλλους πλανόδιους, τον ΧΡΗΣΤΟ τον τυροπιτά με
τις ζεστές τυρόπιτες, τον κοτόψιρα με τα σάμαλι,
τον τσακατσούκα τον χασομέρη με τους
μπατιρόσπορους και τα στραγάλια κλπ.
[9]
Έτσι μου γεννήθηκε η ιδέα να ασχοληθώ με

τους πλανόδιους επαγγελματίες της πόλης μας.
Μέρα με την μέρα, τους θυμόμουνα έναν έναν και
έφτασα αισίως στους πενήντα τέσσερις. Σε
συζητήσεις που είχα με παιδικές φίλες, φίλους και
κύρια με συμμαθήτριες και συμμαθητές του
Δημοτικού, μου θύμισαν κάποιους που δεν
θυμόμουν. Συχνά θα αναφέρομαι σε συμμαθήτριες
και συμμαθητές του Δημοτικού, γιατί παρόλο που
έχουμε αποφοιτήσει πριν από… 62 χρόνια, από το
2017 συναντιόμαστε κάθε χρόνο, εκτός από τα δύο
τελευταία χρόνια λόγω COVID-192. Έχουμε
τακτική επικοινωνία και τα λέμε.
Καταγράφοντας τους πλανόδιους, μένει μια

γραπτή μαρτυρία για αυτά τα επαγγέλματα που
έχουν εκλείψει. Επίσης είναι ευκαιρία να
θυμηθούν οι συνομήλικοι μου αφ’ ενός και να
γνωρίσουν τα παιδιά και εγγόνια μας όλα αυτά αφ’
ετέρου. Με την καταγραφή τους ξαναζωντανεύει ο
τρόπος ζωής των κατοίκων της προσφυγομάννας
ΚΟΚΚΙΝΙΑΣ. Όλοι οι πλανόδιοι που περιγράφω
ήταν υπαρκτά πρόσωπα που ζούσαν ανάμεσά μας
και η ζωή τους ήταν συνυφασμένη με την ζωή των
συμπολιτών μας. Άλλους κατονομάζω με τα ονόματά
τους, άλλους με τα παρατσούκλια τους και άλλους
2 Πανδημία που ξέσπασε το Δεκέμβριο του 2019.
[10]
τους αναφέρω σύμφωνα με το επάγγελμά τους.
Ήταν μεγάλη η έκπληξή μου όταν

συνειδητοποίησα, ότι όσο προχωρούσε η καταγραφή
των παιδικών μου αναμνήσεων για τους πλανόδιους
επαγγελματίες, ξεδιπλώνονταν μπροστά μου η
κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ζωή της
πόλης, της ΑΓΑΠΗΜΕΝΗΣ ΜΟΥ ΚΟΚΚΙΝΙΑΣ!
Πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψιν μας την

σκληρή μοίρα των προσφύγων προγόνων μας. Χωρίς
να είμαι Ιστορικός σε λίγες γραμμές θα σας
αναπτύξω τα αίτια που οδήγησαν σε αυτόν τον
ξεριζωμό. Μετά την λήξη του Α Παγκόσμιου
Πολέμου άρχισε να καλλιεργείται η «Μεγάλη Ιδέα»
του πάλι με χρόνια με καιρούς… Το πρόβλημα του
Μικρασιατικού Ελληνισμού ήταν πρόβλημα όλου
του Ελληνικού Έθνους. Ο πόλεμος των πετρελαίων
(Μοσούλη), παρουσιάσθηκε από τους κυβερνόντες,
σαν ΙΕΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Από
αυτό επωφελήθηκε ο Αγγλικός Ιμπεριαλισμός, η δε
Μεγάλη Ιδέα ήταν καταστροφική για την Ελλάδα.
Ποιοι ήταν οι υπεύθυνοι της καταστροφής;;; Ποια
ήταν τα αφεντικά τους;;; Γιατί υπάρχουν και
σήμερα πρόσφυγες;;; Η απάντηση κατά την άποψή
μου είναι ότι και οι σημερινοί υπαίτιοι είναι οι
απόγονοι των Ιμπεριαλιστών και των πολιτικών
κομμάτων που εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους.
[11]
Έτσι μετά την κατάρρευση του μετώπου το

1922, οι πρόγονοί μας εκδιώχθηκαν από την
ΜΙΚΡΑΣΙΑ και ταλαιπωρημένοι εγκαταστάθηκαν
σε μικρά σπίτια 25 τετραγωνικών και σε πλυντήρια.
Οργάνωσαν την ζωή τους, δούλεψαν σκληρά και
πρόκοψαν. Κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν η
ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ και η ΠΑΣΤΡΑ.
Ας μην ξεχνάμε τι μεταχείριση είχαν από

τους παλιοελλαδίτες που τους αποκαλούσαν
υποτιμητικά πρόσφυγ(γ)ες και τουρκόσπορους.
Μόλις ηρέμησαν λίγο τα πράγματα, ήλθε η
δικτατορία ΜΕΤΑΞΑ και μετά ο πόλεμος.
Πολέμησαν στην Αλβανία, ήλθε η κατοχή, η πείνα.
Δεν έμειναν ΑΠΡΑΓΟΙ. Συμμετείχαν στην Εθνική
Αντίσταση και οργανώθηκαν στο 6ο Σύνταγμα του
εφεδρικού ΕΛΑΣ και πολλοί από αυτούς βγήκαν στο
βουνό παλεύοντας για την ΛΕΥΤΕΡΙΑ. Το
ΜΠΛΟΚΟ θέρισε πολλά από τα καλύτερα
παλληκάρια μας. Ήλθε η απελευθέρωση και
ακολούθησε ο εμφύλιος. Πολλά παλληκάρια μας
εξορίσθηκαν σε ξερονήσια και στην ΜΑΚΡΟΝΗΣΟ.
ΤΟΥΣ ΒΡΗΚΑΝ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ, ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ
ΚΑΙ ΣΤΗΜΕΝΕΣ ΔΙΚΕΣ ΜΕ ΠΟΛΥΕΤΕΙΣ
ΦΥΛΑΚΙΣΕΙΣ. Η περίοδος στην οποία αναφέρομαι,
είναι εκείνη που έχουν επιστρέψει από την εξορία
και παλεύουν για μια ακόμη φορά να φτιάξουν ξανά
[12]
την ζωή τους. Η ζωή είναι πολύ δύσκολη, αλλά για

ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΦΟΡΑ σηκώνουν τα μανίκια και
ρίχνονται στην μάχη για την επιβίωση. Μένουν
άνεργοι γιατί η ασφάλεια απαιτεί από τα αφεντικά
τους να τους απολύσουν. Κάθε λίγο ο ασφαλίτης
επισκέπτεται τα σπίτια τους και με άγριο ύφος
απαιτεί, να περάσουν από το τμήμα δι’ υπόθεσίν
τους. Παρ όλες τις δυσκολίες, οι πρόγονοί μας
στάθηκαν στα πόδια τους και πρόκοψαν. Εκείνο το
οποίο μου μένει είναι η αγάπη και η αλληλεγγύη με
τους γείτονες, οι μόνιμα ανοιχτές και ξεκλείδωτες
πόρτες, οι χαμογελαστές καλημέρες, με όποιον
συναντούσες στο διάβα σου, είτε τον γνώριζες είτε
όχι. Το πατρικό μου από τον ΑΗ ΓΙΩΡΓΗ απέχει
200 περίπου μέτρα. Αυτήν την απόσταση την έκανα
από 30 μέχρι 60 λεπτά από τους χαιρετισμούς και
τις συνομιλίες που είχα με τους γείτονες. Σήμερα
έχουμε αποξενωθεί πια. Μένουμε στην ίδια
πολυκατοικία και δεν γνωρίζουμε τον διπλανό μας.
Λέμε μια καλημέρα σε κάποιο που συναντάμε και
μας κοιτάει παράξενα.
Χωρίς να το καταλάβω παρασύρθηκα, αλλά

σας διαβεβαιώ ότι αυτές οι μνήμες και οι σκέψεις,
είναι βγαλμένες από τα βάθη της ψυχής μου.
Τελειώνοντας θέλω να σας προτείνω να
παρακολουθήσετε στο YouTube το βίντεο «Η
[13]
Νίκαια του 1958», του ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ

ΝΙΚΑΙΑΣ, που αναφέρεται σε αυτήν την περίοδο.
[14]
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο :
ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ
ΜΙΚΡΟΠΩΛΗΤΕΣ
1.1 ΑΡΩΜΑΤΟΠΩΛΗΣ
Κορνάριζε και φώναζε με την δυνατή του

φωνή: ΑΡΩΜΑΤΑ, ΚΟΛΟΝΙΕΣ, ΕΣΑΑΑΑΑΑΑΝΣ!!!!.
Ήταν ο πλανόδιος αρωματοπώλης που περνούσε από
τις γειτονιές μας. Είχε ένα μικρό φορτηγάκι με
κουβούκλιο, διπλή πόρτα πίσω και στα πλαϊνά είχε
ράφια. Στα ράφια είχε τοποθετημένα μικρά
μπουκάλια με κολόνιες, αρώματα όλα χύμα και
μεγάλα γυάλινα δοχεία. Επίσης είχε άδεια
μπουκαλάκια και χωνιά διαφόρων μεγεθών. Τότε την
τιμητική της είχε η κολόνια λεμόνι που προτιμούσαν
οι γυναίκες γιατί μύριζε ωραία και ήταν φθηνή. Με
το που έφτανε ο αρωματοπώλης, τσούρμο έτρεχαν οι

γυναίκες της γειτονιάς. Τον αρωματοπώλη μου τον
θύμισε σε συζήτηση που είχαμε, ο παιδικός μου φίλος
και συμμαθητής ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΦΕΒΡΑΝΟΓΛΟΥ. Να
είσαι καλά, ΚΑΛΗ ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΚΟΥΡΑΓΙΟ
ΑΓΑΠΗΜΕΝΕ ΦΙΛΕ ΜΟΥ ΛΕΥΤΕΡΗ.
Η καλή μου φίλη ΧΑΡΟΥΛΑ ΙΣΙΔΩΡΟΥ, σε

επικοινωνία που είχαμε, μου θύμισε τον κύριο
ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ, πλανόδιο μικροπωλητή
καλλυντικών που καθημερινά με το καρότσι του
γύριζε τους δρόμους της πόλης μας. Μου έστειλε
ηλεκτρονικά ένα θαυμάσιο κείμενο, που ένα
απόσπασμά του σας παραθέτω: Η φωνή του κυρίου
ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ ακουγόταν στην γειτονιά που μόλις
είχε ξυπνήσει. ‘Έσπρωχνε με τα χέρια το πολύτιμο
φορτίο. Πάνω σε τρεις ρόδες ακουμπισμένο ένα
ολόκληρο κατάστημα. Ένας πάγκος με μικρά και
[16]
μεγάλα χωρίσματα σκεπασμένος με τζάμι που

ανοίγει και από τις δυο πλευρές. Μέσα εκεί τα μαγικά
του εμπορεύματα. Κουτάκια μικρά και πιο μικρά
χρωματιστά και γυαλιστερά, μπουκαλάκια σε διάφορα
σχήματα που μοσχοβολούσαν. ΑΡΩΜΑΤΑ,
ΚΟΛΟΝΙΕΣ, ΕΣΑΝΣ, ΕΧΩ ΛΕΜΟΝΙ ΚΑΙ ΓΙΑΣΕΜΙ,
ΕΧΩ ΦΟΥΖΕΡ, ΛΕΒΑΝΤΑ, ΓΑΡΔΕΝΙΑ ΚΑΙ ΚΙΤΡΟ,
ΕΧΩ ΚΡΕΜΕΣ ΗΜΕΡΑΣ ΚΑΙ ΠΟΥΔΡΕΣ ΚΑΛΟΝ,
ΚΡΕΜΕΣ ΝΙΒΕΑ ΓΙΑ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΛΟΣΙΟΝ
ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ, ΚΡΑΓΙΟΝ ΚΑΙ ΜΑΝΟ ΣΕ ΟΛΑ
ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ! Ελάτε κορίτσια, ελάτε κυράδες,
ΑΡΩΜΑΤΑ, ΚΟΛΟΝΙΕΣ, ΕΣΑΝΣ και ξανά από την
αρχή. Σε λίγα λεπτά μαζευόταν το γυναικομάνι. Οι
κυράδες με εκείνες τις ρόμπες τις σατέν με τα μεγάλα
λουλούδια τις χρωματιστές και με τα πασούμια τα ροζ
και τα γαλάζια κι όσες είχαν ξυπνήσει νωρίς με τα
μπικουτί στα μαλλιά. Οι κοπέλες και τα κορίτσια από
κοντά. Να ψωνίσουν, να φτιασιδωθούν, να είναι η μια
πιο όμορφη από την άλλη το βράδυ του Σαββάτου στο
πάρτι και οι μαννάδες στην βόλτα και στο σινεμά».
ΕΥΓΕ ΧΑΡΟΥΛΑ! Σε ευχαριστώ πολύ.
Πλανόδιοι αρωματοπώλες δεν υπάρχουν

σήμερα. Στα καταστήματα καλλυντικών και στις
υπεραγορές (ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙ),
μπορείς να προμηθευτείς τυποποιημένες κολόνιες
και αρώματα σε μεγάλη ποικιλία και σε διάφορες
μάρκες εταιρειών.
[17]
1.2 ΑΣΒΕΣΤΑΣ
Τελικά είμαι ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟΣ! Αιτία που

μπήκα σε αυτό το υπέροχο όνειρο εδώ και δύο χρόνια,
όπως ανέφερα και στην εισαγωγή, ήταν το τραγούδι
«Μοσχοβολούν οι γειτονιές βασιλικό κι ασβέστη».
Έτοιμη σχεδόν ήταν να γίνει η έκδοση όταν
ανακάλυψα ότι μου είχε τελείως διαφύγει ο ασβεστάς!
Είμαι δυο φορές ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟΣ γιατί στην γειτονιά
μου στην οδό ΙΚΟΝΙΟΥ ήταν το σπίτι του κυρ
ΓΙΑΝΝΗ του ασβεστά. Στο τσακ λοιπόν το πρόλαβα.
Ο κυρ ΓΙΑΝΝΗΣ με την σούστα και το άλογό

του γυρνούσε και πούλαγε ασβέστη. Ο ασβέστης ήταν
είδος πρώτης ανάγκης για την καθαριότητα όλων των
σπιτιών. Θυμάμαι πολύ καλά, κάθε ΣΑΒΒΑΤΟ τις
νοικοκυρές σε κουβά να βάζουν τον ασβέστη και με
μια βούρτσα να βάφουν τα πεζοδρόμια, τις αυλές και
τα σκαλιά των σπιτιών. Μέχρι να στεγνώσει ο
[18]
ασβέστης δεν μας άφηναν να περάσουμε. Κάθε

γειτονιά ήταν πάντα καθαρή και τα πεζοδρόμια
φρεσκοασβεστωμένα. Ήταν η γνωστή ΠΑΣΤΡΑ ΤΩΝ
ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ…
1.3 ΑΥΓΟΥΛΑΣ
Ένα καλάθι γεμάτο αυγά, που ενδιάμεσα είχε

άχυρα για προστασία, ήταν τα " σύνεργα " του
αυγουλά, που γυρνούσε στις γειτονιές της πόλης μας.
ΦΡΕΣΚΑ ΑΥΓΑ ΜΕΓΑΡΙΤΙΚΑ ΕΧΩΩΩΩ!!!! Ο
ΑΥΓΟΥΛΑΑΑΑΣΣΣΣ!!!!!!!!!!!!. Οι μαμάδες μας
έβγαιναν με το πιάτο, για να βάλουν τα αυγά μέσα.
[19]
Θεωρούσαν ότι το αυγό και όχι άδικα, ήταν

δυναμωτικό για τα παιδιά. Το έσπαγαν σε μία κούπα
του τσαγιού, με μπόλικη ζάχαρη, το χτυπούσαν καλά
με ένα κουτάλι που έπηζε και μας το τάιζαν κουταλιά,
κουταλιά.
Επίσης έντονα θυμάμαι το πανέμορφο χρώμα

που είχε ο κρόκος του είτε ήταν βραστό είτε τηγανιτό.
Η μυρωδιά της "αβγουλίλας" ήταν πολύ έντονη που
χρειαζόταν σαπούνισμα και γαργάρα με αλατόνερο
για να φύγει.
Σήμερα δυστυχώς τα "αβγά" (έτσι τώρα

γράφεται), είναι σαν άχυρο και δεν έχουν την γνωστή
γεύση. Όλα είναι πανομοιότυπα, ισομεγέθη, λες και
βγαίνουν από καλούπι. Σημεία των καιρών. Ο
πλανόδιος αυγουλάς σήμερα δεν υπάρχει και τα αυγά
τα προμηθευόμαστε από τις υπεραγορές.
1.4 ΓΑΛΑΤΑΣ
Ο γαλατάς είχε ένα μεγάλο μεταλλικό δοχείο

και με τα δράμια μετρούσε την ποσότητα. Γυρνούσε
στους δρόμους φωνάζοντας: Ο ΓΑΛΑΤΑΣ, ΕΔΩ ΤΟ
ΦΡΕΣΚΟ ΓΑΛΑΑΑΑ!!!!! Ήταν υπέροχο στην γεύση
και όταν το έβραζε η μάννα μου, θυμάμαι την πέτσα
που έπιανε στο επάνω μέρος της κατσαρόλας. Παρ όλη
την φτώχια που υπήρχε, το γάλα για τα παιδιά ήταν
[20]
ΠΑΝΤΑ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ και στις πιο φτωχές

οικογένειες.
Στην γειτονιά μου, επί των οδών ΡΑΙΔΕΣΤΟΥ

ΚΑΙ ΙΚΟΝΙΟΥ, βρισκόταν το γαλακτοπωλείο του
ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ. Οι γιοί του κάθε μέρα έβγαιναν με
τα μεταλλικά δοχεία και τα δράμια για την διανομή.
Στην ΚΟΚΚΙΝΙΑ μας υπήρχαν και άλλοι πολλοί
γαλατάδες όπως ο ΚΥΡ ΑΛΕΚΟΣ, πατέρας του
συμμαθητή μου ΚΩΣΤΑ, που είχε το μαγαζί του επί
της Οδού ΚΝΩΣΣΟΥ, στο κηπάκι πίσω από τον
Δημοτικό κήπο, Πλατεία Ηρώων και με τρίτροχο
γυρνούσε και πουλούσε το γάλα.
Στην οδό ΠΟΛΕΩΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ είχε

γελάδες και πουλούσε το γάλα στις γειτονιές ο
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΥΔΑΣ. Στην οδό ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ είχε
επίσης γελάδες και πουλούσε το γάλα ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ
ΚΑΡΥΔΑΣ. Είναι μαρτυρία του αδελφικού μου φίλου
ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΡΥΔΑ γιατρού καρδιολόγου που
αναφέρεται στον πατέρα και τον θείο του. ΓΙΑΝΝΗ
[21]
μου σε ευχαριστώ πολύ.
Σήμερα με τους κανόνες υγιεινής και την

τυποποίηση των προϊόντων, το επάγγελμα αυτό έχει
εκλείψει.
Το 1959 κυκλοφόρησε η ταινία ΛΑΟΣ ΚΑΙ ΚΟΛΩΝΑΚΙ που ο

ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΤΖΗΧΡΗΣΤΟΣ ερμηνεύει τον ρόλο ενός
γαλακτοπώλη.
1.5 ΓΙΑΟΥΡΤΑΣ
Διάβαινε τους δρόμους και τα στενάκια

διαλαλώντας την πραμάτεια του: Ο ΓΙΑΟΥΡΤΑΣ,
ΕΧΩ ΓΙΑΟΥΡΤΙ ΣΙΛΥΒΡΙΑΝΟ, ΕΛΑ ΠΑΡΕ, ΕΔΩ
ΤΟ ΓΝΗΣΙΟ ΣΙΛΥΒΡΙΑΝΟ ΓΙΑΟΥΡΤΙ!!!! Τον
θυμάμαι καλά, είχε φορτωμένο στους ώμους του, ένα
[22]
μακρύ ξύλινο κοντάρι, που στις άκρες του υπήρχαν

από τρία σχοινιά που κατέληγαν σε δύο μεγάλους
κεσέδες σκεπασμένους, όπου βρισκόταν το
εμπόρευμα.
Οι νοικοκυρές έβγαιναν με το πιάτο για να

αγοράσουν το υπέροχο αυτό προϊόν. Η υπέροχη γεύση
του είναι βαθιά χαραγμένη στην μνήμη μου και που
καμία σχέση δεν είχε με τα σημερινά υποκατάστατα
και πλαστικά γιαούρτια.
Πολλές φορές τσακωνόμουν με τον αξέχαστο

αδελφό μου Θεόδωρο, για το ποιος θα φάει την πέτσα.
Τότε το τρώγαμε με μπόλικη ζάχαρη, βλέπετε το μέλι
ήταν ακριβό. Τα Χριστούγεννα που έπαιρνε ο πατέρας
μου το δώρο και βρισκόμασταν σε μια σχετικά
καλύτερη οικονομική κατάσταση, οι προμήθειες ήταν
περισσότερες. Πιέζαμε την μάννα μου να μας βάλει
μπόλικο μέλι με αρκετά καρύδια και του αλλάζαμε τα
[23]
φώτα. Ο πατέρας μου, το θυμάμαι σαν να είναι τώρα,

χαμογελαστός έτρωγε το φινίκι και τον κουραμπιέ
που έφτιαχναν η μαμά και η γιαγιά, πίνοντας το
κονιακάκι του.
Φιλικό μου ζευγάρι, που προ ετών είχε πάει

εκδρομή με ΠΟΥΛΜΑΝ στην
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, μου ανέφερε ότι η
τελευταία στάση που κάνει το ΠΟΥΛΜΑΝ πριν
φτάσει στην ΠΟΛΗ είναι η ΣΙΛΥΒΡΙΑ, που οι
εκδρομείς γεύονται το ΣΙΛΥΒΡΙΑΝΟ ΓΙΑΟΥΡΤΙ.
Στο YouTube υπάρχει το τραγούδι γιαουρτάς

σε πολλές εκτελέσεις, που απεικονίζει ανάγλυφα
αυτήν την περίοδο. Αυτό το επάγγελμα δεν υπάρχει
σήμερα.
1.6 ΓΛΥΚΑΤΖΗΣ
Είχε ένα καρότσι κατάλληλα διασκευασμένο σε

ποδήλατο, μπροστά υπήρχε η βιτρίνα που
τοποθετούσε τα γλυκά και τις λαδόκολλες. Πουλούσε
διάφορα γλυκά, όπως σάμαλι, κοκ, τουλούμπες,
μπακλαβάδες και κανταΐφια.
Ήταν πάντα σε σταθερά σημεία, πλατείες και

πολυσύχναστους δρόμους. Έντονα θυμάμαι τον
ΚΡΗΤΙΚΟ που το στέκι του ήταν έξω από το Γυμνάσιο
[24]
Νίκαιας στον κήπο, που στα διαλείμματα με το μικρό

χαρτζιλίκι μας, αγοράζαμε κανένα γλυκό.
Ο παιδικός μου φίλος και συμμαθητής

ΑΒΡΑΑΜ ΑΝΤΩΝΟΓΛΟΥ μου θύμισε και έναν άλλο
γλυκατζή που θυμήθηκα. Μου διηγήθηκε λοιπόν:
Ήταν πεζός, κουβαλούσε δύο μεγάλες τσάντες και
γυρίζοντας στις γειτονιές, πουλούσε γλυκά του
κουταλιού. Πάντα έκανε μια στάση για να ξαποστάσει,
στο τσαγκαράδικο του πατέρα μου στην οδό
ΘΥΑΤΕΙΡΩΝ(ΚΑΡΑΟΛΗ), που ήταν φίλοι. Παιδί
εγώ, από περιέργεια πλησίασα την τσάντα. Ήταν
πάνινη από χοντρό πανί σαν καραβόπανο. Τα
χερούλια της ήταν χοντρά και γερά γαζωμένα. Είχε
ακόμα γαζωμένες μέσα θήκες, για να κρατά όρθια τα
βάζα με τα διάφορα γλυκά του κουταλιού, βύσσινο,
[25]
κεράσι, καρυδάκι, σταφύλι και άλλα. Δοκίμασα να την

σηκώσω. Δεν μπόρεσα ΗΛΙΑ, ήταν πολύ βαριά,
κουρσούμι σου λέω. Φαντάσου με τόσες οκάδες βάρος,
οκάδες είχαμε τότε, πως κυκλοφορούσε στις γειτονιές
για να βγει το μεροκάματο. Φίλε ΑΒΡΑΑΜ να είσαι
πάντα γερός.
1.6.1 ΚΟΤΟΨΙΡΑΣ
Γυρνούσε στις γειτονιές και πουλούσε

ΣΑΜΑΛΙ. Είχε μια μικρή λαμαρίνα φούρνου που
μέσα είχε τα σάμαλι κομμένα σε μικρά τρίγωνα
κομμάτια, μια σπάτουλα, λαδόκολλες και ένα
στρίποδο για να ακουμπά την λαμαρίνα. Τι υπέροχο
ήταν στην γεύση! Ακόμη και σήμερα θυμάμαι την
απίθανη γεύση του. Πάντα μου άρεσε το σάμαλι, αλλά
σαν το σάμαλι του κοτόψιρα δεν υπήρχε και δεν
υπάρχει μέχρι σήμερα. Εάν είχες την τύχη και τον
[26]
πετύχαινες στο ξεπούλημα, με την σπάτουλα σου

έβαζε επί πλέον σιρόπι και μικρά κομματάκια που
είχαν απομείνει.
Τα τελευταία 65 χρόνια γεύομαι το σάμαλι το

