Οι Βαυαροί Στην Ελλάδα

A ΦIEPΩMA
KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993
2-15O AΦIEPΩMA
ρλος των Bαυαρών
στην Eλλάδα. Aγνωστα
Oι Bαυαροί
στην Eλλάδα
στοιχεία και νέα έγγραφα
πως παρουσιάζονται α-
π τα βαυαρικά αρχεία σε
έκθεση στη Bαμβέργη.
Tου Tάσου Tέλλογλου.
Bαυαροί και Aρχαία
Eλλάδα. Tα αρχαιολογικά
ενδιαφέροντα του Λουδο- Eκθεση στη Bαμβέργη με νέα έγγραφα και άγνωστα
βίκου του A’, ο ρλος της
«Kοινωνίας των Nτιλετά-
ντηδων» και η επίσκεψη
στοιχεία απ τα βαυαρικά κρατικά αρχεία
του Λέο φον Kλέντζε στην
Aθήνα το 1834. Tου Pάι-
μουντ Bίνσε.
H βαυαρική Aντιβασι-
λεία στην Eλλάδα (1833-
1835). Tου Kαρλ Nτίκοπφ.
«Tώρα πάμε στην Eλλά-
δα». Oι Bαυαροί στρατιώ-
τες στην Eλλάδα μέσα απ
τα ημερολγια και τα τρα-
γούδια τους. Tης Mαρίας
Xίλντεμπραντ.
Tο τέλος του ονείρου.
Πώς οι Bαυαροί έφυγαν
απ την Eλλάδα το 1834.
Tης Mαρίτας Kράους.
16 TEXNH
H ιστορία του λευκαδίτι-
κου κεντήματος.
18 ΦΩTOΓPAΦIA
Bλέμματα ανωνύμων.
Aνέκδοτες φωτογραφίες
της «Aγιορείτικης Φωτο-
θήκης» θα παρουσια-
σθούν στη Διεθνή Eκθεση
της Θεσσαλονίκης.
21 BIBΛIO
Ξένα μυθιστορήματα.
22 KPITIKH Σύγκρουση Bαυαρών και κλεφτών στην Aγία Mαρίνα, έξω απ τη Λαμία. Eργο του Λούντβιχ Kέλνμπεργκερ,1836
Oι «Bάκχες» του Eυριπίδη
στην Eπίδαυρο. H ΞENAΓOΣ μας στη λεγμενη «νέα γράφει η δημοσιογράφος Aνίτα Aϊ- λαιάς Bαμβέργης που θύμιζαν την
διαμονή», το παλάτι των Bιτελσβά- χολτς, ήταν βαθύτατα απογοητευμέ- Aθήνα του 19ου αιώνα αλλά και οι
23 ΓEYΣEIΣ χων στη Bαμβέργη, δεν γνωρίζει τι νος για την αποτυχία του στην Eλλά- άνθρωποι. Oι Bιτελσβάχοι διατήρη-
Oίνος ο αγαπητς. Συντα- είμαστε Eλληνες και προσπαθεί να α- δα. Στο Mναχο εκτς απ τον πατέ- σαν στη Bαμβέργη ένα μεγάλο μέ-
γή μαγειρικής. ποδώσει τους λγους εκδίωξης του ρα-μονάρχη ζούσε και ο αδελφς ρος της αυλής που διέθεταν στην
Oθωνα απ την Eλλάδα αποκλειστικά διάδοχος και δεν υπήρχε «χώρος» Aθήνα, κάπου 50 άτομα μεταξύ των
24 ΘEAMATA στο γεγονς τι δεν είχε καταφέρει για έναν τρίτο εστεμμένο, ούτε πολι- οποίων πλειοψηφούσαν Eλληνες.
Kινηματογράφοι και θέα- μαζί με τη βασίλισσα Aμαλία να φέ- τικά, ούτε πρακτικά. O Oθωνας μπο- H επίσημη ενδυμασία των αυλικών
τρα. ρουν στον κσμο παιδιά. Aλλά εδώ απετελείτο απ φορεσιές διαφρων
στην τελευταία διαμονή του πρώτου ελληνικών περιοχών και το τυπικ ε-
Eπιμέλεια αφιερώματος:
25-31 THΛEOPAΣH και του τελευταίου Bαυαρού μονάρ-
χη στην Eλλάδα προσφέρονται απτά TAΣOΣ TEΛΛOΓΛOY
κείνο της Aθήνας. Aπ τις 6 έως τις 8
κάθε απγευμα στη «νέα διαμονή»
Tο πργραμμα της εβδο- τα τεκμήρια της αποτυχίας του. ακούγονταν μνο ελληνικά.
μάδας. Hρθε στη «νέα διαμονή», το νεώ-
32 ZΩΓPAΦIKH τερο απ τα παλάτια της Bαμβέργης ρούσε να διαλέξει ως τπο διαμονής Aλληλογραφία
με τον εξαίσιο ροδκηπ του, το αρ- του ένα απ τα παλάτια του Aσάφεν-
H ζωή και το έργο του ά- μπουργκ, του Λάντσχουτ, του Bίρ- Oι Bιτελσβάχοι που δεν διέθεταν ί-
γνωστου έως σήμερα Γάλ- χιτεκτονικ μπαρκ και το ιδιτυπο
μείγμα ροκοκ και κλασικισμού τσμπουργκ ή της Bαμβέργης. Διάλε- χνος πολιτικού ρεαλισμού, είχαν πι-
λου ζωγράφου Λε στους εσωτερικούς του χώρους, στις ξε την «Aκρπολη του γερμανικού στέψει τα πρώτα χρνια μετά την εκ-
Mπρεά. 18 Σεπτεμβρίου 1863. ρομαντισμού» για να του θυμίζει την δίωξή τους απ την Eλλάδα τι θα ε-
«άλλη» Aκρπολη της Aττικής, επι- πιστρέψουν δικαιωμένοι απ την
Yπεύθυνος «Eπτά Hμερών»: Bαμβέργη μένει ένας απ τους σημαντικτε-
ρους μάρτυρες του καιρού του. Δεν
Iστορία. O Oθωνας αλληλογραφούσε
BHΣ. ΣTAYPAKAΣ με έναν απ τους πρωταγωνιστές
O πατέρας του Λουδοβίκος ο I, ήταν μνο τα στενά σοκάκια της πα- της ανατροπής του, τον πρωθυπουρ-
2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

AΦIEPΩMA
Aριστερά,Bαμβέργη. Στη «νέα δια-

μονή» το παλάτι των Bιτελσβάχων,
της πρωτεύουσας του γερμανικού
ρομαντισμού πέθανε στις 26 Iουλί-
ου 1867 ο πρώτος μονάρχης της
Eλλάδας Oθων (επάνω).
γ Bούλγαρη διαπραγματευμενος
τους ρους της επανδου, πως πί-
στευε.
Oταν ξέσπασε η κρητική εξέγερ-
ση, ο Oθων διαβίβασε μέσω του υ-
πασπιστή του Σπυρίδωνα Kαραϊσκά-
κη 100.000 γκίλντερς στους ξεσηκω-
μένους, ένα ποσ ίσο με την ετήσια
αποζημίωσή του απ τα ταμεία του
Mονάχου. O πατέρας του Λουδοβί-
κος τον χαρακτήρισε «αδιρθωτο».
Σε ένα απ τα τρία δωμάτια της «νέ-
ας διαμονής» βρίσκεται το φοιτητι-
κ κρεβάτι πάνω στο οποίο πέθανε ο
Bιτελσβάχος πρώην μονάρχης της
Eλλάδας. Kαι τις τελευταίες του
στιγμές καταδιωκταν απ την έμ-
μονη ιδέα της επιστροφής στην
Eλλάδα.
Σε μικρή απσταση γιαταγάνια και
ένα σερβίτσιο που τον συνδευσε α-
π τα νεανικά του χρνια στο Παρίσι
στο Nαύπλιο, την Aθήνα και τελικά
στη Bαμβέργη. Aυτή η έμμονη ιδέα
της επιστροφής αφορούσε μια άλλη
Eλλάδα στην οποία ούτε είχε μετα-
βεί αλλά και την οποία ούτε είχε ε-
γκαταλείψει ο Oθων. Στο συμπέρα-
σμα αυτ καταλήγουν και οι επιστή-
μονες που συνεργάστηκαν για την
οργάνωση της έκθεσης του βαυαρι-
κού κρατικού αρχείου με τίτλο «Tο
έθνος των ονείρων τους».
Eγγραφα
Στην έκθεση παρουσιάστηκαν για
πρώτη φορά 40 έγγραφα απ τα
βαυαρικά κρατικά αρχεία που αφο-
ρούν την Eλλάδα στην περίοδο πριν,
Συνέχεια στην 4η σελίδα Στάση στον Σπερχει. Eργο του Λούντβιχ Kέλνμπεργκερ,1836.
KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 3

AΦIEPΩMA
«Nάπολι ντι Pομάνια» ή Nαύπλιο καθ' ημάς. Aποψη απ ανατολικά. Eργο του Aλεξάντερ Γκρέφρεϊ, 1824
Συνέχεια απ την 3η σελίδα συσχετισμών της αντιβασιλείας αλλά ημερολγια και τραγούδια των Bαυα- την αφετηρία του στη «δωρεά» απ
κατά τη διάρκεια και μετά τη βασι- και στο περιθώριο της «περιορισμέ- ρών στρατιωτών στην Eλλάδα. Oδή- τις τρεις προστάτιδες δυνάμεις της
λεία του Oθωνα. Tα έγγραφα αυτά α- νης» κυριαρχίας του ελληνικού κρά- γησε σε προσωπικές τραγωδίες - ελληνικής ανεξαρτησίας. Eίναι μια
φορούν λη την γκάμα των ελληνο- τους κατά τον 19ο αιώνα υπ το βά- πως εκείνες των Bαυαρών που εγκα- συμβολή των Bαυαρών για τον τρπο
βαυαρικών σχέσεων του 19ου αιώνα ρος των χρεών σε βρεταννικά πιστω- τέλειψαν την Eλλάδα μετά την εξέ- που εκείνοι είδαν την Eλλάδα του
απ το μυστικ πρωτκολλο για τη τικά ιδρύματα και της «επιτήρησης» γερση του 1834. 19ου αιώνα, για τις ψευδαισθήσεις
χορήγηση δανείου 1,8 εκ. γκίλντερς της Γαλλίας και της Pωσίας. και τις έμμονες ιδέες τους, για το δη-
το 1832 απ τον Λουδοβίκο τα διαβα- Σε τελευταία ανάλυση πως σημει- μιουργικ πνεύμα της ανοικοδμη-
τήρια που προετοίμαζε ο Kλέντζε για ώνει ο κορυφαίος Bαυαρς φίλος
Tο τέλος σης ενς Mάουερ και ενς Kλέντζε
τα μέλη της περίφημης ελληνικής της Eλλάδας τον 19ο αιώνα καθηγη- του ονείρου και ταυτχρονα μια αποτίμηση του ι-
λεγεώνας των Bαυαρών – που δεν τής κλασικής φιλολογίας Φρίντριχ στορικού ρεύματος που ονομάστηκε
συνεστήθη τελικώς – υπ τον τίτλο Θιρς, τα μέλη της αντιβασιλείας ε- H Mαρίτα Kράους περιγράφει το ρομαντισμς και της αισθητικής θε-
Γερμανία και Λεωνίδας. H κακγου- στάλησαν στην Eλλάδα για να τιμω- «τέλος του ονείρου» και την προιού- ωρίας που πολύ αργτερα αποκλή-
στη για τα σημερινά αισθητικά δεδο- ρηθούν απ τον Λουδοβίκο για την σα απομνωση σων αποφάσισαν πα- θηκε κλασικισμς. Kατ’ ουσίαν Γερ-
μένα και αφελής αυτή επιγραφή συ- έλλειψη νομιμοφροσύνης τους. ρά τις αντιξοτητες να μείνουν. Aπο- μανοί γράφουν για Γερμανούς, με
μπυκνώνει την «βαυαρική» οπτική μνωση που είχε σχέση και με τη δια- θέμα την Eλλάδα. Tο αφιέρωμα θα ή-
των ελληνικών πραγμάτων κατά τον Mοντέλο πίστωση τι η κλασική Eλλάδα και ο ταν αδύνατο χωρίς την παρακολού-
19ο αιώνα. «Γκρεκομανία» την χαρα- ορισμς του ωραίου με βάση την θηση της ιδέας απ τον μέχρι πρτι-
κτηρίζει ο καθηγητής της κλασικής Tο μοντέλο τους για την ανάπτυξη κλασική αρχαιτητα απ τον Bίνκελ- νος Eλληνα πρξενο στο Mναχο
αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του της Eλλάδας ήταν, πως παρατηρεί ο μαν και η δοκιμαζμενη απ τη φτώ- Kωνσταντίνο Pοδουσάκη, την επιλο-
Mονάχου Pάιμουντ Bίνσε. O Bίνσε ε- Xάινριχ Σέλερ (1) στην καλύτερη περί- χεια, την ξένη εξάρτηση, τις αρρώ- γή του πιο ενδιαφέροντος τμήματος
πισημαίνει σε ανάλυση ειδικά γραμ- πτωση (Mάουρερ) «μια ευρωπαιοκε- στιες, την οικονομική και κοινωνική του υλικού της έκθεσης απ τον Pάι-
μένη για τις «Eπτά Hμέρες» τι υ- ντρική νομικίστικη δικτατορία με θε- υπανάπτυξη και τα άλυτα εθνικά της χαρντ Xαϊντερντερ εκ μέρους των
πάρχει μια ενιαία γραμμή που ενώνει σμικά χαρακτηριστικά» σε αντίθεση προβλήματα Eλλάδα ήταν δύο δια- κεντρικών κρατικών αρχείων της
τους σνομπ της βρετανικής αριστο- με την «ελληνοκεντρική συνταγματι- φορετικές κατηγορίες. Bαυαρίας και την υποστήριξή της α-
κρατίας που είχαν συνεπαρθεί απ κή μοναρχία» του Θιρς. H έκθεση του Mονάχου που στάθη- π τον Kώστα Kαραχάλιο, πρεδρο
το κλασικιστικ ραμα του Bίνκλε- Oι συσχετισμοί αυτοί και μια εικ- κε αφορμή σε αυτή τη νέα αππειρα της ελληνικής Kοιντητας του Mονά-
μαν και την «βαυαρική» οπτική που να της Eλλάδας που δεν είχε σχέση να κοιταχθεί ο φιλελληνισμς απ τις χου. Oι «Eπτά Hμέρες» τους ευχαρι-
κυριάρχησε στην αποτίμηση των ελ- με την μεταπελευθερωτική πραγμα- «Eπτά Hμέρες», σηματοδτησε μια στούν απ αυτή τη θέση θερμτατα.
ληνικών πραγμάτων. τικτητα τροφοδτησαν τον αντι- ευκαιρία: εκείνη της αποτίμησης των
O ιστορικς Kαρλ Nτίκοπφ διευκρι- βαυαρισμ και δυσκλεψαν εξαιρετι- αρχών του σύγχρονου ελληνικού Σημείωση: (1) «H ανάπτυξη του νέου ελληνικού
νίζει σε μια άλλη συμβολή στο πλαί- κά την επικοινωνία Eλλήνων και Bαυ- κράτους χωρίς τους παραμορφωτι- κράτους απ τη σκοπιά του Φρίντιχ Θιρς» Xάινριχ
Σέλερ, καθηγητής του δημοσίου και διοικητικού δι-
σιο αυτού του αφιερώματος τι τα αρών στο πλαίσιο του νέου κράτους κούς φακούς της πολιτικής εμπάθει- καίου και της φιλοσοφίας του δικαίου στο Πανεπι-
βαυαρικά «συμφέροντα» στην Eλλά- αλλά ακμα και των Bαυαρών μεταξύ ας με κριτικ πνεύμα και ακρίβεια, 19 στήμιο του Mονάχου στο συλλογικ τμο «Bαυαρι-
δα αρθρώθηκαν συγκεκριμένα χι τους πως σημειώνει η εθνολγος χρνια μετά την οριστική λήξη του κς φιλελληνισμς» εκδ. 1991 απ τον Γκέρχαρντ
μνο στο πλαίσιο των προσωπικών Mαρία Xίλντεμπραντ επικαλούμενη πολιτειακού προβλήματος που είχε Γκριμ και τον Θδωρο Nικολάου σελ. 67-82.

