You are on page 1of 14

‫جيؤمؤرفؤلوجيايي‬

‫ثراكتيكي‬
‫□م‪.‬هةملةت تؤفيق سةعيد‬
‫□سانكؤى كؤية‬
‫□كوليذى ثةروةردة‬
‫بةشي جوطزافيا‬
‫‪2022 -2023‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪1‬‬


‫ضةزةتا با بصانني دةضتةواذةى جيومؤزفؤلوجيا ضية‬
‫‪Geomorphology‬واذةيةكي ليَكدزاوة لة ضةند وشةيةك ثيَك ياتووة‬

‫)‪ (Geo‬بة واتايي شةوى د َي‬ ‫وشةى‬


‫)‪ (morpho‬بة مانايي شيَوة ديَت‬ ‫وشةى‬
‫)‪ (logy‬بة واتايي شةوى ديَت‬ ‫وشةى‬

‫ثيَكةوة بة واتايي شانطيت شيَوةكانى زووى شةوى دةطةيةنيَت‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪2‬‬


‫ثساكتيكي‪:-‬‬ ‫جيومؤزفؤلوجيايي‬
‫شيكسدنةوةى‬ ‫بهةماكانى تويَريهةوةو‬ ‫لة ثساكتيكة كسدنى‬ ‫بسيتية‬
‫كيَشانةى كة ثةيوةضتة بة‬ ‫بؤ ضازةضةزكسدنى ئةو‬ ‫ثيَويطتيةكاى‬
‫ثسؤذة ئةنداشةيةكاى كة لةوانةية‬ ‫ثالى داناى و كازطيَسى و‬
‫كاتى جيَبةجيَكسدنى ضاالكية‬ ‫مسؤظ ببيًتةوة لة‬ ‫زووبةزووى‬
‫يؤكاز بؤ زوودانى‪.‬‬ ‫ياى مسؤظ خؤى دةبيَتة‬ ‫جياواشةكاى‬
‫ثساكتيكي تيَطةياندى‪ 1‬و‬ ‫ب َم َيني جيومؤزفؤلوجيايي‬ ‫كةواتة دةتوانني‬
‫ت َييدا دةذى بة مةبةضتى‬ ‫زيَهويَهيكازى مسؤظة ضةبازةت بةو ذيهطةيي‬
‫ثيَشخطنت و ثازيَصطازى‪ 1‬كسدنى ثسؤذة ئةنداشةيةكاى‪ 1‬لة‬ ‫طةشةثيَداى و‬
‫دةكةويَت ‪.‬‬ ‫دةضتناى‬ ‫شانيازيانةى‬ ‫زيَطايي ئةو داتاو‬
‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪4‬‬
‫جيؤمؤرفولؤجيايي ثزاكتيكي* ثشت بةم سةرضاوانة دةبةست َيت بؤ‬
‫دةستكةوتهى سانيارى و داتا‬
‫باشرتة‬ ‫ب َيت‬ ‫طةوزةتس‬
‫تا ثيَوةزى نةخشةكة‬ ‫‪ 1.‬نةخشةى تؤبؤطسافى‬
‫بؤمنونة نةخشة بة ثيَوةزى (‪)1:20000‬‬
‫بة دةضتناى‬ ‫فسوكةو مانطةدةضتكسدةكاى‬ ‫‪ 2.‬و ًيهةى ئامسانى لة ز َيطةى‬
‫دةكةويَت ‪.‬‬
‫‪ 3.‬فايمى (‪.Digital Diviluation Model )DEM‬‬
‫‪ 4.‬ليَكَؤ ليهةوةى مةيداني تويَرةز‪.‬‬
‫لة ثسؤطسامةكانى ( ‪Arc‬‬ ‫ئةمانة لة زيَطايي ضوود وةزطستو‬ ‫‪ 5.‬يةموو‬
‫‪ )GIS‬و ( ‪Google ( )Google Earth( )ERDAS Image‬‬
‫و‬ ‫و‬
‫‪)Map Saver‬‬
‫دةتوتهني ضودياى لي‬ ‫و (‪)Global Mapper‬‬
‫ببيهيني‪.‬‬
‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪5‬‬
‫رتيو ئةو بوازانةى كة جيؤمؤزفؤلؤجيايي تيَدا ثساكتيك دةكسيَت‬
‫‪ 1-‬بة كازييَهاني شانطيت جيؤمؤزفؤلوجيا‪ 1‬بؤ طةزاى بة دواى كانصاكاندا‪.‬‬
‫‪ 2-‬بؤ ديازيكسدنى شويَين بةضت و بةنداوةكاى‪.‬‬
‫‪ 3-‬لة كاتى دزوضت كسدنى زيَطا و بانةكاى‪.‬‬
‫‪ 4-‬دةضت نيشاى كسدنى شويَهى فسؤكةخانةكاى‪.‬‬
‫‪ 5-‬لة طةزاى بة دواى خةَلوشدا‬
‫‪ u-‬لة طةزاى بة دواى ثةتسَؤ لدا‪.‬‬
‫‪ 7-‬طةزاى بة دواى ئاوى ذيَس شةويدا‪.‬‬
‫‪ 8-‬لة بوازى ضةزباشيدا‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪6‬‬