οποίο πάντα προσφέρουν σε μεγάλο κομμάτι, σε
αντίθεση με του κοτόψιρα που ήταν σε μικρό μέγεθος.
Οι ζαχαροπλάστες, όπως με καμάρι έλεγε ο ίδιος, του
ζητούσαν να τους πουλήσει την συνταγή, μα αυτός
αρνιόταν. Τελικά το μυστικό το πήρε μαζί του.
Από ότι λένε το καλύτερο σάμαλι είναι το

πολίτικο. Αυτό ο κοτόψιρας δεν το δεχόταν με τίποτα.
Υποστήριζε ότι το Σμυρναίικο είναι το καλύτερο.
Αυτό μου το έχει αναφέρει σε ανύποπτο χρόνο η
αξέχαστη μάννα μου που γνωρίζονταν.
Έχω την εντύπωση ότι είχε, ή συνεργαζόταν με

το μικρό Ζαχαροπλαστείο στην γωνία της Οδού 8
(ΤΣΑΛΔΑΡΗ) και Βρυούλων, απέναντι από το
Μπουζουκάδικο του ΚΕΦΑΛΑ, παραπλήσια του
Δημαρχείου της πόλης μας.
Για το σάμαλι έχω και την μαρτυρία της

αξέχαστης μάννας μου ΕΛΕΝΗΣ που μου έλεγε: Το
σάμαλι του κοτόψιρα, μοιάζει με το σάμαλι που μικρό
κοριτσάκι στο ΚΟΡΔΕΛΙΟ της ΣΜΥΡΝΗΣ έπαιρνα
από το ζαχαροπλαστείο του ΑΤΤΑΛΙΩΤΗ, που ήταν
νοικάρης μας. Για το σάμαλι και τους λουκουμάδες
του, έρχονταν πάρα πολλοί από την ΣΜΥΡΝΗ για να
τα γευτούν.
[27]
1.6.2 ΠΑΣΤΕΛΑΣ
Η χαρακτηριστική φωνή του παστελά

ακουγόταν στις γειτονιές μας που διαλαλούσε:
ΠΑΣΤΕΛΙ ΟΛΟ ΜΕΛΙΙΙΙΙ, ΠΑΣΤΕΛΙ ΟΛΟ
ΜΕΛΙΙΙΙΙ! Είχε στην λαμαρίνα πάνω από στρωμένη
λαδόκολλα, χύμα κομμάτια με παστέλι χωριστά αυτά
με το σουσάμι και παραδίπλα αυτά με το φιστίκι. Είχε
επίσης λαδόκολλες σε μικρά κομμάτια και από πάνω
ένα πανί για προστασία. Είχε επίσης και ένα στρίποδο
για να ακουμπά την λαμαρίνα. Το παστέλι είναι μέχρι
σήμερα ένα υπέροχο γλύκισμα που περιέχει μέλι και
σουσάμι ή φιστίκια.
Το βρίσκεις τυποποιημένο σε ζελατίνη στις

υπεραγορές (σούπερ μάρκετ Ελληνιστί) και σε
περίπτερα. Ο πλανόδιος παστελάς έχει εξαφανισθεί
σήμερα. Εξαίρεση αποτελεί ένας πλανόδιος τον οποίο
[28]
βρίσκεις σε αραιά χρονικά διαστήματα στα

οχηματαγωγά της γραμμής ΠΕΡΑΜΑ-
ΠΑΛΟΥΚΙΑ(ΣΑΛΑΜΙΝΑ), που πουλά παστέλια
βιοτεχνίας της περιοχής ΜΟΣΧΑΤΟΥ.
1.6.3 ΠΩΛΗΤΗΣ ΜΑΝΤΟΛΑΤΟΥ
Ο ίδιος πωλητής, εναλλακτικά πουλούσε και το

περίφημο μαντολάτο. Γλύκισμα κύρια επτανησιακό.
Εκτός από τα γνωστά σύνεργα, λαμαρίνα λαδόκολλες
και στρίποδο, είχε ένα σφυράκι και ένα κοφτερό σαν
[29]
κοπίδι. Το μαντολάτο ήταν ένα κομμάτι συμπαγές

μεγάλο και όρθιο.
Ο μάστορας μόλις έπαιρνε την παραγγελιά του

άρχισε με τέχνη με το σφυράκι και το κοπίδι να χτυπά
το μαντολάτο που σιγά το μικρό κομμάτι άρχισε
αποσπάται από το κυρίως κομμάτι δημιουργώντας ένα
κύκλο. Εμείς με μεγάλο ενδιαφέρον
παρακολουθούσαμε την ιεροτελεστία.
Εκτός από αυτόν τον μικροπωλητή

μαντολάτου, θυμάμαι πολύ καλά ότι με τον ίδιο τρόπο
πουλιόταν από το μαγαζάκι ξηρών καρπών στην
ΚΟΝΔΥΛΗ, δίπλα στο κινηματογράφο ΑΛΚΑΖΑΡ.
1.6.4 ΤΙΡΙΜΠΟΜΠΟΛΑΣ
ΤΙΡΙΜΠΟΜΠΟ,ΤΙΡΙΜΠΟΜΠΟΛΑΑΑΑΑ!!!!,
φώναζε ο πλανόδιος πωλητής, που ποτέ δεν μάθαμε το
όνομά του μιας και τον φωνάζαμε «Ο
ΤΙΡΙΜΠΟΜΠΟΛΑΣ». Πουλούσε το μαντζούνι, ένα
[30]
είδος παχύρευστης καραμέλας, τυλιγμένο, αν

θυμάμαι καλά, σε ξυλάκι. Το εμπόρευμα το είχε σε
ένα ψηλό κοντάρι που ήταν σκεπασμένο με λευκό
ύφασμα, για να το προφυλάσσει από σκόνες και
ζωύφια.
Είχε μαζί του και το μουσλούκι (νιπτηράκι) με

νερό, για να πλένει τα χέρια του να μην κολλάνε.
Εμείς πιτσιρικάδες τότε, πειραχτήρια, του ανοίγαμε
το βρυσάκι και στην συνέχεια τραγουδούσαμε: ΑΧ!
ΤΙΡΙΜΠΟΜΠΟΛΑ, ΜΟΥΦΥΓΕ, Η ΣΟΛΑ, ΠΗΓΑ
ΝΑ ΤΗΝ ΠΙΑΣΩ ΚΟΝΤΕΨΑ ΝΑ ΚΛ@ΣΩ! Οι
αντιδράσεις του ήταν από ήπιες μέχρι ανύπαρκτες.
Μια μέρα την ώρα της πλάκας, πέσαμε πάνω

στην μάννα μου. Αμέσως με άρπαξε από το αυτί και
αφού με «χειροτόνησε», απαίτησε να του ζητήσω
συγγνώμη και με έβαλε τιμωρία. Ήταν η συνήθης
τακτική της, μιας κι εγώ απ’ ότι θυμάμαι ήμουν
«μπουμπουκομπούμπουκο» και μου τις έβρεχε
τακτικά.
ΑΧ ρε μάνα, πάντα σε θυμάμαι όπως και τον

μπαμπά, μα αυτήν την περίοδο που ασχολούμαι με
τους πλανόδιους συνέχεια σας έχω στο μυαλό μου.
1.7 ΕΜΠΟΡΑΣ
Θυμάμαι δύο συγκεκριμένα πρόσωπα που

περνούσαν από τις γειτονιές μας και πουλούσαν
[31]
υφάσματα.
Φορτωμένος με ένα μεγάλο μπόγο περιδιάβαινε

τις γειτονιές μας. Ο μπόγος περιείχε φτηνά υφάσματα
για τις νοικοκυρές. Από κάτω είχε τον ξύλινο πήχη
για να μετρά τα υφάσματα και το ψαλίδι στην τσέπη.
Τον συγκεκριμένο πλανόδιο τον αποκαλούσαν
«δάσκαλο», γιατί διαλαλούσε ότι ήταν ο υιός
του…θεού, που δίδασκε τον λόγο του. Πολλοί μάλιστα
για να του κάνουν πλάκα, του τύπωσαν φέϊγ-βολάν με
την φωτογραφία του, που περιείχε μερικές από τις
φράσεις που έλεγε. Παρ όλα αυτά πολλές νοικοκυρές
τον προτιμούσαν. Ένα σούρουπο τον πέτυχα στην
γειτονιά να λέει στις γειτόνισσες: Σκοτεινιάζει πρέπει
να φύγω για τον ουρανό γιατί με περιμένει ο πατέρας
μου για το δείπνο και για να πάμε για ύπνο.
[32]
Υπήρχε και ο πιο «εύπορος» έμπορας. Διέθετε

σούστα με άλογο και το εμπόρευμα ήταν πολύ
περισσότερο.
Αυτός είχε και την δυνατότητα να δίνει με

δόσεις και να δουλεύει το τεφτεράκι. Διευκόλυνε αυτό
πολλές νοικοκυρές λόγω περιορισμένων εσόδων. Με
το που έφερνε ο άντρας το βδομαδιάτικο, ξεχώριζαν
εκτός από τον μπακάλη, τον φούρναρη και τον έμπορα
να πάρει την δόση του.
Δύσκολα χρόνια που κατόρθωναν να

επιβιώσουν και οι πολυβασανισμένες οικογένειες,
αλλά και οι πλανόδιοι επαγγελματίες που η ζωή τους
ήταν συνυφασμένη με αυτές των φτωχών οικογενειών.
[33]
Οι Δοσατζήδες είναι μια Ελληνική κωμωδία παραγωγής 1959.
1.8 ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΠΩΛΗΣ
Γυρνούσαν τις γειτονιές φωνάζοντας δυνατά,

εκτός από το εφημερίδες και τον κύριο τίτλο της
ημέρας που είχαν: ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΕΕΕΕΣ, ΑΓΡΙΟ
ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΛΟΓΡΕΖΑ!!!! Ή ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ
ΤΟΝ ΜΑΡΤΙΟ.!!!!!
Τα παρακάτω που θα σας αναφέρω δεν μου τα

έχουν διηγηθεί, αλλά τα έχω ζήσει. Το 1958 ή 59, ο
θείος μου ο Νίκος που είχε χασάπικο στο περιβολάκι
(πλατεία Δαβάκη), με πήρε για βοηθό του στο
χασάπικο, για να μην "αλητεύω", με το κλείσιμο των
σχολείων το καλοκαίρι, για να σπουδάσω στην.....
κρεοπωλική σχολή, με το σύνθημα "ΣΚΟΥΠΙΣΜΑ
ΚΑΘΑΡΙΣΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΥΓΑ ΒΑΡΕΜΑ".
[34]
Δίπλα στο χασάπικο ήταν το ΚΑΦΕΝΕΙΟΝ "Η

ΚΥΠΡΟΣ" του κυρ ΓΙΑΝΝΗ που ήταν το στέκι των
πλανόδιων εφημεριδοπωλών. Επικεφαλής ήταν ο κυρ
Ηλίας, που παραλάμβανε το δέμα με τις εφημερίδες
και χρέωνε τον κάθε εφημεριδοπώλη, τις εφημερίδες
και τα περιοδικά (ΘΗΣΑΥΡΟΣ, ΡΟΜΑΝΤΖΟ κλπ.),
ανάλογα με την ημέρα. Ζωσμένος ο εφημεριδοπώλης
με την δερμάτινη λωρίδα- ζώνη- από τον ώμο,
φορτώνονταν τις εφημερίδες και έφευγε για την
συγκεκριμένη περιοχή που δούλευε. Λίγο πριν την
επιστροφή τους ο κυρ Ηλίας, έπινε το καφεδάκι του
διαβάζοντας την εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ" περιμένοντας.
Ένας ένας έφταναν, παρέδιναν τις επιστροφές και
έδιναν τα ανάλογα χρήματα.
Μια μέρα που βρέθηκα μέσα στο καφενείο, λίγο

πριν αρχίσει να διανέμει τις εφημερίδες, ελέγχοντας
[35]
γύρω, γύρω, τους είπε χαμηλόφωνα: Εάν τύχει

αστυφύλακας να σας ρωτήσει, ποια εφημερίδα
πουλήσατε στον τάδε, εσείς θα απαντήσετε, δεν τον
ξέρω. Ένας, ο πιο νέος, του λέει, καλά είναι μυστικό
να πούμε ποια εφημερίδα αγοράζει ο καθένας; Ο κυρ
Ηλίας με πονηρό χαμόγελο του απαντά, δεν θα σε
ρωτήσει εάν κάποιος αγοράζει την "ΑΚΡΟΠΟΛΗ" ή
την "ΒΡΑΔΥΝΗ", θα σε ερωτήσει ποιος αγοράζει την
"ΑΥΓΗ", κατάλαβες; Δηλαδή θέλει να τον καρφώσεις
ότι είναι αριστερός. Αυτός λοιπόν ήταν ο κυρ Ηλίας
που δεν ήταν αριστερός αλλά τους συμπαθούσε τους
αριστερούς.
Εκείνη την περίοδο, οι ασφαλίτες πήγαιναν

και στα περίπτερα και απαιτούσαν από τον περιπτερά,
να τους καρφώσει ποιοι αγόραζαν την ΑΥΓΗ. Στην
ΚΟΚΚΙΝΙΑ μας, η ΕΔΑ ήταν τότε πρώτο κόμμα και
[36]
ήθελαν να φακελώσουν όσο το δυνατόν περισσότερους

κρυφούς αριστερούς.
Φυσικά αυτοί δεν ήταν αφελείς, πήγαιναν και

αγόραζαν την εφημερίδα τους από άλλη περιοχή που
δεν τους γνώριζαν, την διπλοτριπλοδίπλωναν και την
έβαζαν στην τσέπη.
Την εποχή που αναφέρομαι, ο μόνος τρόπος

ενημέρωσης ήταν οι εφημερίδες, αν εξαιρέσεις το
«κρατικό» ραδιόφωνο. Το κεντρικό πρακτορείο της
Νίκαιας ήταν στην ΓΡΕΒΕΝΩΝ στον Αι ΝΙΚΟΛΑ,
που από εκεί γίνονταν κεντρικά οι διανομές.
Συνειρμικά η μνήμη μου με οδηγεί στην

εφηβεία μου όταν ήμουν μαθητής του Νυχτερινού
Γυμνασίου. Τότε, ο αγαπημένος μου φίλος και
συμμαθητής ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ διασκεύασε
τους στίχους του τραγουδιού του μεγάλου μας ΜΙΚΗ
στον άλλο κόσμο που θα πας και το τραγουδούσαμε:
«Στον άλλο κόσμο που θα πας κοίτα μη γίνεις
κόκκινος. Κοίτα μη γίνεις κόκκινος και αναγνώστης
της αυγής.» ΚΥΡΙΑΚΟ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΚΑΛΑ ΚΑΙ
ΠΑΝΤΑ ΜΑΧΙΜΟΣ.
[37]
1.9 ΚΑΛΑΜΠΟΚΑΣ
Ευτυχώς υπάρχουν ακόμη αυτοί οι πλανόδιοι

πωλητές που ανάβουν τις φουφούδες τους και δεν
έχουν εξαφανιστεί. Ψήνουν τα καλαμπόκια, αφού
πρώτα τα βρέχουν με κρύο νερό και τα στραγγίζουν
για να μην αρπάξουν από την υψηλή θερμοκρασία του
κάρβουνου. Τα παραδίνουν αλατισμένα ή όχι,
ανάλογα το πως το ορέγεται ο καθένας. Η θρεπτική
του αξία είναι μεγάλη. Εγώ φυσικά το προτιμώ
ψημένο και αλατισμένο να το τρώω σε στυλ
φυσαρμόνικα, από το ΠΟΠ ΚΟΡΝ.
Τον καλαμποκά τον συναντάμε σε

πολυσύχναστους δρόμους, πλατείες, πάρκα και
φυσικά σε πανηγύρια. Έχω δει στην πόλη μας σε δυο
πανηγύρια καλαμποκάδες. Του Ευαγγελισμού στην
Ευαγγελίστρια και του Άγιου Φίλιππα στην
δεξαμενή.
[38]
Καλό είναι όταν συναντάμε αυτούς τους λίγους

εναπομείναντες μικροπωλητές να ψωνίζουμε και να
τους ενισχύουμε.
1.10 ΚΑΝΑΤΑΣ
Στην πόλη μας υπήρχαν δυο τρεις

μικροβιοτεχνίες που κατασκεύαζαν σταμνιά. Εκείνη
την περίοδο ήταν απαραίτητα σε κάθε σπίτι. Ο
πλανόδιος κανατάς φόρτωνε τα σταμνιά στην σούστα
με τον γάιδαρο και γύριζε στους δρόμους να τα
πουλήσει.
Στην γειτονιά μου ο γεροντάκος που τα

πουλούσε, για να βγάλει καλύτερο μεροκάματο
πούλαγε παράλληλα και ....ρίγανη φωνάζοντας:
ΡΙΓΑΝΗ ΣΤΑΜΝΙΑΑΑΑ!!!! ΡΙΓΑΝΗ
ΣΤΑΜΝΙΑΑΑ!!!!! Θυμάμαι ότι κατακαλόκαιρο το
νεράκι μέσα στο σταμνί ήταν πάντα δροσερό.
[39]
Επίσης στις διάφορες μικροεκδρομές που κάναμε με

την οικογένειά μας, πάντα παίρναμε το σταμνί με το
νεράκι και τα κουμάρια3 μας.
Τα πιο ξακουστά σταμνιά τα έβγαζε η ΑΙΓΙΝΑ.

Πωλούνταν σε ΑΘΗΝΑ και ΠΕΙΡΑΙΑ. Δεν μπορώ να
παραλείψω φυσικά και τον θρυλικό
ΜΠΑΡΜΠΑΓΙΑΝΝΗ ΤΟΝ ΚΑΝΑΤΑ, που
τραγουδήθηκε και τραγουδιέται μέχρι και σήμερα.
Υπάρχει και η κινηματογραφική ταινία με τον
αξέχαστο ΒΑΣΙΛΗ ΑΥΛΩΝΙΤΗ.
3
Μεταλλικά κύπελλα αλουμινίου που πίναμε νερό.
[40]
Τα σταμνιά είχαν την τιμητική τους ακόμη

στην ταινία Η ΘΕΙΑ ΑΠ ΤΟ ΣΙΚΑΓΟ, με τους
αξέχαστους ΓΕΩΡΓΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ και ΟΡΕΣΤΗ
ΜΑΚΡΗ.
1.11 ΚΑΠΕΛΑΣ
ΠΕΝΤΕ, ΔΕΚΑ, ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ, ΕΙΚΟΣΙ,

ΕΙΚΟΣΠΕΝΤΕ, ΤΡΙΑΝΤΑ, ΤΡΙΑΝΤΑ
ΠΕΝΤΕΕΕΕΕΕ!!!!!, φώναζε με την μακρόσυρτη φωνή
του ο καπελάς, όταν περνούσε στους δρόμους της
πόλης σε κάθε γειτονιά με το τρίτροχο. Στην καρότσα
του είχε ποικιλία από καπέλα για όλη την οικογένεια
και σε τιμές που άρχιζαν από ένα τάλιρο μέχρι και τις
τριάντα πέντε δραχμές. Ήταν εποχιακός πωλητής και
τα καπέλα του ήταν ψάθινα και τζόκεϊ σε διάφορα
χρώματα. Οι μαμάδες φρόντιζαν να προμηθευτούν τα
καπέλα για να προφυλάξουν από τον ήλιο την
[41]
οικογένεια και κύρια τα παιδιά. Εμείς δεν τα

πολυφορούσαμε. Προτιμούσαμε να κυκλοφορούμε
χωρίς καπέλο και ξυπόλητοι. Με αυτήν την ευκαιρία
θυμήθηκα τα καλοκαιρινά ρούχα που φορούσαμε,
λευκό μακό φανελάκι, μαύρο σορτσάκι και παπούτσια
ΕΛΒΙΕΛΑ. Όπως καταλαβαίνετε ήταν η εμφάνιση
που είχαμε στις γυμναστικές επιδείξεις!!!!
Τον καπελά τον είχα ξεχάσει και μου τον

θύμισε η καλή μου φίλη ΣΕΒΗ ΣΚΑΛΙΔΟΥ. Αμέσως
τον θυμήθηκα! Μου έκανε εντύπωση ο υπέροχος
ρυθμός που είχε όταν φώναζε μελωδικά και δυνατά το
ΠΕΝΤΕ, ΔΕΚΑ, ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ… Να είσαι πάντα
καλά ΣΕΒΗ μου.
[42]
1.12 ΚΑΡΒΟΥΝΙΑΡΗΣ
Πάνω στην σούστα με το άλογο, είχε σε σακιά

τοποθετημένα τα κάρβουνα και τον πυρήνα
(πυρηνόξυλο) και την παλάντζα για να τα ζυγίζει.
Ήταν κύρια εποχιακό επάγγελμα. Οι οικογένειες για
να εξασφαλίσουν την θέρμανση του σπιτιού τους,
προμηθεύονταν τα κάρβουνα και τον πυρήνα. Κάθε
απόγευμα οι νοικοκυρές έβγαζαν έξω το μαγκάλι,
τοποθετούσαν για προσάναμμα μικρά ξύλα,
εφημερίδες βρεγμένες με οινόπνευμα, άναβαν την
φωτιά και στην συνέχεια έβαζαν τα κάρβουνα να
καούν καλά. Στην συνέχεια άπλωναν τα κάρβουνα σε
όλο το μήκος του μαγκαλιού με την μασιά και έβαζαν
τον πυρήνα. Το μαγκάλι ήταν έτοιμο και έμπαινε
μέσα στο σπίτι. Όλη η οικογένεια κάθονταν γύρω του
για να ζεσταθεί. Για να κάνουν οικονομία άπλωναν το
αλουμινόχαρτο από τα τσιγάρα πάνω στον πυρήνα κι
έτσι επιβράδυναν την καύση τους.
Πάντα υπήρχε ΑΝΟΙΧΤΟ ένα παράθυρο να

αερίζεται ο χώρος γιατί υπήρχε κίνδυνος
δηλητηρίασης και θανάτου από το διοξείδιο του
άνθρακα.
[43]
Περίμενα με ανυπομονησία αυτά τα κρύα

βράδια του χειμώνα. Θυμάμαι με νοσταλγία τις
διάφορες ιστορίες και περιστατικά, κύρια από τις
αλησμόνητες πατρίδες, που διηγούνταν η αξέχαστη
γιαγιά μου ΜΑΡΙΑ.
Στην μνήμη μου έρχεται η μικρή αποθήκη του

κυρ ΑΝΤΩΝΗ που πουλούσε κάρβουνα στην αυλή
της οδού ΛΑΟΔΙΚΕΙΑΣ. Η γυναίκα του και οι κόρες
του πουλούσαν τα κάρβουνα ενώ Ο ΚΥΡ ΑΝΤΩΝΗΣ
ήταν πλανόδιος ψωμάς. Πουλούσε ψωμί σε ειδικά
κατασκευασμένη σούστα με άλογο. Άλλος ονομαστός
ήταν ο κυρ ΣΩΚΡΑΤΗΣ στην πλατεία
ΧΑΛΚΗΔΟΝΑΣ που είχε και την ταβέρνα γνωστή ως
του ΚΑΡΒΟΥΝΙΑΡΗ.
[44]
Στην εικόνα αριστερά ο ΚΑΣΤΑΝΑΣ που αναφέρεται στην

επόμενη ενότητα και δεξιά ο ΚΑΡΒΟΥΝΙΑΡΗΣ.
Σήμερα δεν υπάρχουν πλανόδιοι

καρβουνιάρηδες. Τα κάρβουνα πουλιούνται στις
υπεραγορές (Σούπερ Μάρκετ Ελληνιστί),
συσκευασμένα σε χάρτινες σακούλες των 5 κιλών.
Εξαίρεση έχουμε την Μεγαλοβδόμαδα που με
φορτηγάκια γυρίζουν στις γειτονιές αλλά και σε
σταθερά πολυσύχναστα σημεία για να πουλήσουν
κάρβουνα λόγω του ΠΑΣΧΑ.
[45]
1.13 ΚΑΣΤΑΝΑΣ
Τον καστανά τον συναντούμε σε σημεία που

έχει κίνηση, σε πλατείες, πάρκα, στα πανηγύρια του
ΑΓΙΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ στην δεξαμενή, της
ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ κλπ. Με την φουφού του ψήνει
τα κάστανα, αφού πρώτα τα σχίζει με ένα σουγιά στα
πλάγια. Σε χωνάκια από εφημερίδα τα βάζει, αφού τα
έχει πιάσει με τσιμπίδα για να μην καεί. Τα κάστανα
τα έχει μέσα σε σακί, τσάντα ή κουβά. Πιο σπάνια
συναντούμε καστανά πλανόδιο, που να έχει ειδική
κατασκευή στο καροτσάκι του για να ψήνει τα
κάστανα.
Το επάγγελμα αυτό συνεχίζει να υπάρχει και

σήμερα και όποτε τυχαίνει να συναντήσω καστανά,
δεν υπάρχει περίπτωση να μην σταματήσω για να τα
"τιμήσω" δεόντως. Αξίζει τον κόπο να ενισχύσουμε
αυτόν τον πλανόδιο μικροπωλητή.
[46]
1.14 ΚΕΜΠΑΠΤΣΗΣ
Ο πρώην Δήμαρχος της πόλης μας ΣΤΕΛΙΟΣ

ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ, σε ηλεκτρονική αλληλογραφία που
είχαμε σχετική με τους πλανόδιους, μεταξύ άλλων
μου θύμισε τον κυρ ΜΗΝΑ τον Αρμένη πλανόδιο
κεμπαπτσή. Στην μνήμη μου ήλθε η υπέροχη σάλτσα
που είχε το κεμπάπ του. Σας μεταφέρω λοιπόν
αυτούσιο το κείμενό του:
«Ο κυρ ΜΗΝΑΣ ο Αρμένης ξεκινούσε από το σπίτι

του ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ – γειτονιά μου από το 1957 – με
το καρότσι του με κεμπάπ και με μια κατσαρόλα –
τέντζερη γεμάτη σάλτσα και πήγαινε και πουλούσε
[47]
πίττα με σουβλάκι ή κεμπάπ έξω από τα Γυμνάσια την

