Professional Documents
Culture Documents
بةجينؤشايدناشيين ئةنفال
َآل
خةليل عةبدول
بآلوكراوةكانى ئةكادميياى هؤشيارى و ثيَطةياندنى كاديران
شليَنانى ـ 2111 بةجينؤسايد ناسيين ئةنفال
ذمارةى شثاردنى بةرِيَوةبةرايةتى طشتى كتيَبخانة طشتييةكان
َى 2111
( ) 1815شال
لة دةزطاى ضاثء ثةخشى حةمدى ضاثكراوة
ديساين :ئةمرية عومةر
تايث :شوهةيلة عبدالوهاب
ترياذ)4111( :
ذمارةى زجنرية) 29( :
2 1
ئةكادميياى هؤشيارى و ثيَطةياندنى كاديران
دامةزراوةيةكى كةلتوريية بةثيَى برِيارى كـؤنطرةى يـيَى يـالى
0202ى يــةكيَتيى نيمــتىانيى كورديــتان دامــةزراوةئ ئةركةكــةى
بريتييــة لةدةيــتةبةركردنى ثيَداوييــتييةكانى هؤشــياركردنةوةى
ييايــىئ اــراوان كردنــى َوارَــيَوةكانى ر شــ يى طمـــتىئ
تؤكىةكردنى بةهاكانى دميوكرايىء مااى مر ظ و دادى كؤمةآليةتى
لةكؤمةلـــدائ تـــاوتوى كردنـــى مةيـــةلةكانى بـــ ى هاوَـــةر ء
دابي كردنى كةرةيتةى ثيَوييت بؤ ثيَطةياندنى كـاديران لـة بـوارة
هةمةجؤرةكاندا.
4 3
ضىىىًاكاُِ كىسدطىىىتاًُؽ كىىىُ د طىىىتًَلِ طىىىُس ساطىىىتْ
ًًُٓؼىىىىُيِ طىىىىُك كىسدطىىىىتاْ بىىىىىوْت هىىىىُو كاتىىىىُدا
ُىىُياُتىاُِ بىىُس بىىُو كاسَطىىاتُ ب ىىشْ .بىىُ َ ٓىىُوَّ
جًَ ىىىىُّ ؤػىىىىخاهًًَُ ٓىىىىُو تاواُىىىىُ بُبىىىىى طىىىىضاْ
هًَثشطىىىًُِوَ تًَُِثىىىُسدّْ هىىىُدواّ ثش طىىىُّ ٓىىىاصادّ
عرياقْ سْ اُِ سريٌَىِ بىُععت طىُساُِ ٓىُو سريٌَىُْ ثيَشةكي
تاواُبىىىىىىىاساُِ ٓىىىىىىىُُفاي دَطىىىىىىىت ريكشاْْ بىىىىىىىُٓؤّ
تاواُُكاًُاُُوَ سْبُسدوّ دادطايُكِ عاديالُُ بىوُُوَ. ُُٓفاي ُاووًُؼاُِ ُٓو تاواُُ طُوسَيُيُ كُ سريٌَىِ
هُو ضىاسضًَىَيُدا كُيظِ ٓىُُفاي يىُكًَم بىىو هىُو ديلتاتؤسّ بُعع هُطاهَِ 1988هىُدرّ طىُك كىسدطىتاْ
كُيظاُُّ دادطىاّ بىا ّ تاواُىُكاُِ عىرياق كىُ ػُطىت ُٓجناًًىىىىذاْ طىىىىُوسَتشيّ صيىىىىاُِ ًش يىىىىِْ ًىىىىادّْ
داًُؼىىىتِِ دادطاكىىىُّ بىىىؤ تىىىُس اُلشاْ هىىىُدواّ ٓىىىُو ٓىىىىىابىوسّْ كؤًُءيىىىىىُتِْ ًُعِىىىىىُوّْ ريِ ىىىىىُيِ
داًُؼىىتِاُُ هىىُس رّ ّ24حىىىصَيشاُِ 2007دا دادطاكىىىُ هًَلُوتىىُوَ .تىىا ًَٓظىىتاؾ ػىىىيَِِ ٓىىُو صاًىىُ ىوهَىىُّ
بشديىىاسّ ىىؤّ بىىُ طىىُس ػىىُؾ طىىُوسَ تاواُبىىاسّ ٓىىُو جُطىىىتُّ كىسدطىىىتاْ طىىىاسيَز ُىىىُبىوَو ٓىىىُس ىىىىيَِِ
كُيظىىُدا طىىُثاُذ بىىُ طىىضاّ هُطىىًَذاسَداْ بىىؤ (عىىُك هًَذَضؤسيَتُٓ .طُسضٌ ُٓو تاواُىُ طُوسَيىُ هُكاتًَلىذا
حُطىىُْ ُٓجُجًىىذْ طىىىهَتاْ ٓاػىىٍْ حظى سَػىىًذ)ْ ُٓجناًىىذسا كىىُ طىىُك كىسدطىىتاْ طىىُهًَلِ تىىُُٔاْ بىىى
ثؼىىتْ ثىىُُاّ طىىُس ٓىىَُ طىىؤّ صَويًىىُ بىىىوت تُُاُىىُ
6 5
دَوهَىىُتِ ًَٓظىىتاّ عىىرياقٓ .ىىُوَؾ بىىُٓؤّ ٓىىُوَّ كىىُ طىىضاّ صيِىىذاُِ ًًُٓؼىىُيٌ بىىؤ (فىىُسحاْ ٓىىُىبىسّْ
بُثًَِ ياطاّ طؼتِ ًَُىدَوهَىُتِ تىاواُِ جًِؤطىايذ بىُ طابش ُٓهذوسّ)ْ (تآري ُٓهعاُِ)يؽ بًَتاواْ دَسضىو.
ثًَؼ ىًَولشدُِ ثابُُذيًىىُ ًَُىدَوهَُتًًىىُكاْ دادَُشيَىىت. اهَِ طشُطْ ًٓجىابِ ٓىُو بشديىاسَّ دادطىا كىُ ٓىُوَ
طىىىىُجاُذُِ ٓىىىىىُو ثًَؼىىىىًَولاسيًُؾ هىىىىىُسيَِ دادطىىىىىاوَ بىىىو كىىُ تىىاواُِ ٓىىُُفاك بىىُ جًِؤطايذُاطىىِٓ .ىىُوَؾ
ثابُُذيَتِ ياطايِ دَ اتُ ُٓطتؤّ دَوهَُتِ عرياق. بايُ ًَلِ طُوسَّ هُطُس ٓاطىتِ ُىاو ؤْ ًَُىدَوهَىُتِ
طُسباسّ ُٓوَّ كىُ تىاواُِ ٓىُُفاي هُءيىُْ سريٌَىِ ُٓيُ.
بُعظُوَ هُدرّ طىُك كىسدطىتاْ ٓىُجناَ دساوَو ًَٓظىتا ثىىاؾ بشديىىاسّ بىىُ جًِؤطايذُاطىىًِِ تىىاواُِ ٓىىُُفاي
ٓىىُو سريٌَىىُ سْ ىىاوَو هُطىىُسكاس ُىىًُاوَ .بىىُ َ بىىُثًَِ هُءيُْ دادطىاّ بىا ّ تاواُىُكاُِ عريا ىُوَ .س رّ ّ14
ياطىىىىاّ طؼىىىىتِ ًَُىدَوهَىىىىُتِ ثابُُذيًىىىىُ ياطىىىىايًُكاْ ًُظىىىىاُِ ُٓ 2008جنىًىىىىُُِ ًُؼىىىىتٌاُِ كىسدطىىىىتاْْ
دَكُويَتىىُ ُٓطىىتؤّ حلىًىىُتِ دواتىىشت واتىىُ حلىًىىُتِ ُٓجنىًىىىىُُِ ُىيَِىىىىُساُِ عىىىىرياق تىىىىاواُِ ٓىىىىُُفاهًاْ
ًَٓظتاّ عرياق. بُجًِؤطىىايذ ُاطىىِٓ .ىىُوَؾ هُطىىُس ٓاطىىتِ عىىرياقْ
يىىُكًَم هىىُو ثابُُذيًاُىىُّ كىىُ دَكُويَتىىُ طُسػىىاُِ ُٓسيٌَِ كىسدطتاْ بايُ ِ تايبُتِ ؤّ ُٓيىُ .بىُ َ
حلىًىىُتِ ًَٓظىىتا ُسَبىوكشدُىىُوَّ صياُوًَلىىُوتىاْْ بُ تُُٔا بُ جًِؤطايذ ُاطًِِ ُٓو تاواُُ بىُغ ًًُىُْ
كُطىىىكاسّ ىسباًُىىاُِ ُُٓفاهىىُت كىىُ ىىُسَبىوّ صياُىىُ دَبًَت ُُٓ اوّ ديلُّ عًُىُك بىُ دوادابًَىت .ضىىُلُ
طًاُِْ ًادّْ ًُعُِوّ ريِ ُيًُكاْ دَطشيَتُوَ. بُسَمسِ ُاطًِِ تاواُِ ُُٓفاي وَن جًِؤطايذ ضىُُذ
ػىىىىيَُِواسْ ثابُُذيًىىىُكِ ياطىىىايِ دَ اتىىىُ ُٓطىىىتؤّ
8 7
ُٓسبؤيىىُ ثًَىيظىىتُ دَوهَىىُتِ عىىرياق بُػىىًَىَيُكِ ٓىىُوَّ جًَ ىىُّ طىىُسجنُ ًىىادَّ ّ22ياطىىاّ دادطىىاّ
طؼىىتِ ىىُسَبىوّ كُطىىىكاسٍ ٓىىُُفايْ صياُوًَلىىُوتىاْ بىىىىىىىىا ّ تاواُىىىىىىىىُكاُِ عىىىىىىىىرياق كىىىىىىىىُ تايبُتىىىىىىىىُ
بلاتىىُوَٓ .ىىُوَؾ بىىُوَّ كىىُ ُٓجنىًىىُُِ ُىيَِىىُساُِ بُ ُسَبىوكشدُىىىىىُوَّ صياُوًَلىىىىىُوتىاْْ كُطىىىىىىكاسّ
عىىىىرياق ياطىىىىايُكِ تايبىىىىُ بىىىىؤ ُسَبىوكشدُىىىىُوَّ ىسباًُىىىاُِ دَطىىىتِ سريَىىىٍت ٓاًىىىارَ بىىىُوَ دَكىىىا كىىىُ
كُطىىىكاسّ ٓىىُُفاي دَسبلىىا ٓ .ىىُوَ بًَج ىىُ هىىُوَّ كىىُ ُسَبىوكشدُُوَكىىىىىُ هىىىىىُسيَِ ثًَؼلُػىىىىىلشدُِ داواّ
وَن هُبشدطىىىُّ (ً ّ)1ىىىادَّ ّ112دَطىىىتىوسدا ٓىىىاتىوَ. ًُدَُِ بؤ دادطا هُدرّ تؤًُتباساْ دَبًَت.
ثؼىىىىىىلًَم هىىىىىىُدآاتِ ُىىىىىىُو ْ طىىىىىىاص بىىىىىىؤ ُاوضىىىىىىُ بًَ ىًىىاْ ُسَبىوكشدُىىُوَّ كُطىىىكاسّ ىسباًُىىاُِ
صياُوًَلىىىىُوتىَكاُِ ٓىىىىُسيٌَِ كىسدطىىىىتاْ بُطؼىىىىتِْ ٓىىُُفاي بىىُو ػ ىًَىاصَو هىىُسيَِ داواّ فُسديًىىُوَ هىىُدرّ
ُاوضُكاُِ طِىسّ ُُٓفاي بُ تايبُتِ دياسّ بلشيَت بؤ تاواُباساُِ كُيظىِ ٓىُُفاي تىوػىِ ضىُُذ ٓاطىتُُ ًَم
طُػُثًَذاُِ ُٓو ُاوضاُُ. دَبًَتىىُوَ .يُكىىًًُاْ ُٓوَيىىُ ٓىىُو ثًَىىِا تاواُبىىاسَّ
هُكؤتايؼذا ٓىُو ساطىتًًُ دَ ًُىُ سْْ كىُ بُتىُُٔا كُيظِ ُُٓفاي ُٓو تىاُا ًاديًُياْ ًًُُ كُ بُػُ ظِ
بىُسَمسِ ُاطىًِِ تىىاواُِ ٓىُُفاي بُجًِؤطىايذ هُطىىُس ُسَبىوّ ُٓو صياُُ طُوسَيُّ كُطىىكاسّ ىسباًُىاُِ
ٓاطتِ عرياقْ ُسَبىوكشدُُوَّ ىسباًُىاُِ ٓىُُفايْ ُُٓفاي بلُُُوَُٓ .وَ بًَج ُ هُوَّ كُ ٓىُو ثش طىُيُ
صياُوًَلىُوتىاْ بىُغ ًًُىُو ٓاًىاجنِ كؤتىايِ ُاثًَلًَىتت هُسيَِ دادطاوَ كاتًَلِ ص س دَ ايىًَُُتْ ٓىُجناًِ ٓىُو
بُهَلى دَبًَت حلىًُتِ ُٓسيٌَِ كىسدطتاْْ حلىًُتِ تؤػِ هًَِاكُويَتُوَ.