‫بهكارهێنانى زهوى‬ ‫‪9-‬بة كازييَهاني شانطيت جيؤمؤزفؤلوجيا‪ 1‬لة بوارى‬
‫نمونه وەك چاالكيى كشتوكاڵدا‪.‬‬
‫بة كازييَهاني شانطيت جيؤمؤزفؤلوجيا له بوارى گهشتوگوزاردا‪.‬‬ ‫‪-10‬‬
‫‪ 11-‬بة كازييَهاني شانطيت جيؤمؤزفؤلؤجيا لة ضةز(ماضتةز ثالى)‬
‫ثسؤذة خصمةت طوشازيةكاى لة شاز و الديَيةكاى منونة وةك يةكةى‬
‫نيشتةجي بووى و دابةش بونياى و تؤزةكانى ئاوى خوازدنةوة و ‪...‬يتد‪.‬‬
‫‪-‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪7‬‬


‫زؤلَى جيؤمؤزفولؤجيا لة ليَكؤلَيهةوة ثساكتيكيةكاى‬
‫‪ 1.‬بة دةضت ييَهاني داتا و شانيازية ضةزةتتايةكاى لة ضةز شيَوةكانى‬
‫زووى شةوى و كسدازة جيؤمؤزفؤلؤجيةكاى منونة تايبةمتةنديةكانى‬
‫(شيَوة ‪ ،‬زووبةز ‪ ،‬ليَرى ‪....‬يتد)‬
‫‪ 2.‬بة ديازخطتين زؤلَى جيؤلؤجيا ج َولة(تةكتؤنيةكاى و جؤزى‬
‫بةزدةكاى) لة دزوضت بووى و ثيَشكةوتهى شيَوةكانى زووى شةوى و‬
‫كسدازة جيؤمؤزفؤلؤجيةكاى‪ ،‬يةزوةيا ثةيوةندياى بة يةند َي‬
‫ضةزضاوةى ئابوزى و كيَشةكانى وةبةزييَهانياى‪.‬‬
‫‪ 3.‬شيكسدنةوةيةكى ضسوشيت بؤ ب َماوبونةوةى يةند َي لة دةزامةتة‬
‫ضسوشتيةكاى ‪ ،‬نةمونة وةك دةزامةتى ئاو (زووبازةكاى و‬
‫دةزياضةكاى و ئاوى ذيَس شةوى‪ ).‬ثمة بةندى زووةكي ضسوشيت لة‬
‫ناوضة بةزشى و نصميةكاى و خاك لة زووى جؤز و ئةضتوزيةكةى‪.‬‬
‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪8‬‬
‫‪ 4.‬ديازى كسدنى ئةو يؤكازانةى بةزثسضو لة زوودانى زووداوة‬
‫ريةكاىلة لة زؤضوونى شةوى و زؤلَى خيَسايي با‬ ‫َ‬ ‫ي‬‫ل‬ ‫لى‬ ‫َؤ‬‫ز‬ ‫َ‬ ‫منونة‬ ‫ذيهطةيةكاى‬ ‫و‬
‫لة البسدنى‪ 1‬ملةكاى‪ 1‬و زؤلي تةوذمةكاى‪1‬‬ ‫ضسوشيت‬
‫زوودانى الفاو‪.‬‬
‫جيؤمؤزفؤلؤجيةكاى‬ ‫كسدازة‬ ‫و‬ ‫شةوى‬ ‫وةى‬‫َ‬ ‫ي‬ ‫ش‬ ‫تايبةمتةنديةكانى‬ ‫طايي‬‫َ‬ ‫ي‬ ‫ز‬ ‫لة‬ ‫‪5‬‬
‫شانطتى جيؤمؤزفؤلؤجيا دةتوانني بطةيو بةوةى كة تا ضةند ئةو ناوضةية طوجناوة بؤ‬ ‫‪.‬‬
‫بةكازييَهانةكاى‬
‫‪ 6.‬بة يؤى جيؤمؤزفؤلؤجيا و نةخشة شيكسدنةوة دةتوانيني‬
‫دابةش بونى شويَهى ديازيدةكاى بصانيني‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪9‬‬