AΦIEPΩMA
H Aρχαία Eλλάδα
και οι Bαυαροί
Tα αρχαιολογικά ενδιαφέροντα του Λουδοβίκου του A', ο ρλος της «Kοινωνίας
των Nτιλετάντηδων» και η επίσκεψη του Λέο Φον Kλέντζε στην Aθήνα, το 1834
O νας του Oλυμπίου Δις. Aκουαρέλα του Λούντβιχ Kέλνμπεργκερ. Aθήνα, 1838.
Tου Pάιμουντ Bίνσε ρς πρίγκιπας είχε ελάχιστες γνώ- ποιήθηκαν για το άπλωμα των ρού- αρχαιτητα και στη διάρκεια ολκλη-
Kαθηγητή της Kλασικής Aρχαιολογίας σεις των κλασικών γλωσσών, σπού- χων»(1). ρης της ζωής του δεν ήταν σε θέση
στο Πανεπιστήμιο του Mονάχου δασε δύο εξάμηνα νεώτερη Iστορία Kαι τα πρωττυπα αρχαία στο ν’ αντιληφθεί τι άρεσε στον τρελ
και αυτ χι με μεγάλη διάθεση. Antiqvariun της βασιλικής διαμονής γιο του απ’ αυτές «τις σπασμένες,
«Oτι μου επιτρέπετε Eλληνες με σας να Aκμα και σημαντικά έργα τέχνης ήταν σε θέση να κάνουν μνο μικρή βρώμικες κούκλες»(2), πως του άρε-
ζω, αυτ θεωρώ προνμιο και χι τη σε να χαρακτηρίζει τα αρχαία.
στο Mναχο δεν ήταν δυνατν να εντύπωση στον επισκέπτη, αφού το
διαδοχή στο θρνο!». α) O ενθουσιασμς του Λουδοβί-
του προκάλεσαν το ερέθισμα: Hδη το σύνολο του χώρου που τα φιλοξε-
Λουδοβίκος ο A' κου για τα αρχαία και για την τέχνη
1802 έπρεπε να κλείσει η περίφημη νούσε, ήταν εγκαταλειμμένο πως
H ΦΛYAPH αγάπη για την αρχαία αίθουσα των αρχαίων αντιγράφων, παραπονιταν ο Γκαίτε. Oύτε το πα- γενικά αφυπνίσθηκε σ’ ένα ταξίδι
Eλλάδα –ένα απ τα λίγα «σταθερά» καθώς «τα κλασικά έργα της ελληνι- τρικ πρτυπο μπορούμε να πούμε που έκανε στην Iταλία το χειμώνα
πάθη του κατά τ’ άλλα εύκολα ερω- κής τέχνης κακοποιήθηκαν και λερώ- τι έπαιξε κάποιο ρλο για τον Λου- του 1804/1805.
τευμένου Λουδοβίκου– δεν προκλή- θηκαν απ τις κτες του ιδρύματος δοβίκο. O πατέρας του Mαξιμιλιανς Γενιές αργτερα χαρακτηρίστηκαν
θηκε απ ανάλογη ανατροφή: O νεα- και σε τελευταία ανάλυση χρησιμο- αντιμετώπιζε εντελώς αδιάφορα την Συνέχεια στην 6η σελίδα

AΦIEPΩMA
O Γιχαν Γιοακίμ Bίνκελμαν (αριστερά), «πατέρας» της αρχαιολογικής επιστήμης. Θέσφατ του: «H μοναδική οδς για τη μεγαλωσύνη είναι η μίμηση των αρχαίων
Eλλήνων». Δεξιά,«H καταστροφή του Δράμαλη». Oι μάχες της Eθνικής Παλιγγενεσίας απεικονίζονται απ Eυρωπαίους καλλιτέχνες, της περιδου 1821-1830, σχεδν
πάντα με φντο αρχαία ερείπια.
Συνέχεια απ την 5η σελίδα να γίνουμε μεγάλοι, αμίμητοι, είναι η της αρχαιτητας σε μια παρακμή της τά τον Bίνκελμαν να υπάρξει μνο σε
τα έργα αυτής της εποχής ως «κλα- μίμηση της αρχαιτητας»(3). τέχνης. Tο να μιμείσαι σημαίνει, στην συνθήκες πολιτικής ελευθερίας, δη-
σικιστικά» (Klassizistisch), ένας ρος H φράση που ηχεί παράξενα, χρει- ακμή της ελληνικής τέχνης να ανα- λαδή σε μια δημοκρατία.
άγνωστος στο Λουδοβίκο και την ε- άζεται κάποιες εξηγήσεις: O Bίνκελ- γνωρίζεις το «ύψιστο» και να αφομοι- Στην περίφημη «Iστορία της Tέ-
ποχή του. Λγος γινταν για το «α- μαν δεν εννοούσε με τη φράση «μί- ώνεις και μετασχηματίζεις τα κριτή- χνης της αρχαιτητας» (1764) γράφει
ληθιν», το «σωστ» στυλ. O Bίνκελ- μηση» μια αντιγραφή ως προς τη ρια της τέχνης και του πολιτισμού σχετικά: «Στην Aθήνα ωστσο, που
μαν το διατύπωσε με τα λγια: «O μορφή, διτι αυτ οδηγούσε –κατά των «άλλων». Tέτοια «ύψιστη» μορ- μετά την εκδίωξη των τυράννων κα-
μνος δρμος για μας, προκειμένου τον Bίνκελμαν– ήδη απ την εποχή φή του πολιτισμού ήταν δυνατν κα- θιερώθηκε ένα δημοκρατικ πολί-
τευμα, στο οποίο συμμετείχε ολ-
κληρος ο λας, ανυψώθηκε το πνεύ-
μα του κάθε πολίτη και της ίδιας της
πλης πάνω απ’ λους τους Eλλη-
νες... Mαζί με τις επιστήμες εδώ (σ.σ.
στη δημοκρατική Aθήνα) εγκαταστά-
θηκαν οι Tέχνες· εδώ είχαν τη σημα-
ντικτερη έδρα τους και απ εδώ ε-
ξαπλώθηκαν σε άλλες χώρες»(4).
Mαζί με την ελευθερία ήταν και η
γεωγραφική θέση της χώρας, δηλα-
δή το κλίμα και η απ’ αυτ εξαρτημέ-
νη διατροφή των κατοίκων, ένας α-
ποφασιστικς παράγοντας για τη
διαμρφωση μιας ανώτατης μορφής
πολιτισμού. Tο ζεστ κλίμα –έλεγε–
αναπτερώνει τα πνεύματα και κάνει
και τους ανθρώπους ωραιτερους.
Δημοκρατία
H ιδέα του τι ανώτατης μορφής
πολιτισμς μπορεί να αναπτυχθεί μ-
νο σε συνθήκες πολιτικής ελευθε-
ρίας, σε μια Δημοκρατία, θα πρέπει
να λειτούργησε προκλητικά σε μια
H αναστήλωση των Προπυλαίων. Eργο με μολύβι του Δανού δημιουργού Mαρτίνους Pρμπι. H αναστήλωση ξεκίνησε με Eυρώπη πριν απ τη Γαλλική επανά-
πρωτοβουλία του Λεο Φον Kλέντζε και συνεχίστηκε απ τον Λούντβιχ Pος. Xάρη στις αναστηλώσεις αυτές αποκαλύφθηκε σταση (ο ιδρυτής της αρχαιολογικής
σ’ λο του το μεγαλείο ο νας της «Aπτέρου Nίκης». επιστήμης Γιχαν Γιακιμ Bίνκελμαν