ώρα που σχολούσανε, ή την τελευταία ώρα και οι
αίθουσες βρωμούσαν σουβλατζίλα και κρεμμυδίλα. Η
πιτσιρικαρία κι εγώ μαζί – τότε 10-11 χρονών – του
σπρώχναμε το καρότσι μέχρι το περιβολάκι –Πλατεία
Δαβάκη- γιατί είχε ανηφόρα και μας κέρναγε πίττα με
σάλτσα χωρίς κρέας, « βάλε κι άλλη σάλτσα» του
φωνάζαμε». Θαυμάσια η περιγραφή σου ΣΤΕΛΙΟ μου
να είσαι ΚΑΛΑ.
Στην πλατεία ΧΑΛΚΗΔΟΝΑΣ, όταν υπήρχε η

λεγόμενη μαύρη αγορά, πριν διαμορφωθεί η πλατεία,
υπήρχε μόνιμα το τρίκυκλο κεμπαπτσίδικο του
ΚΑΝΑ. Η μαρτυρία αυτή είναι του φίλου μου
ΜΑΝΩΛΗ ΚΑΠΑΝΤΑΗ, γέννημα θρέμμα
ΚΟΚΚΙΝΙΩΤΗ στην περιοχή ΧΑΛΚΗΔΟΝΑΣ.
Υπήρχε και άλλος Αρμένης πλανόδιος

κεμπαπτσής, ο ΣΕΡΚΟΣ. Το κεμπάπ του από ότι
θυμάμαι ήταν ισάξιο του κυρ ΜΗΝΑ, αλλά η διαφορά
του ήταν ότι ο ΣΕΡΚΟΣ δεν έβαζε σάλτσα στο κεμπάπ.
Γύριζε στις γειτονιές και πολλές φορές τον αντάμωνες
στο ΓΗΠΕΔΟ ΝΙΚΑΙΑΣ σε προπονήσεις και αγώνες
της ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗΣ. Προ μηνών πληροφορήθηκα
ότι στην παλιά ΚΟΚΚΙΝΙΑ ο γιος και η κόρη του
ΣΕΡΚΟΥ έχουν σουβλατζίδικο και σερβίρουν κεμπάπ
με την παραδοσιακή συνταγή του πατέρα τους. Πήγα
ένα βράδυ με την σύζυγό μου και παρέα. Το κεμπάπ
του ήταν πάρα πολύ καλό και του δώσαμε και……
κατάλαβε. Όποτε βρίσκομαι στην ΝΙΚΑΙΑ, οι
[48]
επισκέψεις μου είναι τακτικότατες. Ευχαριστώ πολύ

τον ΑΒΕΔΙΣ ΧΑΝΙΚΙΑΝ γιο του ΣΕΡΚΟΥ, που είχε
την καλοσύνη να μου παραδώσει την φωτογραφία του
ΣΕΡΚΟΥ με το καρότσι, όταν πουλούσε ξηρούς
καρπούς πριν το διαμορφώσει σε κεμπαπτσίδικο, μετά
από παρότρυνση του χασάπη του επειδή έφτιαχνε
καλά κεμπάπ. Είναι η φωτογραφία στο κεφάλαιο του
στραγαλατζή. Δυστυχώς δεν υπάρχει φωτογραφία με
το καρότσι του, όταν έψηνε τα περίφημα κεμπάπ του.
Τότε υπήρχαν δύο απόψεις για το ποιου το

σουβλάκι ήταν καλύτερο. Αυτοί που το προτιμούσαν
με σάλτσα έλεγαν του ΜΗΝΑ, οι άλλου που το
προτιμούσαν στεγνό έλεγαν του ΣΕΡΚΟΥ. Από ότι
θυμάμαι, με σάλτσα ή χωρίς και τα δύο ήταν υπέροχα
και ισάξια. Συνταγή ΑΡΜΕΝΙΩΝ γαρ.
Για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα τότε στο

κεμπάπ, στο μπιφτέκι και στο σουβλάκι υπήρχαν
συγκεκριμένα υλικά. Η πίττα περιείχε εκτός του
κρεατικού, κρεμμύδι, τζατζίκι δυο τρεις
ψιλοκομμένες φέτες ντομάτας, αλάτι, πιπέρι και
σάλτσα. Τα μαγαζιά που το διέθεταν στεγνό δεν
έβαζαν σάλτσα . Κανένα μα κανένα μαγαζί δεν έβαζε
ΠΑΤΑΤΕΣ ΤΗΓΑΝΙΤΕΣ, ενώ σήμερα όλα τα
καταστήματα βάζουν. Αργότερα εμφανίσθηκε ο γύρος
(ντονέρ) που πολλοί τον προτιμούν και είναι ο
περίφημος πιττόγυρος. Επίσης έχουμε το καλαμάκι
με ψωμί σε όλους τους τύπους, το κεμπάπ με
λουκάνικο, τζουτζούκι, σκεπαστό με δύο πίττες,
[49]
σουβλάκι κοτόπουλο, μπιφτέκι κοτόπουλο, κοτόγυρος

και τα σερβίρουν με…..σως ! Άκου σως! Σαν δεν
ντρεπόμαστε λέω εγώ. Και τώρα έρχεται η
.…χαριστική βολή φίλοι μου: Κεμπάπ
με……καλαμαράκια σε ένα μαγαζί στην ΣΑΛΑΜΙΝΑ,
κεμπάπ λαχανικών (βήγκαν Ελληνιστί), και κεμπάπ
ρεβυθοκεφτέ (φαλάφελ Ελληνιστί). ΕΛΕΟΣ ΡΕΕΕΕ!
Αυτό ξεπερνάει κάθε όριο! Συμπαθάτε με αλλά είμαι
παλαιάς κοπής και παραδοσιακός. Είμαι ο κυρ ΗΛΙΑΣ
και όχι ο ….ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ για να πάρω τα
βουνά τώρα στα 74 μου χρόνια, για να μην βλέπω και
να μην ακούω τις παράξενες αυτές επιλογές! Πέρα
όμως από τα αστεία φίλοι μου, ο καθένας έχει την
επιλογή του εδέσματος.
Η τιμή στο κεμπάπ ήταν 3 δραχμές και η σκέτη

πίττα με σάλτσα 1,50. Στα δύο τρία μαγαζιά που
υπήρχε αίθουσα με τραπεζάκια, το σέρβιραν σε πιάτο
και μερίδα που συμπεριλάμβανε δύο πίττες, τέσσερα
κεμπάπ ή μπιφτέκια, κρεμμύδια, ντομάτες τζατζίκι,
αλάτι, πιπέρι και σάλτσα. Η τιμή του ήταν 10
δραχμές.
ΜΙΚΡΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ:
Το πρώτο κεμπαπτσίδικο μαγαζί στην

ΕΛΛΑΔΑ άνοιξε το 1924 στην ΚΟΚΚΙΝΙΑ και ήταν
το ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΟΝ, αρχές της Οδού 8 (ΤΣΑΛΔΑΡΗ)
στην γέφυρα. Στην συνέχεια άρχισαν να ξεφυτρώνουν
σαν μανιτάρια σε όλη την πόλη. Ήταν ένα φθηνό και
[50]
νόστιμο φαγητό. Ενδεικτικά θα αναφέρω όσα

θυμάμαι: Στην Πλατεία ΚΡΗΝΗΣ ήταν του ΣΤΑΘΗ,
στην παλιά στάση επί της Οδού Οκτώ ένα άλλο, που
δεν θυμάμαι όνομα. Στην Οδό 8 επίσης κατεβαίνοντας
προς τον ΑΗ ΓΙΩΡΓΗ ήταν της κυρά ΦΩΤΕΙΝΗΣ,
παρακάτω του ΡΟΥΜΑΝΟΥ, μετά την ΚΥΔΩΝΙΩΝ
(Π.ΡΑΛΛΗ) επί της Οδού 8 κατεβαίνοντας αριστερά
ήταν του ΑΡΓΥΡΗ, και πάρα κάτω δεξιά του
ΧΡΟΣΤΟΦΟΡΟΥ. Απέναντι από τον κήπο του
ΧΟΝΤΡΟΥ. Επί της ΚΥΔΩΝΙΩΝ και ΓΡΕΒΕΝΩΝ,
άλλο ένα που δεν θυμάμαι όνομα. ΚΥΔΩΝΙΩΝ ΚΑΙ
ΒΥΘΙΝΙΑΣ του ΛΟΡΙΔΑ και ακριβώς δίπλα του
ΠΑΝΑΓΟΥ. Σε όλα τα κεμπαπτσίδικα πλην του
ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΟΥ και του ΡΟΥΜΑΝΟΥ, το κεμπάπ το
σέρβιραν στο χέρι, γιατί τα μαγαζιά ήταν πολύ μικρά
και δεν χωρούσαν τραπεζάκια. Στα μαγαζιά του
ΛΟΡΙΔΑ και του ΠΑΝΑΓΟΥ, λόγω ανταγωνισμού που
ήταν δίπλα δίπλα, υπήρχε πάγκος και έξω έβαζαν
ψηλά σκαμπό και όποιος ήθελε μπορούσε να καθίσει
και να απολαύσει το σουβλάκι του πίνοντας μπύρα,
ούζο, και ρετσίνα «ΚΟΥΡΤΑΚΗ». Ο ΛΟΡΙΔΑΣ το είχε
σκέτο, ενώ ο ΠΑΝΑΓΟΣ με σάλτσα. Αυτό γινόταν και
τον χειμώνα με το κρύο.
Στην γωνία ΚΥΔΩΝΙΩΝ με το ΠΕΡΙΒΟΛΑΚΙ

ήταν το ψητοπωλείο κεμπαπτσίδικο του ΛΕΩΝΙΔΑ,
που είχε και κοκορέτσι. Ήταν το μόνο μαγαζί που
έδινε το κεμπάπ με κοκορέτσι. Τον χειμώνα τα
σέρβιραν στο χέρι. Το καλοκαίρι διέθετε δίπλα αυλή
[51]
στρωμένη με χαλίκι που φωτιζόταν με γιρλάντα. Οι

θαμώνες είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν τα πάντα
στην αυλή. Στην Βασιλέως Παύλου
(ΚΑΡΑΚΟΥΛΟΥΞΗ) και ΚΟΝΔΥΛΗ (7 ΜΑΡΤΗ) ης
ήταν το μαγαζί του ΕΝΤΙ. Τέλος κεμπάπ σερβίριζαν

και τα μπουζουκάδικα των ΚΕΦΑΛΑ και
ΠΕΡΙΒΟΛΑ.
Η παραπάνω φωτογραφία είναι από το πρώτο κεμπαπτσίδικο της

πόλης, το ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΟΝ.
Υπήρχαν και άλλα πολλά μαγαζιά τα οποία δεν

γνωρίζω ή δεν θυμάμαι. Σήμερα το σουβλάκι
συνεχίζει να έχει την τιμητική του. Υπάρχουν πάρα
πολλά καταστήματα στην πόλη μας, σε ευρύχωρες
αίθουσες. Συνεχίζει να είναι σχετικά φθηνό, παρά τις
συνεχείς ανατιμήσεις.
[52]
1.15 ΚΟΥΛΟΥΡΑΣ (ΚΟΥΛΟΥΡΤΖΗΣ)
Ποιος δεν έχει απολαύσει τρώγοντας το

κουλούρι με το μπόλικο σουσάμι. Αξία διαχρονική
που δεν πρόκειται ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΘΕΙ ΠΟΤΕ!
Φυσικά το επάγγελμα του πλανόδιου κουλουρά, δεν
υπάρχει σήμερα, αλλά πάντα θα νοσταλγούμε την
φωνή του να διαλαλεί: ΦΡΕΣΚΑ ΚΟΥΛΟΥΡΙΑΑΑΑ.!
ΦΡΕΣΚΑ ΚΑΙ ΞΕΡΟΨΗΜΕΝΑ ΚΟΥΛΟΥΡΙΑ!
Έχοντας σε μεγάλο πανέρι τακτοποιημένα τα

κουλούρια αφού τοποθετούσε το μαλακό στρογγυλό
μαξιλαράκι στο κεφάλι του, άρχιζε την γύρα του.
Άλλοι είχαν τα κουλούρια σε ταβλά με λουρί που
περνούσε γύρω από τον ώμο τους. Εκτός από τις
[53]
γειτονιές πήγαιναν σε πολυσύχναστα σημεία,

πλατείες και τις ΚΥΡΙΑΚΕΣ έξω από τις εκκλησίες
την ώρα που απέλυαν. Μερικοί κουλουράδες
πουλούσαν και τυρί με το κουλούρι. Το είχαν
τυλιγμένο σε λαδόκολλα το κεφαλοτύρι, κομμένο σε
τρίγωνα κομμάτια.
Αξέχαστος για μένα κουλουράς ήταν ο

"ΟΛΥΜΠΙΑΚΑΡΑΣ". Τις ΚΥΡΙΑΚΕΣ όποτε ο
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ έπαιζε στο ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ, κανόνιζε
με τον φούρναρη, το μεσημέρι να του έχει έτοιμα
φρέσκα κουλούρια τα οποία παραλάμβανε και
πήγαινε στο γήπεδο. Είχε ελευθέρας και έμπαινε
στην εξέδρα των φανατικών. Πριν αρχίσει ο αγώνας,
χλιαρά φώναζε ΚΟΥΛΟΥΡΙΑ!!!! Και είχε μια πολύ
μικρή κατανάλωση. Όταν άρχιζε ο αγώνας, δεν έβγαζε
τσιμουδιά και τον παρακολουθούσε με μεγάλη
αγωνία. Μόλις έβαζε γκολ ο ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ,
πανηγύριζε έξαλλα ΠΕΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟΥΣ
[54]
ΦΙΛΑΘΛΟΥΣ "ΜΟΥΝΤΑΡΙΑ" ΟΛΑ ΤΑ

ΚΟΥΛΟΥΡΙΑ!!!! Στην συνέχεια ο παμπόνηρος, γύριζε
στην εξέδρα και μάζευε τα φράγκα από τους
φιλάθλους, που για να τον αποφύγουν και να δουν τον
αγώνα απερίσπαστοι, του το έδιναν το φράγκο.
Σήμερα αυτό το πλανόδιο επάγγελμα δεν

υπάρχει. Το κουλούρι το προμηθευόμαστε απ’ ευθείας
από τον φούρνο. Μετά τις ένδεκα μάλιστα τα δωρίζει
στους πελάτες για να μην του μείνουν. Το βρίσκουμε
επίσης σε κυλικεία και στα διάφορα καφέ που
φυτρώνουν συνέχεια σε όλες τις συνοικίες και σε
σταθερά σημεία σε καρότσια με γυάλινη βιτρίνα.
1.16 ΚΟΥΜΑΡΑΣ
Είχε σε ένα καλάθι τα κούμαρα, έτοιμα

χωνάκια από εφημερίδες και αρχές του χειμώνα
διάβαινε τις γειτονιές μας πουλώντας την πραμάτεια
[55]
του. ΚΟΥΜΑΡΑ ΝΟΣΤΙΜΑ ΚΟΥΜΑΡΑ ΕΧΩ!!!!
Τα κούμαρα ωριμάζουν τον χειμώνα και

περιμέναμε πως και πως να εμφανισθεί ο «μάστορας»
για να τα απολαύσουμε. Σε κάποια παιδιά δεν
πολυάρεσε η γεύση τους.
Το φυτό αυτό βρίσκεται στο βουνό της

ΠΕΝΤΕΛΗΣ. Έχω πολλά χρόνια να δω και να γευτώ
τα κούμαρα και για να πω την αλήθεια, έχω μεγάλη
επιθυμία να τα γευτώ πάλι.
1.17 ΛΑΧΕΙΟΠΩΛΗΣ
ΛΑΧΕΙΑΑΑΑ!!!! ΕΔΩ ΤΑ ΤΥΧΕΡΑ ΛΑΧΕΙΑ,
[56]
ΛΑΪΚΟ, ΕΘΝΙΚΟ, ΛΑΧΕΙΑΑΑΑΑ!!! Περνούσε από

τις γειτονιές, τις πλατείες, τα καφενεία και γενικά
από όλα τα μαγαζιά πουλώντας τα "τυχερά" λαχεία
του.
Ήταν πάντα καθαρός, περιποιημένος, με την

ρεπούμπλικα τον χειμώνα και το ψάθινο λευκό
καπέλο το καλοκαίρι. Τα λαχεία του, ήταν
τοποθετημένα σωστά στο κοντάρι και περίμεναν τον
αγοραστή. Εδώ φυσικά αναφέρομαι σε συγκεκριμένο
λαχειοπώλη, κιμπάρη και λεβεντόγερο.
Στην γειτονιά μας η νενέ ΚΑΤΙΝΓΚΟ, αγόραζε

το λαχείο, σταυροκοπιότανε και το τοποθετούσε στο
εικονοστάσι, δίπλα στο εικόνισμα της ΠΑΝΑΓΙΑΣ.
ΠΑΝΑΓΙΑ μου κάνε το θαύμα σου έλεγε. Αλλά
δυστυχώς μέχρι τα γεράματά της που έφυγε, ακόμη
περίμενε το θαύμα.
Από τα μέρη μας περνούσε και ένας άλλος που

η αξέχαστη μάννα μου, τον έλεγε κατεργάρη και δεν
καταλάβαινα γιατί. Κάποια στιγμή το κατάλαβα. Μια
μέρα που πηγαίναμε για κάποια δουλειά, πέρασε από
μπροστά μας ο κατεργάρης, ΛΑΧΕΙΑ, ΕΔΩ ΤΑ
ΤΥΧΕΡΑΑΑΑ!!!!!! καθώς μας προσπέρασε του έπεσε
μια τετράδα. Τα έπιασα και πήγα να του φωνάξω, αλλά
η ΕΛΕΝΑΡΑ Η ΣΜΥΡΝΙΑ η μάννα μου, αστραπιαία
μου πήρε τα λαχεία και μου έγνεψε να μην βγάλω
μιλιά. Αυτός κοντοστάθηκε αφού δεν είδε αντίδραση
γύρισε απότομα. Η μάννα μου, του κουνούσε τα
[57]
λαχεία χαμογελώντας. Χωρίς να χάσει χρόνο ο

αθεόφοβος, άρχισε το παραμύθι. Είναι το τυχερό σου
κυρία, μην κλωτσάς την τύχη σου, πάρε αυτήν τυχερή
τετράδα. Ποιος είδε τον θεό και δεν τον φοβήθηκε! Δεν
ντρέπεσαι βρε απατεώνα που πας να γελάσεις τον
κόσμο, πατάς πάνω στην ανάγκη του, κατεργάρη.
Ψιλομαζεύτηκε κόσμος και αυτός έφυγε άρον άρον.
Θυμάμαι και το πρακτορείο λαχείων στην πόλη

μας, του ΣΙΤΑΡΑ, που βρισκόταν στην γωνία
ΚΥΔΩΝΙΩΝ (ΡΑΛΛΗ) και ΟΚΤΩ (ΤΣΑΛΔΑΡΗ).
Ήταν και το πρώτο πρακτορείο ΠΡΟ-ΠΟ. Ο

παιδικός μου φίλος και συμμαθητής ΓΙΑΝΝΗΣ
ΤΟΛΑΚΗΣ, μου θύμισε το τετράστιχο που
κυκλοφορούσε στην γειτονιά: Αν έχεις τύχη διάβαινε
και ριζικό περπάτα κι άμα σου λείπουν και τα δυο,
στου ΣΙΤΑΡΑ σταμάτα. Να είσαι καλά ΓΙΑΝΝΗ
ΜΟΥ.
Αυτό το επάγγελμα υπάρχει και σήμερα. Οι

σημερινές συνθήκες έχουν κάνει την πλειοψηφία του
λαού μας κουμαρτζήδες. Παλιά είχαμε το ΛΑΪΚΟ, το
ΕΘΝΙΚΟ, στο τέλος του χρόνου το ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, τον
ΙΠΠΟΔΡΟΜΟ και αργότερα το ΠΡΟΠΟ. Τώρα,
παντού έχουν φυτρώσει πρακτορεία. Έχουμε και
λέμε, εκτός αυτών που ανέφερα, ΛΟΤΤΟ, ΤΖΟΚΕΡ,
ΠΡΟΤΟ, ΣΤΟΙΧΗΜΑ νόμιμο, ΣΤΟΙΧΗΜΑ
παράνομο, ΞΥΣΤΟ, ΦΡΟΥΤΑΚΙΑ και δεν
συμμαζεύεται. Μεγάλες ουρές μαζεύονται στα
[58]
πρακτορεία, όταν υπάρχει το λεγόμενο "ΤΖΑΚ ΠΟΤ"

που μοιράζει ΜΥΡΙΑ...
1.18 ΠΩΛΗΤΗΣ ΜΑΛΛΙΟΥ ΤΗΣ ΓΡΙΑΣ
Ήταν το αγαπημένο μας γλυκό, μεγάλο σε

μέγεθος και καθώς προσπαθούσαμε να το φάμε, όπου
μας ακουμπούσε κόλλαγε. Πάνω σε καρότσι ήταν
τοποθετημένο το ειδικό μηχάνημα που το
παρασκεύαζε. Έβαζε ο μικροπωλητής μια κουταλιά
ζάχαρη χρωματισμένη ροζ ή κόκκινη στο ειδικό
δοχείο, που θερμαινόμενο περιστρεφόταν πολύ
γρήγορα και η ζάχαρη θερμαινόμενη μετατρεπόταν σε
νήματα τα οποία τυλίγονταν σε καλαμάκι. ΤΗΣ
ΓΡΙΑΣ ΤΟ ΜΑΛΛΙΙΙΙΙΙΙΙ! ΦΩΝΑΖΕ ο μικροπωλητής
κι εμείς μαζευόμασταν και παρατηρούσαμε την "
μαγική εικόνα " πως παρασκευαζόταν. Εκτός από την
γύρα στις γειτονιές, τα βράδια έκαναν πιάτσα στις
πλατείες της πόλης, άναβαν τις λάμπες ΛΟΥΞ, για
άγραν πελατών, μιας και οι πλατείες φωτίζονταν.
[59]
Σήμερα τους συναντάμε σε διάφορα πανηγύρια

σε πόλεις και χωριά την παραμονή εορτών αγίων που
εορτάζουν, στον μεγάλο Εσπερινό.
[60]
1.19 ΜΑΝΑΒΗΣ
Στην σκέψη μου, έρχονται πέντε πρόσωπα:

ΠΡΟΣΩΠΟ 1ο: Περιδιάβαινε τις γειτονιές μας με ένα
σακί στον ώμο, ξυπόλητος χειμωνιάτικα φωνάζοντας:
ΡΟΚΑ, ΓΙΑ ΣΑΛΑΤΑ ΡΟΚΑΑΑ! Αυτός ήταν ο πιο
άπορος από τους άλλους στα δύσκολα εκείνα χρόνια.
Πολλοί έλεγαν ότι μάζευε την ρόκα από το
Νεκροταφείο, γιατί εκεί κύρια φυτρώνει! Αυτό δεν
είναι ακριβές, η ρόκα φυτρώνει σε πάρα πολλά μέρη.
Η σύζυγός μου μαζεύει την υπέροχη ρόκα από
ανοιχτούς χώρους στην ΣΑΛΑΜΙΝΑ.
ΠΡΟΣΩΠΟ 2ο: Ήταν ο μεσαίος μανάβης που διέθετε

γαϊδούρι, άλογο ή μουλάρι που το φόρτωνε με κοφίνια
και στις δυο πλευρές του ζώου, διαλαλώντας την
πραμάτεια του.
ΠΡΟΣΩΠΟ 3ο: Ο άλλος ήταν ο "ΣΑΠΑΚΙΑΣ" που

διέθετε σούστα με γαϊδούρι και είχε περισσότερη
[61]
πραμάτεια από τους άλλους. Μόλις έφτανε στην Οδό

ΘΥΤΕΙΡΩΝ (ΚΑΡΑΟΛΗ), απέναντι διαγώνια από το
σχολείο της ΚΕΛΕΡΗ και δίπλα στο ΙΑ!
ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ, παρκάριζε την σούστα έξω
από την μπακαλοταβένα (ΟΙΝΟΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΟΝ)
του ΚΙΟΣΠΕ, για να πιει το κατρούτσο ή την μισή με
ή χωρίς μεζέ. Έβγαινε "άρχοντας", παραπατώντας και
εκεί μπαίναμε στο παιχνίδι εμείς πιτσιρικάδες τότε,
φωνάζοντας: ΕΡΧΕΤΑΙ Ο ΣΑΠΑΚΙΑΣ, ΕΡΧΕΤΑΙ Ο
ΣΑΠΑΚΙΑΣ και αυτός μας κυνηγούσε τρικλίζοντας.
Η αξέχαστη μητέρα μου, αρκετές φορές με
"χειροτονούσε" και με έβαζε τιμωρία για αυτήν την
πράξη μου.
ΠΡΟΣΩΠΟ 4ο: Είχε περασμένες στους ώμους του

πολλές πλεξούδες σκόρδα ο πολύτεκνος γείτονας που
έμενε κοντά στον κήπο. Για να βγάλει το μεροκάματο
είχε επιστρατεύσει γιους και κόρες που έβγαιναν
στην γύρα. Γενικά τους αποκαλούσαμε (όχι
υποτιμητικά) σκορδάδες.
ΠΡΟΣΩΠΟ 5ο: Είχε ένα ποδήλατο τρίτροχο, ειδική