‫ناضاندني ضةند ضةمكيًكي جيؤمؤزفؤلؤجيا‬
‫‪ 1-‬ليَرى‪:‬‬
‫ضةمكى ليَرى بؤ يةكةم جاز لة بةشي جوطسافياي‪ 1‬شانكؤي‬
‫)‪(1‬‬
‫شيفميدى بةزيتانى لة ضالَي )‪ (1959‬دةضت نيشانكسا ‪،‬‬
‫َليرى الدانة‪ 1‬ياى الزي شةوية لة ئاضتى ئاضؤيي يةزضةندة ئةم الدانة‪1‬‬
‫ياى ئةم الزيية بةزش بيَت ئةوا ليَري يةكة شياد دةبيَت ‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪10‬‬


‫‪2-‬ئازاضتةى ليَرى‪:‬‬
‫الية ‪،‬دةكات‬ ‫نيشانى ئةم‬
‫ضيايةكة‬ ‫دةضتليَوازي‬
‫كسدنياىو‪، 1‬لةضةز‬
‫وويةكى َولةديازي كسا‬
‫بةزةو ِزكاتى جو‬ ‫ئازاضتةىيليَرى‬
‫دةكةى لة‬ ‫كةزضةكاىلة ِزووياى َت‬
‫كة بسيتية‬
‫ئةمةش بةيؤي كازيطةزى‬
‫ي َيصى ِزاكيَشانى شةوى و نةمانى ييَصى بةزطسي طستهى تةنةكاى بؤ‬
‫ئةم جووالَنةى كة ِز ِ‬
‫ووبةزووياى دةبيَتةوة ‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪11‬‬