AΦIEPΩMA
έζησε απ το 1717 ώς το 1768). Eίναι σκεται στο κέντρο της αρχαίας Ποι-
σήμερα δύσκολο να κρίνουμε πσοι κίλλης (στοάς) (6).
άνθρωποι είχαν διαβάσει τα γραφτά Σε αυτά τα λγια συνδέουν συνει-
του –ποιος μως διάβασε τα έργα δητά την ανάμνηση της αρχαίας
του K. Mαρξ ή του Z. Φριντ;– το α- Aθηναϊκής δημοκρατίας με τις ικαν-
ποφασιστικ είναι ωστσο η επίδρα- τητες των σημερινών Eλλήνων, που
σή τους! Oχι μνο τους ερευνητές δεν είναι σε θέση να αναπτύξουν εξ
της αρχαιτητας αλλά ολκληρη τη αιτίας της τουρκικής καταπίεσης.
μορφωμένη Eυρώπη είχε συνεπάρει
η ιδέα του Bίνκελμαν. H επιρροή του
σε καλλιτέχνες και ποιητές πως
Aρχαία απ την
στον Γκαίτε, τον Σίλερ, τον Mπάιρον Eλλάδα στην Aθήνα
ήταν αδιαμφισβήτητη.
του Iζαρ (Mναχο)
«Kοινωνία Πριν ακμη αποπλεύσει η «Yδρα»
με τις τελευταίες συσκευασίες των
των Nτιλετάντηδων» γλυπτών του Παρθενώνα απ το λι-
Tο ραμα ενς ξεσηκωμού της μάνι του Πειραιά, ανέβηκε μια μικρή
Eλλάδας, της χώρας της ελευθερίας ομάδα αρχιτεκτνων και ζωγράφων
και της ομορφιάς, συνέπαιρνε το στο σκάφος για να κατευοδώσουν
δεύτερο μισ του 18ου αιώνα ολοένα τον Mπάιρον. Σε αυτούς ανήκαν ο
και ευρύτερους κύκλους της Eυρώ- Aγγλος Tσαρλς Pμπερτ Kκερελ
πης, πριν απ’ λα στην Aγγλία. Στη και ο Kαρλ Xάλερ φον Xαλερστάιν α-
διάδοση αυτών των ιδεών συνέβαλε π τη χώρα των Φράγκων της Bαυα-
μια, με τα σημερινά δεδομένα, κάπως ρίας. O Xάλερ και ο Kκερελ ήταν φι-
περίεργη ένωση προσώπων, η «κοι- λέλληνες και ανήκαν σε μια νέα γε-
νωνία των ντιλετάντηδων» (Society νιά ερευνητών. H επιστημονική ανα-
of Dilettanti). Eκεί συναντιταν στην κάλυψη βρισκταν στο επίκεντρο
αρχή η εύπορη και διψασμένη για τα- του ενδιαφέροντς τους. Tα ευρή-
ξίδια αριστοκρατία, που ήθελε να κά- ματα αγοράζονταν απ τις τοπικές
νει εντύπωση με την αντισυμβατική αρχές και στη συνέχεια μεταφέρο-
της συμπεριφορά. O Aγγλος ποιητής νταν αλλού για να προστατευθούν α-
Oράτιος Bλπολ τους ειρωνευταν: π την «άγνοια των μουσουλμάνων».
«H ρητή προϋπθεση για να γίνεις O Oθωνας στην Aκρπολη. Πίσω του ένας Eλληνας αξιωματικς του σώματος των O Xάλερ στιγμάτιζε την κακή κατά-
μέλος, είναι να έχεις ταξιδέψει στην Oυλανών και ένας άλλος αξιωματικς με εθνική ενδυμασία. Eγχρωμη λιθογραφία σταση των αρχαίων μνημείων «τα ο-
του Γκουστάβ Kράους. ποία έφεραν την σφραγίδα της αν-
Iταλία και η προϋπθεση στην πραγ-
ματικτητα να είσαι μεθυσμένος»(5). θρώπινης βαρβαρτητας παρά του
δέχθηκε βαθμιαία στους κλπους στές» αρχιτέκτονες που επιθυμού- χρνου». H ύψιστη αρχή του ήταν
Aυτ μπορεί να ήταν αλήθεια, υ- της και αστούς αρχιτέκτονες, φιλο- σαν στο πνεύμα του Bίνκελμαν να μι- «να μην αποσπάται οτιδήποτε, να
πήρχαν μως και οι εξαιρέσεις.O λγους που είχαν κάποιες γνώσεις μηθούν την ελληνική αρχιτεκτονική μην καταστρέφεται οτιδήποτε».
λρδος Σάντουιτς, ο «εφευρέτης» ελληνικού πολιτισμού. Tο 1751 έστει- τέχνη. H σημασία τους βρίσκεται και Oταν ο Λουδοβίκος έμαθε τι ο Eλγί-
του γεμιστού ψωμιού που φέρει την λε η «Kοινωνία» δύο αρχιτέκτονες, σε έναν άλλο τομέα . νος είχε «απαγάγει» μια καρυάτιδα
ονομασία του, ταξίδεψε για πρώτη τους Tζέιμς Στούαρτ και Nίκολας Pέ- Yπήρξαν οι ιδρυτές του αγγλικού απ το Eρέχθειο ευχήθηκε να απο-
φορά το 1738 - 1739 στο Aιγαίο· και βετ, στην Aθήνα με την εντολή να φιλελληνισμού. Στα γραπτά τους α- σπάσει ο Xάλερ για τον ίδιο μία ή
άλλοι λρδοι και φορείς τίτλων ευγε- κάνουν συστηματικές μετρήσεις των ποτυπώνεται πλάι στον αναμενμενο δύο. O Xάλερ του έγραψε τι «δεν
νείας, μέλη αυτής της «κοινωνίας» ελληνικών μνημείων. θαυμασμ για την αρχαία Eλλάδα και θα πρέπει να ακουμπήσει αυτά τα έρ-
αποτολμούσαν τολμηρά ταξίδια. Oι εργασίες της «Kοινωνίας των η αγάπη τους για τους «σύγχρο- γα τέχνης, να ακολουθήσει το παρά-
Tις περισστερες φορές ωθούνταν ντιλετάντηδων» υπήρξαν ένα σημείο νους» Eλληνες. Eξαίρουν τους Aθη- δειγμα του Eλγίνου». Aπ την Aκρ-
απ τη διάθεση για περιπέτεια και καμπής στην έρευνα της αρχαίας ναίους ως ταλαντούχους, θαρραλέ- πολη δεν θα έπρεπε να απομακρυν-
την πίεση για τη φήμη, που συνεισέ- Eλλάδος. Oταν το 1759 εκδθηκε ο ους και με αίσθηση του χιούμορ: θεί οτιδήποτε· αρκετή ζημιά είχαν
φερε ένα τέτοιο εξωτικ ταξίδι στο πρώτος τμος των «Aρχαιοτήτων της «Δεν είναι του είδους τους οι τεχνί- προκαλέσει «τα βάρβαρα χέρια ενς
μέλος αυτής της κοινωνίας. Σταδια- Aθήνας» των Στούαρτ-Pέβετ, τον ε- τες-ρήτορες και οι πολυάσχολοι πο- Eλγίνου που είχαν κλέψει τα υπλοι-
κά γινταν της μδας το να φλυαρείς ξετίμησαν πολύ περισστερο απ κά- λιτικοί... και είναι άξιο παρατήρησης πα υπέροχα έργα τέχνης».
για την ελληνική τέχνη. Kαι έτσι αυτή θε προηγούμενη έκδοση. Hταν το τι το καφενείο που συχνάζουν αυ- O Λουδοβίκος διρθωσε εαυτν,
η ένωση εκκεντρικών αριστοκρατών «στάνταρντ» έργο για τους «κλασικι- τού του είδους οι φυσιογνωμίες, βρί- αργτερα μάλιστα έδωσε εντολή
στον Xάλερ να μην απομακρύνει στις
ανασκαφές του τμήματα απ αετώ-
ματα, μετπες ή... κλειστά σύνολα.
O αρχαιολ γος Γι χαν Bίνκελμαν Tο 1817 πέθανε ο φον Xαλερστάιν
στα Aμπελάκια του Oλύμπου. Mε το
θάνατ του κλείνει για τον Λουδοβί-
O ΓEPMANOΣ ιστορικς της τέχνης και αρχαιολ- μηνεύσει την τέχνη της Aρχαιτητας, συνέβαλαν α- κο το κεφάλαιο «Aνασκαφές στην
γος Γιχαν Γιακιμ Bίνκελμαν γεννήθηκε στις 9 Δε- ποφασιστικά στη γέννηση και την ανάπτυξη του νε- Eλλάδα» αλλά χι και το κεφάλαιο
κεμβρίου του 1717. Hταν γιος υποδηματοποιού. οκλασικισμού. Στο βασικ του έργο με τίτλο «Iστο- «Aρχαία απ την Eλλάδα».
Σπούδασε αρχικά Θεολογία και εργάστηκε ως παι- ρία της τέχνης της Aρχαιτητας» (1764), ο Bίνκελ-
δαγωγς και βιβλιοθηκάριος του κμητος φον Mπι- μαν ερμηνεύει την αρχαία ελληνική τέχνη τονίζο- Διαγωνισμς
νάου του Nτένενιτς, ο οποίος είχε μια απ τις πλου- ντας τη «μεγαλοπρεπή απλτητά» της και την «ήρε-
Tο 1814 ο Λουδοβίκος έδωσε εντο-
σιτερες βιβλιοθήκες στη Γερμανία. Mετά μελέτες μη επιβλητικτητά» της – αντίληψη που θα παρέμε-
λή ως πρίγκιπας - διάδοχος να προ-
και επισκέψεις στην Πινακοθήκη της Δρέσδης, συ- νε και η κυρίαρχη άποψη για μεγάλο χρονικ διά- κηρυχθεί διαγωνισμς για ένα κα-
νέλεξε το υλικ του πρώτου έργου «Σκέψεις περί στημα. τάλληλο κτίριο το οποίο θα στέγαζε
της μιμήσεως ξένων έργων στη ζωγραφική και γλυ- O Bίνκελμαν δολοφονήθηκε το 1768 στην Tεργέ- την πρσφατα αποκτηθείσα συλλογή
πτική», το οποίο εξέδωσε το 1755. Διέμεινε στην στη απ ένα Iταλ κακοποι ο οποίος εποφθαλμι- των αρχαίων γλυπτών. Oρος για τους
Iταλία 13 χρνια και επισκέγτηκε τη Pώμη, τη Φλω- ούσε τα πολύτιμα αντικείμενα που έφερε μαζί του. αρχιτέκτονες ήταν να σχεδιάσουν έ-
ρεντία, τη Nεάπολη, τις βιβλιοθήκες, τις πινακοθή- O τάφος του βρίσκεται μέσα στον καθεδρικ να να κτίριο «στο πιο γνήσιο αρχαίο
κες καθώς και τα νεώτερα μνημεία τέχνης. της Tεργέστης (Σαν Tζιούστο). στυλ». O Λέο φον Kλέντζε ξεχώρισε
Tα κείμενά του για την τέχνη και την αρχαιολο- O Γιχαν Γιακιμ Bίνκελμαν θεωρείται ο ιδρυτής με μεγάλη διαφορά. Hταν, πως είπε
γία, στα οποία επιχειρεί να ταξινομήσει και να ερ- της αρχαιολογικής επιστήμης. ο Λουδοβίκος, έμφορος της συνεί-
Συνέχεια στην 8η σελίδα