κατασκευή και κάθε αυγή πήγαινε στα ΚΑΛΥΒΙΑ
ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ, το φόρτωνε με τα ξακουστά
αγγούρια και έφτανε στην πόλη μας να τα πουλήσει.
Ήταν τσαχπίνης και αλητάκος όλο υπονοούμενα.
Διάλεγε το πιο μεγάλο αγγούρι το σήκωνε ψηλά, το
κουνούσε φωνάζοντας: ΤΟ ΑΓΓΟΥΡΙ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ
ΜΑΥΡΟΟΟΟ, ΜΑΥΡΟ ΚΑΙ ΤΡΑΓΑΝΟ, ΕΛΑΤΕ
ΝΟΙΚΟΚΥΡΑΔΕΣ ΝΑ ΤΟ ΔΟΚΙΜΑΣΕΤΕ ΚΑΙ ΔΕΝ
[62]
ΘΑ ΜΕΤΑΝΟΙΩΣΕΤΕΕΕΕΕ!!! ΤΟ ΑΓΓΟΥΡΙ ΜΟΥ

ΕΙΝΑΙ ΜΑΥΡΟΟΟ!!!
Εμείς οι πιτσιρικαρία άλλο που δεν θέλαμε, με

φωνές φωνάζαμε για το αγγούρι του γελώντας.
Το παρακάτω περιστατικό που θα σας αναφέρω,

είναι από μαρτυρία του συμμαθητή μου από το
Νυχτερινό Γυμνάσιο ΒΑΣΙΛΗ ΣΠΑΝΟΠΟΥΛΟΥ,
που ήταν παρών: Που λες ΛΙΑΚΟ, ο αγγουράς κάνει
μια στάση στην οδό ΟΚΤΩ, απέναντι από τον ΑΗ
ΝΙΚΟΛΑ και έξω από τον φούρνο του ΝΤΟΥΡΑ και
αρχίζει να φωνάζει την πραμάτεια του. Εκείνη την
ώρα βγαίνει ο παπάς από την εκκλησία. Όχι ρε
γαμώτο λέει, γυρίζει πλάγια και κάνει την
«συνηθισμένη» κίνηση «ξύνοντάς» τα. Ο παπάς τον
παίρνει χαμπάρι, κατεβαίνει γρήγορα τα σκαλιά και
χαμογελώντας του λέει χαμηλόφωνα: Ξύστα μαλάκα,
ξύστα μέχρι να τα γδάρεις, να τα ματώσεις και να μην
ξαναπηδήξεις ποτέ στην ζωή σου!
Σήμερα το επάγγελμα του πλανόδιου μανάβη

έχει εξελιχθεί. Το εμπόρευμα είναι φορτωμένο σε
φορτηγάκι και δεν χρειάζεται ο μανάβης να
ξελαρυγγιάζεται, υπάρχει μικροφωνική και το CD
αναφέρει τα προϊόντα και στο ενδιάμεσο παίζουν τα
λαϊκά τραγούδια.
[63]
1.20 ΜΕΝΤΑΣ
Η αγαπημένη μου παιδική φίλη και

συμμαθήτρια στο Δημοτικό ΟΛΓΑ ΝΑΣΤΑΣΑΤΟΥ -
ΦΛΕΣΟΥΡΑ, μου θύμισε τον ΜΕΝΤΑ και αμέσως η
μνήμη μου με πήγε στις επισκέψεις που κάναμε με
τους γονείς μου και την γιαγιά μου ΜΑΡΙΑ, στο σπίτι
του θείου ΝΙΚΟΥ, που έμενε στα Γερμανικά στην οδό
ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, κοντά στην ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΡΗΝΗΣ (
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΣΣΑΣ ΜΑΝΝΑΣ). Ανυπομονούσαμε
πότε η γιαγιά θα μας πάει βόλτα με τον αδελφό μου
και την ξαδέλφη μου στην πλατεία να παίξουμε και
μετά να μας πάρει την μέντα, αεριούχο ποτό.
Στην πλατεία ήταν μόνιμα ο ΜΕΝΤΑΣ και

πουλούσε μέντα, βυσσινάδα, μπιράλ και μαστίχα.
Εμείς τον λέγαμε ΜΕΝΤΑ γιατί μας άρεσε πολύ η
μέντα. Στο καρότσι του είχε μπουκάλια με σιρόπι
μέντα, βυσσινάδα, μπιράλ και μαστίχα. Έβαζε σε
[64]
γυάλινα ποτήρια σιρόπι και στην συνέχεια με ένα

μηχάνημα έβαζε ανθρακικό που έκανε αφρό. Το
πίναμε με μεγάλη ευχαρίστηση. Ακόμη μέχρι και
σήμερα έχω στην μνήμη μου την υπέροχη γεύση της
μέντας. Από ότι θυμάμαι είχε και ένα κουβά με νερό
και σφουγγάρι για να πλένει τα ποτήρια.
[65]
Μια φορά που μας πήγε ο πατέρας μου,

παρήγγειλε για τον εαυτό του μαστίχα. Ζήλεψα και
ζήτησα κι εγώ μαστίχα. Ο ΜΕΝΤΑΣ έβαλε τα γέλια.
Ο πατέρας μου μου εξήγησε ότι η μαστίχα είναι μόνο
για τους μεγάλους. Περιείχε αλκοόλ. Εμένα μου
κόλλησε και ήθελα οπωσδήποτε να δοκιμάσω. Βρήκα
την ευκαιρία για αυτό, όταν μια μέρα που είμασταν
στην πλατεία με την γιαγιά τον αδελφό και την
ξαδέλφη μου. Αυτές κάθισαν στο παγκάκι, η γιαγιά
μου έδωσε χρήματα για να πάρω 3 ποτά. Πήγα με τον
αδελφό μου και παρήγγειλα μια μέντα, μια βυσσινάδα
για την ξαδέλφη και μια μαστίχα! Ο ΜΕΝΤΑΣ με
ρώτησε για ποιον είναι η μαστίχα και του απάντησα
αδιάφορα, για τον πατέρα μου. Ο αδελφός μου με
λοξοκοίταξε αλλά δεν μίλησε. Μας τα έδωσε, πλήρωσα
και στα γρήγορα πήγα παράμερα και κατέβασα
μονορούφι και καντηλάτα την μαστίχα. Ήταν κάτι το
πρωτόγνωρο! Ο ουρανίσκος μου αρωματίσθηκε από
την γεύση της μαστίχας και ένοιωθα μια όμορφη
ζέστη να διαρρέει τα μέσα μου. Σε λίγο ένοιωσα μια
γλυκιά ζάλη να με πιάνει και κάθισα στο παγκάκι.
Χαμογελούσα και όταν πήγα να μιλήσω τσέβδιζα. Η
γιαγιά κατάλαβε τι είχε γίνει με άρπαξε μου είπε
αλλοίμονό σου τώρα να δεις τι θα γίνει με την μάννα
σου και αγριοκοίταξε τον αδελφό μου που δεν με
κάρφωσε. Από ότι θυμάμαι η μάννα μου η ΕΛΕΝΑΡΑ
η ΣΜΥΡΝΙΑ με «χειροτόνησε» δεόντως. Η φιλοσοφία
της για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών
συμπυκνώνονταν σε δυο φράσεις που έλεγε με
[66]
στόμφο: «Όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος» και

«τιμωρείτε τους άτακτους ίνα μην αποθρασύνονται»!
Όταν συνήλθα, ο αξέχαστος αδελφός μου, μου

είπε ότι όταν η γιαγιά μας πήγαινε άρον άρον στο
σπίτι του θείου, εγώ τραγουδούσα το αγαπημένο μου
τραγούδι «ένα καράβι από τον Περαία», μεγάλη
επιτυχία της εποχής. Δεν θυμόμουν τίποτα.
ΟΛΓΑ μου να είσαι καλά, πάντα ζωηρή,

αεικίνητη και ΜΑΧΙΜΗ που με έκανες να θυμηθώ
ένα από τα………. ανδραγαθήματά μου!!!
1.21 ΜΠΟΥΓΑΤΣΑΣ – ΤΥΡΟΠΙΤΤΑΣ
ΜΠΟΥΓΑΤΣΑ ΚΑΙ ΤΥΡΟΠΙΤΤΑ

ΕΧΩΩΩΩΩ!!! Ήταν ένας γεροντάκος που σέρνοντας
ένα καρότσι είχε δυο ταψιά σκεπασμένα με γυάλινα
καπάκια που πουλούσε τυρόπιττες και μπουγάτσες.
Ίσως είναι ο μόνος που πουλούσε και μπουγάτσα και
τυρόπιττα.
Η λέξη όμως μπουγάτσα μου θυμίζει έντονα

τον ΠΑΡΑΣΧΟ τον ΣΜΥΡΝΙΟ, που ο ίδιος έφτιαχνε
την υπέροχη μπουγάτσα του σε δυο τύπους, με κρέμα
και μόνο με φύλλο.
[67]
Είχε σταθερό στέκι στην πλατεία του ΑΗ

ΝΙΚΟΛΑ, στην αφετηρία των λεωφορείων Νο 69
ΑΘΗΝΑΙ - ΝΙΚΑΙΑ. Σχολαστικά καθαρός, με την "
ιατρική" του μπλούζα, το πεντακάθαρο θερμαινόμενο
καροτσάκι, στην βιτρίνα του έβλεπες καθαρά εκτός
από τις μπουγάτσες, την μικρή ζυγαριά με τα δράμια,
τις λαδόκολλες κομμένες ομοιόμορφα, την ζάχαρη,
την κανέλα και το μπαλταδάκι που τεμάχιζε την
μπουγάτσα με τόση μαεστρία. Το ωράριό του ήταν
ανάποδο. Ξεκινούσε το βράδυ και τελείωνε περίπου
κάθε ξημέρωμα. Πάντα ξεπουλούσε! Ήταν η πιο
καλύτερη μπουγάτσα που έχω γευτεί και που μου
έφερνε πολλά βράδια ο πατέρας μου. Πελάτες του
ήταν οι μανάβηδες που με τις σούστες και τα
γαϊδουράκια τους πήγαιναν στην λαχαναγορά, οι
χασάπηδες, οι ταξιτζήδες που είχαν νυχτερινή βάρδια
και η πιάτσα τους ήταν στην κάτω πλευρά της
[68]
πλατείας στην οδό ΕΦΕΣΣΟΥ, άλλοι επαγγελματίες

που η απασχόλησή τους ήταν νυχτερινή. Όταν το
ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ του ΓΚΟΥΛΙΣΤΑΝΗ, ΓΡΕΒΕΝΩΝ
και ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΑΥΛΟΥ (ΚΑΡΑΚΟΥΛΟΥΞΗ)
διανυκτέρευε, παρά την έκτακτη ανάγκη που
αντιμετώπιζαν οι πελάτες του, "γλύκαιναν" τον πόνο
τους με λίγη μπουγάτσα. Κι ερχόμαστε τέλος στους
γλεντζέδες, τους ξενύχτηδες. Πρώτα κατέφταναν οι
θαμώνες της ταβέρνας του ΚΟΤΤΑΚΗ, που ήταν
δίπλα στο ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ. Πολύ αργότερα κατέφταναν
οι ξενύχτηδες από τα μπουζουκάδικα του ΚΕΦΑΛΑ
και του ΠΕΡΙΒΟΛΑ. Όπως καταλαβαίνετε κάθε
ξημέρωμα ξεπουλούσε.
Οι γλεντζέδες είχαν και εναλλακτική λύση:

Πήγαιναν για ΠΑΤΣΑ, στο ΜΑΓΕΙΡΕΙΟ του
ΣΤΡΑΤΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, που εάν θυμάμαι καλά, τότε
ήταν ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΔΩΝ ΚΥΡΙΩΝ, μεταξύ των οδών
ΒΟΣΠΟΡΟΥ και ΒΥΘΙΝΙΑΣ.
Μερικά χρόνια αργότερα, στην εφηβεία μας, τα

σαββατόβραδα μόλις τέλειωναν αργά τα πάρτι που
πηγαίναμε, κατεβαίναμε ποδαράτοι από τον ΑΗ
ΓΙΩΡΓΗ στον ΑΗ ΝΙΚΟΛΑ, για να αγοράσουμε
μπουγάτσα ρεφενέ, μιας και υπήρχε στενότητα
χρήματος. Καθόμασταν στο παγκάκι της πλατείας
χειμώνα καλοκαίρι και την απολαμβάναμε.
ΥΓ: Οι λεπτομέρειες που σας αναφέρω, μου τις έχει

αφηγηθεί ο αξέχαστος πατέρας μου, που ήταν πολύ
[69]
καλοί φίλοι με τον ΠΑΡΑΣΧΟ.
1.22 ΝΕΡΟΥΛΑΣ
Ένα μεγάλο βαρέλι ήταν τοποθετημένο σε

κατασκευή, πάνω στο κάρο, η κάνουλα τοποθετημένη
στην κατάλληλη θέση και με το άλογο γυρνούσε στους
δρόμους διαλαλώντας: ΝΕΡΟΥΛΑΣ, Ο ΝΕΡΟΥΛΑΑΣ!
Από την γειτονιά μας δεν περνούσε, γιατί

είχαμε το "προνόμιο" στην γωνία των Οδών
ΜΑΙΝΕΜΕΝΗΣ και ΙΚΟΝΙΟΥ να υπάρχει βρύση. Ο
ΜΠΑΡΜΠΑΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ, ήταν υπεύθυνος για
την διανομή του νερού. Ο ντενεκές στοίχιζε μια
δεκάρα ή μια εικοσάρα δεν θυμάμαι καλά ( 0,10 ή 0,20
λεπτά της δραχμής). Μάζευε τις δεκάρες για να
πληρώσει την ΟΥΛΕΝ ( ξένη εταιρεία που είχε
αναλάβει την υδροδότηση) και να του μείνει κάποιο
χαρτζιλίκι. Είχε το κλειδί και έκλεινε την βρύση το
[70]
μεσημέρι και το βράδυ.
Ο νοικοκύρης κάθε σπιτιού έκανε μια

τροποποίηση στον τενεκέ για να γίνεται πιο εύκολη η
μεταφορά του νερού από τις νοικοκυρές. Διάλεγε ένα
ξύλο χοντρό και γερό, μετρώντας το έκοβε με πριόνι
στο μέγεθος του ντενεκέ, για να μπαίνει εφαρμοστά
στο πάνω μέρος και με πρόκες το κάρφωνε.
Οι νοικοκυρές υπολόγιζαν κάθε μέρα για το

πόσους ντενεκέδες θα χρειασθούν. Νερό για το
μουσλούκι (νιπτηράκι), για το φαγητό, την λάτρα, την
χύτρα, την παγωνιέρα, την χρεία κλπ. Πάντα όμως
κανόνιζαν να ποτίζουν τους βασιλικούς και τα
τζιράνια που ήταν σε βαμμένους γκαζοτενεκέδες. Τις
ημέρες που είχαν μπουγάδα και μπανιάρισμα
προμηθεύονταν περισσότερο. Θυμάμαι τα μεγάλα
καζάνια που ζέσταιναν το νερό, καίγοντας ξύλα.
Μεγάλο πρόβλημα ήταν το κουβάλημα. Για όσες
έμεναν στα ισόγεια των προσφυγικών πολυκατοικιών,
ήταν ευκολότερα τα πράγματα. Τι να πουν οι
νοικοκυρές που έμεναν στα επάνω σπίτια και έπρεπε
να ανεβαίνουν τέσσερα σκαλιά στο κεφαλόσκαλο και
άλλα δέκα τέσσερα για φτάσουν στο σπίτι;
Κλείνοντας, μου ήλθε στην σκέψη η

γειτόνισσα η νενέ ΚΑΤΙΝΓΚΟ, που τα ήλεγε με την
φιλενάδα τσι από την ΣΜΥΡΝΗ, την ΖΑΜΠΕΤΑ:
Μαρή ΖΑΜΠΕΤΑ, όπως γλέπεις, ούλες και ούλοι εδώ
μοσκοβολούνε πάστρα, τα ρούχα τους καλοσιδερωμένα
[71]
με λεβάντα, τα σπίτια ολοκάθαρα, εμείς ούλες και

ούλοι, δεν είμαστε σαν τσι γλύτσιδοι τσι
παλιολλαδίτσιδοι!
1.23 ΠΑΓΟΠΩΛΗΣ
Ένα ακόμη επάγγελμα πλανόδιου που σήμερα

έχει εξαφανισθεί. Στην καρότσα με το άλογο φόρτωνε
τις κολόνες με τον πάγο και εφοδιασμένος με όλα τα
απαραίτητα εργαλεία, γάντια λαστιχένια που έφταναν
μέχρι τους αγκώνες, μπαλτά οδοντωτό για να κόβει
τον πάγο και τον παράξενο γάντζο για να μαγκώνει
τον πάγο για να τον παραδώσει στην νοικοκυρά. Με
μαεστρία έκοβε την κολόνα τον πάγο με τον μπαλτά
σε μισή κολόνα, τέταρτο ή όγδοο, υπολογίζοντας με το
μάτι για το κάθε μέγεθος. Τότε τα ψυγεία τα λέγαμε
παγωνιέρες και το νερό τους το καλοκαίρι ήταν πάντα
κρύσταλλο, μπούζι.
Ιδιαίτερα σήμερα θέλω να αναφερθώ στον
[72]
παγοπώλη της γειτονιάς μου, που μου τον θύμισε η

παιδική αγαπημένη μου φίλη ΗΛΕΚΤΡΑ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ. Ήταν ήρωας του Αλβανικού
πολέμου και είχε χάσει και τα δυο του πόδια. Ωστόσο
αξιοπρεπής, κάθε μέρα με την γυναίκα του και τον γιο
του γύριζαν στις γειτονιές της πόλης μας πουλώντας
πάγο. Δουλευταράς πάλευε με τους δικούς του
ανθρώπους για να επιβιώσει. Στην ΝΕΑΠΟΛΗ ήταν
και ο κυρ ΒΑΣΙΛΗΣ που με την σούστα και το άλογό
του πούλαγε πάγο οργώνοντας όλη την πόλη.
Αυτές οι δύσκολες εποχές έχουν παρέλθει,

αλλά στην μνήμη μου είναι έντονα χαραγμένα με
ανεξίτηλα χρώματα, ο ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ, Η ΑΓΑΠΗ
ΚΑΙ Η ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΓΕΙΤΟΝΩΝ,
κάτι που σήμερα δυστυχώς έχει εξαλειφθεί.
«Εξελιχθήκαμε» μεν, αλλά - πάντα υπάρχει ένα αλλά
- χάσαμε την ανθρωπιά μας ΡΕΕΕΕΕΕΕΕΕΕ!!!
[73]
1.24 ΠΑΓΩΤΑΤΖΗΣ (ΝΤΟΥΝΤΟΥΡΜΑΤΖΗΣ)
Το καλοκαίρι γυρνούσε στις γειτονιές μας ο

παγωτατζής για να μας δροσίσει. Είχε παγωτό σε
μικρό χωνάκι ή βαρκούλα που ήταν ακριβότερη. Η
βαρκούλα ήταν μερακλίδικη γιατί ο παγωτατζής
έβαζε πάνω από το παγωτό και 2 μικρά χωνάκια σαν
φουγάρα. Ήταν μεγάλη η χαρά μας να το τρώμε.
Χαρακτηριστικός τύπος ήταν ο ΣΤΕΛΛΑΚΗΣ,

που πουλούσε παγωτά. Λευκή φανέλα μακό, λευκό
σορτσάκι λευκό πηλήκιο και λευκά ΕΛΒΙΕΛΑ.
Φωνή καμπάνα που σερβίριζε εμάς τους πιτσιρικάδες
τραγουδώντας: Καλώς το αγοράκι, που το λένε
Δημητράκη, που ήλθε στον ΣΤΕΛΛΑΚΗ, να πάρει
παγωτάκι.
[74]
1.24.1 ΜΗΛΑΡΑΚΙΑ
Ο ΣΤΕΛΛΑΚΗΣ τον χειμώνα, πουλούσε

μηλαράκια και κοκοράκια. Τα μηλαράκια ήταν
φιρίκια καρφωμένα σε ξυλάκι, καλυμμένα με κόκκινη
καραμέλα. Τα κοκοράκια ήταν γλειφιτζούρια
κόκκινα, σε σχήμα κοκοράκι. ΜΠΟΜΠΕΣ
ΜΗΛΑΡΑΚΙΑ ΜΠΟΜΠΕΕΕΕΕΣ, ΕΝΑ ΦΡΑΓΚΟ
ΔΥΟ ΚΟΚΟΡΑΚΙΑΑΑΑΑ!!!! Το τραγουδάκι που
έλεγε με την δυνατή φωνή του, ήταν τροποποιημένο:
Ρωτούσε το αγοράκι ή κοριτσάκι ποιο είναι το όνομά
του και άρχιζε, ΚΑΛΩΣ ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΑΚΙ ΠΟΥ ΤΟ
ΛΕΝΕ ΚΑΤΙΝΑΚΙ, ΠΟΥ ΗΛΘΕ ΣΤΟΝ ΣΤΕΛΛΑΚΗ
ΝΑ ΠΑΡΕΙ ΜΗΛΑΡΑΚΙ (ΚΟΚΟΡΑΚΙ).
[75]
Τον ΣΤΕΛΛΑΚΗ τον αντάμωσα έφηβος πια,

στις αρχές της χούντας, αρχηγό στους άλκιμους,
οργάνωση νέων, που δημιούργησε η χούντα. Ένοιωσα
πολύ άσχημα, κάτι έσπασε μέσα μου για αυτόν.
1.25 ΣΑΛΕΠΙΤΖΗΣ
Γύριζε στους δρόμους φορτωμένος με την

ορειχάλκινη μεγάλη κανάτα, μέσα στον χειμώνα και
επειδή νωρίς σκοτείνιαζε είχε και λάμπα θυέλλης.
Φώναζε λοιπόν: ΣΑΛΕΠΙ, ΣΑΛΕΠΙ, ΣΕ ΒΛΕΠΕΙ, ΣΕ
ΒΛΕΠΕΙ!!!! Κι εμείς πιτσιρικάδες τα καλόπαιδα
φωνάζαμε: ΜΗΝ ΠΑΡΕΙΣ ΣΑΛΕΠΙ ΝΑ ΜΗΝ ΣΕ
ΒΛΕΠΕΙ, ΝΑ ΜΗΝ ΣΕ ΒΛΕΠΕΙ!!! Εκείνος μας
αγριοκοίταζε.
[76]
Κάποιο χειμωνιάτικο απόγευμα που ήμουν με

τον αξέχαστο πατέρα μου, ανταμωθήκαμε μαζί του.
Λέει ο πατέρας μου έλα να πάρουμε σαλέπι να
ζεστάνουμε τα μέσα μας. Εγώ δεν είχα δοκιμάσει ποτέ.
Πλησιάσαμε, εκείνος με γνώρισε και μου έριξε μια
πλάγια άγρια ματιά. Φοβήθηκα μήπως πει τίποτα
στον πατέρα μου. Ευτυχώς δεν είπε. Πήραμε το
σαλέπι και το δοκίμασα για πρώτη φορά. Μου άρεσε
υπερβολικά αυτό το παχύρευστο υγρό που
μοσχομύριζε με την κανέλλα που είχε από πάνω,
καυτό καυτό. Από τότε απέφευγα να πάρω μέρος σε
αυτήν την πλάκα που του κάναμε.
[77]
1.26 ΣΚΟΥΠΑΣ
Στην πόλη μας βασικό ρόλο στους κατοίκους

της έπαιζε η καθαριότητα. Οι συνθήκες ήταν
δύσκολες. Οι αυλές και οι χωματόδρομοι έφερναν
σκόνη και οι νοικοκυρές, παστρικές τις έλεγαν
περιφρονητικά, πάντα φρόντιζαν όλα να λάμπουν.
Βασικό ρόλο για τον καθαρισμό έπαιζαν οι σκούπες.
Ήταν ψάθινες από ένα ειδικό χόρτο, το σκουπόχορτο,
κατάλληλο για την σάρωση. Τις σκούπες τις
προμηθεύονταν από τον πλανόδιο μικροπωλητή, τον
σκουπά. Ήταν πεζός, φορτωμένος με τις σκούπες του.
Στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν ο ίδιος που τις
κατασκεύαζε στο εργαστήριό του και τις πουλούσε.
Αυτές έβγαιναν σε τρία μεγέθη.
[78]
Το μεγάλο, που ήταν με κοντάρι και το

χρησιμοποιούσαν κύρια οι μαγαζάτορες, το κανονικό
χωρίς κοντάρι και ήταν για οικιακή χρήση και το
μικρό που ήταν για καθαρισμό μικρών επιφανειών.
Αυτό το επάγγελμα σήμερα έχει εξαφανισθεί

μια και η ψάθινη σκούπα έχει αντικατασταθεί από
την ηλεκτρική και από άλλες σκούπες με πλαστική
σύνθεση που είναι πια βιομηχανοποιημένες.
[79]
1.27 ΣΤΡΑΓΑΛΑΤΖΗΣ
Ένα καρότσι που από κάτω έπαιρνε κάρβουνα

και η κάπνα τους έβγαινε από ένα μικρό φουγάρο,
ήταν ο χώρος που ο στραγαλατζής τοποθετούσε το
εμπόρευμά του. Τα κάρβουνα διατηρούσαν τους
ξηρούς καρπούς ζεστούς και μύριζαν ωραία. Εκεί σε
αυτόν τον μικρό χώρο έβλεπες φυστίκια, πασαπέμπο,
στραγάλια απλά και αφράτα, φουντούκια, αμύγδαλα
κά. Το μεγαλύτερο μέρος το έπιαναν οι λιόσποροι, ο
πασατέμπος και τα στραγάλια γιατί ήταν τα
φθηνότερα . Υπήρχαν φυσικά και τα χωνάκια από
εφημερίδα για να βάζουν μέσα τους ξηρούς καρπούς.
Οι ξηροί καρποί είχαν μεγάλη κατανάλωση. Τα
[80]
απογεύματα έβλεπες στις γειτονιές, μετά τον καφέ οι

νοικοκυρές να τρώνε τους μπατιρόσπορους.
Έντονα θυμάμαι τα απογεύματα του

Σαββατοκύριακου, στην οδό ΟΚΤΩ που γινόταν το
νυφοπάζαρο, παρέες να ανεβοκατεβαίνουν με το
χωνάκι στο ένα χέρι, τρώγοντας ξηρούς καρπούς που
προμηθεύονταν από το καρότσι που μόνιμα στάθμευε
στην πλατεία του ΑΗ ΝΙΚΟΛΑ.
Μικροπωλητές που έμειναν στην μνήμη μου