عرياق ثًَلُوَ ُٓوهَِ بًَُُىدَوهَُتًلشدُِ بىذَْ هىُءّ
11 9
ُُتُوَيىىىىىىُك شتىوَكاْْ سيَلنىىىىىىشاوَ ًَُىدَوهَىىىىىىُتِْ
ُٓسيٌَايُتًىىىىىىىُكاُِ تىىىىىىىشت ٓىىىىىىىُوَؾ بًُُبُطىىىىىىىتِ
ًظىىؤطُسكشدُِ صًَاُىىُتًَلِ ًَُىدَوهَىىُتِ بىىؤ ثاساطىىتِِ
ٓىىىُسيٌَِ كىسدطىىىتاْْ س َي ىىىشتّ هىىىُدوباسَ بىوُىىىُوَّ
تاواًَُلِ هُو ػًَىَيُ هُدرّ طُك كىسدطتاْ.
12 11
كافشَكاْ ٓاتؤتُ ىاسَوَُٓ .وَؾ بؤ ُٓوَ ٓىاتىوَ كىُ
ضاسَطُسّ كًَؼُّ ًَُىاْ ػُسدكُسَ ًىطىهٌَاُُكاْ بلا
كىىىُ بىىىُٓؤّ دَطىىىتلُوتُكاُِ ػىىىُسدّ بىىىُدسَوَ كًَؼىىىُ بةشي يةكةم:
كىىىىُوتبىَ ًَُىاًُاُىىىىُوَْ بريْبؤضىىىىىوُِ جًاواصيًىىىىاْ
طُباسَ بُدابُػلشدُِ دَطتلُوتُكاْ ُٓبىو. ناساندني ئةنفال
هُوكاتىىىُدا طىىىىسَتِ ٓىىىُُفاي دابىىىُصّْ ضىىىؤًُُتِ
دابُػلشدُِ دَطتلُوتُكاُِ ٓىُُفاك ظىتبىَسوو .كىُ يةكةم -زاراوةى ئةنفال
بىىُثًَِ ٓىىُو طىىىسَتُ دَطىىتلُوتُكاُِ ثًَىىِا يىىُكِ بىىؤ ُُٓفاي وػىُيُكِ عُسَبًىُْ كىؤّ وػىُّ (ُفىى)ىىُ.
ىاْ ثًَغًُبُسْ ىضَْ كُطىىكاسّْ ٓىُتًىْ ٓىُراسْ َُٓ وػُيُ بىًُاُاّ دَطىتلُو ْ تىا ُِ جىُُط ديَىت.
سيَبىاسَ ُُداسَكاْ بىوت ضىاس بُػُكُّ تشيؼِ بىؤ ٓىُو ثًَؽ بآلوبىوُُوَّ ٓايًِِ ًٓظالًًؽت وػىُّ ٓىُُفاي
كُطاُُ بىو كُ بُػذاسّ ُٓو ػُسدَياْ كشدبىو. بًُاُاّ تا ُِ جُُ ِ هًُاألْ طاًاْْ ضىُنْ ٓىارَألْ
حضبىىىِ بُعظىىىِ ديلتىىىاتؤسّ ًٓوىىىٔاًِ ٓىىىُُفاك هىىىُو تُُاُىىُ بىىؤ ديوىىُكاُِ جىىُُ ًؽ هىىُُاو عُسَبُكاُىىذا
طىىىىىىىسَتُّ ىسٓىىىىىىاْ وَسطشتىىىىىىىوَْ هُطىىىىىىاهَِ 1988دا بُكاسٓاتىوَ.
صجنريَيُن ػىا وّ دسدُذاُىُّ هُُاوضىُ ٓاصادكشاوَكىاُِ هُدواّ بآلوبىوُُوَّ ٓايًِِ ًٓظالَت وػُّ ٓىُُفاي
ُٓو كاتىُّ ػؤسدػىذا هىُدرّ ٓاوو تًىاُِ ًىُدَُِ طىُك بؤتُ طىسَتِ ُٓػىتًُِ ىسٓىآْ .ىَُ طىىسَتُ هىُكاتِ
كىسدطىىتاْ ُٓجناًىىذاْ هىىُو ثشد طىىُ دصيَىىىَدا صيىىاتش هىىُ ػىىىُسدّ بىىىُدسْ طىىىُسكُوتِِ ًىطىىىىهٌَاُُكاْ بُطىىىُس
14 13
َُٓ ػا واُُ هًُاُ ِ ػىبا تىا ًىاُ ِ ٓىُيوىك 1988 (ً )182000ش ظِ كىسدّ بًَظُسْ ػىىيَّ كىشاْ تىا ًَٓظىتا
هَُ ُاوضاُُّ ىاسَوَدا ُٓجناَ دسا: ضاسَُىوطًاْ ُادياسَ.
ُُٓ .1فاك يُن هًُاُ ِ ػىبا بؤ د هَىِ جافايىُتِْ ٓىىُوَّ جًَ ىىُّ طىىُسُاْ تًَشداًاُىىُ ٓىىُو ُُٓفاهىىُّ
طُسكشدايُتِ (ّ .ْ .ن). هُطىىىىسَتِ ُٓػىىىتِ ىسٓاُىىىذا باطىىىِ دَكىىىا ت هىىىُدرّ
ُُٓ .2فاك دوو هًُاُ ِ ٓاصاس بؤ ُاوضُّ ُسَداغ. كافشَكىىىىىاْْ ػىىىىىُسدكُسَكاًُاْ هُبىىىىىُسَكاُِ جُُ ىىىىىذا
ُُٓ .3فاك ط هًُاُ ِ ًُظاْ بؤ ُاوضُّ طُسًًاْ. بىىُكاسٓاتىوَ .كُضىىِ سريٌَىىِ ديلتىىاتؤسّ بىىُعع درّ
ُُٓ .4فاك ضىاس هُطُسَتاّ ًاُ ِ ًايع بؤ ُاوضُّ طُهًَلِ ًىطوٌَاْْ ٓاوو تًاُِ ًُدَُِ هُرْْ ًِىذاألْ
صيَِ بضىن. ثىىريْ ط ىُُا ُٓجناًً ىذاوَ .كىىُ ٓىىًُىو ياطىىاْ عىىىس ْ
ُُٓ .5فاك ثًَِاْ ػُؾْ حُو هُُاوَسداطتِ ًاُ ِ ٓاي ْ بُهَ ُُاًُيىُكِ ًَُىدَوهَىُتِ سيَ ىشَ هىُو كىاسَْ
ًىىايع بىىؤ طىُىىذَكاُِ طىىُس بُسدَواُىىذوصْ ىىُهًفاْْ حُساًِ كشدووَ.
ؤػِاوَتِ.
.6دوا ؤُىىىائِ ٓىىىُُفاي هىىىُكؤتايِ ًىىىاُ ِ ٓىىىا بىىىؤ دووةم -جوطرافياى شاآلوةكانى ئةنفال
ُاوضُّ باديِاْ. ُُٓفاي صجنريَيىُن ػىا وّ دسدُذاُىُبىوت كىُ طىىثاّ
عرياق بُطُسثُسػتِ تاواُباس عىُك حُطىُْ ُٓجُجًىذ
هُطاهَِ 1988هُُاوضُ ٓاصادكشاوَكاُِ ُٓوكاتُّ ػؤسدػذا
ُٓجناًًذا.
16 15
سريٌَىىىُ ٓىىىًؽ كىىىشدْ بىىىىوَ بىىىؤ تىاُىىىُوَْ طىىشديُِوَّ
ُاطىىىىِاًُّ ُُتىىىىُوَيِ كىىىىىسد .هىىىىُو ضىاسضىى ىًَىَيُدا سيَيةم -ئامانخء مةبةستى ئةنفال
طًاطىىُتُ دصيَىَكىىاُِ بُعىىُسَبلشدْْ كىىؤث ثًَلىىشدْْ حضبىىىىِ بىىىىُعع وَكىىىىى حضبًَلىىىىِ سَطُصثُسطىىىىتْ
بُبُعع كشدْْ تُطفريكشدْ ضُُذ تًغًَلىِ رَُ ىاوّ ػىىىىؤظًَِِ ديىىىىذْ تًَشدواًُِىىىىِ فاػىىىىًًاُُّ بىىىىؤ طىىىىُك
بىىىىىوْْ بىىىىُسدَواَ هُجُطىىىىتُّ طىىىىُك كىسدطىىىىتاُِ كىسدطىىىتاْْ كًًُِىىىُ ُُتُوَيًىىىُكاُِ ديلىىىُ ٓىىىُبىو.
ضُ اُذبىوت تا كىاس طُيؼىتُ ٓىُو ٓاطىتْ ؤُائىُّ كىُ عريا ِ بُطىُيْ اكىُوَ بىُو تًَلِ عىُسَبِ دَصاُىِْ
ضىىىىىىُكِ كًًٌىىىىىىاوّ ُدَئىىىىىىُكشاوّ ًَُىدَوهَىىىىىىُتِ بُبُػًَم هُُُتُوَْ اكِ عُسَ دايذَُا.
بىُكاسبًَِٔ ْ ػىا وَ دصيَىَكىاُِ ٓىُُفاي ٓىُجناَ بىذا . طُك كىسدْ طُهىُكاُِ ديلىُّ ُىاو عريا ىِ بىًًُىاْ
سريٌَِ بُعع هَُ كاساُُّ بُطؼتِْ ُُٓفاي بُتايبُتِ طىىُيش دَكىىشدْ بُُٓسدَػىىُّ طىىُس ٓاطايؼىىِ ُُتىىُوَيِ
ضُُذ ًُبُطتًَلِ ُٓبىو هُواُُ: عُسَبِ هُ ُهًَُِ دَدآُْ .سبؤيُؾ هُُٓيْ دَسفُ
.1هُُاوبشدُِ ػؤسدػِ سصطاسخيىاصّ طىُك كىسدطىتاْ طىىُسداوَ بؤٓىىُوَّ طًاطىىُتُ دصيَىَكىىاُِ بُساًبىىُس بىىُو
كىىىُ بُباطىىىلِ بىىىُسطشّ دادَُىىىشات ٓىىىُوَؾ هُ دس َي ىىىُّ طُءُُ بُطؼتِْ طىُك كىىسد بُتايبىُتِ ٓىُجناَ بىذا .
كاوهلشدُِ طىُذَكاْ كُ ًُهَبُُذّ ُٓو ػؤسدػُ بىوْ. ُٓطُس ُُٓذآ جاسيؽ طفتىطىؤّ هُطىُأل طىُسكشدايُتِ
.2سريٌَِ بُعع بُكاوهلشدُِ طىُذَكاْت ٓاًاجنًَلِ طًاطىىِ طىىُك كىسدطىىتاُذا كشدبًَىىتْ داُىىِ بُُُٓىىذآ
ديلُػىىِ ثًَلىىات ٓىىُويؽ ُٓهَتُكاُىىذُِ بِىىًُاّ ٓىىابىسّ هًُافُكاًُىىىذا ُابًَىىىت ٓىىىُوَ تىىىُُٔا هُديىىىذْ سواُ ىىىُّ
تاكتًلًىىُوَ بىىىوَْ ديىىذْ تًَشدواًُِىىِ طىىةاتًجِ ٓىىُو
18 17
كىسدطىىىتاْ بىىىىو كىىىُ صيىىىاًَُلِ طىىىُوسَّ هُطىىىاًاُِ
كؼتىكاألْ ٓارَهَذاسّْ داسطتاْ دا.
بةشي دووةم: .3سريٌَىىىِ بىىىُعع بُُٓجناًىىىذاُِ ٓىىىُُفاي ويظىىىتِ
رًىىاسَّ داًُؼ ىتىاُِ كىسدطىىتاْ كىىَُ بلاتىىُوَت ضىىىُلُ
ناساندني جينؤسايد رًاسَّ داًُؼتىاُِ عُسَ بُٓؤّ ػُسدّ ًَٓشاُُوَ كَُ
بىوبىؤوَ .بىىُعع هُُُٓفاهىىذا ص ستىىشيّ ىىُهَلِ ُاوضىىُ
يةكةم :زاراوةي جيهؤسايد
طىىةاتًجِْ ُُوتًىىُكاُِ طىىُس بىىُثاسيَضطاّ كىىُسكىنْ
جًِؤطىىايذ صاساوَيىىُكِ طشيلًىىُ هىىُدوو بشدطىىُ ثًَىىم
طُسًًاْْ ُاوضُ ُُوتًىُكاُِ تىشّ هىُُاوبشد بؤٓىُوَّ
ٓىىىىاتىوَت جًِىىىىؤ بىىىىًُاُاّ بُِضىىىىُت طىىىىايذ بىىىىًُاُاّ
رًىىاسَّ داًُؼىىتىاُِ كىىىسد هىىُو ُاوضىىاُُ كىىَُ بلاتىىُوَت
هىىُُاوبشدْْ شدكىىشدْ ديَىىتت ٓىىُسدوو بشدطُكىىُ ثًَلىىُوَ
ُٓوَؾ بًُُبُطتِ طىشديُِوَّ ُاطىِاًُّ كىسدطىتاُِ
بًُاُاّ شدكشدُِ بُِضُ ديَت.
ُٓو ُاوضاُُ.
جًِؤطىىايذ ضىىُُذ جؤسيَلىىُْ بُتىىُُٔا جًِؤطىىايذّ
جُطتُيِ ُاطشيَتُوَت بُهَلى ضُُذ جىؤسيَلِ ُٓيىُ كىُ
ًُٓاُُْ:
.1جًِؤطىىىىىايذّ جُطىىىىىتُيًُِٓ :ىىىىىُؾ كىػىىى ى ْ
هىىُُاوبشدُِ تاكىىُكاُِ كؤًُهَىىُ بُػىىًَىَّ ساطىىتُو ؤ
21 19
سيَلنىىشاوّ ُُتىىُوَ يىىُك شتىوَكاْ داًىىُصسا بىىؤ ٓىىُوَّ يىىىىىا ىد ُاسداطىىىىىتُو ؤ ٓىىىىىُوَؾ بىىىىىُسدًَِ كىىىىىشدْت
س َي ىىىُ هىىىُدوو بىىىاسَ بىوُىىىُوَّ جىىىُُطْ ٓىىىُو تىىىاواْْ صيِذَبُضىىاهَلشدْت بًَظىىُسْ ػىىىيَِلشدْت هُطىىًَذاسَداْت
كاسَطاتاُُ ب شيَتٓ .ىُس هىُو ضىاسضىًَىَيُدا كؤًُهَىُّ بُكاسًَِٓاُِ ضُكِ كؤكىر.