AΦIEPΩMA
Συνέχεια απ την 7η σελίδα
δησης του μηνύματος και διατύπωνε
ένα αρχιτεκτονικ «πιστεύω» που
ενθουσίαζε τον Λουδοβίκο: «Yπήρχε
και υπάρχει μνο μία αρχιτεκτονική
τέχνη και θα υπάρχει μία αρχιτεκτο-
νική τέχνη, εκείνη που αποκορυφώ-
θηκε στην ελληνική ιστορική και
πνευματική εποχή. «O Kλέντζε δεν
ήθελε να είναι ένας απλς αντιγρα-
φέας της ελληνικής αρχιτεκτονικής.
Σε ένα γράμμα του προς τον Λουδο-
βίκο γράφει: «Eτσι πως ο Παλλάντιο
έγινε μεγάλος και αθάνατος με την
γεμάτη αίσθηση μεταφορά της ρω-
μαϊκής αρχιτεκτονικής στην εποχή
του, έτσι θα ήθελα εγώ να το επιχει-
ρήσω με τα έργα των Eλλήνων, αυτς
είναι ο μοναδικς δρμος, να γίνει
κανείς κάτι περισστερο απ κοινς
αντιγραφέας»(7).
Oι απαιτήσεις αυτού του προγράμ-
ματος ήταν υψηλές. Mια νέα περι-
κλεϊκή ακμή της τέχνης είχε σχεδια-
στεί. Oι χαρακτηρισμοί, «Λουδοβίκος
- ο νέος Περικλής», «Kλέντζε - ο νέ-
ος Kλεισθένης» και «Mναχο - η
Aθήνα στον Iζαρ» ήταν ττε του συρ-
μού. Tο 1862 είχαν περάσει 46 χρνια
απ την τοποθέτηση του θεμέλιου
λίθου της γλυπτοθήκης. Tα εγκαίνιά Λέο φον Kλέντζε-Kαρ Φρήντριχ Xάιντλμαν. Aποψη της γλυπτοθήκης. Λιθογραφία 1830.
της είχαν γίνει το 1830.
H κατασκευή της Aθήνας στον Iζαρ εύρισκε ολκληρα γλυπτά και σ’ αυ- την Eλλάδα. H έκκληση εκνεύρισε γης προκειμένου να απευθύνει έκ-
προχωρούσε αργά. Hδη ως πρίγκιπας τ του το ραμα είχε έναν ανέλπιστο τον Mέτερνιχ ο οποίος και προκάλε- κληση στη γερμανική νεολαία να
διάδοχος ο Λουδοβίκος είχε πέσει με σύμμαχο, τον καθηγητή κλασικών σε την επίδοση notam της Πρωσσίας σχηματίσει ένα ένοπλο τμήμα για το
τα ποικίλλα καλλιτεχνικά του εγχει- γλωσσών στο πανεπιστήμιο του Mο- στη Bαυαρία και τη Bιτεμβέργη. οποίο δεν δίστασε να συστήσει ως
ρήματα εντελώς έξω και είχε κατά νάχου Φρίντριχ Θιρς. O Θιρς ήθελε Σ’ αυτήν αναφερταν μεταξύ των άλ- τπο συγκέντρωσης τον τπο διαμο-
συνέπεια βυθιστεί στα χρέη. Aπ το να ταξιδέψει ο ίδιος στην Oλυμπία. O λων: «Mεταξύ των αποστλων της ε- νής του κυριάρχου του»(8).
1816 ως το 1826 έπρεπε να πληρώσει φιλλογος των κλασικών γλωσσών λευθερίας ουδείς, εξ σων μας είναι O Θιρς ήταν σε θέση να αισθάνεται
για το χτίσιμο της γλυπτοθήκης και ιδρυτής του Γυμνασίου κλασικών γνωστά, δεν είχε τέτοιο θράσος και ασφαλής στο Mναχο παρά την ωμή
900.000 φιορίνια. Για να συγκεντρώ- σπουδών στη Bαυαρία ήταν ένας δεν επέδειξε τέτοια ωμή περιφρνη- απαίτηση της Aυστρίας και της
σει αυτ το ποσ ανάγκαζε το κρατι- φλογερς φιλέλληνας. Aπ το 1812 ση των υποχρεώσεών του και των ε- Πρωσσίας να «τεθεί τέλος στο επα-
κ ταμείο να δανείζεται απ τον τρα- ησχολείτο με την εκπαίδευση νεα- πικρατουσών συνθηκών σο ο καθη- ναστατικ παιγνίδι του καθηγητή
πεζίτη Zέλινγκμαν το οποίο και «βογ- ρών Eλλήνων και δημιούργησε για το γητής Θιρς στο Mναχο, ο οποίος α- Θιρς και των συν αυτώ», διτι οι «συν
γούσε» υπ το βάρος των τκων. O λγο αυτ ένα «Athenaum» στο σπίτι ντιμετωπίζοντας με θυμηδία τους νο- αυτώ» δεν ήταν άλλοι απ τον πρί-
νέος «Περικλής της Bαυαρίας» έ- του. Aμέσως μετά το ξέσπασμα της μικούς φραγμούς είχε τέτοια εμπα- γκιπα διάδοχο Λουδοβίκο και τον δι-
πρεπε σύντομα ν’ αντιληφθεί τι η υ- Eλληνικής Eπανάστασης τον Iούλιο θή επιρροή στα φύλλα της χώρας του ευθυντή των αυλικών κτισμάτων Λέο
ποστήριξη για τα σχέδιά του ολοένα του 1821 ο Θιρς τύπωσε στις εφημε- και δεν ντράπηκε να καταχραστεί την φον Kλέντζε.
και περιοριζταν. ρίδες της Bαυαρίας και της Bιτεμ- έλλειψη δισταγμών που κυριαρχεί
O Kλέντζε επιθυμούσε να ανασκά- βέργης μια έκκληση για τον σχηματι- στις συντάξεις και τη λογοκρισία των «Γερμανία - Λεωνίδας»
ψει την Oλυμπία που ήλπιζε τι θα σμ μιας γερμανικής λεγεώνας για επισήμων εφημερίδων της Bιτεμβέρ-
H τυπωμένη έκκληση του Θιρς είχε
κιλας διαδοθεί ταν ο Kλέντζε σχε-
δίαζε ένα «διαβατήριο» που εξασφά-
λιζε ελευθερία μετάβασης απ τα
ευρωπαϊκά λιμάνια στον τπο συγκέ-
ντρωσης της λεγεώνας, το Bλο. Tο
πρωττυπο του διαβατηρίου το έ-
στειλε στον Λουδοβίκο, δεν ξέχασε
ωστσο να προσθέσει, τι τα πάντα
αφορούσαν «ιδιωτική υπθεση», και
τι δεν θα έπρεπε να τεθεί υπ’ ψιν
άλλου ή να δοθεί ευρύτερα. Eφερε
τον τίτλο: «Γερμανία και Λεωνίδας».
Πάνω απ το συνδετικ «και» υψω-
νταν το κοιν των χριστιανών σύμ-
βολο. Φιλέλληνες, λοιπν, ήταν πριν
απ’ λους εκείνοι, που στα χρνια
πριν απ την έκρηξη του ξεσηκωμού
ήθελαν να σώσουν την ελληνική τέ-
χνη και μετά το 1821 τους Eλληνες.
Oπως για λους τους ονειροπαρμέ-
νους και τους οραματιστές η αντιπα-
ράθεση με την πραγματικτητα τους
ήταν ξένη: Aν θεωρούσε ο Λουδοβί-
κος αρχικά τι ήταν σε θέση να δημι-
ουργήσει μια Aθήνα στον Iζαρ, στην
οποία θα έβρισκαν καταφύγιο και τα
Mοναστηράκι: Tζαμί Tζισδαράκη, βιβλιοθήκη Aδριανού και νας των Aγίων Aσωμάτων. Eργο του J. N. Henri de Chacaton, 1839 υπολείμματα της αρχαίας Aθήνας, ε-

AΦIEPΩMA
ξίσωσε στη συνέχεια στην ιδεαλιστι-
κή αντιμετώπιση της Aθήνας τον α-
πελευθερωτικ αγώνα με τους περ-
σικούς πολέμους της κλασικής αρ-
χαιτητας και τον Mπτσαρη με τον
Λεωνίδα.
Aλλά και για τους Eλληνες η ταύ-
τιση του έθνους των ονείρων τους
με τα αρχαία μνημεία γινταν λο
και πιο έντονη υπ το κράτος της ε-
ντύπωσης της λεηλασίας της Aκρ-
πολης απ τον Eλγίνο και των σοβα-
ρών καταστροφών των αρχαίων οι-
κοδομημάτων κατά τη διάρκεια του
απελευθερωτικού αγώνα.
Σ’ αυτ αποκλειστικά το σημείο,
με τέτοια πλήρη ταύτιση μνο σ’ αυ-
τ το σημείο, επικάλυπταν οι αντιλή-
ψεις του φιλέλληνα Λουδοβίκου,
του οποίου ο γιος έγινε ο πρώτος
μονάρχης της Eλλάδας, τις υψηλές
προσδοκίες των Eλλήνων για μέτρα
και επιτυχίες της βαυαρικής κυριαρ-
χίας.
O Λουδοβίκος έστειλε τον Kλέ-
ντζε το 1834 στην Eλλάδα προκειμέ-
νου να ασχοληθεί με τα αρχαία.
Hταν κάτι που μπορούσε ν’ αντιμε- Aριστερά ο αρχιτέ-
τωπίσει ο Kλέντζε: επέβαλε μια αυ- κτονας Λέο φον
στηρή προστασία των μνημείων και Kλέντζε.Hρθε
έδωσε εντολή να φυλάσσονται. στην Eλλάδα το
O πανηγυρικς του στον Παρθε- 1834 προκειμένου
νώνα, στις 10 Σεπτεμβρίου 1834 α- να ασχοληθεί με
ποτυπώνει την περηφάνεια ενς φι- τα αρχαία μνημεία.
λέλληνα, του οποίου το νειρο έγινε Mε εντολή του άρ-
πραγματικτητα καθώς και τη συνεί- χισε η προστασία
δηση του μεγαλείου της στιγμής και και η φύλαξη των
αρχαιοτήτων. Πά-
των νέων καθηκντων: «Mεγαλει-
νω, φωτοαντίγρα-
τατε, βρίσκεσθε σήμερα μετά απ φο της έκκλησης
πολλές δεκαετίες της βαρβαρτη- του Φρίντριχ Θίρς,
τας σ’ αυτ το ψηλ κάστρο καθ’ ο- καθηγητή κλασι-
δν προς τον πολιτισμ και τη δξα, κών σπουδών στη
στην οδ του Θεμιστοκλή, του Aρι- Bαυαρία για τον
στείδη, του Kίμωνα και του Περικλή σχηματισμ μιας
και αυτ μπορεί και πρέπει να γίνει γερμανικής λεγε-
στα μάτια του κσμου ένα σύμβολο ώνας που θα στα-
της ευλογημένης περιδου διακυ- λεί στην Eλλάδα
βέρνησης της μεγαλειτητς σας
και των σων αποφασίσετε για το
βραχώδες αυτ κάστρο. Tα ίχνη
μιας περιδου βαρβαρτητας, στά-
χτης και άμορφων ερειπίων, θα εξα-
φανισθούν πως παντού στην Eλλά-
δα και εδώ και τα υπολείμματα της
ενδξου εποχής θα διαμορφωθούν
στις ασφαλέστερες βάσεις ενς δο-
ξασμένου παρντος και μέλλο-
ντος»(9).
Σημειώσεις:
1) P. Bίνσε. Για το πργραμμα και το ιστορικ
της αγοράς της γλυπτοθήκης του Λουδοβίκου του
1ου: Xωρίς εξουσιοδτηση – στην «Iστορία του ε-
μπορίου της Tέχνης», Mναχο I. (1989) σελ. 105.
2) Λέο φον Kλέντζε «Mεμοραμπίλια», I. 97.
(Xειργραφο, θα εκδοθεί σύντομα).
3) Γ. Γ. Bίνκελμαν, για τη μίμηση των ελληνι-
κών έργων στη ζωγραφική και τη γλυπτική. 2η δι-
ευρυμένη έκδοση, Δρέσδη 1756. (Mελέτες της γερ-
μανικής ιστορίας της τέχνης, τ. 330) Mπάντεν -
Mπάντεν 1962, σελ. 3.
4) Γ. Γ. Bίνκελμαν, Aπαντα, εκδ. του Γ. Eϊζε-
λέιν (Nτοναουσίνγκεν 825) τ. 3, σ. 124.
5) Λ. Kαστ «Iστορία της κοινωνίας των ντιλε-
ντάντηδων» (1914) σελ. 265.
6) P. Tζένκις «Oι Bικτωριανοί και η αρχαία
Eλλάδα» (1980) σελ. 3.
7) Mναχο, αρχείο απορρήτων (3η Διεύθυνση
βαυαρικού κρατικού αρχείου) IA, 36, I, Kλέντζε
στον Λουδοβίκο γράμμα 45 της 27ης Σεπτ. 1817.
8) B. Zάιντλ, «Bαυαροί στην Eλλάδα» (1981)
σελ. 324.
9) Φ.B. Xάμντορφ, κατάλογος έκθεσης: «Eνα
ελληνικ νειρο» σελ. 183. Aποψη των Aθηνών. Yδατογραφία του Γερμανού καλλιτέχνη J. M. Wittmer.

AΦIEPΩMA
Δύο απ τα μέλη της Aντιβασιλείας (1833-1835): Aριστερά, ο Γιζεφ Λούντβιχ κμητας φον Aρμανσμπέργκ και δεξιά, ο στρατηγς Kαρλ Bίλχελμ φον Xάιδεκ.
H Aντιβασιλεία στην Eλλάδα

Πώς ο Aρμανσμπεργκ «εκπαραθύρωσε» τους Mάουερ και Xάιδεκ
Tου Kάρλ Nτίκοπφ τριών αυτών ανδρών προκάλεσε ε-
Iστορικού
ντύπωση και πέρα απ το Mναχο. O
Xάιντεκ και ο Mάουρερ είχαν την εύ-
EΠEITA απ χρονοβρες και δύσκο- νοια του βασιλιά κατά τη στιγμή της
λες διαβουλεύσεις ο βασιλιάς Λου- υπδειξής τους. O Xάιδεκ ήταν ήδη
δοβίκος ονμασε την 1η Oκτωβρίου απ την εποχή του Kαποδίστρια
1832 τους εκπροσώπους της μοναρ- στρατιωτικς σύμβουλος με εντολή
χίας στην Eλλάδα καθορίζοντας ταυ- του βασιλιά.
τχρονα και τις αποδοχές τους: τον
σύμβουλο του κράτους και πρώην υ- Προσάρτηση
πουργ Γιζεφ Λουντβιχ κμητα φον O Mάουρερ συνέβαλε αποφασιστι-
Aρμανσμπεργκ, τον κρατικ σύμβου- κά ως καθηγητής του γαλλικού Δι-
λο και σύμβουλο του Pάιχ καθηγητή καίου στο Mναχο στην προσάρτηση
του γαλλικού Δικαίου στο Πανεπι- του Παλατινάτου στο κρατικ μρ-
στήμιο του Mονάχου Γκέοργκ Λού- φωμα της Bαυαρίας, αλλά για τον
ντβιχ φον Mάουρερ και τον στρατη- Aρμανσμπεργκ και τον Aμπελ οι φή-
γ Kαρλ Bίλχελμ φον Xάιδεκ. μες επέμεναν τι εξορίστηκαν απ
Ως αναπληρωματικ «για την περί- το Mναχο με την υπδειξή τους. O
πτωση που ένα απ τα μέλη της αντι- Aρμανσμπεργκ προκάλεσε τη δυσα-
βασιλείας θα αποχωρούσε» καθρι- ρέσκεια του βασιλιά εξ αιτίας της φι-
σε ο βασιλιάς τον μυστικ σύμβουλο λελεύθερης στάσης του και ακμα
ιππτη Kαρλ φον Aμπελ. περισστερο εξ αιτίας της αυτάρε-
O κμητας Aρμανσμπεργκ ορίστη- σκης πολυτέλειας με την οποία συ-
Πλαπούτας, Mιαούλης, Mπτσαρης. Oι τρεις εκπρσωποι της Eθνοσυνέλευσης κε ταυτχρονα σε πρεδρο της επι- νδευε τις εμφανίσεις του. O Aμπελ,
που μετέφεραν στον Oθωνα την απφαση του Eθνους. τροπής του θρνου. H υπδειξη των στεντερος συνεργάτης του Aρμαν-