είναι κύρια δύο. Ο ένας γυρνούσε στις γειτονιές
φωνάζοντας ΚΑΙΝΕ! ΚΑΙΝΕΕΕΕΕ! Ο άλλος πιο
τσαχπίνης, φώναζε Ο ΤΣΑΚΑΤΣΟΥΚΑΣ Ο
ΧΑΣΟΜΕΡΗΗΗΗΗΣ! Μάλιστα πολλοί τον
[81]
προτιμούσαν γιατί όταν παράγγελνες λιόσπορους ή

στραγάλια, αυτός έβαζε πρώτα στο χωνί 2 φουντούκια
ή 2 αμύγδαλα σαν «δόλωμα».
Υπήρχαν και στραγαλατζήδες, με ένα καλάθι

που είχαν μόνο αμύγδαλα, φουντούκια ή φιστίκια και
γύριζαν κύρια στα καφενεία. Αυτοί ήταν οι λεγόμενοι
κουμαρτζήδες, που έπαιζαν με τους θαμώνες του
καφενείου ΜΟΝΑ-ΖΥΓΑ.
Η φωτογραφία είναι από την κινηματογραφική ταινία του

1956, η ΚΑΦΕΤΖΟΥ, με τους αξέχαστους ΓΕΩΡΓΙΑ
ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ, ΜΙΜΗ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟ, ΣΜΑΡΟΥΛΑ ΓΙΟΥΛΗ,
ΒΑΣΙΛΗ ΑΥΛΩΝΙΤΗ, ΝΙΚΟ ΦΕΡΜΑ και άλλους. Σε αυτήν τη
σκηνή, εμφανίζεται ο ΦΕΡΜΑΣ πουλώντας φιστίκια, που θέλει να
παίξει και ΜΟΝΑ ΖΥΓΑ με τον ΦΩΤΟΠΟΥΛΟ.
Υπήρχαν και μικρά μαγαζιά, που πουλούσαν

ξηρούς καρπούς. Από ότι θυμάμαι, στην ΟΔΟ
ΚΥΔΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΟΚΤΩ (ΡΑΛΛΗ ΚΑΙ ΤΣΑΛΔΑΡΗ),
ήταν το περιπτεράκι του ΜΠΕΛΑΜΗ. Είχε μεγάλη
[82]
κατανάλωση ξηρών καρπών τα Σαββατοκύριακα λόγω

νυφοπάζαρου. Ο ΜΠΕΛΑΜΗΣ είχε υπέροχες επίσης
τουλούμπες, κουρκουμπίνια, κορνέ και σάμαλι.
Δυο ακόμη μαγαζιά υπήρχαν στην ΚΟΝΔΥΛΗ

(7η ΜΑΡΤΗ), το ένα δίπλα στον κινηματογράφο
ΑΛΦΑ και το άλλο δίπλα στον κινηματογράφο
ΑΛΚΑΖΑΡ. Αυτό το μαγαζί δίπλα στο ΑΛΚΑΖΑΡ
θυμάμαι είχε μεγαλύτερη ποικιλία ξηρών καρπών,
όπως χουρμάδες, δαμάσκηνα και καρύδες! Υπήρχαν
και άλλα μαγαζιά που δεν τα θυμάμαι.
Στην δεύτερη φωτογραφία του κεφαλαίου είναι

ο ΣΕΡΚΟΣ, ο Αρμένης που πριν μετατρέψει το
καρότσι του σε κεμπαπτσίδικο, πουλούσε ξηρούς
καρπούς και με παρότρυνση του χασάπη του επειδή
έφτιαχνε καλά κεμπάπ το γύρισε. Την φωτογραφία
μου την παραχώρησε ο γιος του ΑΒΕΔΙΣ ΧΑΝΙΚΙΑΝ
τον οποίον ευχαριστώ.
[83]
1.28 ΣΦΟΥΓΓΑΡΑΣ
Πλανόδιος μικροπωλητής, πεζός φορτωμένος

με τα σφουγγάρια διαφόρων μεγεθών, περνούσε από
τις γειτονιές μας. Τα σφουγγάρια ήταν απαραίτητα
για την καθαριότητα. Οι περισσότεροι σφουγγαράδες
κατάγονταν από την ΚΑΛΥΜΝΟ. Το επάγγελμα αυτό
έχει σήμερα εξαφανισθεί. Τα γνήσια σφουγγάρια
έχουν αντικατασταθεί από τα πλαστικά που
πουλιούνται πάμφθηνα. Υπάρχουν και τα φυσικά
σφουγγάρια στο εμπόριο που μπορεί να προμηθευτεί
ο καθένας σε σχετικά ακριβή τιμή.
[84]
1.29 ΤΖΙΤΖΙΦΑΣ
Σε ένα καλάθι είχε μέσα τα τζίτζιφα μαζί με τα

χωνάκια από εφημερίδες και περνούσε από τις
γειτονιές μας. Σε εμάς τα παιδιά, μας άρεσαν και
περιμέναμε αρχές του καλοκαιριού να εμφανισθεί ο
τζιτζιφάς. Μόλις ξεφλουδίζαμε τα φλούδια από μέσα ο
βελούδινος κίτρινος καρπός ήταν γλύκισμα. Μόλις
πλησίαζε ένα παιδί τον ρωτούσε το όνομά του και του
έλεγε χαμογελώντας, πες μου Νικολάκη γρήγορα
γρήγορα την λέξη, ΤΖΙΤΖΙΦΟΚΟΥΚΟΥΤΣΟ! Εκείνος
προσπαθούσε να το πει, μπερδευότανε και τελικά το
κατάφερνε κι εμείς η πιτσιρικαρία γελώντας
φωνάζαμε ΤΖΙΤΖΙΦΟΚΟΥΚΟΥΤΣΟ
ΤΖΙΤΖΙΦΟΚΟΥΚΟΥΤΣΟΟΟΟ! Εκείνος γελούσε
καλοκάγαθα και συνέχιζε την περιοδεία του.
Αυτό το παιχνιδάκι το δοκίμασα και στα

εγγόνια μου, μόλις λυνόταν η γλώσσα τους πριν πάνε
[85]
στα νήπια . Το τι γέλιο έπεφτε δεν λέγεται. Ακόμη

μέχρι και σήμερα η εγγονούλα μου η ΦΩΤΕΙΝΗ που
πάει στην Τρίτη Δημοτικού, μόλις επικοινωνούμε με
ΟΛΛΑΝΔΙΑ μέσω SKYPE μου φωνάζει παππού,
παππού ΤΖΙΤΖΙΦΟΚΟΥΚΟΥΤΣΟ!
Το τζιτζιφοκούκουτσο, επίσης οι παλιές

ΣΜΥΡΝΙΕΣ το είχαν για γούρι και για το μάτι. Το
έβαζαν στις τσέπες των σακακιών των πουκαμίσων,
των γυναικείων και παιδικών γενικά ρούχων.
1.30 ΤΥΡΟΠΙΤΤΑΣ
Το διασκευασμένο μεταλλικό παραλληλόγραμμο

κιβώτιο με βιτρίνα και την χειρολαβή, περιείχε
τυρόπιττες. Στο κάτω μέρος, υπήρχε συρταράκι που
τοποθετούσε αναμμένα κάρβουνα μικρού μεγέθους
για να διατηρούνται οι τυρόπιττες ζεστές. Κομμάτια
λαδόκολλας τετραγωνισμένα για την παράδοση της
τυρόπιτας και μια τσιμπίδα να την πιάνει για να μην
καίγεται. Γυρνούσε λοιπόν διαλαλώντας:
ΤΥΡΟΠΙΤΤΑΑΑΑΣ, ΕΔΩ ΦΡΕΣΚΕΣ ΚΑΙ ΖΕΣΤΕΣ
ΤΥΡΟΠΙΤΤΕΣ, ΤΥΡΟΠΙΤΕΕΕΕΕΣ! Πολλοί από τους
τυροπιττάδες σύχναζαν σε πλατείες, στον κήπο, έξω
από το ΓΥΜΝΑΣΙΟ κύρια τα πρωινά κλπ. Είχαν
υπέροχη γεύση και πραγματικά ήταν σχεδόν καυτές.
[86]
Συνειρμικά πάει το μυαλό μου, σε ένα υπέροχο

και σεμνό άνθρωπο. Μαθητής Γυμνασίου,
μεγαλύτερος από μένα, από πολύ φτωχή οικογένεια,
πουλούσε τυρόπιττες. Ήταν πρώτος μαθητής και κάθε
χρόνο έπαιρνε έπαινο. Είχε μια υπέροχη βελούδινη
φωνή και έπαιζε κιθάρα. Στην τελευταία τάξη του
ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ πήγε στα ταλέντα του ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ,
που τον κατέπληξε με την ερμηνεία του. Τον έχασα
για κάμποσο καιρό. Μετά από πολλά χρόνια τον
αντάμωσα σε νυχτερινό κέντρο να παίζει κιθάρα και
να τραγουδά δίπλα στον ΓΙΩΡΓΟ ΖΑΜΠΕΤΑ.
Χάρηκα που τον είδα. Η αλήθεια είναι ότι δεν είχε
την εξέλιξη που περιμέναμε. Φυσικά έκανε μια
επιτυχία σε δισκάκι των 45 στροφών με το τραγούδι
[87]
ΑΝΤΖΕΛΑ. Να είσαι καλά όπου κι αν βρίσκεσαι

ΧΡΗΣΤΟ.
Το επάγγελμα αυτό έχει σβήσει πια. Υπάρχει

όμως μια εξαίρεση για εμάς που μένουμε στην
ΝΕΑΠΟΛΗ. Κάθε απόγευμα περνάει τυροπιττάς, σε
τρίτροχη μηχανή, με βιτρίνα και με μικροφωνική
εγκατάσταση διαλαλεί την πραμάτεια του. Η τυρόπιτά
του είναι σε μπαστούνι, πάντα ζεστή και νοστιμότατη.
Επίσης έχει και πολύ καλή μπουγάτσα.
1.31 ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ
Σήμερα δεν υπάρχει πια το επάγγελμα του

πλανόδιου φωτογράφου. Τον θυμάμαι καμαρωτό με
την κατάλευκη «ιατρική» του μπλούζα και το λευκό
πηλήκιο να γυρίζει στους δρόμους και τα σοκάκια της
πόλης μας. Στην γειτονιά μου τον ΑΗ ΓΙΩΡΓΗ, ο
συγκεκριμένος φωτογράφος, περνούσε φορτωμένος με
την μηχανή του και φώναζε: Ο ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ Ο
ΚΑΝΤΡΑΣ! Είχε μαζί του και μια πάνινη τσάντα με
κάδρα διαφόρων μεγεθών. Έβγαζε επί τόπου
φωτογραφίες και εάν επιθυμούσε η νοικοκυρά,
καδράριζε την φωτογραφία.
[88]
Πλανόδιοι φωτογράφοι υπήρχαν και σε

σταθερά σημεία. Από ότι θυμάμαι υπήρχε μόνιμα
ένας στην είσοδο του Δημοτικού μας κήπου, στην
πλατεία του ΑΪ ΝΙΚΟΛΑ και στο περιβολάκι.
Το 1977 προβλήθηκε στην ΕΡΤ σε σίριαλ ο

φωτογράφος του χωριού, που είχε μεγάλη επιτυχία,
με τον αξέχαστο ΝΑΣΟ ΚΕΔΡΑΚΑ.
[89]
1.32 ΧΛΩΡΙΝΑΣ
ΧΛΩΡΙΝΗ, ΧΛΩΡΙΝΗΗΗΗΗΗ!!! Φώναζε με

την τσιριχτή φωνή του, μόλις έφτανε στις
διασταυρώσεις των χωματόδρομων με το τρίτροχο
μηχανάκι του. Είχε μια μεγάλη νταμιτζάνα με το
εμπόρευμα, τάσια και χωνιά για εργαλεία του. Μόλις
οι νοικοκυρές τον άκουγαν έβγαιναν με τις γυάλινες
μποτίλιες για να πάρουν αυτό το καθαριστικό υγρό,
που το θεωρούσαν ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ για την
καθαριότητα. Αυτός έβαζε το κατάλληλο χωνί στην
μποτίλια και με το τάσι την γέμιζε. Θυμάμαι πολλές
φορές εάν κάποια νοικοκυρά έμενε, δανειζόταν από
την γειτόνισσα σε μικρότερο μπουκάλι και το
επέστρεφε μόλις αγόραζε.
[90]
Τον ΧΛΩΡΙΝΑ μου τον θύμισε ο αγαπητός

μου φίλος ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ και αμέσως
τον θυμήθηκα από την τσιριχτή φωνή του.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΟΥ.
Στην περιοχή ΧΑΛΚΗΔΟΝΑΣ υπήρχε ο

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ (μαρτυρία ΜΑΝΩΛΗ ΚΑΠΑΝΤΑΗ), με
την περιβόητη χλωρίνη του και την μοτοσυκλέτα με
το καλάθι που είχε μέσα την πραμάτεια του. Επειδή
η ονομασία χλωρίνη ήταν κατοχυρωμένο προϊόν,
διαλαλούσε, χλώριο, χλώριο, χλωρίνηηηη!!!
Αντάλλασσε και τις μποτίλιες με μανταλάκια. Όταν οι
νοικοκυρές του πήγαιναν μπουκάλι χωρίς καπάκι, η
αντίδρασή του ήταν χαρακτηριστική που φώναζε,
«κυρά Τασία το βούλωμα».
Το επάγγελμα αυτό δεν υπάρχει σήμερα. Η

χλωρίνη βγαίνει τυποποιημένη σε πολλές ποικιλίες
και παραλλαγές που εκτός από την κλασική, βγαίνει
σε μυρωδιές λεμόνι, λεβάντα κλπ. Επίσης βγαίνει
εκτός από την γνωστή ρευστή κατάσταση και σε
παχύρευστη.
Η φωτογραφία στην αρχή του κεφαλαίου

δείχνει πλανόδιο πωλητή χλωρίνης σε καρότσα με
άλογο και δεν αφορά τους πωλητές που αναφέρομαι.
1.33 ΨΑΡΑΣ
Περνούσε από τις γειτονιές μας, διαλαλώντας
[91]
την πραμάτεια του: ΨΑΡΙΑΑΑΑΑΑ! ΦΡΕΣΚΑ

ΨΑΡΙΑ, ΣΑΡΔΕΛΛΕΣ, ΓΑΒΡΟ ΚΑΙ ΜΑΡΙΔΑ
ΕΧΩΩΩ! Τα σύνεργά του ήταν ένα μεγάλο πανέρι που
ήταν γεμάτο ψάρια, το μαλακό μαξιλαράκι σε σχήμα
κουλούρι που τοποθετούσε στο κεφάλι του για να
σηκώσει το βάρος οκάδων ψαριών. Ακόμη είχε ένα
κουβά με νερό για να βρέχει κατά καιρούς τα ψάρια
και την παλάντζα για να ζυγίζει τα ψάρια. Πολύ
κοπιαστική δουλειά για να βγάλεις ένα ισχνό
μεροκάματο.
Πολύ καλά τον θυμάμαι, να κάνει στάση στην
[92]
γωνία ΜΑΙΝΕΜΕΝΗΣ και ΙΚΟΝΙΟΥ, να γεμίζει τον

κουβά με νερό από την βρύση της ΟΥΛΕΝ, να δίνει
την δεκάρα ( 0,10 λεπτά της δραχμής) στον
ΜΠΑΡΜΠΑΧΑΡΑΛΑΜΠΟ που ήταν ο υπεύθυνος
της βρύσης και τελικά να καταλήγει έξω από το
ψιλικατζίδικο του κυρ Κώτσου που ήταν απέναντι
από το σημερινό ΚΕΠ. Έβρεχε τα ψάρια και καλούσε
τις νοικοκυρές να ψωνίσουν. Οι νοικοκυρές έρχονταν
με ένα μεγάλο πιάτο για να βάλουν τα ψάρια.
Υπήρχαν και πλανόδιοι ψαράδες

πιο...."εύποροι", που διέθεταν κάρο και γαϊδουράκι
όπως ο ΑΝΔΡΕΑΣ με την βροντερή φωνή. Είχε
περισσότερο εμπόρευμα και ήταν σχετικά πιο εύκολη
η δουλειά του.
Οι πλανόδιοι ψαράδες υπάρχουν και σήμερα,

εξελιγμένοι, διαθέτουν φορτηγάκι, μικροφωνική και
το CD διαλαλεί συνεχώς το εμπόρευμα και εμβόλιμα
σφήνα παίζει λαϊκά τραγούδια.
Υπάρχουν σήμερα και κάποιοι άλλοι, κυρίως

Αιγύπτιοι ψαράδες , συμπαθείς και ευγενικοί, που
μετά τη δουλειά τους που ψαρεύουν όλη την νύχτα,
το αφεντικό τους, τους δίνει τα ψάρια που δεν
κατάφερε να πουλήσει στην ιχθυόσκαλα. Έτσι, για να
ενισχύσουν τα οικονομικά τους, γυρνούν στις
γειτονιές ξενύχτηδες το πρωί, πουλώντας φτηνά τα
ψάρια που τα μεταφέρουν σε αυτοσχέδια καροτσάκια.
Να μην ξεχνάμε και την δολοφονική επίθεση

[93]
που έχουν δεχθεί κατά καιρούς από τους

ΔΟΛΟΦΟΝΟΥΣ ΧΡΥΣΑΥΓΙΤΕΣ.
Θυμάμαι και 3 ιχθυοπωλεία εκείνου του

καιρού. Ήταν του ΤΑΝΤΟΥ, στην πλατεία του Αι
ΓΙΩΡΓΗ λίγο παραπάνω από το ΜΠΑΚΑΛΙΚΟ του
ΛΑΦΑΖΑΝΗ. Το άλλο ήταν του ΑΝΔΡΕΑ, επί των
οδών ΚΥΔΩΝΙΩΝ (ΡΑΛΛΗ) και ΟΚΤΩ
(ΤΣΑΛΔΑΡΗ). Το τρίτο ήταν η ΨΑΡΑΓΟΡΑ, τέρμα
οδού ΜΕΣΣΟΛΟΓΓΙΟΥ στην ΧΑΛΚΗΔΟΝΑ. Αυτό
μου το θύμισε η παιδική μου φίλη ΗΛΕΚΤΡΑ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ. Ας την αφήσουμε λοιπόν να
μας πει δυο λόγια που έχουν να κάνουν με την
προσωπική της εμπειρία, όταν ήταν μικρό κοριτσάκι
και το τι έλεγε η μητέρα της, η αλησμόνητη θεία
ΣΤΕΛΛΑ: Για το περιτύλιγμα των ψαριών
χρησιμοποιούσαν εφημερίδες που τις έκαναν χωνί.
Δεν υπήρχε πλαστική σακούλα. Δεν κατάλαβα ποτέ,
γιατί ο ψαράς διάλεγε την ΑΥΓΗ για περιτύλιγμα και
γιατί η μαμά μου διάλεγε αυτόν τον ψαρά. Μας
εξηγούσε ακόμη η μαμά, πως την ΑΥΓΗ, δεν την
αγοράζουμε ΠΟΤΕ ΦΑΝΕΡΑ και την διαβάζουμε με
μεγάλη προσοχή.
Υπάρχει και το τραγούδι «γιατί δεν με θες κυρά

μου επειδή είμαι ψαράς».
[94]
1.34 ΨΙΛΙΚΑΤΖΗΣ
Στην οδό ΙΚΟΝΙΟΥ, μεταξύ των οδών

ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΛΑΟΔΙΚΕΙΑΣ κατεβαίνοντας
αριστερά, συναντούσαμε το ψιλικατζίδικο του
ΤΣΟΥΜΠΛΕΚΑ. Μικρό μαγαζάκι φορτωμένο με
παντός είδους ψιλολόγια, χτένες, καθρεφτάκια,
νυχοκόπτες, κουβαρίστρες, φακούς, αναπτήρες,
ξυραφάκια, ξυπνητήρια κλπ. Έτσι πορευόταν η
οικογένεια, εκείνα τα δύσκολα χρόνια. Για να
ενισχύσει το οικογενειακό εισόδημα, έβγαλε και τον
γιο του στην δουλειά. Φόρτωσε ένα καρότσι με
ψιλικά, κι έτσι και ο γιος βγήκε στο μεροκάματο. Ο
ΨΙΛΙΚΑΤΖΗΣ ΟΛΑ ΤΑ ΨΙΛΙΚΑ ΕΧΩΩΩΩ!
Περιδιάβαινε τις γειτονιές παλεύοντας για το
μεροκάματο.
Σήμερα φυσικά αυτό το πλανόδιο επάγγελμα
[95]
έχει εξαφανισθεί. Σχετικό τραγούδι είναι ο

«πραματευτής» με τον ΞΥΛΟΥΡΗ.
1.35 ΨΩΜΑΣ
Όταν πρωτοείδα αυτήν την κλειστή σούστα

φορτωμένη σε άλογο, μου έκανε μεγάλη εντύπωση.
Ανήκε στον κυρ ΑΝΤΩΝΗ τον ψωμά της γειτονιάς
μας. Καθαρή, επιμελημένη και μερακλήδικη,
προφύλασσε τα ψωμιά και τα κουλούρια και τα
διατηρούσε φρέσκα. Μέσα σε αυτό το κλειστό
κουβούκλιο υπήρχε επίσης η ζυγαριά με τα δράμια
για να ζυγίζει το ψωμί.
[96]
Τότε το ψωμί το ζύγιζαν και όταν έλλειπαν

κάποια δράμια, έκοβαν μια δυο φέτες από άλλη
φραντζόλα για να συμπληρωθεί το σωστό βάρος. Δεν
υπήρχε η μεγάλη ποικιλία. Το ψωμί έβγαινε σε μαύρο
και άσπρο. Το μαύρο ήταν φθηνότερο και το
προτιμούσαν οι νοικοκυρές. Έβγαινε σε τρία
σχήματα, την φραντζόλα, το καρβέλι και την
κουλούρα. Το βάρος τους ήταν μια οκά. Εάν κάποιος
ήθελε π.χ. μισή οκά, το έκοβε στην μέση και το ζύγιζε.
Τα κουλούρια που πουλούσε ήταν δύο ειδών, τα
κλασικά όπως τα γνωρίζουμε και τα άλλα σε σχήμα
παπάκι.
[97]
Ο κυρ ΑΝΤΩΝΗΣ θυμάμαι έμενε στην οδό

ΛΑΟΔΙΚΕΙΑΣ. Στην αυλή του σπιτιού του είχε
διαμορφώσει ένα μέρος και το έκανε αποθήκη που
πουλούσε κάρβουνα για να μπορέσει να ζήσει η
οικογένειά του, η γυναίκα και οι δύο κόρες του.
Αργά το απόγευμα, κάθονταν στην αυλή του

σπιτιού του στο τραπεζάκι και ήρεμα έπινε το
κρασάκι του με το απαραίτητο μεζεδάκι.
Τον είχα ξεχάσει τον κυρ ΑΝΤΩΝΗ και μου

τον θύμισε η παιδική και αγαπημένη μου φίλη
ΗΛΕΚΤΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ. Μάλιστα μου
διηγήθηκε και ένα περιστατικό: Λίγες μέρες μετά τον
θάνατό του, κυκλοφόρησε το τραγούδι του ΜΑΝΟΥ
ΧΑΤΖΗΔΑΚΙ ο κυρ ΑΝΤΩΝΗΣ. Ήταν τόσες οι
ομοιότητες, που μου δημιουργήθηκε η εντύπωση πως
το τραγούδι αναφερόταν σε αυτόν. Ας είσαι καλά
ΗΛΕΚΤΡΑ μου.
[98]
ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΠΟΥ
ΠΑΡΕΙΧΑΝ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
2.1 ΑΙΤΗΣΙΟΓΡΑΦΟΣ
Στην μνήμη μου έρχεται έντονα η εικόνα του

αιτησιογράφου. Για τους αγράμματους, που εκείνες
τις εποχές περίσσευαν, υπήρχαν οι αιτησιογράφοι, με
τα μικρά τους τραπεζάκια έξω από κάθε υπηρεσία,
πρόθυμοι να συντάξουν έναντι αμοιβής την αίτησή
τους.
Ο αιτησιογράφος είχε ένα τραπεζάκι που

έπαιζε τον ρόλο του γραφείου, επάνω του ένα
συρραπτικό, καρφίτσες, το στρογγυλό πλαστικό που
είχε μέσα το βρεγμένο σφουγγαράκι για να υγραίνει
και να κολλάει τα χαρτόσημα, στυλογράφο,
μελανοδοχείο, χαρτόσημα, κόλες αναφοράς με
αιτήσεις τυποποιημένες και μια πέτρα επάνω τους για
να μην τις παίρνει ο αέρας. Τα χαρτόσημα τα
προμηθευόταν και για να διευκολύνει τους πελάτες,
αλλά και για να ενισχύσει το μεροκάματό του. Σε μια
καρέκλα καθισμένος προσπαθούσε να καταλάβει τους
ενδιαφερόμενους τι θέλουν, για να γράψει στην
αίτησή τους. Απαραίτητη προϋπόθεση ήταν να είχε
κάποιες γραμματικές γνώσεις για να μπορέσει να τα
βγάλει πέρα με την γραφειοκρατία.
Στην πόλη μας από ότι θυμάμαι υπήρχαν δύο
[100]
αιτησιογράφοι. Ο ένας ήταν απέναντι από το

ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ στην στοά και ο άλλος έξω από την
ΕΦΟΡΕΙΑ. Χειμώνα καλοκαίρι πάντα εκεί τους
εύρισκες, περιποιημένους, καθαρούς και έτοιμους να
σε εξυπηρετήσουν.
Όλα αυτά τα τυπικά, που είχαν τότε την

σημασία τους, τα σκόρπισε ο χρόνος, ως αχρείαστα
πλέον. Στο τέλος της αίτησης στο σημείο της
υπογραφής, αντί του «ο αιτών» έγραφε το
«ευπειθέστατος»! Κατά την άποψή μου, το
ευπειθέστατος δείχνει καθαρά υποτακτικότητα. Ο
«αιτών» ήλθε αργότερα. Ο αγράμματος πολίτης δεν
είχε την δυνατότητα να συντάξει την αίτηση και
αναγκαζόταν να απευθυνθεί στον αιτησιογράφο.
Πολύ αργότερα κυκλοφόρησε η εγκύκλιος που ο
υπάλληλος κάθε Δημόσιας υπηρεσίας είχε την
υποχρέωση να διευκολύνει τον πολίτη για την
σύνταξη της αίτησης. Μετά από αυτό, το επάγγελμα
έπαψε να υπάρχει. Θύμισες και σκέψεις, όλα αυτά
των αιτήσεων και του «ευπειθέστατος» , που μου
ήρθαν στο μυαλό.
2.2 ΑΚΟΝΙΣΤΗΣ
Ο ΑΚΟΝΙΣΤΗΗΗΗΣ, με την δυνατή φωνή του

περιόδευε στους δρόμους της ΚΟΚΚΙΝΙΑΣ μας
φωνάζοντας: ΜΙΚΡΑ ΜΕΓΑΛΑ ΜΑΧΑΙΡΙΑ ΚΑΙ
ΨΑΛΙΔΙΑ ΑΚΟΝΙΖΩΩΩΩ, ΕΔΩ Ο
[101]
ΤΡΟΧΙΤΖΗΗΗΗΣ.!!!! Είχε ένα κινητό τροχείο

ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ!!!! Στηριγμένος ήταν ο τροχός σε
τέσσερα ξύλινα κονταράκια σε άξονα, στο κάτω μέρος
υπήρχε ένα πετάλι και στο κέντρο των τεσσάρων
στηριγμάτων μια ρόδα ποδηλάτου χωρίς σαμπρέλα.
Πατώντας το πετάλι γύριζε ο τροχός, ο ιμάντας έδινε
κίνηση στον τροχό και τρόχιζε μαχαίρια και ψαλίδια.
Εμείς τότε παρατηρούσαμε όλη την διαδικασία του
τροχίσματος και ιδιαίτερα κάποιες σπίθες που
έβγαιναν.
Φυσικά υπήρχαν και μαγαζάκια τροχεία.