طؼتِ ُُتُوَ يُك شتىوَكاْ هُطىاهَِ 1946بىُ بشدياسيَىم .2جًِؤطىىىىىايذّ بايىىىىىُهؤرّٓ :ىىىىىُوَؾ سيَ شتِىىىىىُ
جًِؤطىىايذّ بىىُ تىىاواًَُلِ ًَُىدَوهَىىُتِ ُاطىىِْ هُطىىاهَِ هُدايلبىوْْ صيادبىوُِ ُٓس كؤًُهَُ ًش ظًَم.
1948يؼىىىىذا سيَلُوتِِاًىىىىىُّ ُدَئىىىىىُكشدُِ تىىىىىاواُِ .3جًِؤطىىىىايذّ كوتىىىىىسُّ :دَئىىىىُكشدُِ صًىىىىاْْ
جًِؤطايذْ طضاداُِ ُٓجناًذَساُِ دَسكشد. ػًَىاُذُِ ًًَزووّ ُٓس كؤًُهَُ ًش ظًَم.
كؤًُهَُّ طؼىتِ ُُتىُوَ يىُك شتىوَكاْ هُديباجىُّ .4جًِؤطىىىىىىايذّ ٓىىىىىىابىوسًُّٓ :ىىىىىىُؾ بىىىىىىًُاُاّ
سيَلُوتِِاًىىىىُّ ُدَئىىىىُكشدُِ تىىىىاواُِ جًِؤطىىىىايذا بشطًلشدْْ ويَشاُلشدُِ طُسضاوَ ٓابىوسيًُكاُِ ٓىُس
ٓاًارَّ بُوَ كشد كُ بُبشدياسّ رًىاسَ ( ّ)96س رّ ّ11 كؤًُهًََم.
كىىىىاُىُِ يُكىىىىًُِ 1946كؤًُهَىىىىىُّ طؼىىىىتِ ُُتىىىىىُوَ
يُك شتىوَكاْ جًِؤطىايذّ بىُثًَِ ياطىاّ ًَُىدَوهَىُتِ دووةم :ريَلةوتههامةةةةي ةةدةرةةةةكردنن تةةةاوانن
بىىُتاواًَُلِ ًَُىدَوهَىىُتِ داُىىاوَت ضىىىُلُ ٓىىُو تاواُىىُ جيهؤسايد
ثًَضُواُُّ طًاْْ ٓاًاجنُكاُِ ُُتُوَ يُك شتىوَكاُُو هىىىُدواّ دووًَى ى جىىىُُ ِ جًٔىىىاُِت بىىىُٓؤّ ٓىىىُو
هُٓىىىىًُىو طىىىىُسدًَُكاُِ ًًَىىىىزوودا صيىىىىاُِ طىىىىُوسَّ كؤًىىُهَلىرّ تاواُىىُ طُوساُىىُّ كىىُ هىىُدرّ ًش ظايىىُتِ
بًُش ظايىىىىُتِ طُياُىىىىذووَٓ .ىىىىُس بؤيىىىىُؾ جًٔىىىىاُِ ٓىىىُجناَ دساْ بىىىُ ٓىىىىُصاساْ ًىىىش ظ بىوُىىىُ ىسبىىىىاُِت
22 21
أى كىػتِِ ُُٓذاًاُِ طشْثًَم. ػاسطىىىىىتاُِ ًٓذاُىىىىىُّ دَكىىىىىا ْ بىىىىىؤ سصطىىىىىاسكشدُِ
ى صياُ ُياُىىذُِ ًُتشطىىًذاسّ جُطىىتُيِ يىىا ىد ًش ظايىىُتًؽ هُوثىىُتا ثًظىىُ ثًَىيظىىتِ بىىُ ٓاوكىىاسّ
طًاُِ بُ ُُٓذاًاُِ طشْثًَم. ًَُىدَوهَُتِ ُٓيُ.
ج ى بُ ُُٓقُطت داُىاُِ طشْثًَىم هُُٓهىًىُسجًَلِ هُبىىىُس بايىىىُ ِ ٓىىىُو سيَلُوتِِاًُيىىىُت ٓاًىىىارَ بىىىُ
بىىىىزيَىّ درواس بىىىىُ ًُبُطىىىىتِ هىىىىُُاوبشدُِ ًىىىىاددّ ُاوَ دس كِ ًاددَ طشُ ُكاُِ دَكَُ.
بُػًَلًاْ ياْ ًُٓىوياْ. 1ى بُثًَِ ًاددَّ يىُكِ سيَلُوتِِاًُكىُت ءيُُىُكاُِ
ْ ى كؤطث ظتُِ بُس ًِذاهَبىوْ هُطشْثًَلذا. سيَلُوتِِاًُكُ كؤن بىوْ هُطُس ُٓوَّ كُ جًِؤطايذ
ه ى بُ ص س طىاطىتُِوَّ ًِىذا ْ هُكؤًُهًََلىُوَ بىؤ ث هُكاتِ ػُسد يا ىد ٓاػتًًذا ُٓجناَ دسا بًَتت بىُثًَِ
كؤًُهًََلِ تش. ياطاّ ًَُىدَوهَُتِ تاواًَُلِ ًَُىدَوهَُتًًُُٓ .س بؤيُؾ
3ى بُثًَِ ًىاددَّ طىًَِ سيَلُوتِِاًُكىُ ُٓجناًىذاُِ ءيُُىىىُكاُِ سيَلُوتِِاًُكىىىُ بىىىُهًََِِ ُدَئىىىُكشدُِ
َُٓ كاساُُّ ىاسَوَ تاواُُْ طضاّ ُٓيُ: تاواُِ جًِؤطايذْ طضاداُِ ُٓجناًذَساًُاْ داوَ.
أ ى ُٓجناًذاُِ جًِؤطايذ. 2ى بُثًَِ ًىاددَّ دووّ سيَلُوتِِاًُكىُت جًِؤطىايذ
ى ثًالُ رياْ بؤ ُٓجناًذاُِ جًِؤطايذ. ٓىىىُس يىىىُن هىىىَُ كاساُىىىُّ ىىىىاسَوَ دَطشيَتىىىُوَ كىىىُ
ج ى ٓاُذاُِ ساطتُو ؤْ ُاسداطتُو ؤ بؤ ُٓجناًذاُِ بًُُبُطتِ هُُاوبشدُِ بُػًَم يىاْ ٓىًُىو طشْثًَلىِ
جًِؤطايذ. ُُتىىُوَيِ يىىاْ سَضىىُهَُن يىىاْ ٓىىايًِِ يىىاْ سَطىىُصّ
ْ ى ُٓوهَذاْ بؤ ُٓجناًذاُِ جًِؤطايذ. ُٓجناَ دسا بًَت .كاسَكاًُؽ ًُٓاُُيُ:
24 23
تاواُِ جًِؤطايذْ ُٓس كاسيَم هُو كاساُُّ كُ ًىاددَّ ه ى بُػذاسيلشدْ هُجًِؤطايذدا.
طًَِ سيَلُوتِِاًُكُ باطِ كشدووَ. 4ىىىى ى بىىىىىُثًَِ ًىىىىىاددَّ ضىىىىىىاسّ سيَلُوتِِاًُكىىىىىُ
6ىى بىىُثًَِ ًىىاددَّ ػُػىىِ سيَلُوتِِاًُكىىُت كُطىىاُِ ُٓجناًىىذَساُِ جًِؤطىىايذ ٓىىُس كاسيَىىم هىىُكاسَكاُِ دوو
تؤًُتباس بُ ُٓجناًذاُِ جًِؤطايذ يا ىد ُٓس كاسيَلِ تىىيَِ ًىىاددَّ طىًَِ سيَلُوتِِاًُكىىُياْ ُٓجناًىىذا بًَىىت
تىشّ دوو تىىيَِ ًىاددَّ طىًَِ سيَلُوتِِاًُكىُ دادطىىايِ طىىىىضا دَدسيَىىىىّت ًٓىىىىذّ ٓىىىىُو كُطىىىىاُُ دَطىىىىُ تذاسّ
دَكىىشيَّ هُبىىُسدََ دادطايىىُكِ ُىىاو ؤيِ تايبىىُتِ ٓىىُو دَطىىتىوسّ يىىا ىد فُسًاُبىىُسّ طؼىىتِ يىىا ىد فىىُسدّ
دَوهَُتُّ كُ تاواُُكُ هُطىُس اكُكىُّ ُٓجناًىذساوَ. ٓاطايِ بّ.
يا ىد هُبُسدََ دادطايُكِ تاواُِ ًَُىدَوهَُتِ دادطىايِ بىىىُثًَِ ٓىىىَُ ًاددَيىىىُ دَطىىىُ تذاساُِ دَطىىىتىوسّْ
دَكشيَّت ُٓطُس ُُتىاُشا هُدادطايُكِ ُىاو ؤدا دادطىايِ فُسًاُبىىىىىىُساُِ طؼىىىىىىتِ بىىىىىىُٓؤّ ثؤطىىىىىىتُكاًُاُُوَ
بلشيَّت ُٓو كا ثُُا بؤ دادطاّ ًَُىدَوهَُتِ دَبشيَت. حُطاُُياْ ُابًَتْ هُو تاواُُ ُابُ ؼشيَّ.
7ىىىىى بىىىىىُثًَِ ًىىىىىاددَّ حىىىىىُوتِ سيَلُوتِِاًُكىىىىىُت 5ى بُثًَِ ًاددَّ ثًَِجِ سيَلُوتِِاًُكُ ًُٓىو ُٓو
جًِؤطىىىىايذْ كاسَكىىىىاُِ تىىىىشّ كىىىىُ هىىىىًُاددَّ طىى ىًَِ ءيُُاُىىىىُّ كىىىىُ سيَلُوتِِاًُكىىىىُياْ ًٌٓىىىىضا كىىىىشدووَت
سيَلُوتِِاًُكىىُدا ٓىىاتىوَ بىىُتاواُِ طًاطىىِ داُاُشيَىىتْ ثىىىىُااًُاْ داوَ ٓىىىىُس يُكىىىىُياْ بىىىىُثًَِ دَطىىىىتىوسّ
ُٓو كُطاُُّ ُٓو تاواُىُياْ ُٓجناًىذاوَ ُىاتىاُّ بضىُِ و تُكاًُاْ سيَىػىىيَِِ تُػىشيعِ ثًَىيظىت ب شُىُ بىُس
و تًَلِ تش ًىافِ ثُُابىُسّ طًاطىِ وَسب ىشْت ضىىُلُ بىىىىىؤ صاًِىىىىىِ جًَبىىىىىُجًَلشدُِ ُٓحلاًىىىىىُكاُِ ٓىىىىىُو
ًُٓىو ُٓو دَوهَُتاُُّ سيَلُوتِِاًُياْ ًٌٓىضا كىشدووَ سيَلُوتِِاًُيىىُت بىىُ تايبىىُتِ طىىضاداُِ ُٓجناًىىذَساُِ
26 25
دَوهَُتًَلىىُوَ ُٓيىىُ هىىُبىاسّ جًِؤطىىايذ يىىا ىد ٓىىُس ثىىىُااُِ ٓىىىُوَياْ داوَ كىىىُ ٓىىىُو تاواُباساُىىىُ تُطىىىوًٍ
كاسيَىىم هىىُو كاساُىىُّ هىىًُاددَّ طىًَِ سيَلُوتِِاًُكىىُدا بلُُىىُوَ كىىُ بىىُتاواُِ جًِؤطىىايذْ تاواُىىُكاُِ تىىشّ
ٓاتىوَ. ًاددَّ طى تؤًُتباسْ.
10ىىىىى بىىىىُثًَِ سيَلُوتِِاًىىىىُّ بُطىىىىُس ُُضىىىىىوُِ 8ىىى بىىىُثًَِ ًىىىاددَّ ُٓػىىىتِ سيَلُوتِِاًُكىىىُ ٓىىىُس
تاواُُكاُِ جُُطْ تاواُُكاُِ در بُ ًش ظايُتِ تاواُِ ءيىىًَُُلِ سيَلُوتِِاًُكىىُ بىىؤ ُٓيىىُ داوا هىىُداًىدَصطا
جًِؤطايذ بُ تًَثُسدبىوُِ كا بُطُس ُاضًَت. تايبُمتُُىىىذَكاُِ ُُتىىىُوَ يىىىُك شتىوَكاْ بلىىىا كىىىُ
واتُ َُٓ تاواُُ ضُُذ كؤًُؽ بًَت بُطُسُاضًَتْ بىىىىُثًَِ ثُااُِاًىىىىُّ ُُتىىىىُوَ يىىىىُك شتىوَكاْ ٓىىىىُس
تؤًُتباساُِ دادطايِ دَكشيَّ. سيَىػىىىيًََِلِ طىجنىىاْ ب شيَتىىُ بىىُس بىىؤ ُدَئىىُكشدْْ
طُسكىتلشدُِ كاسَكاُِ جًِؤطايذ يىا ىد ٓىُس كاسيَىم
سةةيَيةم :ئةةةنفال لةبةةةر ريشةةهاين ريَلةوتههامةةةي هُكاسَكاُِ هًُاددَّ طًَِ سيَلُوتِِاًُكُدا ٓاتىوَ.