AΦIEPΩMA
σμπεργκ, προκάλεσε εξ αιτίας της
στάσης του στην τοπική Bουλή τη
δυσαρέσκεια του βασιλιά και επρ-
κειτο να τοποθετηθεί γραμματέας
στην αποστολή της Bιέννης. H παρά-
λειψη του συμβούλου της Aυλής και
φιλέλληνα Φρίντριχ Θιρς, που πολλοί
είχαν θεωρήσει ως προσβολή του
διάσημου συνηγρου της ελληνικής
υπθεσης οφειλταν στην αντιπά-
θεια του Λουδοβίκου για τους «πολι-
τικούς καθηγητές» παράλληλα με
μια αππειρα διάσωσης των προσχη-
μάτων έναντι της Aυστρίας και της
Pωσίας. O Θίρς είχε ασκήσει πολιτική
χωρίς να είναι εξουσιοδοτημένος α-
π τον βασιλιά σε ένα πρσφατο τα-
ξίδι του στην Eλλάδα. Tάχθηκε υπέρ
ενς συντάγματος στην Eλλάδα. Iδι-
αίτερη σημασία είχε η 5η παράγρα-
φος των οδηγιών που είχαν συντα-
χθεί στο Mπαντ Mπρικενάου και αφο-
ρούσαν τον τρπο άσκησης της αντι-
βασιλείας στην Eλλάδα.
Σύμφωνα με αυτή λες οι αποφά-
σεις έπρεπε να υπογράφονται απ -
λα τα μέλη της επιτροπής του θρ-
νου αν και μπορούσαν να λαμβάνο-
νται κατά πλεοψηφία. O κμητας
Aρμανσμπεργκ προεδρεύει των συ-
νεδριάσεων, διατηρεί τη σχέση με
τους απεσταλμένους ξένων κρατών
και τις πρεσβείες υπ την προϋπθε-
ση της συλλογικτητας στη λήψη
των αποφάσεων. Eνα τυπικ δείγμα
λουδοβίκειας πολιτικής έναντι των
συνεργατών του κατά το «διαίρει και
βασίλευε».
Πολύ σύντομα, μετά την άφιξη των
μελών της επιτροπής του θρνου, α-
ναδείχθηκε το σπίτι του Aρμαν-
σμπεργκ στο «κέντρο της δραστη-
ριτητας» του «αγγλικού κμματος»
ενώ την κυβέρνηση βάραινε λο και
περισστερο η υποψία τι ήταν στην
πλειοψηφία της ρωσφιλη. Eτσι η ε-
πιτροπή του θρνου εγκατάλειπε -
λο και περισστερο το έδαφος της
ουδετερτητας και έμπαινε στα χω-
ρικά ύδατα των κομματικών συμφε-
ρντων και αναμετρήσεων.
Θ. Kολοκοτρώνης
Xρειάστηκε η λεγμενη συνωμοσία
του Kολοκοτρώνη για να μετατρέψει
τις ρωγμές μέσα στην κυβέρνηση σε
ένα αγεφύρωτο χάσμα. Oι επικεφα-
λής των παλικαριών που είχαν ως η- Γκέοργκ Λούντβιχ φον Mάουερ. Tο τρίτο μέλος της Aντιβασιλείας, σύμβουλος του Λουδοβίκου A', βασιλιά της Bαυαρίας και
γέτη τους τον «γέρο του Mοριά», Θε- καθηγητής του Γαλλικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Mονάχου.
δωρο Kολοκοτρώνη –έτσι ήθελαν οι
φήμες στο Nαύπλιο το φθινπωρο του κατασχέθηκαν. Δεν προσήχθη σε ουρερ και του Aμπελ, ενώ ο Xάιδεκ νέργειας του μονάρχη αλλά πολύ πε-
του 1833– σχεδίαζαν τον παραμερι- δικαστήριο αλλά εστάλη πίσω στο διεσώθη. ρισστερο το αποτέλεσμα της μαζι-
σμ της επιτροπής του θρνου και Mναχο. H πλειοψηφία της επιτρο- κής πολιτικής πίεσης «δύο υπερδυ-
την ανάδειξη του Oθωνα απ’ ευθείας πής διαμαρτυρήθηκε έντονα προς το Eπίτροπος νάμεων»: της Aγγλίας και του διε-
στο θρνο. H πλειοψηφία της επιτρο- Λονδίνο για τις ενέργειες του Nτ- θνούς κεφαλαίου που στήριζε το ελ-
πής αποφάσισε τη σύλληψη των ηγε- ουκινς και ζήτησε την ανάκλησή του. Eτσι κατ’ ουσίαν ο Aρμανσμπεργκ ληνικ δάνειο υπ τη μορφή των πι-
τών των παλικαριών. Oταν ο μετα- O λρδος Πάλμερστον χρησιμοποίη- ανέλαβε μνος τα καθήκοντα του ε- στωτικών ιδρυμάτων Pτσιλντ και Aϊ-
φραστής της επιτροπής Δρ. Φραντς σε στην απαντητική του ντα σκλη- πιτρπου του θρνου, καθήκοντα χταλ.
έστειλε δύο επιστολές στο Mναχο ρές εκφράσεις κατά της πλειοψη- που «τράβηξαν» σε χρνο και πέραν Mε ακρίβεια περιέγραψε ο Λουδο-
προς τον βασιλιά με την παράκληση φίας της επιτροπής επισημαίνοντας της ενηλικιώσεως του Oθωνος, ώς βίκος στο γι του τους συσχετι-
να ανακληθούν τα μέλη της αντιβα- τι για την Aυτού Eξοχτητα η επι- τον Φεβρουάριο του 1837. O Aρμαν- σμούς: «Tο καλ της Eλλάδας με ο-
σιλείας και να ανατεθούν τα καθήκο- τροπή δεν αποτελούσε τίποτα άλλο σμπεργκ αξιοποίησε την προεργασία δήγησε στην απφαση αυτή που χει-
ντά της στον κμητα αποκλειστικά, απ έναν «αντιβασιλικ κλάδο» της των αντιπάλων του. Tο πλαίσιο της α- ροκροτήθηκε χι μνο απ τους πε-
παράλληλα με μια αντίστοιχη επιστο- Pωσίας. H απάντηση αυτή προκάλεσε νάπτυξης της Eλλάδας είχε τεθεί α- ρισστερες Eλληνες αλλά και απ τις
λή του Bρετανού Nτουκινς αποφά- επιστολές των δύο πλευρών προς π την ανακληθείσα πλειοψηφία της δυνάμεις και τα πιστωτικά ιδρύματα
σισε η πλειοψηφία να προχωρήσει σε τον βασιλιά στο Mναχο που δεν άρ- επιτροπής. (είναι και αυτά μία δύναμη). H εκδίω-
ένα «χτύπημα απελευθέρωσης». O γησε να αποφασίσει. Προς μεγάλη H εκπαραθύρωσή τους δεν ήταν το ξη του κμητα Aρμανσμπεργκ θα κα-
Φραντς συνελήφθη και τα έγγραφά κατάπληξη αποφάσισε κατά του Mά- αποτέλεσμα μιας ενστικτώδους ε- τέστρεφε το δάνειο».

AΦIEPΩMA
«Tώρα πάμε στην Eλλάδα»

Oι Bαυαροί στρατιώτες μέσα απ τα ημερολγια και τα τραγούδια τους
Aποκάλυψη προτομής του Oθωνα στο Xεχενκίρχεν Φορστ της Bαυαρίας, στις 13 Φεβρουαρίου 1834, με την παρουσία ελληνικών στρατευμάτων. Λιθογραφία του Γκού-
σταβ Kράους, 1834.
Tης Mαρίας Xίλντεμπραντ κλωσαν τη βασιλική φρεγάτα ένα

Eθνολγου
σωρ βάρκες φορτωμένες με χα-
ρούμενους Eλληνες και Eλληνί-
δες...»
O ΦPAΪXEP φον Tρατσμπέργκ περι-
γράφει ως εξής την άφιξη του Στη Bαυαρία η συγκέντρωση ε-
Eλληνα βασιλιά στο Nαύπλιο: «Στις θελοντών συνεχιζταν με μεγάλο
30 Iανουαρίου αντικρίσαμε το Πα- ζήλο. O Γιχαν Γιάκομπ Kάιζερ απ
λαμίδι, το κάστρο του Nαυπλίου, το Λάντσχουτ τοποθετήθηκε στις
που δεσπζει της πλεως ψηλά πά- υπηρεσίες της βασιλικής αυλής.
νω σε ένα βράχο... Oταν η “Mαδα- «Eκείνη την εποχή», γράφει, «εθε-
γασκάρη” πλησίασε το Παλαμίδι λοντές απ λα τα μέρη της Γερμα-
μεταφέροντας τους βασιλείς που νίας συνέρρεαν υπ τις σημαίες
περίμεναν απ καιρ, χαιρέτησαν του βασιλιά Oθωνα. Mε χαρά εγκα-
απ το κάστρο με ομοβροντία κα- τέλειπε κανείς την πατρίδα του
νονιοβολισμών, χαιρετισμς στον προκειμένου να περιδιαβεί τη γη
οποίο απάντησαν τα πλοία με τα που ήταν ευλογημένη απ τέτοιες
καννια τους. Aυτή η εντυπωσιακή σημαντικές αναμνήσεις»(1).
άποψη των αμοιβαίων κανονιοβολι-
σμών μας έδωσε κατά κάποιο τρ- Στο Aντίρριο
πο την εντύπωση μιας ναυμαχίας... O Kάιζερ αποτύπωσε τα σα έζη-
Δεν είχε προλάβει ακμη η νηο- σε απ μνήμης και σε αυτ το ση-
Προσωπικά αντικείμενα του Oθωνα. Eκτίθενται στην έκθεση της Bαμβέργης. πομπή να ρίξει άγκυρα, οπτε κύ- μείο επικαλείται ήδη μια απογοή-

AΦIEPΩMA
τευση που επρκειτο σύντομα να
αμβλύνει τον ενθουσιασμ του: «O
καθένας απ εμάς είχε το σπρο
της ελπίδας στην καρδιά του και
δεν παρέλειπε να τον καλλιεργεί με
υποσχέσεις. Γι’ αυτ και η απογοή-
τευση τσο πολλών φιλελλήνων, γι’
αυτ και η νοσταλγία πολλών για
τον τπο απ τον οποίο προήλθαν,
αυτ το τρομακτικά αργ αλλά απο-
τελεσματικ στην επίδρασή του δη-
λητήριο μιας ανίατης αρρώστιας
στη διάθεση»
Oταν ο Kάιζερ ανέλαβε τη διοίκη-
ση του κάστρου του Aντιρρίου, και
επιθεώρησε την περιοχή γύρω απ
το κάστρο βρέθηκε αντιμέτωπος με
τη σκληρή πραγματικτητα: «Eνας
σωρς απ θραύσματα, οβίδες ή-
ταν σκορπισμένα γύρω απ το τεί-
χος και ξεπλένονταν απ τα κύμα-
τα.
Eδώ και εκεί ξεπρβαλε μέσα απ
τις τάφρους μία νεκροκεφαλή το ο-
ποίο υπογράμμιζε με τον δικ του
τρπο την εντύπωση της εγκατά-
λειψης του τπου αυτού, μίας ε-
γκατάλειψης που αιχμαλώτιζε ακ-
μα περισστερο εκείνον που περ-
νούσε τη γέφυρα του τρένου για να
αναζητήσει εδώ την τύχη του».
Tα στρατπεδα
Kαθώς δεν υπήρχαν αρκετά Bαυαροί αξιωματικοί (αριστερά) πλάι στο προσωπικ# της τουρκικής διπλωματικής αντιπροσωπείας στην Aθήνα. Eργο του
στρατπεδα έπρεπε αξιωματικοί Λούντβιχ Kέλνμπεργκερ, 1837.
και στρατιώτες να εγκατασταθούν
σε παράγκες και ερείπια ταν δεν
στρατωνίζονταν με τους Eλληνες:
«Oι γρεναδιέροι μου μένουν σε ά-
θλιες παράγκες, άσχημα καλυμμέ-
νοι απ τις ισχυρές αυτή την περίο-
δο καταιγίδες. Σακιά με άχυρο δεν
υπάρχουν. Oι στρατιώτες κοιμού-
νται πάνω στο σκληρ χώμα τυλιγ-
μένοι στις κουβέρτες τους», γρά-
φει ο Kάιζερ.
Aλλά και το καλοκαίρι η κατάστα-
ση δεν ήταν καλύτερη καθώς ο
καύσωνας και οι ανεπιθύμητοι επι-
σκέπτες έκαναν έναν ξεκούραστο
ύπνο αδύνατο. O Mπάπτιστ Στέφαν
γράφει στον αδελφ του στο Aου-
γκσμπουργκ με μία γερή δση χιού-
μορ: «Γύρω στο ξημέρωμα μπορεί
κανείς να κοιμηθεί καθώς τον ύπνο
στον στερεί είτε η μεγάλη ζέστη, εί-
τε τα μικρά γκρίζα ζωύφια που πη-
δούν και τρέχουν γρήγορα και απ
την παρουσία των οποίων δεν είναι
δυνατν να απαλλαγείς ακμα και
στις συνθήκες της μεγαλύτερης κα-
θαριτητας... Kοίτομαι στο έδαφος
και συχνά έχω και άλλους συντρ-
φους στον ύπνο που είναι εδώ τσο
συνηθισμένοι να ζουν κοντά σε αν-
θρώπους ώστε μπορείς να τους
πιάσεις με το χέρι αν δεν υπολογί-
σεις τα δντια τους» (2)].
H διατροφή Mάχη στο Xασλάν Aγά της Mεσσηνίας με κλέφτες. Eργο του Λούντβιχ Kέλνμπεργκερ, 1838.
H διατροφή στην Eλλάδα των στρατιωτών αποτυπώθηκε και δεν βρίσκεις άλλο απ κριθαρέ- ταν αισθητή στον ανεφοδιασμ: «H
Bαυαρών στρατιωτών ήταν σχετικά στους στίχους ενς τραγουδιού: νιο ψωμί(3). διατροφή ήταν πολύ κακή. Mοιάζει
μοντονη. Σχεδν καθημερινά αρ- Στην Eλλάδα, εκεί έχει ζέστη Tα λουκούλεια γεύματα συνήθως απίστευτο τι ενώ το μεγαλύτερο
νίσιο κρέας, ψωμί απ κριθάρι, κρα- δεν τρως τίποτα άλλο απ αρνί με χοιριν και λουκάνικα που ήταν μέρος των στρατευμάτων βρισκ-
σί και σναπς. στην Eλλάδα είναι η φτώχεια τ- άγνωστα ττε στην Eλλάδα, ήταν η ταν στο Πρτο Kουάγκλιο (Zάκυν-
H έλλειψη ικανοποίησης των σο μεγάλη εξαίρεση. H κακή οργάνωση γιν- Συνέχεια στην 14η σελίδα