Θυμάμαι πολύ καλά, το τροχείο του ΣΠΥΡΟΥ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, που ήταν ΙΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΚΙΛΙΚΙΑΣ,
Πλατεία ΟΣΙΑΣ ΞΕΝΗΣ. Με έστελνε κατά καιρούς ο
θείος μου ο ΝΙΚΟΣ κρεοπώλης στο επάγγελμα, για να
του τροχίσει τα μαχαίρια. Μου τα έβαζε σε μια μεγάλη
πάνινη τσάντα και μου έλεγε να προσέχω μην κοπώ.
[102]
Περιμένοντας να τα πάρω, έβλεπα την όλη διαδικασία

με ενδιαφέρον. Είχε στον πάγκο του δυο με τρεις
τροχούς διαφόρων μεγεθών. Οι τροχοί δούλευαν με
ρεύμα και με μεγάλη ταχύτητα. Οι σπίθες από το
ακόνισμα ήταν πάρα πολλές και ο θόρυβος μεγάλος.
Ξεκινούσε με τις σατίρες (μεγάλα μαχαίρια
μπαλτάδες που διαμέλιζαν τα κρέατα με κόκκαλα).
Στην συνέχεια τα μικρά μαχαίρια μετά από το
τρόχισμα τα περνούσε και έτριβε τις λάμες τους
πλάγια σε μια κάτι σαν πέτρα μαύρη (σμυριδόπετρα),
που ήταν πάνω σε ξύλινο πλαίσιο, αφού την είχε
περάσει με λάδι και έπειτα τα καθάριζε με ένα καθαρό
πανί ή στουπί. Λαδάκονο το ονόμαζαν. Μετά,
προσεχτικά τύλιγε το κάθε μαχαίρι χώρια με
χασαπόχαρτο και το τοποθετούσε μέσα στην τσάντα.
Μου τα παρέδιδε λέγοντας: Χαιρετίσματα στον θείο
σου και να του πεις θα περάσω αύριο από το μαγαζί.
ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΛΙΑΚΟΟΟ!
2.3 ΒΑΡΕΛΑΣ
Αρχές κάθε φθινοπώρου, εμφανιζόταν στην

πόλη μας, ο βαρελάς. Αναλάμβανε να επισκευάσει τα
βαρέλια που είχαν τα ταβερνάκια, οι
μπακαλοταβέρνες, τα καρβουνιάρικα κι όπου αλλού
πουλούσαν κρασί.
Αφαιρούσε με προσοχή τα στεφάνια που

συγκρατούσαν τα βαρέλια. Καθάριζε το εσωτερικό
[103]
τους και εάν χρειαζόταν πλανάριζε κάποια ξύλα. Στην

συνέχεια ξανά συναρμολογούσε το βαρέλι
επανατοποθετώντας τα στεφάνια. Για τον έλεγχο
γέμιζε το βαρέλι με νερό μην υπάρξει διαρροή και το
άφηνε μέσα για να στανιάρει, πριν βάλει τον μούστο
ο ταβερνιάρης.
Πιτσιρικάδες εμείς, την στήναμε έξω από το

ταβερνάκι του ΣΤΑΪΚΟΥ, ΠΡΟΥΣΣΗΣ ΚΑΙ
ΘΥΑΤΕΙΡΩΝ (ΚΑΡΑΟΛΗ), για να
παρακολουθήσουμε αυτήν την ιεροτελεστία.
Συνειρμικά το μυαλό μου πήγε στον ΑΞΕΧΑΣΤΟ
ΠΡΩΤΟΠΟΡΟ ΔΑΣΚΑΛΟ ΜΑΣ στο 3ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ
ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ που πάντα έβρισκε τον
κατάλληλο τρόπο διδασκαλίας, για να είναι
κατανοητός σε εμάς. Για τον μούστο και για την
κληματαριά γενικότερα, μας πήγε σε ώρα μαθήματος
σε ταβέρνα της περιοχής για να μας εξηγήσει την όλη
διαδικασία. Έπειτα μας πήγε στης συμμαθήτριάς μας
[104]
ΚΙΚΗΣ ΙΟΡΔΑΝΟΓΛΟΥ το σπίτι, που ήταν κοντά

στον κήπο και στην αυλή της είχε κληματαριά, για να
συνεχίσει το μάθημα. Πολλά μαθήματα μας τα έκανε
στον κήπο όταν αφορούσαν δέντρα και φυτά.
ΑΞΕΧΑΣΤΟΣ…..
2.4 ΓΑΝΩΜΑΤΗΣ
Την περίοδο εκείνη, τα νοικοκυριά

χρησιμοποιούσαν χάλκινα ( μπακιρένια ) σκεύη
κουζίνας. Με την χρήση τους οξειδώνονταν και ήταν
επικίνδυνα για δηλητηριάσεις. Έπρεπε λοιπόν να
γανωθούν και να καλυφθεί για προστασία η επιφάνειά
τους με κασσίτερο (καλάϊ). Την εργασία για το γάνωμα
την αναλάμβανε ο γανωματής ή καλαϊτζής. Γύριζε
στις γειτονιές μας φορτωμένος με όλα σύνεργά του.
Γκαζιέρα, συρματόβουρτσα, καλάϊ, φάρμακο,
οινόπνευμα, τριμμένο κεραμίδι κ.ά. Όταν τον
καλούσε η νοικοκυρά απίθωνε κάτω τα εργαλεία του.
Ο συγκεκριμένος ήτανε πολύ μερακλής. Ήταν ακόμη,
φορτωμένος και με το….σαντούρι του. Καθόταν άνετα
και περίμενε τον καφέ του. Στην συνέχεια, έτριβε όλα
τα μπακιρικά με την συρματόβουρτσα, αφού είχε
ανάψει την γκαζιέρα για να λειώσει τον κασσίτερο.
[105]
Τα καθάριζε με το οινόπνευμα και τα έτριβε με

τριμμένο κεραμίδι. Με την τσιμπίδα έκαιγε καλά το
σκεύος. Τα περνούσε με κάποιο φάρμακο πριν περάσει
την στρώση με τον κασσίτερο. Έστρωνε τον κασσίτερο
με ένα πανί η με βαμβάκι. Στην τελική φάση τα
περνούσε μέσα σε μια λεκάνη με κρύο νερό. Ένας
παράξενος θόρυβος σαν τσιριχτό ακούγονταν. Έπειτα
τα καθάριζε καλά με ένα πανί για να γυαλίσουν. Στο
διάλειμμά του, άνοιγε από την θήκη του το σαντούρι
και έπαιζε με ένα πλατύ όμορφο χαμόγελο. Όταν
πρωτάκουσα την υπέροχη μουσική που έβγαζε το
άγνωστο για μένα όργανο, μαγεύτηκα. Δεν χόρταινα
να το ακούω.
ΓΑΝΩΜΑ ΜΑΧΑΙΡΟΠΗΡΟΥΝΩΝ!
Ήταν μια κυλινδρική όρθια γκαζιέρα θα

μπορούσαμε να πούμε, που λίγο πιο πάνω από τον
πάτο της είχε πυρότουβλα και πιο πάνω τον χώρο που
έμπαινε ο κασσίτερος. Δούλευε σαν κινητό καμίνι.
[106]
Αυτήν την λεπτομέρεια της γκαζιέρας, μου την είχε

διηγηθεί ο αξέχαστος θείος μου ΣΤΑΥΡΟΣ. Βάζοντας
φωτιά ζεσταίνονταν τα πυρότουβλα έκαιγαν και
έλειωναν τον κασσίτερο. Ο τεχνίτης τοποθετούσε
στην σειρά τα μαχαιροπήρουνα και με μια λαβίδα τα
βουτούσε ένα ένα σε μια λεκάνη με υγρό οξύ. Αυτά
έχαναν τελείως το χρώμα τους. Μετά τα βουτούσε
μέσα στον κασσίτερο με την λαβίδα και έλεγχε
προσεχτικά την στρώση, βάζοντάς τα πάλι σε
παράταξη το ένα δίπλα στο άλλο. Στην συνέχεια τα
βουτούσε σε ένα άλλο υγρό και έπαιρναν γυαλάδα.
Στην τελική φάση τα στέγνωνε με ένα μάλλινο πανί ή
βαμβάκι.
Εμείς πιτσιρικάδες βλέποντας το πως

εργάζονταν ο κάθε τεχνίτης, σαν σφουγγάρι
ρουφούσαμε όλες τις λεπτομέρειες. Σήμερα με τα
ανοξείδωτα σκεύη που υπάρχουν, τα χάλκινα τα
βλέπουμε ψηλά στα ράφια, σαν διακοσμητικά.
2.5 ΕΝΕΣΟΥ
Κάθε γειτονιά είχε την ενεσού της, για την

παροχή ιατρικής ενέσιμης θεραπείας από την τότε
αυτοδίδακτη νοσοκόμα της γειτονιάς. Έτσι τις
αποκαλούσαν χάρη συντομίας «ενεσού». Ήταν
κάποιες κυρίες που γνώριζαν να βάζουν ενέσεις. Έτσι
όταν κάποιος έπρεπε να βάλει ένεση, την καλούσαν
και με αμοιβή δύο δραχμές έβαζε την ένεση. Τότε τα
[107]
πράγματα ήταν διαφορετικά και για να βάλεις μια

ένεση υπήρχε κάποια διαδικασία. Η σύριγγα ήταν
γυάλινη και οι βελόνες πολλών χρήσεων. Έβραζαν
λοιπόν την ένεση και τις βελόνες για να τις
απολυμάνουν. Στην συνέχεια αφού τα σκούπιζαν,
πρώτα έτριβαν την βελόνα με οινόπνευμα και στην
συνέχεια την τοποθετούσαν στην σύριγγα. Τραβούσαν
από το μπουκαλάκι το φάρμακο να μπει μέσα στην
ένεση, ελαφρά πίεζαν να βγει λίγο φάρμακο και στην
συνέχεια έκαναν την ένεση. Μετά με ένα βαμβάκι με
οινόπνευμα έτριβαν το σημείο. Όλες οι ενεσούδες
βοηθούσαν με αυτόν τον τρόπο να ενισχύσουν
οικονομικά τους μιας και δύσκολα τα έβγαζαν πέρα.
Στην γειτονιά μου ήταν η κυρά ΔΙΟΝΥΣΙΑ και

στην παραδίπλα γειτονιά η κυρά ΟΥΡΑΝΙΑ. Στην
περιοχή ΧΑΛΚΗΔΟΝΑΣ, ήταν η κυρά ΑΝΝΑ
ΦΛΑΣΚΑ, με το ιδιόμορφο βαλιτσάκι της με τα
σύνεργα. Υπήρχαν τότε πάρα πολλές ενεσούδες
διασπαρμένες σε κάθε γειτονιά.
[108]
Σε αυτό το σημείο, θυμάμαι την αξέχαστη

μάννα μου, που εκτός από την μεγάλη της
δραστηριότητα, ήταν εθελοντής αιμοδότης του
ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΡΥΘΡΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ και είχε
παρακολουθήσει σειρά μαθημάτων ΠΡΩΤΩΝ
ΒΟΗΘΕΙΩΝ και σε κάθε δύσκολη στιγμή έτρεχε να
βοηθήσει όποιον είχε ανάγκη, ΠΑΝΤΑ
ΑΦΙΛΟΚΕΡΔΩΣ. Μέχρι και μαία μια φορά έγινε όταν
γεννούσε στο σπίτι της μια γειτόνισσα, βοηθώντας τον
μαιευτήρα - γυναικολόγο ΖΑΧΑΡΙΑ ΚΟΦΙΝΑ, σε μια
δύσκολη γέννα! Τότε οι γυναίκες γεννούσαν στο σπίτι
τους ή στο Αμερικάνικο Νοσοκομείο, επί των Οδών
ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΔΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΚΑΙ ΚΙΛΙΚΙΑΣ.
Μια μέρα ανταμώνεται με την γειτόνισσα και

πολύ φίλη της την κυρά ΦΩΤΕΙΝΗ, η οποία
αναστατωμένη έψαχνε απεγνωσμένα την κυρά
ΔΙΟΝΥΣΙΑ την ενεσού να βάλει επειγόντως μια ένεση
στην μητέρα της την γιαγιά ΕΥΘΥΜΙΑ, αλλά έλλειπε
και ετοιμαζόταν να πάει να βρει άλλη. Τότε η μάννα
μου την καθησύχασε και της είπε ότι θα της βάλει την
ένεση. Έτσι και έγινε. Η κυρά ΦΩΤΕΙΝΗ πήγε να
την πληρώσει, αλλά η μάννα μου δεν δέχθηκε, παρ’
ότι η οικονομική μας κατάσταση δεν ήταν καλή.
Ψιλοτσακωθήκανε αλλά φίλες ήτανε και έτσι εύκολα
ξεπεράσθηκε αυτό.
Ήλθε η ώρα να βάλει την δεύτερη ένεση και η

γιαγιά ΕΥΘΥΜΙΑ ζήτησε την μάννα μου να της την
βάλει, γιατί είχε ελαφρύ χέρι και δεν την πόνεσε
[109]
καθόλου. Έτσι πήγε και πάλι. Την άλλη μέρα που

καθυστέρησε λίγο να πάει, λέει στην κυρά
ΦΩΤΕΙΝΗ: Βρε κόρη μου η ΕΛΕΝΗ η
…….τρυποκωλού γιατί δεν έφτασε ακόμη! Μετά το
τέλος της ενεσοθεραπείας, η κυρά ΦΩΤΕΙΝΗ
θεώρησε υποχρέωσή της να κάνει ένα δωράκι στην
μάννα μου. Για άλλη μια φορά ψιλοτσακωθήκανε.
Όταν μαθεύτηκε πολλές γειτόνισσες της

ζήτησαν να βάλει ένεση, αλλά με ευγενικό τρόπο
απέφευγε. Δεν ήθελε να κάνει χαλάστρα στην
γειτόνισσα που πολύ δύσκολα τα έβγαζε πέρα με την
οικογένειά της. Το έκανε μόνο σε εξαιρετικές
περιπτώσεις και σε κάποιες άπορες οικογένειες που
και το δίφραγκο για αυτές ήταν υπολογίσιμο.
Σήμερα από ότι γνωρίζω υπάρχουν ελάχιστες

ενεσούδες στην πόλη μας και είναι κυρίως
αποκλειστικές νοσηλεύτριες που εξυπηρετούν στην
περιοχή της γειτονιάς τους όσους τις χρειάζονται. Για
όλες τις γειτόνισσες που ανέφερα στο κείμενο,
πιστεύω ότι έγινε το καλύτερο μνημόσυνο.
2.6 ΚΑΡΕΚΛΑΣ
Ένα επάγγελμα που δεν υπάρχει σήμερα. Στον

ώμο είχε φορτωμένες τις μακριές ψάθες και σε μια
πάνινη τσάντα είχε τα εργαλεία του και ένα
σκαμνάκι.
[110]
Ο ΚΑΡΕΚΛΑΣ, Ο ΚΑΡΕΚΛΑΣ, ΟΛΕΣ ΤΙΣ

ΚΑΡΕΚΛΕΣ ΕΠΙΣΚΕΥΑΖΩΩΩΩΩ!
Ήταν ένας τεχνίτης που με μεράκι έπλεκε τις

ψάθες στις φθαρμένες καρέκλες και τις έκανε
ολοκαίνουργιες.
Εμείς, μικρά παιδιά με μεγάλη προσοχή

παρατηρούσαμε την επισκευή των καρεκλών. Οι
εποχές ήταν δύσκολες και δεν υπήρχαν περιθώρια για
να αγοράσεις καινούργια καρέκλα.
2.7 ΛΟΥΣΤΡΟΣ
Αυτό το επάγγελμα έχει πλέον εξαφανισθεί.

Τότε οι οδοί ήταν χωματόδρομοι και σκονίζονταν τα
παπούτσια. Υπήρχε λοιπόν δουλίτσα για αυτό το
επάγγελμα. Οι λούστροι γύριζαν στις γειτονιές με το
περιποιημένο κασελάκι τους που περιείχε τις
μπογιές, τις βούρτσες το γυαλιστικό, τα πανιά και τα
[111]
χαρτονάκια από άδεια πακέτα τσιγάρων και φυσικά με

το σκαμνάκι τους. Όταν ερχόταν ο πελάτης, του
σήκωνε τα ρεβέρ του παντελονιού του, και
τοποθετούσε τα χαρτονάκια μεταξύ του παπουτσιού
και της κάλτσας για να μην λερώσει.
Ξεκινούσε με ένα καλό ξεσκόνισμα, στην

συνέχεια άπλωνε την μπογιά με τις βούρτσες. Άπλωνε
στα παπούτσια το γυαλιστικό και με ένα βελούδινο
πανί έτριβε καλά τα παπούτσια για να γυαλίσουν.
Πολλοί λούστροι έκαναν και επίδειξη της
δεξιοτεχνίας τους πετώντας τις βούρτσες στον αέρα ή
χτυπώντας ρυθμικά το κασελάκι. Ο καλύτερος στα
κόλπα ήταν ένας λούστρος μουγγός και τα κόλπα του
ήταν ασυναγώνιστα. Έτσι προσπαθούσε να είναι
ανταγωνιστικός απέναντι στους άλλους. Αρκετοί
συμπατριώτες μας, για να ενισχύσουν το εισόδημά
[112]
τους, τα απογεύματα και τις Κυριακές βγαίναν στην

γύρα με το κασελάκι τους.
2.7.1 ΣΤΙΛΒΩΤΗΡΙΑ
Υπήρχαν και μικρά μαγαζιά τα στιλβωτήρια.

Ο εξοπλισμός τους ήταν ένας καναπές, που είχε
στηρίγματα για να τοποθετεί ο πελάτης τα παπούτσια
και να τα βάψει ο στιλβωτής. Στην πόλη μας, απ ότι
θυμάμαι υπήρχαν αρκετά στιλβωτήρια. Πέντε
θυμάμαι και το πιθανότερο είναι να υπήρχαν και
άλλα.
ΚΥΡΙΑΚΟΣ
Στην οδό 8 ( ΤΣΑΛΔΑΡΗ ), μεταξύ των οδών

ΠΡΟΥΣΣΗΣ και ΜΑΙΝΕΜΕΝΗΣ, κατεβαίνοντας
δεξιά λίγο πριν το Ζαχαροπλαστείο του
[113]
ΚΑΡΑΜΑΡΓΙΟΥ ήταν το στιλβωτήριο του

ΚΥΡΙΑΚΟΥ. Ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ, Μακρονησιώτης μόλις
επέστρεψε από την εξορία, καλός μηχανουργός, πήγε
στην ΛΕΥΚΑ στο παλιό αφεντικό του, να πιάσει
δουλειά. Έκανε μόνο ένα μεροκάματο! Είχε φροντίσει
η ασφάλεια για να απολυθεί. Έψαξε αλλά πουθενά
δεν έβρισκε δουλειά. Είχε σοβαρό πρόβλημα
επιβίωσης. Τότε έπεσε η ιδέα και με λίγα χρήματα που
έβαλαν συγγενείς φίλοι και σύντροφοι βρέθηκε το
μαγαζάκι, ο μεταχειρισμένος καναπές, δύο καρέκλες,
ένα τραπεζάκι και ο λοιπός εξοπλισμός, βούρτσες
μπογιές κλπ. Είναι αλήθεια ότι η γειτονιά τον
προτιμούσε. Ο πελάτης που περίμενε είχε όλη του την
άνεση να διαβάσει την ΑΥΓΗ…… ΕΛΕΥΘΕΡΑ!
Ήμουν πολύ μικρός, αλλά αυτά που αναφέρω για τον
ΚΥΡΙΑΚΟ είναι από μαρτυρίες του πατέρα μου και
του θείου μου του ΣΤΑΥΡΟΥ, που έκαναν μαζί στην
Μακρόνησο.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ
Ένα άλλο στιλβωτήριο ήταν του ΒΑΓΓΕΛΗ,

επί των οδών ΝΑΥΑΡΙΝΟΥ και ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ (
28ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ).
ΦΙΛΙΠΠΟΣ
Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ είχε το στιλβωτήριό του στην

οδό ΚΥΔΩΝΙΩΝ (ΡΑΛΛΗ) έναντι του 2ου
ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ.
[114]
ΠΑΛΑΙΑ ΣΤΑΣΗ
Υπήρχε στιλβωτήριο στην οδό

ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ, παλιά στάση. Δεν θυμάμαι το
όνομά του στιλβωτή.
ΑΛΚΑΖΑΡ
Επί της οδού ΚΟΝΔΥΛΗ ( 7ης ΜΑΡΤΗ), λίγο

πιο πάνω από τον κινηματογράφο ΑΛΚΑΖΑΡ υπήρχε
ένα ακόμη στιλβωτήριο.
Ο αγαπημένος μου φίλος ΒΑΣΙΛΗΣ

ΓΕΩΡΓΑΛΑΣ, μου ανέφερε και ένα άλλο στιλβωτή
που δεν θυμόμουν. Μου διηγήθηκε λοιπόν επί λέξει:
Μικρός όταν ήμουν, ο παππούς μου ΒΑΣΙΛΗΣ με
πήγαινε στο στιλβωτήριο του φίλου του, γωνία 15 ης
παρόδου της Οδού Οκτώ και Οδού Οκτώ
(ΤΣΑΛΔΑΡΗ), που είχε το παρατσούκλι «βρώμας». Να
είσαι καλά ΒΑΣΙΛΗ μου.
Η φίλη μου η ΧΑΡΟΥΛΑ ΙΣΙΔΩΡΟΥ, μου

θύμισε το στιλβωτήριο του ΙΟΡΔΑΝΗ, στην οδό
ΚΥΔΩΝΙΩΝ (ΡΑΛΛΗ) μεταξύ των οδών ΒΟΣΠΟΡΟΥ
και ΒΥΘΙΝΙΑΣ. Οι χωματόδρομοι
ασφαλτοστρώθηκαν πλέον και δεν σκονίζονται τα
παπούτσια. Σε φθηνή τιμή οι νοικοκυρές αγοράζουν
τις βούρτσες και το ΚΑΜΕΛ σε όλα τα χρώματα από
τα μπακάλικα. Είναι η εποχή πριν κάνουν την
εμφάνισή τους οι ΥΠΕΡΑΓΟΡΕΣ ( σούπερ μάρκετ
Ελληνιστί).
[115]
Το 1963 κυκλοφόρησε η ταινία ΛΟΥΣΤΡΑΚΟΣ με τους

ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ, ΒΑΣΙΛΗ ΚΑΪΛΑ και άλλους.
2.8 ΜΠΑΛΩΜΑΤΗΣ
Ο μπαλωματής ήταν ένας πλανόδιος τσαγκάρης

που αναλάμβανε να επιδιορθώσει τα φθαρμένα
παπούτσια. Τότε λόγω φτώχιας ήταν αδύνατον να
αντικαταστήσεις τα παπούτσια σου.
Τα σύνεργά του ήταν, σουβλιά, σφυριά,

φαλτσέτες, τανάλιες, μεγάλες βελόνες, κεροκλωστή,
παπουτσόπροκες που αν θυμάμαι καλά τις ονόμαζαν
τενξ, μικρά κομμάτια δέρματος σε διάφορα χρώματα,
κομμάτια του υλικού που χρησιμοποιούσε για σόλες,
το σκαμνάκι του κλπ.
[116]
Όταν του παραδίνανε φθαρμένα παπούτσια