ةةدةرةكردنن جيهؤسايددا 9ى بُثًَِ ًاددَّ ُؤّ سيَلُوتِِاًُكىُت هُطىُس داواّ
ُٓس ءيًَُُلِ ُىاكؤن بىؤ كًَؼىُكاُِ ًَُىىاْ ءيُُىُكاُِ
ُٓطُس هُبُس س ػِايِ سيَلُوتِِاًُّ ُدَئُكشدُِ
سيَلُوتِِاًُكىىىىىىُ دَتىاُشيَىىىىىىت داوا هىىىىىىُدادطاّ دادّ
جًِؤطىىايذْ طىىضاداُِ ُٓجناًذَساًُىىذا طىىُيشّ تىىاواُِ
ًَُىدَوهَىىُتِ بلشيَىىت طىىُباسَ بىىُ ػىىًلشدُُوَ يىىا ىد
ُُٓفاي بلُيّ دَطُيُِ َُٓ ساطتًاُُّ ىاسَوَ:
جًَبُجًَلشدُِ بُُذَكاُِ ٓىَُ سيَلُوتِِاًُيىُ يىا ىد
طُباسَ بُو كًَؼاُُّ ثُيىَُذّ بُ هًَثشطشاويَتِ ُٓس
28 27
دادطىىايًلشدْ بىوُىىُوَ ثؤطىىتُ حلىًًىىُكاْ حُطىىاُُّ 1ى دَوهَىُتِ عىرياق ٓىَُ سيَلُوتِِاًىُ ًَُىدَوهَُتًىُّ
تاواُُكاُِ ُُكشدْ. ثًَؼًَى كشدووَ كُ هُطاهَِ ًٌٓ 1959ضاّ كشدووَْ دَبىىو
4ى دَبىو هُطُسدًَِ سريٌَِ ثًَؼىودا اهَىُكاُِ ٓىُو ثًَىَّ ثابُُذ بىايُت كُضِ ُُن ثًَىَّ ثابُُذ ُىُبىوَ
سيَلُوتِِاًُيُ هُدَطتىوسّ عريا ذا سَُ ِ بذايُتُوَْ بُهَلى هُعًُُهًاتِ ُُٓفاهذا طُهُكُّ ؤّ جًِؤطىايذ
سيَ شّ هُتاواُِ جًِؤطايذ بلشايُ .سريٌَِ ثًَؼىو ُىُن كشد.
ٓىىىىُوَّ ُىىىىُكشدووَت بىىىىُهَلى بىىىىى ػىىىىُسًاُُ تىىىىاواُِ 2ى ى ًُبُطىىتِ سريٌَىىِ بىىُعع هُٓىىُُفاي هىىُُاوبشدُِ
جًِؤطايذّ هُدرّ طُهُكُّ ؤّ ُٓجناَ داوَ. بُػىًَلِ ُُتىىُوَّ كىىىسد بىىىوَْ ٓىىًُىو كاسَكىىاُِ دوو
5ى هُبُس س ػِايِ ٓىُو سيَلُوتِِاًُيىُدا تاواُبىاساُِ تىىىيَِ ًىىاددَّ دووّ سيَلُوتِِاًُكىىُو تاواُىىُكاُِ دوو
سريٌَِ ثًَؼىو هُبُسدََ دادطايىُكِ ُاو ؤيًىذا دادطىايِ تىيَِ ًادَّ طًَِ سيَلُوتِِاًُكُّ هىُكاتِ عًُىُهًاتِ
كىشاْت ٓىُوَؾ هُبايىُ ِ دادطايًلشدُىُ كىَُ ُاكاتىىُوَت ُُٓفاي هُدرّ طُك كىسدطتاْ ُٓجناَ داوَ.
ضىُلُ سيَلُوتِِاًُ ًَُىدَوهَُتًُكُ ىؤّ سيَ ىُّ داوَ ُٓس بؤيُؾ دادطاّ بىا ّ تاواُىُكاُِ عىرياق هىُكاتِ
كىىىُ ُٓطىىىُس كىىىشا تاواُباسَكىىىاْ هُبىىىُسدََ دادطايىىىُكِ دَسكشدُىىِ بشدياسَكىىاُِ د طىىًُّ ٓىىُُفاي هىىُدرّ عىىُك
ُاو ؤيًذا دادطايِ بلشيَّت ُٓطُس ُُكشا ُٓجنا ثىُُا بىؤ كًًٌىىاوّْ ٓاو دسيَلاًُىىذا تىىاواُِ ٓىىُُفاك بىىُ جًِؤطىىايذ
دادطاّ ًَُىدَوهَُتِ دَبشيَت. ُاطِ.
6ىىى بىىُثًَِ سيَلُوتِِاًُكىىُ ٓىىًُىو ٓىىُو كُطىىاُُّ 3ىىىىىى هُبىىىىىُس س ػىىىىىِايِ ٓىىىىىَُ سيَلُوتِِاًُيىىىىىُدا
بُتاواُِ جًِؤطايذ تؤًُتباسْ ُىاتىاُّ بضىُِ و تًَلىِ دَطىىُ تذاساُِ طىىُسدًَِ سريٌَىىِ بىىُعع سْْبىىُسدووّ
31 29
تش ًافِ ثُُابُسّ طًاطِ وَسب شْت ضىُلُ بُثًَِ ُٓو
سيَلُوتِِاًُيىىىُ ٓىىىُس تؤًىىىُتباسيَم بىىىؤ ٓىىىُس و تًَىىىم
بةشي سيَيةم: ٓىىىُهَبًَتت تُطىىىوًٍ بىىىُعرياق دَكشيَتىىىُوَ بىىىؤ ٓىىىُوَّ
دادطايِ بلشيَت.
دادطاييكردني تاوانباراني 7ى بُثًَِ سيَلُوتِِاًُكُ تىاواُِ جًِؤطىايذ يُكًَلىُ
ئةنفالء دةرةجنامةكاني هىىُو تاواُاُىىُّ كىىُ بُتًَثىىُسدبىوُِ كىىا كىىؤْ ُابًَىىتْ
بُطىىىُس ُاضىىًَتت هىىىُو ضىاسضىىًَىَيُدا ٓىىىُو كُطىىىاُُّ
يةكةم: بىىىُتاواُِ ٓىىىُُفاي تؤًىىىُتباسْ بىىىُ تًَثىىىُسدبىوُِ كىىىا
ئةنفال لة ياساي دادطاي باآلي تاوانةكان دا تاواُُكُياْ هُطُس ءُاضًَتْ ُٓس دَبًَىت سْْبىُسدووّ
دادطايًلشدٌُ طُساٌُ بىُعع بىُثًَِ ياطىاّ دادطىاّ دادطا بلشيَُِوَ.
بىىاءٍ تىىاواُِ عىىرياق ٓىىُجناَ دسات ٓىىَُ ياطىىايُ هُءيىىُْ
كؤًُهَىىىىىىىىُّ ًُؼىىىىىىىىتٌاُِ عىىىىىىىىرياقْ ُٓجنىًىىىىىىىىُُِ
طُس كايُتًُوَ هُطاهَِ 2005دا ثُطُُذ كشا.
بىىُثًَِ ًاددَكىىاُِ ٓىىَُ ياطىىايُ هُٓىىُس ٓاوو تًىىُكِ
عريا ِْ ُاعريا ِ ًُؼىتُجًَِ عىرياق دَكؤهَشيَتىُوَ كىُ
تؤًُتباس كشابًَت بُيُكًَم هُو تاواُاُُّ هُ ًاددَكاُِ
32 31
ٓىىُوَّ ًٌَٓىىُ ًُبُطىىتٌاُُ تىىاواُِ ُُٓفاهىىُ ٓايىىا ٓىىَُ (11ت 12ت 13ت ٓ ّ)14ىىَُ ياطىىىايُدا دَطىىت ًُؼىىىاْ كىىىشاوَْ
تاواُىىُ دَضىىًَتُ ث اُُيىىُن هىىُو تاواُاُىىُوَ كىىُ هىىَُ هىىًَُُىاْ 1968/7/17تىىا 2003/5/1هىىُعرياق يىىا ىد ٓىىُس
ياطايُدا باطِ هًَىَ كشاوَ. ػىيًََِلِ تش سْْياْ داوَ.
ثش طُكاُِ ُُٓفاي كُ سريٌَِ طُداَ حظ هُطىاهَِ ٓىىُو تاواُاُىىُّ هىىُو ياطىىايُدا دَطىىت ًُؼىىاْ كىىشاوَ
1988دا هُُاوضىىىُ ٓاصادكشاوَكىىىاُِ ػؤسدػىىىذا ُٓجناًًىىىذات ًُٓاُُْ:
تاواٌُ جًِؤطايذَ. 1ى تاواُِ كؤًُهَلىرّ (جًِؤطايذ).
كُ طُيشّ ياطاّ دادطاّ باءٍَ تاواُِ عرياق دَكُيّ 2ى تاواُُكاُِ در بُ ًش ظايُتِ.
دَبًِ ت بُثًَِ ًاددَّ ّ11ياطاكُ تاواُِ كؤًىُهَلىرّ 3ى تاواُُكاُِ جُُط.
هُثظثؤسدّ َُٓ دادطايُيُ. 4ى ثًَؼًَولشدُِ ياطاكاُِ عريا ِ وَن :
بىىُثًَِ بشدطىىُّ يىىُكِ ًىىاددَّ ّ11ياطىىاكُ تىىاواُِ أ-دَطتىَسداْ هُكاسْباسّ ُصاْ يىا ىد ُٓوهَىذاْ بىؤ
كؤًُهَلىرّ هُبُس س ػِايِ سيَلُوتِِاًُّ ًَُىدَوهَىُتِ تُٓظريكشدْ هُكاسَكاْ.
تايبُ بُ ُدَئُ كىشدْْ طىضاداُِ تاواُبىاساٌُ تىاواُِ ى بُفريد داُِ طاًاُِ ًُؼتٌاُِ.
كؤًُهَلىريِ طاهَِ 1948ثًَِاطُ كشاوَ. ج ى ىىىشاة بىىىُكاسًَِٓاُِ ثؤطىىىتْ ُٓوهَىىىذاْ بىىىؤ
ٓىىىُو ًاددَيىىىُت كؤًىىىُهَلىريِ (جًِؤطىىىايذ)ّ بىىىَُ ثُيشدَوكشدُِ طًاطُتُكاُِ كىُ دَبًَتىُ ٓىؤّ ُٓسَػىُ
ػىىًَىَيُ ثًَِاطىىُ كىىشدووَ (كؤًىىُهَلىرّ ٓىىَُ كاساُىىُّ بُجىىىُُط يىىىا ىد بىىىُكاسًَِٓاُِ ًَٓىىىضَ ضىىىُكذاسَكاُِ
ىىىىاسَوَ دَطشيَتىىىُوَ كىىىُ بًُُبُطىىىتِ هىىىُُاْبشدُِ عرياق در بُدَوهَُتًَلِ عُسَبِ.
34 33
3ىىى ٓاُىىىذاُِ ساطىىىتُْ ؤْ ٓاػىىىلشا بىىىؤ ُٓجناًىىىذاُِ بُػًَم ياْ ًُٓىو طشوثًَلٌ ُُتُوَيِ ياْ عش ىٌ يىاْ
كؤًُهَلىرّ. ٓىىايًِِ يىىا سَطىىُصّ)يىىُ كىىُ ٓىىَُ ػ ىًَىاصاُُّ ىىىاسَوَ
4ى ُٓوهَذاْ بؤ ُٓجناًذاُِ كؤًُهَلىرّ. دَطشيَتُوَ.
ُٓطىىُس بىىُ وسدّ طىىُيشّ بشدطىىُكاُِ ٓىىَُ ًاددَيىىُ أ ى كىػتِِ تاكُكاُِ كؤًُهًََم.
بلىىُيّْ بىىُتاواُِ ٓىىُُفاك بىىُساوسد بلىىُيّت دَبًىىِ ى صياُ ُياُذُِ ص سّ جُطتُيِ يا ىد عُ وَِ بُ
ٓىىُُفاي دَضىىًَتُ اُىىُّ تىىاواُِ كؤًُهَلىريًىىُوَ كىىُ تاكُكاُِ كؤًُهًََم.
تاواًَُلِ ًَُىدَوهَُتًُْ ًُٓىو بًُِاكاُِ ٓىُو تاواُىُّ ج ى بُُُٓقُطىت داُىاُِ كؤًىُهًََم هُُٓهىًىُسجًَلِ
بُطُسدا دَضُطثًَتت ضىُلُ: بزيَىّ درواس بُ ًُبُطتِ هُُاْ بشدُِ بُػىًَلًاْ يىاْ
1ىىى بىىىُثًَِ ٓىىىُو ثًَِاطىىُيُّ كؤًىىىُهَلىرّ كىىىُ هىىىُْ ًُٓىوياْ.
ًاددَيىىىىىُدا ٓىىىىىاتىوَت ًُبُطىىىىىتِ طىىىىىُساُِ بىىىىىُعع ْ ى كؤطث ظتُِبُس ًِذاهَبىوْ هُُاْ كؤًُهًََلذا.
هُعًُىىىىُهًاتِ ٓىىىىُُفاي هىىىىُُاْبشدُِ بُػىى ىًَم بىىىىىوَ ه ى طىاطتُِوَّ بُص سّ ًِىذا ْ هُكؤًُهًََلىُوَ بىؤ
هُكؤًُهَِ كىسدَواسّ هُسّْْ ُُتُوَيًُوَ. كؤًُهًََلِ تش.