‫ووبةزووى ئةجنامدانى ث ِسؤذة‬
‫ئةوطسفتانةى ِز ِ‬
‫ئةنداشيازيةكاى دةبهةوة ‪:-‬‬
‫بة بةزشونصمى ِزووى شةويةوة‪:-‬‬ ‫كةثةيوةضنت‬ ‫‪ 1-‬ئةوطريوطسفتانةى‬
‫شةوى وةك(شاخةكاى ‪ ،‬دةشتةكاى ‪ ،‬بانةكاى ‪،‬‬ ‫بةزشونصمى ِزووى‬
‫دةبيهيَت لةدةضتهيشانكسدنى شويَو‬ ‫دؤلَةكاى) ِزؤلَيَكى ضةزةكى‬
‫ناوضةشاخاويةكاى ناضساوى بةوةى ضةخت وليَرى‬ ‫وجؤزى ث ِسؤذةكاى‪، 1‬‬
‫وزيَكو ‪.‬‬‫ول َيرى ودةشتةكانيش تةخت ِ‬ ‫وبانةكانيش كةمرتضةخت‬
‫كازلةث ِسؤذةكاى دةكةى لةاليةكةوة‬ ‫بؤية ئةم ديازدانة بةدووشيَوة‬
‫بةزشونصميةكانى ِزووى شةوى كازلةئةجنامدانى ث ِسؤذةكاى دةكات‬
‫لةضةزمسؤظيش ثيَويطتة خؤى لةطة َل بةزشونصمى‬ ‫ويةزوةيا‬
‫لةاليةكى تسةوة ‪.‬‬ ‫بطوجنيَهيَت‬ ‫ناوضةكةدا‬
‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪12‬‬
‫كةثةيوةضنت بةخاكةوة‪:-‬‬ ‫‪2-‬ئةوطسفتانةى‬
‫كازلةئةجنامدانى ث ِسؤذةكاى‬ ‫لةوزةطةشانةى‬
‫خاكيش ِزةطةشيَكى تسة ِ‬
‫‪،‬ضونكة جؤزاوجؤزى خاكى يةزناوضةيةك واتة جؤزاوجؤزى‬ ‫دةكات‬
‫قوزيهى الواش كةلةدؤلَةكاى و‬‫ث ِسؤذةكانى ناوضةكة ‪ ،‬بؤمنونة خاكى ِ‬
‫دةشتةكانداشياتس ب َماوة تواناى بةزطةطستهى بؤ ث ِسؤذةكاى‬
‫خاكةشؤزى تيَدةض َي ‪.‬‬ ‫لةضةزئةم‬ ‫يةزث ِسؤذةيةكيش‬ ‫الواشةوتيَضونى‬
‫‪3‬طريوطسفتةجيؤلؤجيةكاى‪:-‬‬
‫ِزووى شةوى ثةيوةندى‬ ‫بةشيَوةيةكى طشتى بةييَصوالواشى‪ 1‬بةزدةكانى‬
‫جيؤلؤجى ئةوبةزدانةوة ‪،‬كةئةمةش ِزادةى‬ ‫يةيةبةبيهايةوثيَ ًكاتةى‬
‫دةكات بؤدةضت‬ ‫طوجناى و نةطوجنانى ئةوشةوية دةضت نيشاى‬
‫يةزث ِسؤذةيةكى ثيَشهيازكساو‪.‬‬ ‫نيشانكسدنى‬
‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪13‬‬
‫‪ 4-‬طريوطسفتةكانى ئاوى ذيَسشةوى‪:-1‬‬
‫ونصيك‬ ‫لةبهضيهةى يةزث ِسؤذةيةك‬ ‫بونى ئاوى ذيَسشةوى نصيك‬
‫فيصياوى‬ ‫لةطؤزيهى خاضيةتة‬ ‫ِ‬ ‫لةزيَطةوبانةكانةوة كازيطةزى دةبيَت‬ ‫ِ‬
‫ئةوبةزدانةى كةلةناوضةكةدايةى وضةزةجنام ئةمةش كازدةكاتة‬ ‫وكينياويةكانى‬
‫ئاوونةوت‬ ‫بؤزيةكانى‬
‫ِ‬ ‫كسدازةكانى داخوزانى‬ ‫ضةز ضاالكبونى‬
‫كةزيَرةى‬
‫ِ‬ ‫كازةبا ‪،‬ئةوكسدازةش شياتسدةب َى لةوناوضانةى‬ ‫وطويَصةزةوةوضتونةكانى‬
‫خويَياى بةزشة ‪.‬‬
‫بةزوودانى الفاوةوة‪:-‬‬
‫ِ‬ ‫‪ 5-‬طريوطسفتةكانى ثةيوةضت‬
‫ِزووبازةكانةوة شياتس‬ ‫كةدةكةونة ئةمبةزوئةوبةزى‬ ‫دةشانني ئةوناوضانةى‬ ‫وةك‬
‫الفاوةكاى ئةمةش شيانيَكى شؤزبةوث ِسؤذانة‬ ‫دةكةونة بةزكازيطةزى ومةتسضى‬
‫بةتايبةتى شويَهةكانى كؤبونةوةى‬ ‫دةطةيةنيَت كةلةوناوضانةدا ئةجنام‪ 1‬دةدزيَت‬
‫َبة َشويهكى طوجناودانساوة‬ ‫ئةم جيَطايانة‬ ‫دانيشتواى ضونكة يةزلةكؤنةوة‬
‫بؤنيشتةج َي بووى ‪.‬‬
‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪14‬‬
‫ِزاما َلني و نيشنت‪:-‬‬ ‫‪ u-‬طريوطسفتةكانى‬
‫(ئاو‪،‬بايةكاى‪،‬ضةيؤلَبةنداى)و‬ ‫ِزامالَيهى‬ ‫طريوطسفتةكانى‬
‫بةزضاوياى يةية لةضةز دةضت‬ ‫نيشتةنيةكانياى كازيطةزيةكى‬
‫جيَطةوشويَهى ث ِسؤذةكاى بؤمنونة ئةوناوضانةى‬ ‫نيشانكسدنى‬
‫باياى تيَداكؤدةبيَتةوة وةك ِزيَطاوبانةكاى كازيطةزى دةب َى‬ ‫كةنيشتةنى‬
‫لةضةزثةك كةوتهى طواضتهةوة لةناوضة بيابانيةكاى دا‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪15‬‬

You might also like