αυτός τα παρατηρούσε με προσοχή τι χρειαζόταν και
ανάλογα έπραττε. Εάν το πρόβλημα ήταν στο πάνω
μέρος στο δέρμα, έβρισκε ένα κομμάτι δέρματος στο
ίδιο χρώμα και τεχνικά άρχιζε να ράβει το μπάλωμα.
Εάν υπήρχε τρύπα στο κάτω μέρος, έκοβε ένα κομμάτι
για να κάνει την σόλα και να την καρφώσει. Στην
συνέχεια κάρφωνε και τα δυο πέταλα ένα στο τακούνι
και ένα στην μύτη των παπουτσιών. Τα παπούτσια
τότε είχαν πέταλα μπρος πίσω.
Στην ΚΟΚΚΙΝΙΑ μας υπήρχαν ένας ή δύο

μόνο πλανόδιοι μπαλωματήδες γιατί οι τσαγκάρηδες
ήταν πάρα πολλοί που δούλευαν σε τσαγκαράδικα
που κατασκεύαζαν χειροποίητα παπούτσια. Στα
ισόγεια των προσφυγικών πολυκατοικιών, κάτω από
[117]
τις σκάλες στις μικρές αποθηκούλες, φύτρωναν σαν τα

μανιτάρια, μικρά τσαγκαράδικα που αναλάμβαναν να
επιδιορθώνουν παπούτσια. Η αποθηκούλα ίσα ίσα
χωρούσε το τραπεζάκι με τα εργαλεία, μια καρέκλα κι
ένα σκαμνάκι. Στην γειτονιά μου σε απόσταση
πενήντα μέτρων είχαμε τρία. Το ένα στην οδό
ΘΥΑΤΕΙΡΩΝ (ΚΑΡΑΟΛΗ), μεταξύ των οδών
ΜΑΙΝΕΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΥΣΣΗΣ, ανεβαίνοντας
αριστερά. Ήταν του κυρ ΔΗΜΗΤΡΑΚΗ. Πολύ
δύσκολα τα έφερνε βόλτα με την γυναίκα και τα δυο
παιδιά του και αναγκάσθηκε να μεταναστεύσει με την
οικογένειά του στην ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ. Έριξε μαύρη
πέτρα πίσω του. Το δεύτερο ήταν του ΓΙΩΡΓΟΥ
ΤΟΜΟΥΤΣΟΓΛΟΥ, μέσα στο τετράγωνο μεταξύ των
οδών ΙΚΟΝΙΟΥ, ΜΑΙΝΕΜΕΝΗΣ, ΘΥΑΤΕΙΡΩΝ και
ΠΡΟΥΣΣΗΣ. Το τρίτο ήταν του μπάρμπα ΟΘΩΝΑ
στην οδό ΜΑΙΝΕΜΕΝΗΣ μεταξύ των οδών
ΘΥΑΤΕΙΡΩΝ και ΙΚΟΝΙΟΥ (δίπλα στο ΚΕΠ της
πόλης μας). Πολλές φορές πήγαινα και καθόμουνα στο
σκαμνάκι και τον παρακαλούσα να μου διηγείται
διάφορες ιστορίες. Άλλες φορές παρατηρούσα
σιωπηλός τις κινήσεις που έκανε την ώρα που
δούλευε.
Στο τραπεζάκι εκτός από τα εργαλεία είχε

πάντα τον καφέ του και ένα κουμάρι με νερό. Έπινε
τον καφέ και μόλις κόντευε να τελειώσει έβαζε λίγο
ακόμη νερό για να έχει να πίνει. Στο γεμάτο από
γόπες τασάκι ήταν μόνιμα αναμμένο ένα τσιγάρο
[118]
«ΤΕΛΕΙΟΝ» που τις πιο πολλές φορές τελείωνε χωρίς

να έχει προλάβει να το καπνίσει και έμενε ατόφια η
στάχτη του. Εκείνο όμως που με τρέλλλλλαινε4, ήταν
όταν άλλαζε σόλες σε παπούτσια. Έπιανε με την
χούφτα του τα καρφάκια τενξ και τα έβαζε στο στόμα
του!!! Έκοβε με την φαλτσέτα την σόλα στο σωστό
μέγεθος, την τοποθετούσε στο παπούτσι, έβγαζε με
ρυθμό ένα ένα καρφάκι και το κάρφωνε στην
σόλα………
Στα εκατό μέτρα, στην οδό ΘΥΑΤΕΙΡΩΝ μετά

την ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ κατεβαίνοντας αριστερά, ήταν δύο
τσαγκαράδικα δίπλα δίπλα. Το ένα του κυρ ΣΩΤΗΡΗ
ΡΑΛΛΗ που ασχολούνταν με γυναικεία παπούτσια
και το άλλο του κυρ ΚΩΣΤΑ ΑΝΤΩΝΟΓΛΟΥ που
ασχολούνταν με ανδρικά παπούτσια. Στην πάροδο
ΜΟΡΓΚΕΝΤΑΟΥ μετά την ΠΡΟΥΣΣΗΣ ήταν το
τσαγκαράδικο του κυρ ΜΗΤΣΟΥ.
Αυτά τα τσαγκαράδικα είχαν εξαφανισθεί,

αλλά τώρα εδώ και κάποια χρόνια με την κρίση
άρχισαν πάλι να εμφανίζονται για τις επιδιορθώσεις
υποδημάτων. Σήμερα οι βιομηχανίες υποδημάτων
βγάζουν σε παραγωγή, σχέδια και χρώματα σε μεγάλη
ποικιλία που είναι πολύ φθηνότερα από τα
χειροποίητα.
4Με το να γράψω το «τρέλαινε» με πέντε λάμδα θέλω να δείξω

το «μέγεθος» της τρέλας που με έπιανε!
[119]
2.9 ΟΜΠΡΕΛΑΣ
Ο Ομπρελάς είναι ένα επάγγελμα που δεν

υπάρχει σήμερα. Στην πόλη μας, την δεκαετία του 50,
οι οικογένειες δεν είχαν την πολυτέλεια να
αγοράσουν καινούργια ομπρέλα και μόλις χαλούσε
έπρεπε να διορθωθεί. Ο Ομπρελάς, κουβαλούσε εκτός
από τα εργαλεία του, που ήταν πένσα, τανάλια,
σουβλί, καπλαντοβελόνα, μαύρη κλωστή κλπ.,
μισοχαλασμένες ομπρέλες από τις οποίες έπαιρνε τα
ανταλλακτικά που χρειάζονταν για την επισκευή.
Συνήθως άλλαζε τις μπανέλες που σπάσανε, ή έκοβε
ύφασμα από την ομπρέλα να το περάσει στην υπό
επισκευή.
Πολύ αργότερα, που οι οικονομικές συνθήκες

το επέτρεπαν, εμφανίσθηκαν στην πόλη μας,
σύγχρονες ομπρέλες από τα Δωδεκάνησα, που με το
[120]
ειδικό καθεστώς που υπήρχε, οι επισκέπτες έπαιρναν

αφορολόγητα εκτός από ομπρέλες , ουίσκι, κολόνιες
κλπ. Σήμερα βρίσκεις ομπρέλα Κινέζικη με 5 ΕΥΡΩ,
σπαστή σύγχρονη που πιθανόν, εάν είσαι «τυχερός»
να μην είναι μιας χρήσης.
2.10 ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣ – ΣΤΡΩΜΑΤΑΣ
Ο παπλωματάς αποτελεί, ένα από τα

παραδοσιακά επαγγέλματα που έχουν εξαλειφθεί.
Φέροντας στον ώμο το ξύλινο εργαλείο με το σύρμα
τεντωμένο και τα λοιπά εργαλεία, ρόπαλο, ειδική
βελόνα καπλαντοκλωστή γυρνούσε στις γειτονιές για
να "αφρατέψει" τα παπλώματα και τα στρώματα των
οικογενειών. Ο ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣΣΣ! ΠΑΠΛΩΜΑΤΑ,
ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΦΤΙΑΧΝΩΩΩΩΩΩΩΩ!
Κατ’ αρχήν ξήλωνε τις ραφές από το πάπλωμα,

αφαιρούσε το βαμβάκι, ρύθμιζε με τον μοχλό το ειδικό
ξύλινο εργαλείο (δοξάρι ) με την χορδή και στην
συνέχεια με τον κόπανο (μικρό ρόπαλο) χτυπούσε το
βαμβάκι στην χορδή για να το αφρατέψει. Αφού το
αφράτευε τακτοποιούσε το βαμβάκι μέσα στο
πάπλωμα και με μια βίτσα το έστρωνε να απλωθεί
ομαλά σε όλη την επιφάνεια.
[121]
Μόλις τελείωνε με αυτήν την διαδικασία,

έραβε το πάπλωμα. Το ράψιμο ήταν πάντα
καλλιτεχνικό και μερακλίδικο. Το ίδιο συνέβαινε και
με τα στρώματα. Τότε βλέπετε δεν υπήρχαν
στρωματέξ, ορθοπεδικά και γεμισμένα με νερό
στρώματα. Όλα ήταν γεμισμένα με βαμβάκι.
[122]
Όλη αυτή η "ιεροτελεστία" όλους μας μάγευε.

Παρατηρούσαμε τις επιδέξιες κινήσεις του
παπλωματά με μεγάλη προσοχή.
2.11 ΣΦΑΓΕΑΣ (ΕΚΔΟΡΕΑΣ)
Ήταν περιστασιακός πλανόδιος και

απασχολούνταν κατά την διάρκεια της
Μεγαλοβδομάδας. Δούλευε στα σφαγεία του ΤΑΥΡΟΥ
και για να ενισχύσει το εισόδημά του, γύριζε στις
γειτονιές για να σφάξει τα κατά την περίπτωση
οικόσιτα αρνάκια που είχαν προμηθευτεί οι
νοικοκύρηδες.
Στα κατσικάδικα, στην περιοχή μας κοντά στην

δεξαμενή και στα γύρω χωριά της Αττικής υπήρχαν
μαντριά. Μέρες πριν το ΠΑΣΧΑ οι τσοπάνηδες
φόρτωναν σε φορτηγά τα αρνιά που είχαν για πώληση
και τα ξεφόρτωναν στις συνοικίες. Πεζοί πλέον
γύριζαν στις γειτονιές και πουλούσαν τα αρνάκια.
Είχαν μάλιστα βάψει την πλάτη των αρνιών με
κόκκινη μπογιά. Όσοι είχαν την δυνατότητα το
αγόραζαν ολόκληρο.
[123]
Στις περισσότερες περιπτώσεις οι γείτονες το

αγόραζαν ρεφενέ. Υπήρχε και μια άλλη περίπτωση,
που ο αρραβωνιασμένος νέος έστελνε σαν δώρο στα
πεθερικά και στην αρραβωνιαστικιά, ένα αρνάκι
στολισμένο με κορδέλες, για να δείξει ότι έχει κάποια
οικονομική επιφάνεια, άσχετο αν δεν είχε.
Μέχρι την ημέρα της σφαγής εμείς

αναλαμβάναμε το τάισμα του ζωντανού. Με τι χαρά
το περιποιούμασταν και το βολτάραμε στην γειτονιά,
δεμένο με σχοινάκι! Ερχόταν η κρίσιμη μέρα για την
σφαγή. Εκεί άρχιζαν τα μεγάλα δράματα. Είχαμε
δεθεί με το ζωντανό και με κανένα τρόπο δεν
δεχόμασταν να σφαχτεί.
Όταν ο σφάχτης έπιανε δουλειά, εμείς δεν

αντέχαμε να παρακολουθήσουμε την όλη διαδικασία.
Με τα μαχαίρια του έσφαζε το ζώο, το κρεμούσε στο
τσιγκέλι και το τεμάχιζε σύμφωνα με τις ανάγκες των
οικογενειών. Έπαιρνε την αμοιβή του και κρατούσε
[124]
την προβιά του ζώου. Αυτό ήταν πάντα στην

συμφωνία.
Θυμάμαι πολύ καλά μέχρι και σήμερα την ώρα

που έφευγε με τα μαχαίρια, τα τσιγκέλια και τις
προβιές. Θυμωμένος άρπαξα μια πέτρα και του την
πέταξα με δύναμη. Τον βρήκε στην πλάτη. Γύρισε
απότομα. Αστραπιαία η μάννα μου, η ΕΛΕΝΑΡΑ η
ΣΜΥΡΝΙΑ, με άρπαξε από το αυτί και αφού με
«χειροτόνησε», με έσυρε και απαίτησε να ζητήσω
συγγνώμη. Του ζήτησα κλαίγοντας.
[125]
ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ
ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΤΕΣ
3.1 ΑΚΟΡΝΤΕΟΝΙΣΤΑΣ
Στην μέση του χωματόδρομου περνούσε από

την γειτονιά μου παίζοντας το ακορντεόν του ο
αόμματος επαίτης. Τραγουδούσε δυνατά με την
όμορφη φωνή του τις τελευταίες επιτυχίες. Ψηλός,
ξανθωπός, γεμάτος, με μουστάκι και με το μπαστούνι
του που ήταν βαλμένο μεταξύ του καρπού και αγκώνα
του αριστερού του χεριού. Συνοδευόταν από μια
μεσόκοπη γυναίκα, πιθανόν την μητέρα του η οποία
κρατούσε ένα τενεκεδάκι που μάζευε τις δεκάρες. Στις
διασταυρώσεις μόλις τέλειωνε το τραγούδι, φώναζε «
ότι έχετε ευχαρίστηση». Η γυναίκα πλησίαζε τους
γείτονες που έδιναν ότι μπορούσαν. Εμείς
πλησιάζαμε για να ακούσουμε τα τραγούδια που
έλεγε.
Η αλήθεια είναι, ότι παρότι οι οικογένειες τα

έβγαζαν δύσκολα πέρα, από αλληλεγγύη, πάντα
έδιναν κάτι από το υστέρημά τους.
3.2 ΑΡΚΟΥΔΙΑΡΗΣ
Ο αρκουδιάρης ή αρκουδόγυφτος ήταν ένας

πλανόδιος που περιφερόταν με μια αρκούδα δεμένη
με αλυσίδα στην μέση του και με το ντέφι
τραγουδούσε τσιφτετέλια κύρια και έδινε τον ρυθμό
στην αρκούδα για να χορεύει. Ο τρόπος που την
εκπαίδευε ήταν απάνθρωπος. Της τρυπούσε με χαλκά
την μύτη , έκανε μια γούβα στο χώμα και έβαζε
κάρβουνα σε μια λαμαρίνα και την έβαζε μέσα.
[127]
Χτυπώντας το ντέφι και τραγουδώντας αυτή

καθώς καιγότανε σήκωνε μια το ένα πόδι, μια το άλλο
σαν να χόρευε.
3.2.1 ΜΑΪΜΟΥΔΙΑΡΗΣ
Ήταν μια παρόμοια περίπτωση αλλά με

μαϊμού. Παίζοντας το ντέφι και τραγουδώντας ο
γύφτος, την είχε εκπαιδεύσει να κάνει διάφορες
μιμήσεις όπως, πως βάφεται και περιποιείται το
πρόσωπό της μια κοπέλα, να κάνει τούμπες κλπ.
[128]
Θυμάμαι επίσης ότι της τραγουδούσε το σουξέ

της εποχής νιάου βρε γατούλα και αυτή χόρευε σε
στυλ….. ΒΟΥΓΙΟΥΚΛΑΚΗ. Εμείς παρατηρούσαμε
και γελούσαμε με τα καμώματά της.
Αυτά σήμερα έχουν εκλείψει αλλά υπάρχει και

η προστασία των άγριων ζώων.
3.3 ΛΑΤΕΡΝΑΤΖΗΣ
Η λατέρνα είναι ένα μουσικό όργανο που

βγάζει υπέροχο ήχο. Οι λατερνατζήδες ήταν κυρίως
δύο. Ο ένας φορτώνονταν την λατέρνα στον ώμο και ο
άλλος κρατούσε το στρίποδο και το ντέφι. Φτάνοντας
στο κατάλληλο σημείο, άνοιγαν το στρίποδο,
τοποθετούσαν την λατέρνα, ο ένας γυρνούσε την
[129]
μανιβέλα με ρυθμό και ο άλλος τον συνόδευε με το

ντέφι. Μόλις ακούγαμε τον χαρακτηριστικό γλυκό
ήχο της, τρέχαμε και σιωπηλοί παρακολουθούσαμε
την ιεροτελεστία. Το ρεπερτόριο ήταν οι καινούργιες
επιτυχίες που κυκλοφορούσαν. Αυτός που έπαιζε το
ντέφι, γυρνούσε μόλις τελείωνε το κομμάτι γύρω από
τους παραβρισκόμενους και τείνοντάς το δεχόταν τα
ψιλά. Χαρακτηριστικό της ήταν ο στολισμός της.
Ήταν με χάντρες φορτωμένη, κομπολόγια, χαϊμαλιά
φωτογραφίες κλπ.
[130]
Αξέχαστες έμειναν οι ταινίες ΛΑΤΕΡΝΑ ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ

ΦΙΛΟΤΙΜΟ και ΛΑΤΕΡΝΑ ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΓΑΡΥΦΑΛΟ με
τους ΑΥΛΩΝΙΤΗ, ΦΩΤΟΠΟΥΛΟ, ΚΑΡΕΖΗ ΚΑΙ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗ.
3.3.1 ΡΟΜΒΙΑ
Η ρομβία είναι ένα παρόμοιο όργανο με την

λατέρνα, αλλά είναι πιο μεγάλο και βγάζει παρόμοιο
ήχο. Είναι τοποθετημένη πάνω σε καρότσι.
[131]
Σήμερα αυτό το επάγγελμα τείνει να

εξαφανισθεί. Υπάρχουν δυο τρεις λατερνατζήδες που
θα τους ανταμώσουμε στο κέντρο της ΑΘΗΝΑΣ στους
εμπορικούς δρόμους του ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙΟΥ ΚΑΙ
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ.
3.4 ΜΑΣΚΑΡΑΔΕΣ
Πριν προχωρήσω στην περιγραφή των

μασκαράδων, θέλω να σας ενημερώσω σαν σε πρόλογο,
για το τι γινόταν στην πόλη μας, η οποία ζούσε αυτήν
την περίοδο σε ρυθμούς εορταστικούς. Λίγο πριν την
έναρξη των αποκριών, οι χειροκίνητες ραπτομηχανές
ΣΙΓΚΕΡ, έπαιρναν φωτιά από τις νοικοκυρές που
έραβαν στολές καμωμένες από παλιά φορέματα και
σεντόνια και με την αγορά μασκών και καπέλων
συμπλήρωναν τις στολές. Τα φωτογραφεία άλλαζαν
τις βιτρίνες τους και στις κούκλες έβαζαν διάφορες
στολές όπως ΑΜΑΛΙΕΣ, ΚΟΛΟΜΠΙΝΕΣ,
ΠΙΕΡΟΤΟΥΣ, ΚΑΟΥ ΜΠΟΪΣ, ΑΝΑΤΟΛΙΤΕΣ κ.ά.,
που νοίκιαζαν στους πιο εύπορους.
[132]
Οι χωματόδρομοι γέμιζαν με τις φωνές των

παιδιών, που ντυμένα μασκαράδες διασκέδαζαν με
την καρδιά τους και ήταν μέσα στον χαρτοπόλεμο και
τις κορδέλες. Τα απογεύματα μετά την δουλειά και
κυρίως τα Σαββατοκύριακα, οι μεγάλοι ντύνονταν
μασκαράδες και επισκέπτονταν τους γείτονές τους για
το καλό. Με το τίποτα άναβαν απρογραμμάτιστα
υπέροχα γλέντια. Η αλλαγή φύλου είχε την τιμητική
του. Με τις γυναίκες να ντύνονται άντρες και οι
άντρες γυναίκες έκφυλες με σοβαρό πρόβλημα στο
βάδισμα όχι λόγω των παπουτσιών , αλλά στις
παντόφλες. Ομάδες από νέους γυρνούσαν στις
γειτονιές υπό τον ήχο του γουδιού. Οι σύλλογοι
διοργάνωναν χοροεσπερίδες στην Ποντιακή Στέγη
που γλένταγαν τα μέλη και οι φίλοι τους.
Τώρα έφτασε η ώρα να αναφερθώ στους

μασκαράδες. Αυτοί οι πλανόδιοι, ήταν εποχιακοί και
απασχολούνταν κάθε ΦΛΕΒΑΡΗ κατά την διάρκεια
[133]
των αποκριών.
3.4.1 ΓΑΪΤΑΝΑΚΙ
Ήταν μια ομάδα μασκαράδων που γυρνούσε

στις γειτονιές. Είχαν μαζί τους ένα ψηλό κοντάρι που
στην κορυφή του είχε μια αποκριάτικη φάτσα και από
κάτω κορδέλες (γαϊτάνια) σε διάφορα χρώματα. Κάθε
ένας κρατούσε από μια κορδέλα και περπατούσαν
αραιά σε κύκλο. Στην μέση ένας άλλος κρατούσε το
κοντάρι. Στην ομάδα συμμετείχαν ακόμη ένας με
κλαρίνο και ένας άλλος με ντέφι. Στις διασταυρώσεις
σταματούσαν και ο κλαρινίστας άρχιζε να παίζει
συνοδευόμενος από το ντέφι. Οι μασκαράδες χόρευαν
και τραγουδούσαν κυρίως το τραγούδι «λεμονάκι
μυρωδάτο». Καθώς κινούνταν γύρω από το κοντάρι,
κάθε μασκαράς εναλλάσσονταν με το ταίρι του κι έτσι
οι κορδέλες δημιουργούσαν πάνω στο κοντάρι
χρωματιστούς συνδυασμούς.
Όταν οι κορδέλες τυλίγονταν, οι μασκαράδες

χόρευαν πολύ κοντά στο κοντάρι και τότε άρχιζαν να
χορεύουν αντίστροφα μέχρι να ξετυλιχτούν. Εκεί
τελείωνε ο χορός και ο μασκαράς με απλωμένο το
ντέφι γύριζε στους παρευρισκόμενους φωνάζοντας «
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ, ΚΑΛΕΣ ΑΠΟΚΡΙΕΕΕΕΕΣ»!.
Τους μασκαράδες με το γαϊτανάκι από ότι θυμάμαι,
τους είχα δει μία ή δύο φορές. Δεν ξαναεμφανίσθηκαν.
Αναρωτιόμουν γιατί δεν εμφανίζονταν μιας και
[134]
παρουσίαζαν ένα υπέροχο θέαμα.
3.4.2 ΑΛΟΓΑΚΙ
Η ομάδα με το αλογάκι αποτελούταν από τρία

άτομα. Τα σύνεργά τους ήταν ένα αλογάκι
κατασκευασμένο με χοντρό χαρτόνι, στην ράχη του
υπήρχε μία τρύπα για να χωρά άνθρωπος, με δύο
ιμάντες. Περιφερειακά καλυπτόταν από ύφασμα που
καλυπτόταν με κορδέλες όπως και η ουρά του ήταν
καμωμένη από κορδέλες.
Έμπαινε ό ένας, ζωνόταν το αλογάκι με τους

ιμάντες, ντυνόταν τσολιάς και η φουστανέλα
απλωνόταν πάνω στο αλογάκι. Πλάγια κρέμονταν οι
λευκές βλάχικες κάλτσες οι παραγεμισμένες με πανιά
σαν πόδια που κατέληγαν στα τσαρούχια. Ο δεύτερος
[135]
ήταν με το κλαρίνο του έπαιζε και ο τρίτος αυτός με

το ντέφι. Έπαιζε λοιπόν το κλαρίνο συνοδευόμενο από
το ντέφι και ο τσολιάς με αυτόν με το ντέφι
τραγουδούσαν ενώ ο τσολιάς χόρευε. Μόλις τελείωνε
το τραγούδι, αυτός με το ντέφι, το σήκωνε και φώναζε
ΝΟΙΚΟΚΥΡΑΙΟΙ μου ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑΑΑΑ!
μαζεύοντας τα ψιλά από τους θαμώνες
3.4.3. ΑΡΑΠΑΚΙΑ
Σκίτσο της Ξένιας Αραπάκη.
[136]
Ήταν μια ομάδα από πέντε ή έξη άντρες,

ντυμένοι ελαφρά με κοντά παντελόνια και
κοντομάνικα μπλουζάκια. Έβαφαν με φούμο και
καρβουνόσκονη το πρόσωπό τους και τα ακάλυπτα
μέλη του σώματός τους. Ήταν δεμένοι μεταξύ τους με
σχοινί ή αλυσίδα και έκαναν γύρους. Ο τελευταίος
είχε ένα ντενεκέ δεμένο με σχοινάκι σαν τύμπανο και
ένα χοντρό ξύλο που χτυπούσε δυνατά τον ντενεκέ
κάνοντας πολύ θόρυβο. Ο αρχηγός μπροστά τους
φώναζε δυνατά ΑΡΑΠΑΚΙΑΑΑ! και οι υπόλοιποι
απαντούσαν ΕΪΒΑΛΑΑΑΑ! Ένα αραπάκι που δεν
ήταν δεμένο, ελεύθερα γυρνούσε με ένα τενεκεδάκι
και μάζευε τα ψιλά. Ήταν επίπονη η δουλειά τους
γιατί μήνα ΦΛΕΒΑΡΗ μέσα στο καταχείμωνο να
γυρνάς ημίγυμνος, ξυπόλητος και να σε περονιάζει το
κρύο δεν ήταν τόσο εύκολο. Σε όλους τους
μασκαράδες, εμείς πιτσιρικάδες τρέχαμε δίπλα τους
και παρατηρούσαμε. Με την πάροδο των χρόνων, όλα
αυτά τα υπέροχα έθιμα από την ΜΙΚΡΑΣΙΑ, σιγά σιγά
έσβησαν.
Πολλά χρόνια μετά, αρχές της δεκαετίας του