2ىىى ٓىىُس ثًَىىِا اهَُكىىُّ تايبىىُ بىىُ ػىىًَىاصَكاُِ بُثًَِ بشدطُّ دووًَِ ًىاددَّ 11ت تاواُبىاساْ هُطىُس
ُٓجناًىىىىذاُِ تىىىىاواُِ كؤًىىىىُهَلىرّ هُءيىىىىُْ طىىىىُساُِ َُٓ كاساُُ طضا دَدسيَّ:
بُعظُوَ هُػا وَ دصيَىَكاُِ ُُٓفاهذا ُٓجناَ دساوَ. 1ى كؤًُهَلىرّ.
2ى ثًالُ ًَشداْ بؤ ُٓجناًذاُِ كؤًُهَلىرّ.
36 35
ُٓ .1سدوو ثُااُِاًُّ ًَُىدَوهَىُتِ ًافىُ ًىُدَُِْ 3ى طُساُِ بُعع هُػا وَكاُِ ُُٓفاهىذا ٓىُس ثًَىِا
طًاطىىىىىىىًُكاْْ ًافىىىىىىىُ ٓىىىىىىىابىوسّْ كؤًُ يىىىىىىىُتِْ كىىاسَ تاواُلاسيًُكىىُّ كؤًىىُهَلىريًاْ ٓىىُجناَ داوَ كىىُ
س ػِبرييًُكاُِ طاهَِ .1966 هًُاددَّ ّ11ياطاكُ ٓاتىوَ.
عىىرياق هُطىىاهَِ ٓ 1969ىىُو دوو ثُااُِاًُيىىُّ ًٌٓىىضا هُبىىىُس س ػىىىِايِ ٓىىىُو ساطىىىتًًاُُّ كىىىُ ٓاًارًَىىىاْ
كىىىشدووَت طىىىاهَِ 1969ثُطىىىُُذّ كىىىشدووْت طىىىاهَِ 1971 ثًَلىىشدْ دَطُيِىىُ ٓىىُو ساطىىتًُّ كىىُ تىىاواُِ ٓىىُُفاي
بُسَمسِ ثُيىَُذّ ثًَىَ كشدووْ. ٓىىىًُىو بِىىىًُاكاُِ تىىىاواُِ جًِؤطىىىايذّ تًَذايىىىُ كىىىُ
.2سيَلُوتِِاًىىىىىىىُّ ُدَئىىىىىىىُكشدْْ طىىىىىىىضاداُِ هًُاددَّ ( ّ)11ياطاكُدا ٓاتىوَ .
تاواُباساُِ تاواُِ جًِؤطايذّ طاهَِ .1948
.3سيَلُوتِِاًىىُّ ًَُىدَوهَىىُتِ ًَُُٓؼىىتِِ ٓىىًُىو دووةم :عرياقء ثابةنديَتى نيَودةولَةتى
جؤسَكاُِ تًًًُضّ ُُرادّ طاهَِ (.)1965 عىىىىىرياق ضىىىىىُُذيّ سيَلُوتِِاًىىىىىُْ ثُااُِاًىىىىىُْ
.4سيَلُوتِِاًُّ ًَُىدَوهَُتِ طىُسكىتلشدُِ تىاواُِ بُهَ ُُاًىىُّ ًَُىدَوهَىىُتِ ثُيىَُذيىىذاس بىىُ ثاساطىىتِِ
ثاكتاوّ ُُرادّ طاهَِ .1973 ًافىىُكاُِ ًش ظىىِ ًٌٓضاكىىشدووَ .بىىُوَؾ ثابُُىىذيَتِ
.5عىىىىرياق بىىىىُو طىىىىًفُتُّ ُُٓىىىىذاًِ سيَلنىىىىشاوّ ًَُىدَوهَُتِ دَكُويَتُ ُٓطتؤ.
ُُتُوَيُك شتىوَكاُىىىىُت ٓىىىىًُىو ٓىىىىُو ثابُُذيًاُىىىىُّ ًُٓىىُؾ بُػىىًَلُ هىىُو سيَلُوتِِاًىىُْ بُهَ ىىُ ُاًىىُ
دَكُويَتىىىُ ُٓطىىىىتؤ كىىىىُ هىىىىُدوو تىىىىىيَِ ثُااُِاًىىىىُّ ًَُىدَوهَُتًاُُّ كُ عرياق ًٌٓضاّ كشدووْ:
38 37
بُثًٌَ ُٓوبشياسَ ( عىُهٌ حُطىُْ ُٓجُجًىذْ طىىهَتاْ ُُتُوَيُك شتىوَكاُذا طُباسَ بُ ًافِ ًش ظْ طُءْ
ٓاػىىٍ و حظىى سَػىىًذ) بُهُطىىًَذاسَداْْ ( فىىُسحاْ ٓاتىوَ.
ٓ ىُىبىسٍْ ؿىىابش ُٓهىىذوسٍ) بُصيِىىذاٌُ ًًُٓؼىىُيٌ دَبىىىىىىو عىىىىىرياق بُٓىىىىًُىو ٓىىىىىُو سيَلُوتِِاًىىىىىُْ
حىكٌىىىذساْْ (تىىىآري تؤفًىىىا ٓىىىُهعاٌُ)يىىىؽ بًَتى ىاواْ ثُااُِاًاُىىُوَ ثابُُىىذ بىايىىُْ سيَىىضّ هىىى ب شتِايىىُ.
دَسضىو. كُضِ بىُ ثًَضىُواُُّ ٓىُوَوَ ٓىًُىو ٓىُو بُهَ ُُاًىُ
ٓىىىُوٍَ بىىىُ اهًََلٌ ًٓجىىىابٌ هىىىُو بشديىىىاسٍَ دادطىىىادا ًَُىدَوهَُتًاُىىُ بُطؼىىتِْ ثُااُِاًىىُّ ُدَئىىُكشدْْ
دادَُشيَت ُٓوَيىُ كىُ ٓىُُفاهٌ وَن تىاواٌُ جًِؤطىايذ طىىضاداُِ تاواُبىىاساُِ تىىاواُِ جًِؤطىىايذّ طىىاهَِ ّ1948
ُاطٌْ ُٓو تؤًُتباساٍُُ ث طضادا بُتايبُتٌ ُٓواٍُُ ثًَؼًَى كشدوَ كىُ ًٌٓىضاّ كىشدووَت بُثًَضىُواُُّ ٓىُو
كُ حىكٌٌ هُطًَذاسَداًُاْ بُطىُسدا طىُثًَِشات ٓىُوَؾ بُهَ ُُاًاُىىىىُوَ تاواُىىىىُكاُِ جًِؤطىىىىايذْ تىىىىًًًُضّ
بايُ ًَلٌ طشُ ٌ هُطُس ٓاطيت ُاو ؤو ًَُىدَوهَُتٌ بؤ ُىىُرادّْ ثاكتىىاوّ ُىىُرادّْ ثًَؼ ىًَى كشدُىىِ ًافىىُكاُِ
طُهٌ كىسدطتاْ ُٓيُ. ًش ظْ طُءُِ ُٓجناَ داوَ.
بىىُسَمسٌ ُاطىىًن ٓىىُُفاي وَن تىىاواٌُ جًِؤطىىايذ
سيَيةم :دةرةجنامن بةجيهؤسايد ناسيين ئةنفال
ضُُذ ػىيَُِواسو ٓىُجناًًَلٌ ياطىايٌ دَ اتىُ ُٓطىتؤٍ
ثىىاؾ ػُطىىت داًُؼ ى هُطىىُس د طىىًًٍُ ٓىىُُفايت
دَوهَىىُتٌ عىىرياقت ضىىىُلُ بىىُثًٌَ ياطىىاٍ ًَُىدَوهَىىُتٌ
س رٍ 2007/6/24دادطىىىىاٍ بىىىىا ٍ تاواُىىىىُكاٌُ عىىىىرياق
تىىىىىىاواٌُ جًِؤطىىىىىىايذ بُثًَؼىىىى ىًَولشدٌُ ثابُُذيًىىىىىىُ
بشيىىىاسٍ ىىىؤٍ بُطىىىُس ػىىىُؾ تؤًىىىُتباسدا ساطُياُىىىذو
ًَُىدَوهَُتًىىىُكاْ دادَُشيَىىىتت دواتىىىش طىىىُجاُذٌُ ٓىىىُو
41 39
طىىىىىُسباصٍْ فُوجىىىىىُكاٌُ جاؾْ ُفًفًُْىىىىىُفشَصَ ثًَؼىى ىًَولاسيًاُُ ثابُُىىىىذيَيت ُىىىىىآ دَ اتىىىىُ ُٓطىىىىتؤٍ
اؿىىُكاٌُ طىىُس بىىُسريٌٌَ بُعظىىذا كاسيىىاْ كشدبىىىو. دَوهَُتٌ عرياق.
بىىىىُوَؾ هىىىىُدواٍ طىىىىُسكُوتن ساثىىىىُسيّْ هُطىىىىايٍُ ُٓطُسضٌ سريٌٌَ ؿىذاَ حظىًَّ تىاواٌُ جًِؤطىايذٍ
ثُسهىىىًُاْْ حلىًىىىُتٌ كىسدطىىىتاُذا ٓىىىً كىىىاَ هىىىُو هُدرٍ طُهٌ كىسدطتاْ ُٓجناًىذاوَو ًَٓظىتا ٓىُو سريٌَىُ
تؤًُتباسَ كىسداُُ ُُن هًَثشطًُِوَياْ هُطُهَذا ُىُكشات سوو ىىاوَو هُطىىُس حىىىكٍ ُىىًُاوَت بىىُ َ بىىُثًٌَ ياطىىاٍ
بىىىُهَلى صيىىىاد هُثًَىيظىىىت سيَضيىىىاْ هىىى ًَ رياو تُُاُىىىُ ًَُىدَوهَىىىُتٌ حلىًىىىُتٌ دواٍ ٓىىىُو واتىىىُ حلىًىىىُتٌ
ُُٓىىىىذيَلًاْ ثؤطىىىىيت حضبٌْحلىًًؼىىىىًاْ وَسطىىىىش . ًَٓظىىتاٍ عىىرياق ٓىىُو ثابُُذيًىىُ ياطىىايًاٍُُ دَكُويَتىىُ
بُػىىًَم هىىىُو تؤًُتباساُىىىُ ُىىىُن ٓىىىُس دَسطىىىًاْ هىىىُو ُٓطتؤ.
هًَبىسدٍُُ بىُسٍَ كىسدطىتاٌُ وَسُىُطش ْ بُ ؤياُىذا يىىىُكًَم هىىىُو ثابُُذيًاُىىىٍُ دَكُويَتىىىُ طُسػىىىاٌُ
ُُضىوُُوَت بُهَلى ريَىش بىُريَشو بىًَُُٔن ثُيىَُىذيًاْ حلىًىىىىىُتٌ ًَٓظىىىىىتاٍ عىىىىىرياق ُسَبىوكشدُىىىىىُوٍَ
بُسريٌٌَ بُعظُوَ كشدَوَو سيَ ٍُ ًاُُتًاْ طشتُوَ. صياُوًَلُوتىاْْ كُطىكاسٍ ىسباًُاٌُ ُُٓفاهُ.
سوو ىاٌُ سريٌَىىٌ بىىُععْ ٓاتِىُ طىىُسكاسٍ حلىًىىُتٌ
ُىىىيٌَ بُئىىذا ًَٓالُىىٍُ ًاُىىُ ْ جاػىىايُتٌ تًَلىىذاو ضوارةم :ئةنفالضيانن كورد
ُٓهىًىىىُسجًَلٌ واٍ ًَِٓايىىىُ ٓىىىاساوَ كىىىُ داوا بلشيَىىىت ثىى ىًَؽ طىىىىاصداٌُ ساثىىىىُسين ٓىىىىاصاسٍ 1991ت بىىىىُسٍَ
ُُٓفاهضىىًاٌُ كىىىسدٍ عىىُفىكشاو ساثًَضىىٌ دادطىىاٍ بىىا ٍ كىسدطىىتاٌُ بشيىىاسٍ هًَبىىىسدٌُ طؼىىيت بىىؤ ٓىىًُىو ٓىىُو
تاواُىىىىُكاٌُ عىىىىرياق بلىىىىشيَّْ هًَبىسدُُكىىىىٍُ بىىىىُسٍَ كىسداُُ دَسكشد كُ هُداًىدَصطا ًُٓنْ ًى ابىُساتٌْ
42 41
دادطايىىىُكٌ طىىىُسبُ ؤيُْ هىىىُريَش ٓىىىُرًىوٌُ ٓىىىً كىسدطتاًُؽ ثىضىُيَ بلشيَتىُوَو ٓىً ػىُفاعُتًَلًاْ
ُاوَُذيَلٌ دَطُ تذا ًُىُْ بىُٓاصادٍ كاسَكىاٌُ ٓىُجناَ بؤ ُُكا .