AΦIEPΩMA
Συνέχεια απ# την 13η σελίδα
θος), σφάζονταν καθημερινά οι α-
παραίτητες κατσίκες και τα πρβα-
τα στο Mαραθωνήσι (νησάκι κοντά
στη Zάκυνθο) και το κρέας τους με-
ταφέρονταν με βάρκες το Πρτο
Kουάγκλιο. Oταν ο αέρας ήταν κ-
ντρα, το κρέας ερχταν το μεσημέ-
ρι ή και το βράδυ και φυσικά είχε εν
τω μεταξύ χαλάσει απ τη ζέστη. Oι
επίτροποι πολέμου αρνούνταν να
διαθέσουν μαγειρικ αλάτι που υ-
πήρχε σε μεγάλες ποστητες στα
πλοία διτι δεν είχαν ανάλογες ο-
δηγίες. (4).
Eλεύθερος χρνος
Oταν δεν ησχολείτο κανείς με α-
σκήσεις, τη φύλαξη στρατοπέδων ή
με εκστρατείες στην ενδοχώρα τ-
τε πέρναγε –τουλάχιστον ως αξιω-
ματικς– το χρνο με περιπάτους
και επισκέψεις καφενείων. Mε αυτή
την αφορμή είχε την δυναττητα
να παρακολουθεί την πολύχρωμη
κατά τους Bαυαρούς κοινωνική
ζωή των Eλλήνων. Mε μια δση ζή-
λειας περιέγραψε ο Kάιζερ τη ζωή
στην Aθήνα: «H ζωή της Aθήνας τη
νύχτα δεν μπορούσε να συγκριθεί
με τη ζωή κατά τη διάρκεια της η-
μέρας, οι δρμοι, τα καφενεία και
τα κέντρα ήταν γεμάτα ανθρώπους.
Oλες οι ευρωπαϊκές ενδυμασίες Σύγκρουση περιπ#λου με ληστές. Eργο του Λούντβιχ Kέλνμπεργκερ, 1835. Παρ#μοια περιστατικά τροφοδ#τησαν τον
περνούσαν μπροστά στα μάτια σου, «αντιβαυαρισμ#», που είχε αλλού τις αιτίες του.
απ τα αυτιά σου λες οι ζωντανές
γλώσσες...Aυτή είναι μια ζωή στην να απ ένα εξαιρετικά μοντονο χρνου, η μουσική, ο χορς συνδέ- ήταν στο ελάχιστο αξιπιστες. Δρ-
Aνατολή, μια αιώνια πολύχρωμη ε- ρυθμ» (5). ονταν αποκλειστικά με τους ήσυ- μοι στο εσωτερικ της χώρας δεν
ναλλαγή, η νύχτα γίνεται μέρα». Oι χους καιρούς. Συνήθως ο στρατς υπήρχαν πως στην Eυρώπη με α-
χοροί των Eλλήνων δεν έβρισκαν Eναντίον των ληστών έπρεπε να συγκρούεται με ληστές ποτέλεσμα οι ελαφριά οπλισμένοι
και εξεγερμένους. Oι ομάδες των ορεσίβιοι να υπερέχουν σαφώς
ανταπκριση στους Bαυαρούς που και των επαναστατών κλεφτών που είχαν σχηματισθεί σε των ακατάλληλα ντυμμένων δικών
δεν ήταν σε θέση να αντιληφθούν
«προς τι τα πηδήματα συνοδευμε- H αξιοποίηση του ελεύθερου αρκετές γωνιές της Oθωμανικής μας στρατιωτών.(6).
Aυτοκρατορίας «αποκτούσαν τέ- H θνησιμτητα μεταξύ των στρα-
τοιες διαστάσεις ώστε να αποκτούν τιωτών ήταν τεράστια. «Συχνά εί-
συχνά και πολιτική επιρροή». Σε χαμε και δύο νεκρούς την ημέρα,
διαφορετικές επαρχίες της Eλλά- «γράφει ο Mπάπτιστ Στέφαν στον
δας υπήρχε δυσαρέσκεια, η οποία αδελφ του «δεν έχουμε νοσοκο-
αρχικά στρεφταν εναντίον της α- μείο για τους αρρώστους μας αλλά
ντιβασιλείας, αργτερα εναντίον δεν έχουμε και τα μέσα να βελτιώ-
του βασιλιά. H αντιβασιλεία είχε α- σουμε την κατάσταση. ...Tο κύρος
ποφασίσει να «καταπνίγει με τη βία μας μειώνεται μέρα με την μέρα
των πλων κάθε εκδήλωση παρα- μεταξύ των Eλλήνων που δεν μας
νομίας». υποστηρίζουν και μας θεωρούν πε-
Tο τι επρκειτο να τραβήξουν οι ριττούς επισκέπτες.
στρατιώτες κατά τις επιχειρήσεις Oι Eλληνες που μας θεωρούσαν
τους αυτές ήταν κάτι που ουδείς θεούς πριν απ τρία χρνια και πε-
τους είχε αποκαλύψει: «H πορεία ρίμεναν απ μας την λύτρωση απ
των δυνάμεων σε αυτή την έρημη την αθλιτητά τους, μας αντιμετω-
χώρα ήταν συνδεδεμένη με πάρα πίζουν με περιφρνηση και δεν χά-
πολλές δυσκολίες. Δρμοι και γέ- νουν ευκαιρία να μας το δείχνουν».
φυρες δεν υπήρχαν και είμασταν
συχνά αναγκασμένοι να περνούμε Σημειώσεις:
(1) Πολεμικ αρχείο HS 777, 778, Γιχαν
18 και 20 χειμάρρους που μεγάλω- Γιάκομπ Kάιζερ. Aυτοβιογραφία με τη μορ-
ναν γρήγορα εξ αιτίας του χιονιού φή ημερολογίου.
που έλιωνε» έγραφε ο Φρίντριχ (2) Πολεμικ αρχείο HS 768: Mπάπτιστ
φον Mπτμερ νωρίς το 1834 στον Στέφαν. Aφηγήσεις για σα έζησε στην
πατέρα του. O Mπτμερ επισημαί- Eλλάδα 1833 - 1837 σε γράμματα προς τον α-
νει τους λγους για τους οποίους δελφ του Γιζεφ στο Aουγκσμπουργκ.
(3) Φραντς Bίλχελμ φον Nτίτφουρτ,
τις περισστερες φορές αυτού του «Iστορικά άσματα του βαυαρικού στρατού
είδους οι επιχειρήσεις απέβαιναν 1620 - 1870», Λειψία 1871.
άκαρπες: «Tα λίγα που μπορούσε (4) Πολεμικ αρχείο HS 764. Φρίντριχ κ-
κανείς να μάθει στο Nαύπλιο για μης φον Mπτμερ «Aναμνήσεις της ελληνι-
την ενδοχώρα τον οδηγούσαν σε κής εκστρατείας».
(5) Πολεμικ αρχείο Mονάχου HS 774.
λανθασμένα συμπεράσματα. H ά- Hμερολγιο των Aντον Πάπους, Φράιχερ
γνοια της γλώσσας δεν διευκλυνε φον Tράτσμπεργκ κατά την διάρκεια της εκ-
την ανταλλαγή πληροφοριών και - στρατείας στην Eλλάδα 1832.
Aπ#βαση. Eργο του Λούντβιχ Kέλνμπεργκερ, 1834. σες πληροφορίες συγκεντρώναμε (6) Στέφαν οπ. 2.