80, το 1982 ή 83, επί Δημαρχίας ΛΟΓΟΘΕΤΗ, ο
ΔΗΜΟΣ μας με το ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ και
τους ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥΣ διοργάνωσαν
το πρώτο καρναβάλι. Με μεγάλη χαρά και έκπληξη
είδα να αναβιώνουν τα ήθη και έθιμά μας! Εκεί
ξαναείδα το γαϊτανάκι και μου λύθηκε η απορία γιατί
είχε εξαφανισθεί πρώτο. Το γαϊτανάκι το είχε
[137]
αναλάβει το παιδικό χορευτικό του Πνευματικού μας

κέντρου και ο δάσκαλός τους ο αξέχαστος ΚΩΣΤΑΣ
ΜΠΑΤΣΗΣ, το είχε προετοιμάσει έγκαιρα.
Βλέποντας τον υπέροχο αυτόν χορό, ανακάλυψα ότι
για να παρουσιασθεί, χρειάζονταν πολλές ώρες πρόβα,
τα άτομα ήταν πολλά, ο χρόνος των αποκριών λίγος
και δεν τους συνέφερε. Το αλογάκι το είχε αναλάβει
ένας άλλος Σύλλογος που δεν θυμάμαι. Τα αραπάκια
τα ανέλαβε ο Σύλλογος της ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ. Αρχηγός
τους ήταν ο αξέχαστος φίλος μου ΣΠΥΡΟΣ
ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, Πρόεδρος τότε του Συλλόγου. Έντονα
θυμάμαι πόσο κρύο έκανε και υπέφεραν τα αραπάκια.
Οι φωτογραφίες που δημοσιεύω είναι από το

πρώτο καρναβάλι. Στην πρώτη είναι το παιδικό
χορευτικό με το γαϊτανάκι στην Οδό ΠΛΟΥΤΩΝΟΣ
(ΚΟΥΤΑΪΣΙ) και ΛΑΜΠΡΑΚΗ. Στην δεύτερη
βλέπουμε πίσω από τα κορίτσια του χορευτικού το
περίφημο αλογάκι.
3.5 ΜΠΑΡΜΠΑΘΑΝΑΣΑΚΗΣ
Τέρμα το πενηνταράκι του

ΜΠΑΡΜΠΑΘΑΝΑΣΑΚΗ, τέρμα το πενηνταράκι του
ΜΠΑΡΜΠΑΘΑΝΑΣΑΚΗ!!!! Φώναζε κρατώντας στο
χέρι του το νέο και περίεργο για εμάς ΒΙΟΥ
ΜΑΣΤΕΡ. Ο Μπαρμπαθανασάκης γύρναγε στις
γειτονιές για να προβάλλει με το μηχανηματάκι του
αυτό διάφορες διαφάνειες με ένα πενηνταράκι (0,50
[138]
λεπτά της δραχμής). Τις ΚΥΡΙΑΚΕΣ το πρωί ήταν

στην πλατεία του ΑΗ ΓΙΩΡΓΗ και περίμενε μετά την
απόλυση της εκκλησίας, τους πιτσιρικάδες για τις
προβολές. Έμενε μέχρι το μεσημέρι γιατί μετά την
εκκλησία είχε κατηχητικό και κάθε μια ώρα τελείωνε
η μια τάξη και έμπαινε η άλλη.
Η παρουσίαση του θέματος στο ΒΙΟΥ ΜΑΣΤΕΡ

δεν ήταν σιωπηρή αλλά υπήρχε και η περιγραφή με
στόμφο που έκανε ο Μπαρμπαθανασάκης. Από ότι
θυμάμαι περιέγραφε: «Και ορμάει το λιοντάρι να
κάνει επίθεση στον Ταρζάν , μα ο Ταρζάν το αρπάζει
με τα δυνατά του μπράτσα και το κάνει… μαύρο στο
ξύλο !!!»
Από τότε μου είχε κάνει εντύπωση γιατί ο

[139]
Ταρζάν δεν σκότωνε το λιοντάρι. Ο

Μπαρμπαθανασάκης, όταν τον ρώτησα μου είπε
αφοπλιστικά, δεν το σκοτώνει, αλλά του τις βρέχει για
να είναι φρόνιμο και….. καλό παιδί!!! Αυτός ήταν
λοιπόν και δεν ήθελε καθόλου σκοτωμούς.
Να είσαι καλά παιδικέ μου φίλε και

συμμαθητή ΔΗΜΗΤΡΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΕ που μου
θύμισες τον ΜΠΑΡΜΠΑΘΑΝΑΣΑΚΗ.
[140]
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο : ΛΟΙΠΟΙ
ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ
4.1 ΚΑΝΟΝΕ ΝΑΒΑΡΟΝΕ
Γυρνούσε στις γειτονιές μας φωνάζοντας

«ΚΑΝΟΝΕ ΝΑΒΑΡΟΝΕ- ΚΑΝΟΝΕ ΝΑΒΑΡΟΝΕ!!!»
Τότε παιζόταν η ταινία τα ΚΑΝΟΝΙΑ ΤΟΥ
ΝΑΒΑΡΟΝΕ στους κινηματογράφους με πολύ
μεγάλη επιτυχία. Έτσι ο πονηρός ανατολίτης έστησε
την μηχανή του. Είχε ένα καρότσι κατάλληλα
διαμορφωμένο για την δουλειά που έκανε. Στην μια
του άκρη υπήρχε ένας ξύλινος δίσκος όρθιος
περιστρεφόμενος και γύρω γύρω υπήρχαν
διαχωριστικές γραμμές με αριθμούς από το 1 μέχρι το
10. Στην άλλη άκρη υπήρχε ένα κανονάκι που στο
επάνω πίσω μέρος του προεξείχε με πίρο ένα ξύλινο
στρογγυλό κομμάτι σαν κουμπί. Επίσης επάνω στο
καρότσι υπήρχαν κουτιά με λουκούμια. Δίνοντάς του
την εικοσάρα, Ο ΚΑΝΟΝΕ ΝΑΒΑΡΟΝΕ γύριζε τον

δίσκο κι εμείς πατούσαμε το κουμπί. Από το κουμπί
έφευγε ένα βελάκι με κόκκινη φουντίτσα και
καρφώνονταν στον δίσκο. Σε όποιο αριθμό
καρφώνονταν τόσα λουκούμια κέρδιζες. Φυσικά ο
πονηρός ανατολίτης τα είχε κανονίσει ώστε το βελάκι
να καρφώνεται από το 1 μέχρι το 3!!!
Σχέδιο του Άρη Σακελλαρίδη.
Αυτόν τον συμπαθή πλανόδιο μόνο εμείς οι

ΚΟΚΚΙΝΙΩΤΕΣ είχαμε το προνόμιο να τον έχουμε!!!
Επειδή δεν υπήρχε σχετική φωτογραφία, σύμφωνα με
την περιγραφή μου, το σχέδιο το φιλοτέχνησε ο
αγαπημένος μου ΑΡΗΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΔΗΣ, γιος της
συζύγου μου ΦΩΤΕΙΝΗΣ που τον θεωρώ και δικό
μου γιο γιατί από μικρό παιδάκι, στα χέρια μου
μεγάλωσε. ΑΡΗ μου σε ευχαριστώ πολύ.
[142]
4.2 ΛΟΤΑΡΙΑΣ
Αυτόν τον πλανόδιο τον συναντούσαμε τα

Σαββατοκύριακα στα καφενεία της περιοχής. Ήταν η
δεύτερη δουλειά του για να τα βγάλει πέρα.
Κουβαλούσε στο ένα χέρι του ένα καλάθι, που
περιείχε κουτιά με λουκούμια, μπισκότα, σοκολάτες,
τσιγάρα, λαϊκά λαχεία, δύο πενηντάρικα, ένα ή δύο
μπουκάλια με ποτό, ούζο, κονιάκ ή βερμούτ κ.ά. Ήταν
όμορφα διακοσμημένο σε στυλ πυραμίδας και
τυλιγμένο με ζελατίνα. Στο άλλο χέρι του κρατούσε
λαχνούς που καθένας περιείχε πέντε νούμερα αν
θυμάμαι καλά. Περιφερόταν διέθετε τους λαχνούς για
να κάνει την κλήρωση. Από την αρχή ανακοίνωνε την
ώρα και σε ποιο καφενείο θα κάνει την κλήρωση. Οι
κληρώσεις γίνονταν εναλλάξ στα καφενεία της
περιοχής.
Μόλις πλησίαζε η ώρα της κλήρωσης και δεν

[143]
είχε ξεπουλήσει φώναζε έλα πάρτε τα τελευταία και

ΚΛΗΡΩΝΩΩΩΩΩ! Γινόταν η κλήρωση και εάν ο
τυχερός ήταν στο καφενείο που γινόταν η κλήρωση,
παρέδινε τον κλήρο και παραλάμβανε το καλάθι. Στην
συνέχεια ο λοταρίας περνούσε από τα άλλα καφενεία
με τον λαχνό στο χέρι φωνάζοντας: Ο τυχερός της
λοταρίας είναι ο κυρ ΜΗΤΣΟΣ στο καφενείο του
ΠΑΡΑΣΧΟΥ. Εάν ήταν σε άλλο καφενείο γύριζε και
ενημέρωνε τους θαμώνες μέχρι να βρεθεί ο τυχερός.
Μετά άρχιζε ο αγώνας για να κάνει και δεύτερη
κλήρωση. Τα Χριστούγεννα κλήρωνε μια γαλοπούλα.
Εκείνα τα χρόνια με τις πολλές στερήσεις, οι

οικογένειες επιβίωναν χάρη στην αλληλεγγύη που
υπήρχε μεταξύ τους.
ΥΓ: Όσο κι αν έψαξα δεν μπόρεσα να βρω την

κατάλληλη φωτογραφία και σας παραθέτω μια
παρόμοια που δεν ταιριάζει απόλυτα.
4.3 ΠΑΛΙΑΤΖΗΣ
Στην γειτονιά περνούσαν 3 διαφορετικοί

παλιατζήδες. Ο πρώτος με ένα σακί στην πλάτη
φώναζε: Ο ΠΑΛΙΑΤΖΗΣ, ΜΕ ΜΠΟΤΙΛΙΕΣ
ΠΑΙΡΝΕΤΕ ΜΑΝΤΑΛΑΚΙΑ, ΜΑΝΤΑΛΑΚΙΑ ΜΕ
ΜΠΟΤΙΛΙΕΣ ΑΝΤΑΛΛΑΣΣΩ!!!! Εδώ όπως
καταλαβαίνετε, η συναλλαγή γίνονταν σε είδος. Ο
παλιατζής έπαιρνε μποτίλιες και έδινε μανταλάκια,
ξύλινα ήταν τότε και η κάθε νοικοκυρά, φύλαγε τα
[144]
μπουκάλια να τα αλλάξει με μανταλάκια χωρίς

χρήματα.
Ο δεύτερος, και αυτός πεζός, περιφερόταν με

ένα σακί φωνάζοντας: ΠΑΛΙΑ ΡΟΥΧΑ, ΠΑΛΙΕΣ
ΚΑΡΕΚΛΕΣ ΚΑΙ ΤΕΤΖΕΡΕΔΕΣ ΑΓΟΡΑΖΩ, Ο
ΠΑΛΙΑΤΖΗΗΗΗΗΣ!
[145]
Ο τρίτος ήταν σε καλύτερη οικονομική

κατάσταση και διέθετε κάρο και γαϊδούρι. ΟΛΑ ΤΑ
ΠΑΛΙΑ ΑΓΟΡΑΖΩ, ΠΑΛΙΟΣΙΔΕΡΑ ΜΠΡΟΥΝΤΖΑ
ΜΕΤΑΛΑ ΑΓΟΡΑΖΩ, Ο ΠΑΛΙΑΤΖΗΗΗΗΗΣ!
Αυτό το επάγγελμα δεν έχει εκλείψει. Πολλοί

παλιατζήδες γυρνούν με φορτηγάκι ανοικτό, δεν
χρειάζεται να ξελαρυγγιάζονται, διαθέτουν
μικροφωνική για να ενημερώνουν και στα ενδιάμεσα
χρονικά διαστήματα βάζουν ΛΑΪΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ.
Αναλαμβάνουν να καθαρίσουν και αποθήκες από την
σαβούρα.
Στην φωτογραφία διακρίνετε τον αξέχαστο ΝΙΚΟ ΦΕΡΜΑ να

υποδύεται τον παλιατζή στην ταινία του 1958, «ΕΝΑΣ ΗΡΩΣ ΜΕ
ΠΑΝΤΟΥΦΛΕΣ» που πρωταγωνιστούσαν οι αξέχαστοι
ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΙΔΗΣ, ΙΛΥΑ ΛΙΒΥΚΟΥ και ΝΙΤΣΑ
ΤΣΑΓΑΝΕΑ.
[146]
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Έφτασε λοιπόν μετά από δύο χρόνια, αυτό το

ονειρικό ταξίδι στο παρελθόν στο τέλος του. Όποτε
ένοιωθα την ανάγκη για να γράψω, πάντα θυμόμουν
με συγκίνηση διάφορα περιστατικά που είχαν συμβεί.
Κλείνοντας την αναφορά μου στα γεγονότα της
εποχής, που πολλά από αυτά ήταν σημαντικά τόσο για
την εμπορική-οικονομική συναλλαγή, με παράλληλη
την κοινωνική συνιστώσα της πόλης…
Αρχικά αποφάσισα ο τίτλος να είναι

«ΚΟΚΚΙΝΙΑ ΠΛΑΝΟΔΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ 1950-
1960». Στην πορεία συνειδητοποίησα, ότι το θέμα μου
δεν ήταν μόνο τα επαγγέλματα, αλλά ΚΥΡΙΩΣ αυτοί

που τα εξασκούσαν.
Αυτούς που τους γνώρισα στην παιδική μου

ηλικία, που γνώριζα άλλων τα ονόματα και άλλων τα
παρατσούκλια. Άλλαξα τότε τον τίτλο σε «ΚΟΚΚΙΝΙΑ
ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΜΙΚΡΟΠΩΛΗΤΕΣ 1950-1960».
Καταγράφοντας τους μικροπωλητές, ανακάλυψα ότι
όλοι οι πλανόδιοι δεν ήταν μικροπωλητές. Υπήρχαν
επαγγελματίες όπως ο γανωματής, ο καρεκλάς, ο
ομπρελάς, ο λούστρος κλπ. που δεν ήταν πωλητές.
Κατέληξα τελικά στον τίτλο «ΚΟΚΚΙΝΙΑ
ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ 1950- 1960».
Σήμερα η ζωή στην πόλη μας είναι τελείως

διαφορετική. Το βιοτικό επίπεδο έχει αλλάξει. Πολύ
λίγες περιοχές, όπου ακόμη υπάρχουν προσφυγικές
κατοικίες, έχουν διατηρήσει κάπως το κλίμα της
γειτονιάς. Από την δεκαετία του 70, η σύνθεση του
πληθυσμού έχει αλλάξει και ο πληθυσμός δεν είναι
αμιγώς προσφυγικός. Η αστυφιλία έφερε στις
συνοικίες της ΑΤΤΙΚΗΣ εσωτερικούς μετανάστες από
την επαρχία που ήλθαν να βρουν μια καλύτερη ζωή.
Η Ελληνική επαρχία ρήμαξε από την αδιαφορία των
εκάστοτε κυβερνήσεων και αυτό ανάγκασε πολλούς
συμπατριώτες μας να μεταναστεύσουν. Αυτό και οι
νέοι ρυθμοί των ανθρώπων είχε σαν αποτέλεσμα, την
αποξένωση των γειτόνων. Δεν γνωρίζεις ποιος μένει
δίπλα σου. Λες μια καλημέρα σε κάποιον που
συναντάς στον δρόμο σου και αυτός σε κοιτάει
[148]
παράξενα. Η εικόνα της γειτονιάς, που κάθε

απόγευμα οι νοικοκυρές έπιναν τον καφέ τους
συζητώντας έξω από τα σπίτια έχουν εκλείψει.
Δυστυχώς αυτή η υπέροχη εποχή της ανθρωπιάς, της
αλληλεγγύης, παρ’ όλη την φτώχια, έχει χαθεί ΓΙΑ
ΠΑΝΤΑ.
Κλείνοντας, θέλω να ευχαριστήσω όλες και

όλους που με βοήθησαν με κάθε τρόπο για να μπορέσω
να τελειώσω αυτό το εγχείρημα.
Αξίζει τον κόπο να τους αναφέρω αφού και πάλι

τους ευχαριστήσω : ΑΝΔΡΕΙΩΣΑΤΟΥ ΖΩΗ,
ΑΝΤΩΝΟΓΛΟΥ ΑΒΡΑΑΜ, ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟ
ΔΗΜΗΤΡΗ, ΙΣΙΔΩΡΟΥ ΧΑΡΟΥΛΑ, ΚΑΡΥΔΑ
ΓΙΑΝΝΗ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ ΗΛΕΚΤΡΑ,
ΛΟΓΟΘΕΤΗ ΣΤΕΛΙΟ, ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΔΗ ΑΡΗ,
ΣΚΑΛΙΔΟΥ ΣΕΒΗ, ΣΠΑΝΟΠΟΥΛΟ ΒΑΣΙΛΗ,
ΣΤΕΦΑΝΙΔΗ ΠΑΝΤΕΛΗ, ΤΟΛΑΚΗ ΓΙΑΝΝΗ,
ΦΕΒΡΑΝΟΓΛΟΥ ΛΕΥΤΕΡΗ και ΧΑΝΙΚΙΑΝ
ΑΒΕΔΙΣ.
Πολλά ευχαριστώ στην καλή μου φίλη από τα

παλιά, την ΚΟΚΚΙΝΙΩΤΙΣΣΑ ζωγράφο της Ανώτατης
Σχολής Καλών Τεχνών ΞΕΝΙΑ ΑΡΑΠΑΚΗ, που
φιλοτέχνησε το σκίτσο «Αραπάκια Έιβαλα».
Νοιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω επίσης,

την παιδική αγαπημένη μου φίλη ΟΛΓΑ
ΑΝΑΣΤΑΣΑΤΟΥ- ΦΛΕΣΟΥΡΑ, για την πολύτιμη
βοήθεια που μου έδωσε όπως: Σε κάποια κείμενα που
[149]
εντόπισε ατέλειες και με παρεμβάσεις της τα

βελτίωσε. Στις υπενθυμίσεις που μου έκανε για
διάφορους πλανόδιους. Σε περιγραφές της για κάποια
περιστατικά που με βοήθησαν να αναπτύξω τα
κείμενα. Που όταν διάβασε τα δύο τρία πρώτα κείμενά
μου, με ενθουσιασμό με προέτρεψε να συνεχίσω.
Ευχαριστώ πολύ επίσης τον αγαπημένο μου

ανιψιό ΣΤΥΛΙΑΝΟ ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗ, που ανέλαβε
την επιμέλεια αυτής της ηλεκτρονικής έκδοσης.
Τι να πω για την αγαπημένη μου σύζυγο

ΦΩΤΕΙΝΗ; ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ; Δεν θα το δεχθεί με τίποτα.
Χωρίς ευχαριστίες λοιπόν, αναφέρω ότι υπήρξε ένας
αυστηρότατος «λογοθεωρητής» κάθε κειμένου που
ετοίμαζα και έβαζε φρένο στην... ακατάσχετη φλυαρία
μου λέγοντάς μου: Σταμάτα την πολυλογία επί
τέλους, γράψε τα χωρίς πολλές πολλές… σάλτσες!
Ιδιαίτερες ευχαριστίες στους αγαπημένους μου

φίλους και εξαίρετους ΚΟΚΚΙΝΙΩΤΕΣ επιστήμονες,
ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ, Καθηγητή Ιατρικής του
Πανεπιστημίου Αθηνών, ΓΕΩΡΓΑΛΑ ΒΑΣΙΛΗ
Αναπληρωτή Καθηγητή Φυσικής του Πανεπιστημίου
Αθηνών και ΚΑΠΑΝΤΑΗ ΜΑΝΩΛΗ Δασολόγο, που
ευχαρίστως ανέλαβαν την επιμέλεια των κειμένων.
Γενικά τα στοιχεία που συνθέτουν το κείμενο

προέρχονται από τις αναμνήσεις μου και από το
ξύπνημα της μνήμης φίλων και κυρίως συμμαθητριών
και συμμαθητών από το Δημοτικό.
[150]
Η φωτογραφία είναι του 1957, της Τρίτης

Δημοτικού του Τρίτου Δημοτικού Σχολείου με τις
συμμαθήτριες, τους συμμαθητές μου, και τους
αξέχαστους Διευθυντή του Σχολείου ΝΙΚΟ
ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟ και τον πολυαγαπημένο μας
ΠΡΩΤΟΠΟΡΟ ΔΑΣΚΑΛΟ ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ που
μας είχε αναλάβει από την Τρίτη μέχρι και την Έκτη.
Του οφείλουμε πάρα πολλά και ΠΑΝΤΑ ΤΟΝ
ΜΝΗΜΟΝΕΥΟΥΜΕ . Αυτήν την φωτογραφία την
επέλεξα γιατί σε αυτήν ακριβώς την περίοδο
αναφέρομαι.
Παρακαλώ εάν κάποιος θυμηθεί, κάποιον

πλανόδιο επαγγελματία της πόλης μας που μου έχει
διαφύγει ή διαπιστώσει κάποιες ανακρίβειες, να με
ενημερώσει για να γίνουν οι απαραίτητες προσθήκες
και διορθώσεις στο έργο.
ΤΕΛΟΣ
[151]

ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΚΟΚΚΙΝΙΑ ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ 1950 - 1960

Μικρασιάτισσα Μάνα - Πλατεία Κρήνης / Δημοκρατίας - Νίκαια

1.15 ΚΟΥΛΟΥΡΑΣ (ΚΟΥΛΟΥΡΤΖΗΣ) ..................... 53

2.1 ΑΙΤΗΣΙΟΓΡΑΦΟΣ ...................................................99

Εικόνα1 από το τοπίο της εποχής εκείνης στην ΚΟΚΚΙΝΙΑ. ΟΔΟΣ

1Η φωτογραφία είναι του 1957. Βλέπουμε τις προσφυγικές

Αυγουστιάτικη νύχτα του 2020 με

δείχνουν την ΕΘΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ–ΚΟΡΙΝΘΟΥ.

Έτσι μου γεννήθηκε η ιδέα να ασχοληθώ με

Καταγράφοντας τους πλανόδιους, μένει μια

2 Πανδημία που ξέσπασε το Δεκέμβριο του 2019.

τους αναφέρω σύμφωνα με το επάγγελμά τους.

Ήταν μεγάλη η έκπληξή μου όταν

Πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψιν μας την

Έτσι μετά την κατάρρευση του μετώπου το

Ας μην ξεχνάμε τι μεταχείριση είχαν από

την ζωή τους. Η ζωή είναι πολύ δύσκολη, αλλά για

Χωρίς να το καταλάβω παρασύρθηκα, αλλά

Νίκαια του 1958», του ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ

Κορνάριζε και φώναζε με την δυνατή του

το που έφτανε ο αρωματοπώλης, τσούρμο έτρεχαν οι

Η καλή μου φίλη ΧΑΡΟΥΛΑ ΙΣΙΔΩΡΟΥ, σε

μεγάλα χωρίσματα σκεπασμένος με τζάμι που

Πλανόδιοι αρωματοπώλες δεν υπάρχουν

Τελικά είμαι ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟΣ! Αιτία που

Ο κυρ ΓΙΑΝΝΗΣ με την σούστα και το άλογό

ασβέστης δεν μας άφηναν να περάσουμε. Κάθε

Ένα καλάθι γεμάτο αυγά, που ενδιάμεσα είχε

Θεωρούσαν ότι το αυγό και όχι άδικα, ήταν

Επίσης έντονα θυμάμαι το πανέμορφο χρώμα

Σήμερα δυστυχώς τα "αβγά" (έτσι τώρα

Ο γαλατάς είχε ένα μεγάλο μεταλλικό δοχείο

ΠΑΝΤΑ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ και στις πιο φτωχές

Στην γειτονιά μου, επί των οδών ΡΑΙΔΕΣΤΟΥ

Στην οδό ΠΟΛΕΩΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ είχε

μου σε ευχαριστώ πολύ.

Σήμερα με τους κανόνες υγιεινής και την

Το 1959 κυκλοφόρησε η ταινία ΛΑΟΣ ΚΑΙ ΚΟΛΩΝΑΚΙ που ο

Διάβαινε τους δρόμους και τα στενάκια

μακρύ ξύλινο κοντάρι, που στις άκρες του υπήρχαν

Οι νοικοκυρές έβγαιναν με το πιάτο για να

Πολλές φορές τσακωνόμουν με τον αξέχαστο

φώτα. Ο πατέρας μου, το θυμάμαι σαν να είναι τώρα,

Φιλικό μου ζευγάρι, που προ ετών είχε πάει

Στο YouTube υπάρχει το τραγούδι γιαουρτάς

Είχε ένα καρότσι κατάλληλα διασκευασμένο σε

Ήταν πάντα σε σταθερά σημεία, πλατείες και

Νίκαιας στον κήπο, που στα διαλείμματα με το μικρό

Ο παιδικός μου φίλος και συμμαθητής

κεράσι, καρυδάκι, σταφύλι και άλλα. Δοκίμασα να την

Γυρνούσε στις γειτονιές και πουλούσε

πετύχαινες στο ξεπούλημα, με την σπάτουλα σου

Τα τελευταία 65 χρόνια γεύομαι το σάμαλι το

Από ότι λένε το καλύτερο σάμαλι είναι το

Έχω την εντύπωση ότι είχε, ή συνεργαζόταν με

Για το σάμαλι έχω και την μαρτυρία της

Η χαρακτηριστική φωνή του παστελά

Το βρίσκεις τυποποιημένο σε ζελατίνη στις

βρίσκεις σε αραιά χρονικά διαστήματα στα

1.6.3 ΠΩΛΗΤΗΣ ΜΑΝΤΟΛΑΤΟΥ

Ο ίδιος πωλητής, εναλλακτικά πουλούσε και το

κοπίδι. Το μαντολάτο ήταν ένα κομμάτι συμπαγές

Ο μάστορας μόλις έπαιρνε την παραγγελιά του