دَدا ْ دَطىىُ ْ وءيىىُتٌ بُطىىُس ٓىىًُىو كُطىىًَلٌ س رٍ ٍ24حىىىىىىصَيشاٌُ 2007هىىىىىُكاتٌ دَسكشدُىىىىىٌ
طشوػتًذا ُٓيُ كُ عريا ٌ ت يا ىد عريا ٌ ُُبًَت بُو بشياسٍ حىىكٌٌ ػىُؾ تؤًىُتباسٍ طىُسَكٌ ُُٓفاهىذا ت
ًُسجىىىٍُ ًُؼىىىتُجًٌَ عىىىرياق بًَىىىتْ تؤًىىىُتباس بًَىىىت دادطىىاٍ بىىاءٍَ تاواُىىُكاٌُ عىىرياق ُىىاوٍ 423تؤًىىُتباسٍ
بُيىىىىىىُكًَم هُتاواُىىىىىىُكاٌُ دوو تىىىىىىىيٌَ ًاددَكىىىىىىاٌُ تشٍ د طًٍُ ُُٓفاهٌ ٓاػىلشا كىشد كىُ بُػىًَلًاْ ٓىُو
(11ت12ت13ت ٍ)14ياطىىاكُو كىىُ هىىُ ٍ17تىىًُىصٍ 1968تىىا ٍ1 كىىىسدَ ُُٓفاهضىىًاُُْ كُبُػىىذاسٍ عًُىىُهًاتٌ ػىىىوًٌ
ًايظىىىىٌ 2003هىىىىُعرياق يىىىىا ىد ٓىىىىُس ػىىىىىيًََِلٌ تىىىىش ُُٓفاهًاْ كشدووَْ دَبًَىت ٓىُو تؤًُتباساُىُ هُبىُسدََ
تاواُُكاْ ُٓجناَ دسابًَت .بىُثًٌَ ٓىُو ًاددَيىُ دادطىاٍ ُٓودادطايىىىىىىُدا دادطىىىىىىايٌ بلىىىىىىشيَّ .هُبُسبايىىىىىىُ ٌ
بىىىا ٍ تاواُىىىُكاٌُ عىىىرياق وَن دادطايىىىُكٌ طىىىُسبُ ؤ دادطىايًلشدٌُ ٓىُو تؤًُتباساُىىُ هُطىُس تىاواٌُ ٓىىُُفاي
دَطىىُ ْ وءيىىُتٌ تىىُواوٍ ُٓيىىُ ٓىىُس ٓاوو تًىىُكٌ بُثًَىيظىىيت دَصال هُضىىُُذ سوويُكىىُوَ تًؼىىم ًُىىُ
عريا ىىىٌْ ُىىىاعريا ٌ دادطىىىايٌ بلىىىا كىىىُ بُتاواُىىىُكاٌُ طُس ُٓو ًُطُهُيُ.
دووتىيٌَ ياطاكُ تؤًُتباس بًَت .هُو ضىاسضًَىَيُدا ُٓو -1دَطىىُ ْ وءيىىُتٌ دادطىىا :ياطىىاٍ دادطىىاٍ بىىاءٍَ
دادطايُ دَطُ تٌ ُٓيىُ تؤًىُتباساٌُ كىىسدٍ د طىًٍُ تاواُُكاٌُ عرياق هُءيُْ كؤًُهَىٍُ ًُؼىتٌاٌُ عىرياقْ
ٓىىُُفاي دادطىىايٌ بلىىا بىىُو طىىًفُتٍُ كىىُ ٓىىاوو تٌ ُٓجنىًىىىٌُُ طىىىُس كايُتًُوَ هُطىىىاهٌَ 2005ثُطى ىُُذ
كىىشاوَت بىىُثًٌَ ًىىاددَ يىىُكٌ ٓىىُو ياطىىايُ ٓىىُو دادطايىىُ
44 43
دَبىىىو ٓىىًُىو ٓىىُو تؤًىىُتباسَ كىسداُىىٍُ تؤًىىُتباسْ عريا ْ تؤًُتباسْ بُ تاواُُكاٌُ دوو تىىيٌَ ياطىاكُْ
بُتاواٌُ ُُٓفاي هىُو دادطايىُدا دادطىايٌ بلىشيَّت ًٓىذٍ هُوًاوَيُػذا ُٓجناَ دساوْ كُياطُكُ دياسٍ كشدووَ.
ُٓو دادطايُ تاواُباسيٌْ بًَتاواًُاْ طاغ دَكاتُوَ. تؤًىُتباساٌُ كىىسد ُىُن ٓىُس بُػىذاسٍ عًُىىُهًاتٌ
-3بُطُسُُضىوٌُ وادٍَ تاواُىُكاْ :بىُثًٌَ بشطىٍُ دصيَىىىٍ ٓىىُُفاهًاْ هىىُدرٍ طُهُكىىٍُ ؤيىىاْ كىىشدووَ ت
ضىىىاسٍ ًىىاددٍَ ٍ17ياطىىاٍ دادطىىاٍ بىىا ٍ تاواُىىُكاٌُ بُهًََلى ضاوطاغْ ثًَؼُُ ٌ ًَٓضَكاٌُ عريا ًؽ بىوْ.
عىىرياقت تاواُىىُكاٌُ دوو تىىىيٌَ ًاددَكىىاٌُ((11ت12ت13تٍ)14 -2هًَبىسدُُكٍُ بىُسٍَ كىسدطىتاٌُ :بىُثًٌَ بشطىٍُ
ياطىىىاكُ بُتًَثىىىُسبىوٌُ كىىىا بُطىىىُس ُاضىىىّ ت ٓىىىُوَ ػُػىىٌ ياطىىاٍ دادطىىاٍ بىىا ٍ تاواُىىُكاٌُ عىىرياق ٓىىُس
بًُِايىىُكٌ ًَُىدَوهَُتًؼىىٌ ُٓيىىُ كىىُ سيَلُوتِِاًىىٍُ هًَبىسدًَُىىىم هىىىُثًَؽ جًَبىىىُجًَلشدٌُ ٓىىىُو ياطىىىايُوَ
بُطُسُُضىىىىوٌُ تاواُىىىُكاٌُ جىىىُُطْ تاواُىىىُكاٌُ در دَسضىىىىوبًَت بىىىؤ تؤًىىىُتباساٌُ تاواُىىىُكاٌُ دوو تىىىىيٌَ
بًُش ظايىىىىىىىُتٌْ تاواُىىىىىىىُكاٌُ جًِؤطىىىىىىىايذَ كىىىىىىىُ ًاددَكىىاٌُ (11ت12ت13ت ٍ)14ياطىىاكُ ثىضىىُ َي دَكشيَتىىُوَ ت
بُتًَثىىىىُسبىوٌُ كىىىىا ٓىىىىُو تاواُاُىىىىُ كىىىىؤْ ُىىىىابّْ ضىىىُلُ ٓىىُو تاواُاُىىىُ تىىاواٌُ جًِؤطىىايذو تىىىاواٌُ در
بُطُسُاضىىّ .بايىىُ ٌ ٓىىَُ بشطىىُ ياطىىايًُ ُٓوَيىىُ كىىُ بًُش ظايُتٌْ تاواٌُ جُُطْ تاواٌُ ثًَؼًَولشدٌُ ياطا
تؤًىىُتباساٌُ ٓىىُُفاي هىىُ تىىاواٌُ ٓىىُُفاي ُابُ ؼىىشيَّ عريا ًُكاُىىىىىُت كىىىىىُ ٓىىىىىُسوا بُٓاطىىىىىاٌُ هًَبىىىىىىسدْْ
بُٓؤٍ ٓىُوٍَ كُُضيلىٍُ 23طىايَ بُطىُس ُٓجناًىذاٌُ هًَنؤػبىوًُاْ ًُُ .بىُثًٌَ ٓىُو بشدطُيىٍُ ياطىاكُ ٓىُو
تاواُُكىىُدا تًَثىىُسيىوَو سريٌَىىٌ بُعظىىًؽ سوو ىىاوَ ت هًَبىسدُىىىىىىٍُ كىىىىىىُ بىىىىىىُسٍَ كىسدطىىىىىىتاٌُ دَسٓىىىىىىُق
ضىُلُ بُثًٌَ ُٓو بشطُ ياطايًُ ٓىُوَ ٓىً كاسي ىُسٍ بُتؤًُتباساٌُ كىسد دَسيلشدووَ ثىوضُيَ دَكشيَتُوَْ
46 45
-5حىكٌىىذساواٌُ دادطىىا ُابُ ؼىىشيَّ :بىىُثًٌَ بشطىىٍُ ُابًَىىىت هىىىُ دا ظىىىتن د طىىىًٍُ ٓىىىُُفايْ بُ ؼىىىًن
دووٍ ًىىىاددٍَ ٍ27ياطىىىاٍ دادطىىىاٍ بىىىا ٍ تاواُىىىُكاٌُ تؤًُتباساٌُ.
عرياقت ٓىُس تؤًىُتباسيَم هُءيىُْ ٓىُو دادطايىُوَ ٓىُس -4تؤًىىىُتباساٌُ ٓىىىُُفايْ ًىىىاي ثُُابىىىُسٍ طًاطىىىٌ:
طىىىىضايُكٌ بُطىىىىُسدا بظىىىىُثًَِشيَتت ٓىىىىً ءيىىىىًَُُلٌ بىىىىىىُثًٌَ سيَلُوتِِاًىىىىىىٍُ ُدَئىىىىىىُكشدٌُ تىىىىىىاواٌُ
دَطىىُ ًىىاي ٓىىُوٍَ ًُىىُ تؤًُتباسَكىىُ هُطىىىضاكٍُ جًِؤطىىىىايذْ طىىىىضاداٌُ تاواُبىىىىاساٌُ كىىىىُ طىىىىاهٌَ 1948
ببُ ؼ ىًَت يىىا ىد طىىضاكٍُ بىىؤ كىىَُ بلاتىىُوَ ت هُبىىُس دَسضىوَت تؤًُتباساٌُ تاواٌُ جًِؤطايذ ًاي ثُُابُسٍ
س ػىىىِايٌ ٓىىىُو بشطىىىُ ياطىىىايًُدا تؤًىىىُتباساٌُ تىىىاواٌُ طًاطىىًاْ هىىىُو تاٌُ تىىش ثًَِادسيَىىىتْ دَبًَىىت تُطىىىوًٍ
ُُٓفاي هُءيُْ ُٓو دادطايُوَ ُٓس طضايُكًاْ بُطُسدا بُو تٌ ؤياْ بلشيَُِوَ بؤ ُٓوٍَ هُطىُس ٓىُو تاواُىُ
بظُثًَِشيَت وَن ؤٍ جًَبُج دَكشيَت. دادطايٌ بلىشيَّت هُبىُس س ػىِايٌ ٓىُو سيَلُوتِِاًُيىُو
بُثًٌَ بشدياسٍ دادطاٍ بىا ٍ تاواُىُكاٌُ عىرياق هُطىُس
ثيَهحةم :ةةرةبووكردنةوةي كةسوكاري ئةنفال عىىُهٌ كًًٌىىاوٍْ ٓاوسيَلىىاٌُ تىىاواٌُ ٓىىُُفاي بىىُتاواٌُ
يىىىُكًَم هىىىُو ثابُُذيًاُىىىٍُ دَكُويَتىىىُ طُسػىىىاٌُ جًِؤطايذ ُاطشاوَ ت بُوَؾ ُٓس تؤًىُتباسيَلٌ ٓىُُفاي
حلىًىىىىىُتٌ ًَٓظىىىىىتاٍ عىىىىىرياق ُسَبىوكشدُىىىىىُوٍَ بؤ ُٓس و تًم ُٓهَٔاتبًَت يا ىد بًُويَت ُٓهَبًَتت هُو
صياُوًَلُوتىاْْ كُطىكاسٍ ىسباًُاٌُ ُُٓفاهُ. و تُ ًاي ثُُابُسٍ طًاطىٌ ُادسيَتى ْ دَبًَىت تُطىوًٍ
بُ حلىًُتٌ عىرياق بلشيَتىُوَ ت بؤٓىُوٍَ هُطىُس ٓىُو
تاواُُ دادطايٌ بلشيَت.
48 47
ساطىاطىى ْ طُسداُىىىُوٍَ ٓىىىًُىو ًىهَىىىمْ كُهىثىىىُهًَلِ ًُطىىىىىُهٍُ ُسَبىوكشدُىىىىىُوٍَ صياُوًَلىىىىىُوتىاْْ
دَطتبُطُسدا طرياو بُب بًُِايُكٌ ياطايٌ سَوا. كُطىكاسٍ ىسباًُاٌُ ُُٓفاي بُدوو ػىًَىاص دَبًَىت كىُ
-2سآًِاُىىىُوَ كىىىُ ىىىؤٍ هُضىىىاوديَشٍ ثضيؼىىىلٌْ ًُٓاُُْ:
ضاسَطىىُسٍ دَسوُىىٌ ثاكاوَكىىاٌُ كُطىىىكاسٍ ُُٓفاهىىذا
يةكةم -شيَوازي فةردي :هىُسووٍ ػىًَىاصٍ فُسديًىُوَ
دَبًًَِتُوَ.
صياُوًَلىىىُوتىاْْ كُطىىىىكاسٍ ىسباًُىىىاٌُ ٓىىىُُفاي ٓىىىَُ
ُ -3سَبىوكشدُىىىُوٍَ ًىىىادٍ بىىىؤ كىػى ى ْ ٓىىىاصاسٍ
ًافاُُياْ ُٓيُ:
جُطتُيٌ يا ىد عُ وٌَ.