AΦIEPΩMA
Tο τέλος
του ονείρου
H φυγή των Bαυαρών το 1843
Tης Δρος Mαρίτας Kράους κρυνθούν απ το δημσιο τομέα με
Iστορικού εξαίρεση ορισμένους φιλέλληνες.
Oποιος είχε αρκετά χρήματα για το
ΠEPIΠOY 8.000 Bαυαροί υπήκοοι ήρ- ταξίδι ως την Tεργέστη και για τη με-
θαν στην Eλλάδα κατά τη διάρκεια τάβαση απ’ εκεί στο Mναχο εγκατέ-
της βασιλείας του Oθωνα. H πλειο- λειψε τη χώρα το Σεπτέμβριο του
ψηφία ήταν στρατιώτες(1): 1843. (2)
O Bολφ Zάιντλ τους υπολογίζει σε O αριθμς αυτών ήταν πολύ μι-
3.500 Bαυαρούς στρατιώτες και σε κρς. Δεν περιελάμβανε καν τους
άλλους τσους εθελοντές, που τους εύπορους. Στη Γερμανία σχηματί-
αντικατέστησαν· το μεγάλο ποσοστ στηκαν επιτροπές για τον επαναπα-
των θανάτων εξ αιτίας του κλίματος τρισμ των Bαυαρών. Eνα κονσέρτο
και των ασθενειών –ο Zάιντλ μιλάει του Φραντς Λιστ για τη συγκέντρωση
για το 50%– σήμανε για πολλούς το ενς ποσού ενισχύσεως των προ-
πρωρο τέλος. Πλάι στους στρατιώ- σφύγων απέφερε στις αρχές Δεκεμ-
τες, ήρθαν ακμη υπάλληλοι του βρίου του 1843, 1231 γκούλντεν. Σε
βαυαρικού κράτους, δάσκαλοι, αρχι- μια έκθεση του βαυαρικού προξενεί-
τέκτονες, έμποροι, τεχνίτες που ου στην Aθήνα γράφει ο επιτετραμ-
δούλευαν πτε για το ελληνικ, πτε μένος Γκάσσερ: «Mία πρώτη ομάδα
για το βαυαρικ δημσιο ή εργαζ- ήταν οι υπηρετούντες στην αυλή που
ντουσαν για τα μέλη της βαυαρικής είχαν ακμα απαιτήσεις απ τις συμ-
παροικίας. Aλλοι ήρθαν ως έποικοι, βάσεις εργασίας τους, τις οποίες δύ-
αγρασαν γη και πήραν την ελληνική σκολα ωστσο μπορούσαν να πραγ-
υπηκοτητα. ματοποιήσουν. Mία δεύτερη ομάδα Θε δωρος Kολοκοτρώνης. H σύλληψη του κορυφαίου καπετάνιου υπήρξε το απο-
Oι Eλληνες αγωνιστές του απελευ- είχε συνάψει ανακλητά συμβλαια κορύφωμα της σύγκρουσης της Aυλής με τους πρωταγωνιστές της Eπανάστασης.
θερωτικυ αγώνα αισθάνθηκαν πολύ με την ελληνική κυβέρνηση χωρίς να
γρήγορα σε οικονομικά και κοινωνι- διαθέτει πλέον την παραμικρή απαί- δείγματος» φαίνεται τι δεν διέθεσε 25η Oκτωβρίου δέχθηκαν επιθέσεις
κά μειονεκτική θέση έναντι των πιο τηση. Mία τρίτη ομάδα απετελείτο α- οτιδήποτε. και λεηλατήθηκαν (5).
μορφωμένων εποίκων, κυρίως σε ,τι π τεχνίτες, εργάτες κερδοσκπους Πολλοί, 78 άτομα, φορτώθηκαν αυ-
αφορά τη δυναττητα πρσβασης που είχαν «έρθει εδώ με δικ τους Πρ σφυγες θημερν στο καράβι για Tεργέστη.
στα δημσια αξιώματα. Aυτ τροφο- ρίσκο προκειμένου να αναζητήσουν Aπ εκεί με αμαξοστοιχία τρίτης θέ-
δτησε τον «αντιβαυαρισμ» που ο- την τύχη τους και ατύχησαν εξ αιτίας H κατάσταση των προσφύγων ήταν σης μεταφέρθηκαν στο Mναχο: H
δήγησε τους περισστερους Bαυα- των συνθηκών ή εξ αιτίας δικών της άθλια. Kαι η αναχώρηση των 330 που μεταφορά τους στοίχισε 30 γκούλ-
ρούς ήδη απ τη δεκαετία του τριά- ευθυνών»(3). Στους πρώτους διέθεσε ήθελαν να εγκαταλείψουν την Eλλά- ντεν για τους ενήλικους και 15 για τα
ντα πίσω στην πατρίδα τους. κονδύλι 1.600 δραχμών για το ταξίδι δα, κυρίως διτι είχαν μείνει χωρίς παιδιά (6).
της επιστροφής, στη δεύτερη ομάδα εισοδήματα ανεβάλετο τουλάχιστον Oσοι έμειναν πίσω ήταν συγκε-
Eπιστροφή τα μισά και στους τρίτους μνο 150. ως την αρχή του 1844. O αριθμς ντρωμένοι στο Hράκλειο Aττικής, τη
τους ηύξανε μέρα με τη μέρα, ιδιαί- βαυαρική παροικία κοντά στην Aθή-
Kατά τη διάρκεια της επανάστασης Σε μία τέταρτη ομάδα «που έπρεπε τερα εκείνων που ήταν πιο φτωχοί
του 1843 που οδήγησε στο πρώτο ελ- να απομακρυνθεί, έστω και παρά τη να. Eπρκειτο για τη μοναδική πα-
(τεχνίτες, χειρώνακτες). ροικία Bαυαρών φαντάρων σε ολ-
ληνικ σύνταγμα το θέμα ετέθη και θέλησή της, προκειμένου να χάσουν
πάλι: Oλοι οι Bαυαροί και οι υπλοι- οι Eλληνες απ τα μάτια τους την «O συνωστισμς», έγραφε ο επιτε- κληρη την Eλλάδα (7).
ποι αλλοδαποί έπρεπε να απομα- μειωτική περίπτωση του κακού παρα- τραμμένος προς τις αρχές του Mο- Eπειδή δεν είχαν μως εύκολα
νάχου, γινταν λο και μεγαλύτερος πρσβαση σε γυναίκες απ τον ορ-
σο πιο πιεστικές γίνονταν οι ανά- θδοξο πληθυσμ, παντρεύονταν α-
γκες μιας τάξης που είχε μάθει να ζει ποκλειστικά με κορίτσια απ την κα-
απ τη μία μέρα στην άλλη και ξαφνι- θολική Σύρο. Σε αυτ το μέρος ίδρυ-
κά έβλεπε εαυτή αποκομμένη απ σε και ο Φουξ (στα ελληνικά Φιξ) την
κάθε βιοπορισμ». πρώτη ελληνική ζυθοποιία.
Tελικά, ανέβηκαν στο πλοίο για
Σημειώσεις:
την Tεργέστη, περίπου εκατ επιλεγ- 1) Bολφ Zάιντλ: «Bαυαροί στην Eλλάδα».
μένοι Γερμανοί σε αθλία κατάσταση: Mναχο 1970, σελ. 154.
«Hταν αδύνατο», γράφει ο επιτε- 2) Iρμγκαρντ Bίλμχαρμ: «Oι αρχές του Eλλη-
τραμμένος, «να πάρουμε λους - νικού εθνικού κράτους 1833-1843» Mναχο /
σους ήθελαν να φύγουν». Στην Aθή- Bιέννη 1973 σελ. 231, 239.
να, τους μοίρασαν παλτά και ρούχα, 3) Bαυαρικ Kεντρικ Kρατικ Aρχείο MA
84282 Γράμμα του Γκάσερ στην Aθήνα προς το
διτι δεν ήθελαν να τους δουν να κα- βασιλέα σ. 12. 1843.
τεβαίνουν γυμνοί. «Kάποιοι ωστσο 4) Bαυαρικ Kεντρικ Kρατικ Aρχείο MA
πούλησαν το παλτ που τους χαρίσα- 84282 Γκάσερ στον βασιλέα 4.3.1844.
με για να μεθύσουν για τελευταία 5) Bαυαρικ Kεντρικ Kρατικ Aρχείο MA
φορά στην Eλλάδα» (4) 84311 ο βαρώνος Xμπες στην Aθήνα στον βα-
σιλέα 25.10.1862.
6) Bαυαρικ Kεντρικ Kρατικ Aρχείο
Eπιθέσεις 84311 ο πρξενος στην Tεργέστη Γκβίνερ στον
Bαυαρ πρωθυπουργ Σρένα στο Mναχο,
H εξέγερση της 23ης Oκτωβρίου 31.10.1862 και 5.11.1862 με σχετική λίστα.
Tο λιμάνι του Πειραιά. Eργο του Λούντβιχ Kέλνμπεργκερ, 1837. Aπ 'δώ έφυγαν 1863 ήταν λίγο χειρτερη για τους 7) Bολφ Zάιντλ, «Bαυαροί στην Eλλάδα»
οι Bαυαροί για την Tεργέστη. Bαυαρούς. Tη νύχτα της 24ης προς σελ. 159-161.

Aυγουστιάτικο απγευμα στην Kαρυά, στο κάτω χωρι. Kεντήστρες σε ώρα δημιουργίας. Δουλεύουν με την «καρσάνικη» βελονιά τα διάφορα μοτίβα: τα «φελιά», την «κδέλα», την «καφασω-
τή», τις «οκτώ μισοροδούλες», τον «ανεμμυλο», τα «πιτσιρουνάκια», τη «ρδα την αγκαθωτή» κι ένα σωρ άλλα. (Φωτ. Σπύρος Kατωπδης).
AΦIEPΩMA
Tο Λευκαδίτικο
Kέντημα
Γνωριμία με μια αυτχθονη μορφή
κεντητικής τέχνης που εξακολουθεί
να ζει ακμα στα χωριά του νησιού
ΛEYKAΔA. Δεκατέσσερα χιλιμετρα στουργηματικής λαϊκής τέχνης. Eίχε
απ τη Xώρα, την πρωτεύουσα, στην αναπτυχθεί στην περίοδο της Bενετο-
καρδιά του νησιού, η Kαρυά, το κεφα- κρατίας; Aγνωστα. Πώς οι γυναίκες έ-
λοχώρι. Aλλοτε έσφυζε απ ζωή – φτιαξαν τα καλαίσθητα αρχέγονα κε-
3.000 άτομα ζούσαν εδώ. Σήμερα 700 ντίδια που υπάρχουν σε παλιές ανδρι-
ψυχές οι μνιμοι κάτοικοι. Tο καλοκαί- κές πουκαμίσες, σε σεντνια και μαξι-
ρι το χωρι βρίσκει την παλιά του αί- λάρια, σε πετσέτες και πετσετάκια,
γλη. O πληθυσμς του διπλασιάζεται. που διασώθηκαν έως τις μέρες μας;
Oσοι έρχονται εδώ θα μαζέψουν οξυ- Oι πρώτες πληροφορίες γι’ αυτή τη
γνο, θα πιουν κρύο νερ, θα ξεκου- θαυμάσια τέχνη αρχίζουν γύρω στα
ρασθούν στα πλατάνια της πλατείας. τέλη του περασμένου αιώνα ταν εμ-
Hσυχο χωρι, με τους φιδίσιους φανίζεται στην Kαρυά η Mαρία Σταύ-
δρμους του, τις αυλές με τις κλημα- ρακα η «Kουτσοχέρω». M’ αυτή ουσια-
ταριές και τα λουλούδια και τους κα- στικά, αρχίζει και η ιστορία του λευκα-
λοσυνάτους κατοίκους του, εκτς απ δίτικου κεντήματος.
το κρασί και το λάδι που παράγει, έχει H Mαρία Σταύρακα η «Kουτσοχέρω»
να δείξει στους επισκέπτες και τα αρι- γεννήθηκε στην Kαρυά - ανάμεσα στο
στουργήματα κεντητικής. Eδώ γεννή- 1860 και το 1865. Oταν ήταν δέκα χρ-
θηκε και αναπτύχθηκε η τέχνη του νων, έπεσε απ ένα δέντρο και χτύπη-
«καρσάνικου» (και μετέπειτα λευκαδί- σε άσχημα το δεξί της χέρι. Mάταια οι
τικου) κεντήματος. Aς δούμε, εν συ- γιατροί της εποχής προσπάθησαν να
ντομία την ιστορία του. τη γιατρέψουν. H κατάστασή της απ
μέρα σε μέρα πήγαινε στο χειρτερο.
Tο ξεκίνημα Tο χέρι είχε μολυνθεί. Γάγγραινα;
Iσως. Oι γιατροί για να μην προχωρή-
Στη Λευκάδα και ιδιαίτερα στην Kα- σει η μλυνση αναγκάζονται να κ-
ρυά, εκτς απ την υφαντική, είχε α- ψουν το δεξί χέρι της μικρής Mαρίας. εγκαταλείπει το πάθος και τον αγώνα κες του χωριού, τις «Kαρσάνες».
ναπτυχθεί απ τα παλιά χρνια, μια Δεύτερο ατύχημα της ζωηρής Mαρίας. για τη ζωή. Γρήγορα ξαναβρήκε το H Mαρία Σταύρακα συνεχίζει να κε-
αυτχθονη, εντελώς ξεχωριστή μορ- Aυτή τη φορά θα σπάσει και το αριστε- κουράγιο και με το μισοανάπηρο αρι- ντάει και να δίνει τις συμβουλές της
φή κεντητικής τέχνης, που οι ρίζες και ρ της χέρι. στερ χέρι αρχίζει να κεντάει, να φτιά- μέχρι τα βαθιά της γεράματα. Πέθανε
το ξέκινημά της χάνεται στα βάθη των Mετά το δεύτερο ατύχημα θα ’λεγε χνει αριστουργήματα. το 1948. Tο νομά της κοσμεί σήμερα
αιώνων. Aνύπαρκτες είναι οι πληρο- κανείς πως η ζωή της Mαρίας θα στα- Σχεδίαζε με το μυαλ της και κε- έναν απ τους δρμους του χωριού.
φορίες για το ξεκίνημα αυτής της αρι- ματούσε. Eξυπνη και πεισματάρα δεν ντούσε με το μοναδικ της χέρι πάνω Tο 1955, έφτασε στη Λευκάδα η Bασι-
σε φίνα λινά υφάσματα με την παλιά λική Πρνοια (μετέπειτα Eθνικς
«καρσάνικη» βελονιά και διάφορες Oργανισμς Πρνοιας). που ανέλαβε
παραλλαγές της. Eμπνέεται απ τη να δώσει νέα ώθηση στο λευκαδίτικο
φύση: λουλούδια, δέντρα, φύλλα α- κέντημα. H βοήθεια που προσέφερε
γκάθια, πουλιά στολίζουν τα κεντήμα- ήταν λιγοστή. Πλήρωνε τα αριστουρ-
τά της. H αρχιτεκτονική τους θαυμά- γήματα σε τιμές εξευτελιστικές.
σια, δημιουργήματα ψυχής, αριστουρ- Oμως, οι «Kαρσάνες» είχαν ανάγκη τα
γήματα λαϊκής τέχνης. λίγα χρήματα...
Γρήγορα θα αναδειχθεί ως η πρώτη
κεντήστρα του χωριού. H τέχνη της, Eνας άνδρας
τέχνη αυθεντική θα γίνει κτήμα λων
των γυναικών της Kαρυάς. Kοντά της Στενς συνεργάτης της Mαρίας
θα μάθουν την τέχνη οι νεαρές του Σταύρακα, στην προσπάθειά της για
χωριού που θα κεντούν σχεδν, λα τη διάδοση της κεντητικής, ήταν για
τα προικιά τους. H φήμη της Mαρίας χρνια ένας άντρας: ο μπαρμπα-Aργύ-
θα διαδοθεί σε ολκληρο το νησί. Tο ρης Σταύρακας, ο «κουτσς». Γεννή-
1915 η Zωή Bαλαωρίτη –νύφη του ποι- θηκε και αυτς στην Kαρυά το 1897
ητή– θα την συναντήσει. Mένει έκ- και στους Bαλκανικούς πολέμους
πληκτη για τα αριστουργήματά της. (1912-13) έχασε και τα δύο πδια του.
Mε τη βοήθεια της Z. Bαλαωρίτη θα ι- Eτσι, ταν επέστρεψε απ το μέτωπο,
δρυθεί στην Kαρυά σχολή Xειροτε- αποφάσισε να ασχοληθεί, χωρίς καμιά
χνίας με το νομα «Προδος». H σχο- ντροπή, με την κεντητική, μια δουλειά
λή θα αποτελέσει το πρώτο βήμα για που απ χιλιετηρίδες έχει καθιερωθεί
τη συστηματοποίηση, την εξέλιξη και σαν «καθαρά γυναικεία».
O Παναγιώτης Kατωπδης – η ψυχή του «καρσάνικου» παραδοσιακού κεντήμα- τη διάδοση της λευκαδίτικης κεντητι- Δεν έμαθε μνο την «καρσ-
τος μέσα στο μικρ εκθετήρι του με τα δεκάδες κεντήματα, αληθινά αριστουρ- κής. Tαυτχρονα θ’ αποτελέσει και έ- άνικη» βελονιά, αλλά την τελειοποίη-
γήματα τέχνης. να είδος επαγγέλματος για τις γυναί- σε. Tα κεντήματά του, σοι είχαν τη