-1طُسداُىىُوٍَ ًافىىُكاًُاْ :طُسداُىىُوٍَ ٓىىُو ًافاُىىُ
دَوهَىىُتٌ ًَٓظىىتاٍ عىىرياق ٓىىُسكٌ ُسَبىوكشدُىىُوٍَ
بىىُوَدَبًَت حلىًىىُتٌ ًَٓظىىتاٍ عىىرياق دَبًَىىت ٓىىًُىو
صياُوًَلىىىىُوتىاْ و كُطىىىىىكاسٍ ىسباًُىىىىاٌُ ٓىىىىُُفاهٌ
ُٓو بشدياسَ ُاياطايًاُُ ُٓهَبىَػًًََِتُوَ كُ ثًَضُواٍُُ
دَكُويَتىىىىىُ ُٓطىىىىىتؤُ .سَبىوكشدُُوَكىىىىىُؾ ضىىىىىُُذ
بِىىىًُاكاٌُ ياطىىىاٍ ًَُىدَوهَىىىُتٌْ ياطىىىاٍ ُىىىاو ؤيٌْ
جؤسيَلُ كُ ًُٓاُُْ:
ثشُظىىىًثُ ًش يًىىىُكاْ دَسكىىىشاوَت هُواُىىىُ طُساُىىىُوٍَ
ُ -1سَبىوكشدُىىُوٍَ صياُىىُ ًاديًىىُكاٌُ تاواُُكىىُت
ًىًتُهىىىىُكاتٌ اُىبىىىىُسَْ طُسداُىىىىُوٍَ سَطُصُاًىىىىُْ
ًًُٓؽ دوو جىؤسَ كىُ ىؤٍ هىُ ىُسَبىوٍ صياُىُكاٌُ
طُسداُُوٍَ ٓاواسَكاْ بؤ ػىيَن ؤياْْ ُٓهَىَػاُُوٍَ
ريىىىاْْ جُطىىىتٍُ ًىىىش ظْ ىىىُسَبىوٍ صيىىىاٌُ ًاهًَىىىذا
ٓىىىىىىىًُىو بشدياسَكىىىىىىىاٌُ تايبىىىىىىىُ بُطىاطىىىىىىىتُِوَو
دَبًًَِتُوَ.
هًَظُُذُُوٍَ سَطُصُاًىُو ساطىتلشدُُوٍَ ُُتىُوَيٌْ
51 49
ٓىىىىىىًُىو ُٓواُىىىىىىُ ًىىىىىىاي ٓىىىىىىُوَياْ ُٓيىىىىىىُ داواٍ طىىىُباسَ بُ ىىىُسَبىوٍ ريىىىاْْ جُطىىىتٍُ ًىىىش ظت
ُسَبىوكشدُُوَ بلُْ. ٓىىًُىو ٓىىُو ٓاوو تًاُىىٍُ كىىُ هُعًُىىُهًاتٌ ُُٓفاهىىذا
ُ -4سَبىوكشدُىىىىىُوٍَ صياُىىىىىُكاٌُ ريِ ىىىىىُٓ :ىىىىىَُ ػًُٓذ بىوْت دَبًَت ًريات شَ ػُسعًُكاًُاْ ىُسَبىو
ُسَبىوكشدُُوَيىىُؾ ىىُسَبىوٍ ٓىىًُىو ُٓوصياُاُىىُ بلشيَِىىىُوَت ٓىىىُسوَٓا ٓىىىًُىو ُٓواُىىىُؾ كىىىُ صياًُىىىاْ
دَطشيَتُوَ كُ هُكاتٌ عًُُهًاتٌ ُُٓفاهذا بُس ريِ ىٍُ هًَلىىُوتىوَو بىىاسٍ تُُذسوطىىتًاْ تًَلضىىىوَ يىىا ىد كىىَُ
ٓىىىُسيٌٌَ كىسدطىىىتاْ كىىىُوتىوَت هىىىَُ سوَوَ كؤًُهَىىىُو ُُٓذاَ بىوْ دَبًَت ُسَبىو بلشيَُِوَ.
سيَلنشاوَكىىاٌُ بىىىاسٍ ثاساطىىتن ريِ ىىُ ًىىاي ٓىىُوَياْ ُ -2سَبىوكشدُُوٍَ صياُُكاٌُ بىاسٍ ًاهًٌَُٓ:ىُؾ
ُٓيىىىُ داواٍ ُسَبىوكشدُىىىُوٍَ ريِ ىىىٍُ كىسدطىىىتاْ ًُٓىو ُٓوصياُُ ًاهًَاُُ دَطشيَتُوَ كىُ بىُٓؤٍ تىاواٌُ
بلُْ. ُُٓفاهىىُوَ هىىُ ٓىىُسيٌٌَ كىسدطىىتاْ سوويىىذاوَ هىىُصياٌُ
دووةم -شييييَوازي ؤةكؤ ييية َ :ػىىىًَىاصٍ بُكؤًىىىُهٌَ اُىو بُسَْ باخْ بًَظتاْْ ٓارَيَْ طىُسوَ ْ طىاًاٌُ
ُسَبىوكشدُىىىىىىىُوٍَ صياُوًَلىىىىىىىُوتىاْْ كُطىىىىىىىىكاسٍ تش.
ىسباًُاٌُ ُُٓفاي ؤٍ هَُ ا ُُدا دَبًًَِتُوَ: ُ -3سَبىوكشدُىىىُوٍَ صيىىىاٌُ ًُعِىىىُوٍ :بىىىُٓؤٍ
-1حلىًىىُتٌ عىىرياق بُٓاػىىلشاو بىىُسَمسٌ ًٓذاُىىٍُ تىىىىىاواٌُ ُُٓفاهىىىىىُوَ ىىىىىُهَلٌ صيىىىىىاٌُ ًُعِىىى ىُويًاْ
تاواٌُ ُُٓفاي بلا ْ دواٍ هًَبىسدْ هُطىُهٌ كىسدطىتاْ هًَلىىىىىُوتىوَت ٓىىىىىُويؽ بىىىىىُٓؤٍ ُْبىىىىىىوٌُ ىىىىىضَْ
بلا . ؤػُويظىىتاْ يىىا ىد ٓىىُو ٓىىاصاسَ دَسووًُىىٍُ بىىُٓؤٍ
ٓىىىاصاسٍ جُطىىىتُو ُُ ؤػىىىٌْ ػىىًَىاُذُُوَ سوويىىىذاوَت
52 51
ٓىىىُسيٌٌَ كىسدطىىىتاْ بُطؼىىىيتْ ُاوضىىىُكاٌُ طىىىِىوسٍ -2حلىًُتٌ عرياق صًَاُىُتٌ ُٓوَبىذا كىُ تىاواٌُ
ػىىىا وَكاٌُ ٓىىىُُفايْ كًًٌابىىىاساْ بُتايبىىىُتٌ صيىىىاٌُ جًِؤطايذ دووباسَ ُابًَتُوَو سيَىػىيَن طىجناو ب شيَتُ
ص سيىىاْ هًَلىىُوتىَو دَبًَتىىُ ُسَبىوبلشيَِىىُوَو ٓىىُوهٌَ بُس بؤ دووباسَ ُُبىوُُوٍَ ُٓوتاواُُ.
طُػُثًَذاْْ ثًَؼنظتًِاْ بذسيَت. ُٓ -3هَىَػىىىاُُوٍَ ٓىىىًُىو ٓىىىُو بشديىىىاسو ياطىىىاياٍُُ
طىىُسباسٍ ٓىىُوٍَ كىىُ بُجًِؤطايذُاطىىاُذٌُ ٓىىُُفاي صًًٍَُِ ُٓجناًذاٌُ تاواٌُ جًِؤطايذ ؤؾ دَكُْ.
هُطُس ٓاطيت ُاو ؤ ُٓو دَسُٓجناًاٍُُ هًَذَكُويَتُوَت ُٓ -4جنىًىىٌُُ ُىيَِىىُساٌُ عىىرياق دَبًَىىت ياطىىايُن
هُطىىُس ٓاطىىيت ًَُىدَوهَىىُتًؽ ثًَ ىىٍُ طىىُهٌ كىسدطىىتاْ دَسبلا بؤ ُسَبىوكشدُىُوٍَ كُطىىكاسٍ ىسباًُىاٌُ
بىىًَُٓض دَكىىا ْ ٓىىُو ًافىىٍُ ثًَذَبُ ؼ ىًَت كىىُ داواٍ ٓىىىىُُفايت ٓىىىىُوَؾ ًىىىىافًَلٌ دَطىىىىتىوسيًُت ضىىىىىُلُ
صًَاُىىىُتٌ ًَُىدَوهَىىىُتٌ بلىىىا بؤٓىىىُوٍَ جىىىاسيَلٌ تىىىش دَطىىتىوسٍ ًًُٓؼىىُيٌ عىىرياق هىىًُاددٍَ132دا جىىُ يت
سووبُسووٍ جًِؤطايذ ُُبًَتُوَ. هُوَ كشد تىُوَ كىُ صياُوًَلىُوتىاٌُ تاواُىُكاٌُ سريٌَىٌ
ثًَؼىو ضاوديَشٍ بلشيّْ رياًُىاْ دابى بلشيَىتٓ .ىُوَ
بًَج ُ هُوٍَ كُ بشطٍُ يُكٌ ًاددٍَ ٍ112دَطتىوسٍ
ًًُٓؼُيٌ عرياق ٓاًارَ بُوَ دَكىا كىُ بىؤ ًاوَيىُن
ثؼىىىلًَم هىىىُدآاتٌ ُىىىُو ْطاص دابًِبلشيَىىىت بىىىؤ ٓىىىُو
ٓىىُسيٍَْ ُاوضىىاٍُُ كىىُ هُطىىُسدًٌَ سريٌَىىٌ ثًَؼىىىودا
صياًُاْ هًَلُوتىوَْ بًَبُػلشاوْ هىُو دآاتىُت بًَ ىًىاْ
54 53
سةرضاوةكان:
56 55
2010 ُىوطًِِ: ٓاي و ٓاصادّ بريوسدا 6 352
عُبىىىىىىىىىىىذوهشدَ اْ صجنريَكاُِ ٓؤػًاسّ
ًىًُد
و .عىمساْ حُطُْ
ز .بآلوكراوةكان
سالَى ضاث
ػاكش
ز .هؤشيارى
نووسةر و وةرطيَرِ بابةت
2010 ًَْٓ .شُظت سديِاْ ُُتُوَ ضًًُ...؟ 7 253
و .كاًًىىىىىىى ةٌىىىىىىذ
ُسَدائِ كىسدَكىىاْ و ًىىافِ ضىىاسَّ ًْٓ .ظىىىىىىىىىىىىىىىٌاعًى 2010 1 345
2010 ثُسهىىًُاْ ى طىىُسُٓهَذاْ و ٓاًادَكشدُِ 8 358 بًَؼلضِ ؤُىوط
عادي عُك ثًَلٔاتُو ُٓسكُكاُِ و .سَوا حاجِ
احلصانة الربملانيةة اةان ى 9 359 2010 ُهًى عُبذوهَآل طًظتٌِ طًاطِ طىيظشا 2 346
انتخةا رململةاى ر ستاةتاى ة د .ػؤسؾ حظّ عٌش 2010
العةةةةملاش وع ةةةةملو تاةةةةت س 2010 ٓىىاي و دَو َهىىُ هًًُظىىشّ 3 347
االيم رملتاتاى طىىىُسدًَِ ةًُىىىُد عىىىُك فُسيذ ُٓطُطُسد
2010 وطتةفا وةلةكياُ ٓاي و ًؤديَشُُ 10 360 ثاػادا
و .هُعُسَبًُوَ 2010 ُاوضىىىىىىىُ جًَِاكؤكىىىىىىىُكاْت تُحظ ُاًًا 4 350
ياط عىًُس ٓايِذَو ٓاطؤكاُِ ضاسَطُس
املةةراسا الايااةةية الء ةةا 11 361 2010 بُعىىىىىىىىىىىىىىىىىىىىىىُسَبلشدْ و فُسيذ ُٓطُطُسد 5 351
2010 العةةةةةةةةةملاش و اع انيةةةةةةةةةة فشيذ اطظشد بُجىهُكُكشدْ
التعايش الالمي فيما ريهًا
58 57
2011 طًظتٌِ فًذساأل هُدَوهَُتِ ْ .عُبذوهَآل عُُضّ 21 382 2011 ثًَ ىىىىىىىىىىىىُّ ًًىىىىىىىىىىىىذيا 12 365
و .طىىىىىىىىىىىىىىىىىىىىىُسداس ًٌٓاساتذا سيَب حُطُْ هُُٓهَبزاسدُِ طىُس كايُتِ
عبذاهلشيٍ ًُٓشيلادا
2011 ُهًى عُبذوهَآل كىىىسدْ ثشطىىِ داُث ًَىىذاُاُِ 22 383 2011 د .ػىسؾ حظّ مميزات الهظام الفرسالي 13 366
دَطتىوسّ
2011 تري سيىىىىىىىضَ ُٓسدَػىىىىىىىىُْ عادي عُك 23 284 2011 جًٔىىىىىىىاُ ريّ ت فاكتىىىىىىىُسْ ًُء بُ تًاس 14 367
ًُتشطًُكاُِ طشفتُكاُِ داىكشاطِ
2011 طًلؤءسيضَ بُصًاُِ طادَ ٓ :ْ -اطت كاليّ 24 387 2011 فشيذ اطظشد ثُيذابىوُِ عُجاًُُ 15 368
و .كاوطًَّ بابُكش عُجاًُُ
2011 ًىىىىىىىىىؤديَوِ حضبايىىىىىىىىىُتِ ُُٓىَس حظًَّ باصطش 25 395 ًٓظىالَْ ًؤديَشُىىُت ًٓظىىالَ ْ .ةٌىىىىىىىىىىىىىىذ سَصا 2011 16 369
هُكىسدطتاْ هُبىىىىىىىىىىُسدََ ُٓطىىىىىىىىىىُسّ ػاه ىُِ
فلاةةةةةةةةفة الر ملا يةةةةةةةةة ت .محير عزيز 26 396 و .عىمسىىىىاْ حظىىىىّ عُجاًُُتذا
2011 تملمجةةة :حماةةو ر ة االجتماعية ػاكش
ويس 2011 طًاطىىىىىىىُتِ سوو ظىىىىىىىاسّ دُ .ىسّ تاهَُباُِ 17 378
ًْ .ؤسيع باسيًُ دَوهَُتؼاسّ ديَشيّ 27 397 ُُتُوَيِ كُسكىن
و .عىمسىىىىاْ حظىىىىّ 2011 2011 ًْ .ايلأل هًضُبًَشط ُُٓفاي هُكىسدطتاُِ عرياق 18 379
ػاكش و .كاسصاْ ةًُُد
2011 ًًُِْ .اْ مساس ٓايّْ طًاطُ 28 398 ٓؤثؤصطًؤْ هُضًُلُوَ بىؤ بىىىىىىُ تًاس جىىىىىىُباس 2011 19 380
و .ياط عىًُس ػاوَيع ُٓسن
2011 عابذ اهذ سَطىي بُػذاسيلشدُِ طًاطِ 20 381
61 59
و .لةضمممممويدييةو 2111 : ويَروو فةلطةفة
عومساُ ةوة ز شميد 552 لةبآلوكراوةكانى
طوزوُ
ئةكادميياى هؤشيارى و ثيَطةياندنى كاديران
2111 ط دب ن لج لجللفشهطولفدا فقل خل للعبافهللل
555 سالَى ()2111 - 2111
ت مجا:لحشولشهاو
سالَى
فمس ع للن قلحشول 2111 553فداافدالبنيلفدرلشراللفدق ن ىل ز
ضاث نوسةرو وةرطيَرِ بآلوكراوةكان
2111 حوو و فلف للنق شوو و ل ل يووووال ﺩ.لك ظملحب ب
2111 حوو الفدرالفد ووا لولفدهن وو ىل
553لس س اللفجتم ع الللإ تص ديال
523فدش يشوو وللفدا ف وو ل–لدلفسووال كاوضني بابكس
2111 فجملتموووودلفملووووان للفدالدووووا ل زبريللس الفمحال ق لنال
553
لإشل د الفداال ال فمل كزلفدق ن ن لفدالد لدلقو ف ل عبدالضمممىد ز ممميي 2111
553فدطب االفدق ن ن الداقالفدزلفجل زبريل صطرىلحشنيل 2111 523
فملتاادةلفجلهش ليفلفدا فقل كسيي شٌطٍة
2111 ِاشي كةزميى 553ئايني و د ضةآلت 2111 523جالالط دب ن لول ف فلللآلفءل صالح بسوازي
2111 ؤتاٌى
ز ضوه ضول 553فيىيٍيصً 2111 523فءةلفدباثلدلر ش الفدتألخي ال د .الربت عيطى
2111 س سوووالفدتا يوووبليفل ووو ءل ب ىلحممالسا ال اكي قمادز ةمةناُ 2111 ؤى كمممم ٌطس
0202ضممممال
533 523
شهل ال عصيص زووبةزِووبووٌةو
فال ووووللل شوووتقبللفدش سوووال ي دلجالال صطرىل 2111 ثسؤذ وةكتةبى بريوِ شياز عومساُ ةوة ز شيد 2111
533 553
فدالد ال ب دازِشتٍى بةزٌاوة ( .ُ .ك) طوزوُ
2111 و .كوزدؤ عةىل ؤةت
553ئاغاو شيَخ و د ول
62 61
زؤذٌاوممة كمموزد ط ظمماز ئاواد كسدٌى: شجنري يةك طفتوطم ومةد ٌى
533
ؤى ( 0972م )0970دِ .يىداد وضيََ 2111 ِةوليَس ضال 2111 عةملاٌيممةت و ئممايني عممةق و ئوويَد قةز داغى
532
2111 ٌاو ة نيٍَاك كمةكاُ ئايٍمد و شمممةزي،ةت كممموزدو ويمممديا
533ئاضمم كاٌى از ضممةز شجنممري تة طني ٌاويق عةز بى
ِ شياز ذواز ()4 ياليشلدلليهم ل 2111 لللحتل لل شح
2111 بةعةز بكسدُ و بةنولةكةكسدُ فةزيد ئةضةضةزد :لغش ىلناش ىل 535
533شجنري ِ شياز ذواز ()5 2111 لجا الفدق ن ىليفلفمل ض لعلوىل زفن لل قلسا ال
533
فجل فئملضالفإلنش ن ال
ُ :عةبممممدولسِ ةاُ 2111 ئايني و ئاشاد بريوزِا ئيطىاعين بيَشكضى 2111 كوزد كممماُ و ومممافى ممماز
شجنري ِ شياز ذواز ( )6ووٌيف و .ز وا انى 533خ ٌووضممني شجنممري ِ شممياز
532
و :عومسمماُ ةضممةُ ذواز ()0
شاكس 2111 ؤآل
خةلين عةبدول ضيطتىى ضياضى ضويطسا
2111 ًَْٓ .شُظت سديِاْ ٌةتةو يية...؟ 533
شجنري ِ شياز ذواز ()0
535شجنري ِ شياز ذواز ( )7و .كاويممممن حمىممممد ؤممةت لةويطممسئممايَ و د ول
قةز داغى 533ضةزد وى حمةوةد عةىل ثاشادا فةزيد ئةضةضةزد
2111 دل ي سفلي سفل 533خ نقنيل..لحل ي لفع فملفد 2111 شجنري ِ شياز ذواز ()3
2111 533بةعطيصً و ضةزكوتكسدٌى ذياُ زاوياز وةةود
2111 ط ظاز كةلتوز
2111 د.ل ستل ع ل 533فدالدالفالي ب اليفلفد مول 533
64 63
2111 ٌويٍَممةزاٌى كمموزد لةيةكممةوني ئاواد كسدٌى: 2111 ُِ .اشي صاحل ضجيٍ شا
533
ؤح ز ةاُ 535خوىل ثةزلةواٌى عرياقى ٌويَدا ضال و .ئازاً ئةوني شواٌى
2111 ؤداُ ئاواد كسدٌى
ثةزلةواُ ويَروو ضةزِةل
كٍيمممماش ابممممساِيي 2111 ل 533
عاده عةىل و ثيَكّاتةو ئةزكةكاٌى
وريشويف فمل س عالفدل دلفدصغ ىل
533 فحلصووو نالفدنمل ن ووواليفل ووو ن ىل
.لعولفد لس ا:ل
فنتخو و رلب ملو و ىلك لدسوووت ى لول د .شوزش طَ عىس 2111
فمحالح اللعل 533
فدا و فقلل ووو لتلدسووت للف لوو مل
ؤبمرازدٌى زيَبني ةضةُ
ثيَطة ويمديا لةِةل
ك دست ىل
2111 533ضممةزؤكايةتى ئممةوسيكادا ذ .ش
وطتةفا وةلةكياُ ئايَ و و ديَسٌة
()00
2111 و .لةعةز وبيةو : 533شجنري ِ شياز ذواز 02
مم وووزف لفدهنو و ملفدروووالفد ليفل د .شوزش طَ عىس 2111
533 ياضني عووةز
فدا فقل(ذ.لز.ل)31ل
فملووافلالفدش س و الفد و ال ليفل
نيّممممماٌطري فاكتمممممةز
فداووو فقلللف ل ن وووالفدتاووو يشل فسيد اضطسد
2111 وةال بةختياز 533طسفتممةكاٌى دميوكساضممى ذ ش 533
2111 فدشلم ل م لب هً ل
()04
لشجنري ِ شياز ذواز 00ل
ثةيمممممدابوٌى عةملاٌيمممممةت
2111 ط ظاز كةلتووز
2111 لمممةتوزكيا عومساٌيمممدا ذ .ش .فةزيد ئةضةضةزد 532
533
()05
66 65
د .كوزدؤ عةىل ئيطممالً و ديَسٌممة ئيطممالً ُ .حمىممممممممد ز شا 2111
2111 واو ضتا ن،فس تازيخ الفكس الكسدي لةبةزد ً ئةطةز عةملاٌيةتمدا(ذ .شالطوٌى
533 533
ت مجا:لد.لبهاللعلىل و .عومسممماُ طمممَ ش ِ .شياز ()06
ؤمممةت خةضمممس و 2111
زؤذٌاوةٌووضممى كمموزد لممة ِةل شاكس
533كوزدضممتاٌى عرياقممدا (ِ-0990ةوةو ٌد 2111 ضياضمةتى زوضمميا قةيطممةز
)0225 533بةزاوبممةز بممةكوزد (ِ -08252ةضم متياز كمممةواه
ومممافى ممماز خ ٌووضمممني ٌةوشاد عةىل ئةةةد 2111 كوزد )0904
533لةئمممممممةد بياتى ( .ُ .ك)دا 2111 بقمي: لفيفوو و ليفلح وو و ةل فحملطوو و
()0990-0975 عبمممدالسشام حمىمممود ال 533فدل لدللح ك تًملفدق
2111 ؤةباٌى
ضياضةتى طم زِيٍى زووخطماز دٌ .وز تال القيطي ل
ٌ 533ةتةو يى ٌاو ة كمةزكوك -ذ. ؤةزُ .د يعد ويم كوزتة باضيَكى
ش ِ .شاز ()07 2111 و .لةئيٍطميصيةو : 532فةلطةفة ضياضى
ُ .وايك ليصٌبيَسط 2111 ئةٌفاه لةكوزدضتاٌى عريام كازشاُ كاوضيََ
533
و .كازشاُ حمةوةد ذ .ش ِ .شياز ()08 2111 ؤٍاوة كوزدضتاٌى عريام ئاواد كسدٌى :
ِةوال
535
ئ ث شضممي ُ لة ممةوكةو بمم بممممةختياز نممممةباز 2111 ٌةوشاد عةىل ئةةةد
533
شاو يظ ئةزك ذ .ش)09( . ُ .وممممازتني ظمممماُ 2111 ؤةت
ئاغا شيَخ د ول
2111 عابد خالد ز ضوه بةشدازيكسدٌى ضياضى بسوٌةضَ 533بةزطى دوو ً
533
ذ .ش)02( . ؤىاٌيةو :و .لةئةل
68 67
تسااةةةةة تاسويةةةةة وايااةةةةية تاليف :حاو اسفع طًظىىتٌِ فًىىذساأل هُدَوهَىىُتِ ْ .عُبىىىىىىىىىىىىىىىذوهَآل 2111
2111 تملمجة: ح ل "ال عب ال ملتي" عُُضّ ًٌٓاساتذا ذ .ش)00( .
533 532
عبةةةةرالملحماش حممةةةة ت و .طىىىىىىىىىىىىىىىىىىىىُسداس
ال ياي عبذاهلشيٍ
كىستُيىىىىىىُن هُتاواُىىىىىىُكاُِ ُْ :ىسّ تاهَُباُِ 2111 كىىىىسدْ ثشطىىىِ داُثًَىىىذاُاُِ ُهًى عُبذوهَآل 2111
533 535
سريٌَِ عرياق درّ طُك كىسد و .ػاُاص سًَضّ دَطتىوسّ
طُػىىىىُكشدُِ طىىىىُسًايُداسّ فُسيذ ُٓطُطُسد 2111 2111 تري سيىىىىىىىىىىضَ ُٓسدَػىىىىىىىىىىُْ عادي عُك
533 533
هُكىسدطتاُذا ًُتشطًُكاْ
طًاطىىىىىُ هىىىىىًَُُىاْ بىىىىىىريو و .عظفةةةةةةةةةةةةةةةةةةةةةةمل 2111 2111 ٓاًادَكشدُِ: ضشاّ ًاهَُ ُٓراسَكاْ
532 533
عبرال يا جًَبُجًَلشدُذا عُك جؤ
ْ ًِٓ .ؤُؤاايُس 2111 كىسد طُهًَلِ ب دَوهَُ 2111 كُهتىس – رًاسَ ()3
533
535صجنىىىىىريَ ُاًًولىىىىىُّ كىىىىىىسد و .سيَبىاس تؤفًا
هًًُذياّ جًٔاًُذات رًاسَ()1 طىىًلؤءسيضَ بىىُصًاُِ طىىادَ ُ -ىطىىًِِ ٓ :اطىىت
هُديلتاتؤسيىىىىىىىىىىىُوَ بىىىىىىىىىىىؤ ْ .د .ج ػاسة 2111 كاليّ عُجاًُُ
533 533
و .كاسصاْ ةٌذ داىكشاطِ و .هُفاسطًُوَ:
ًىىىىىىىىىىىؤديَوِ حضبايىىىىىىىىىىىُتِ ٓىىىىىىُُىَس حظىىىىىىًَّ 2111 كاوطًَّ بابُكش
باصطش 533هُكىسدطتاْ ُىىىىىىىىُوصاد عىىىىىىىىُك 2111 كىسدطتاْ
533
ر .صٓ .ؤػًاسّ ()25 ُٓ ُد
71 69
2111 فلاةةةةةةةةةةفة الر ملا يةةةةةةةةةةة دً .ذ عضيض
:ةظّ بن ويع 533االجتماعية
ر .صٓ .ؤػًاسّ ()26
2111 ًْ .ؤسيع باسيًُ دَوهَُتؼاسّ ديَشيّ
و .عىمساْ حُطُْ 533ر .صٓ .ؤػًاسّ ()27
ػاكش
2111 ًًُِْ .اْ مساس ٓايّْ طًاطُ
533
و .ياط عىًُس ر .صٓ .ؤػًاسّ ()28
72 71