AΦIEPΩMA
H Zωή I. Bαλαωρίτη –νύφη του ποιητή– ιδρύτρια της Σχολής Kεντημάτων Kαρυάς
(Λευκάδος) με το νομα «Προδος».
τύχη να τα δουν, θεωρούνται αληθινά ράκι και υπομονή, δουλεύουν με την

έργα τέχνης, με λεπτή, υπομονετική, «καρσάνικη» βελονιά τα διάφορα μο-
ανεπανάληπτη δουλειά. Ως τα βαθιά τίβα: «φελιά», την «κδέλα», την «κα-
γεράματά του –πέθανε το 1963– δίδα- φασωτή», τις «οκτώ μισοροδούλες»,
σκε στις κοπέλες του χωριού τα μυ- τον «ανεμμυλο», τα «πιτσιρουνά-
στικά του κεντήματος. κια», τη «ρδα την αγκαθωτή» κι ένα
σωρ άλλα. Tα λευκαδίτικα κεντίδια ε-
H κατάσταση σήμερα ξακολουθούν να έχουν χίλια παράξε-
να ονματα.
Tη δεκαετία του ’60 τα πράγματα Ψυχή του «καρσάνικου κεντήμα-
άρχισαν σιγά σιγά ν’ αλλάζουν γιατί, τος» εξακολουθεί να παραμένει ο Πα-
πολλές φορές, δεν αρκεί ούτε η διά- ναγιώτης Kατωπδης, με το μικρ εκ-
θεση, ούτε τα πιστεύω μας για να μην θετήριο στην πλατεία του χωριού.
ξεφύγουμε απ τα παραδοσιακά, γνώ- «Eίχα, μας λέει, την τύχη να ζήσω κο-
ριμα μονοπάτια μας. Aλλοι παράγο- ντά στον μπαρμπα-Aργύρη Σταύρακα
ντες δυναμικτεροι, η εξελικτική πο- και επηρεάστηκα απ την τέχνη του.
ρεία των γεγοντων, οικονομικές και Aσχολούμαι απ το 1957 με το κέντη-
κοινωνικές μεταστροφές, μας οδη- μα. Oμως, σήμερα λο και λιγτερες
γούν σε νέους δρμους, φέρνοντας γυναίκες ασχολούνται με το κέντημα
την αλλαγή των καταστάσεων. Tο απ έλλειψη κινήτρου. Oι αμοιβές δεν
«καρσάνικο» κέντημα αφ’ ενς θα πε- είναι δελεαστικές, ώστε οι νέες του
ριορισθεί αφού οι παλιές κεντρήστες χωριού να το κάνουν επάγγελμα. Mια
θα πεθαίνουν, αφ’ ετέρου θα περάσει λαϊκή τέχνη με θαυμαστή ιστορία κιν-
σε άλλες μορφές. Aπ ανάγκη ζωής δυνεύει να εξαφανισθεί αν δεν παρ-
θα μετατραπεί σε εμπορεύσιμο είδος. θούν απ τους αρμοδίους μέτρα. O
Ωστσο και σήμερα καμιά εικοσαριά EOMMEX πρέπει να χρηματοδοτεί
γυναίκες εξακολουθούν να κεντούν τους κατασκευαστές κεντημάτων, να
έργα τέχνης με τον παραδοσιακ τρ- περιοριστεί η εισαγωγή ξένων κεντη-
πο. Στις γειτονιές του χωριού οι γυ- μάτων, και τέλος να δημιουργηθεί ένα
ναίκες, συντροφιές συντροφιές, κου- μνιμο εκθεσιακ κέντρο στη Λευκά-
βεντιάζουν και κεντούν τα λινά υφά- δα. Eτσι, μπορεί, να σωθεί η παραδο-
σματα με τις μεταξωτές κλωστές πά- σιακή τέχνη του κεντήματος, μια τέ- Kρινοδάχτυλη και αιθέρια επάνω στο κέντημα κοσμεί το λιν ύφασμα και αναδει-
νω στα γνατα τους σύμφωνα με τον χνη που έζησε χάρη στις ανώνυμες κνύεται σε άριστο μαθηματικ με το μέτρημα της βελονιάς και των κμβων της
πατροπαράδοτο τρπο. Mε τέχνη, με- κεντήστρες του χωριού...». μεταξένιας κλωστής.

ΦΩTOΓPAΦIA
Bλέμματα ανωνύμων
Παρουσίαση της «Aγιορείτικης Φωτογραφίας» στη Διεθνή Eκθεση Θεσσαλονίκης
Aριστερά, αναπαράσταση «κλίματος καφενείου» σε φωτογραφικ εργαστήριο στις Kαρυές (γυάλινη πλάκα 12,00X16,10). Δεξιά, πορτρέτο (γυάλινη πλάκα 12,00X16.40).
Tου Bαγγέλη Xεκίμογλου ραγίζει και ανασυντίθεται μέσα στη

Διδάκτορος AΠΘ, διευθυντού του Πολιτιστικού
χρονική διάρκεια μιας γενικής αδια-
Kέντρου Bορ. Eλλάδος της Eθνικής Tράπεζας φορίας. Aσχολούμαστε με τις φωτο-
γραφίες που παγίδεψαν τον ιδιωτικ
AΣXOΛOYMAΣTE συνήθως με φωτο- μας χρνο, ταν αποζητούμε να ξε-
γραφίες που προέρχονται απ τον ι- φύγουμε απ το βάρος αυτού του
διωτικ μας κσμο, που παγιδεύουν χρνου. Ψηλαφούμε τον χαμένο φω-
τον ιδιωτικ μας χρνο, με κομμάτια τογραφικ χώρο, ιχνηλατώντας, -
χαρτί στα οποία ελλοχεύουν στιγμές πως και τσοι άλλοι πριν απ μας,
που θέλουμε, μάταια, να ξαναζήσου- τον χαμένο χρνο μας. Ψηλαφούμε
με ή να ξεχάσουμε. Aλμπουμ μετα- τα πρσωπα των φωτογραφιών ανα-
φέρονται απ γενιά σε γενιά, για να ζητώντας ανομολγητες διαστάσεις
πεταχθούν σε στιγμές γενναιτητας στον εαυτ μας.
απέναντι στο παρελθν ή για να χα- Aν αυτή είναι η υποκειμενική αξία
θούν σε κάποια μετακμιση. Oι προ- της φωτογραφίας, υπάρχει ωστσο
σωπικές φωτογραφίες προκαλούν ε- και η αντικειμενική της σημασία. Kά-
πικίνδυνα παιχνίδια ανάμεσα στη θε φωτογραφία είναι ένα χαρτονμι-
μνήμη και τη λήθη, τις παγιδεύουν, σμα που θα εξαργυρωθεί σε άλλη ε-
τις στρεβλώνουν, τις ποδηγετούν. ποχή, ένα μέσο μεταφοράς εικαστι-
Aλλά, λοι γνωρίζουμε πολύ καλά κών, ιστορικών και συναισθηματικών
τι, έπειτα απ δέκα ή είκοσι χρνια, στοιχείων, κατασκευασμένο για να
κανείς δεν θα θυμάται τους σημερι- αναζητήσει κάποτε τον αποδέκτη
νούς πλους περιστροφής μας, τα του. O φωτογράφος μπορεί να απο-
συστήματά μας της συγκίνησης, αυ- δειχθεί ένας δημιουργς, με το υλι-
τά για τα οποία μιλούμε τώρα. O ι- κ που του παρέχει το φωτογραφικ
διωτικς μας κσμος δεν απαθανατί- αντικείμενο, ή απλώς ένας τυχαίος
Zυθοποσία (γυάλινη πλάκα 18,00X13,00) ζεται: καταρρέει και ανοικοδομείται, παραχαράκτης. O αποδέκτης μπορεί

ΦΩTOΓPAΦIA
Eργάτες με τα παιδιά τους, τμήμα απ σπασμένη φωτογραφική πλάκα (γυάλινη πλάκα 20,00X17,80). Δεξιά, το κάπνισμα (γυάλινη πλάκα 9,00X11,80).
να γελαστεί, μπορεί και χι. Tο μήνυ-

μα ωστσο θα ταξιδέψει απ αιώνα
σε αιώνα. Aν αποδειχθεί δίχως αξία,
ττε το ταξίδι ήταν άσκοπο. Aν, -
μως, έχει περιεχμενο, ττε ανήκει
στο σπάνιο εκείνο είδος των στοιχεί-
ων που πράγματι μπορούν να συνδέ-
σουν δύο εποχές, πράγματι μπορούν
να αποκαταστήσουν την εντητα του
ιστορικού χρνου που κατακερματί-
ζεται στην ατομική, αλλά ενυπάρχει
στη συλλογική συνείδησή μας.
Eργαστήρια
Tα έργα των παλιών αγιορειτικών
φωτογραφικών εργαστηρίων είναι
μηνύματα που χτύπησαν πρσφατα
την πρτα μας και που ανήκουν σ’
αυτή την τελευταία κατηγορία. Xα-
μένες μέσα στη λήθη που ακολούθη-
σε τη διάλυση των τελευταίων φωτο-
γραφικών εργαστηρίων του Aθω,
θαμμένες κάτω απ πολλών χρνων
σκνη, σες απ τις γυάλινες φωτο-
γραφικές πλάκες διασώθηκαν έρχο-
νται τώρα στο φως. Συχνά σπασμέ-
νες, μα ικανές ακμη να προκαλέ-
σουν συγκίνηση.
Aπ τα μέσα του δέκατου ένατου
αιώνα λειτούργησαν στον Aθω φωτο-
γραφικά εργαστήρια, τα οποία ήταν Eργάτες με κοστούμι, ψαθάκι, ομπρέλα, κιάλια, αλυσίδα και κομπολι: λα σκηνοθετημένα για τη φωτογράφηση (γυάλινη
απ τα παλιτερα στην Eυρώπη. πλάκα 8,90X11,90). Δεξιά, περιηγητής (γυάλινη πλάκα 8,10X12,00).
Aγνωστο ακμη πώς, η φωτογραφική
τέχνη χι απλώς εμφανίστηκε αλλά μοναστικών και λαϊκών προσωπικο- να τον φωτογραφήσουν. Oταν ψηλα- χώρο, αποτελεί βεβαιτητα για το
και άνθησε στο Aγιον Oρος. Aναμφί- τήτων, έπειτα για την καταγραφή της φούμε σήμερα τις αγιορειτικές φω- έργο των μοναστηριών του Aθω.
βολα, στην άνθηση αυτή θα συνετέ- καθημερινής ζωής, πάνω απ τριά- τογραφίες, αισθανμαστε πως η φω-
λεσε και το πέρασμα προσωπικοτή- ντα φωτογραφικά εργαστήρια παρή- τογραφική τέχνη ήταν ένα δώρο του Aισθητική
των που η δραστηριτητά τους συν- γαγαν έργο, απ τα μέσα του δέκα- Θεού στον άνθρωπο, σε κάποια στιγ-
δέθηκε με τη φωτογραφική τέχνη (- του ένατου αιώνα έως τα μέσα του μή που ο άνθρωπος ένιωσε την ανά- Δεν είναι μνον η θεματική τους
πως ο Σεμπαστιάνοφ), αλλά το άνθος αιώνα μας. γκη να ασχοληθεί με το μυστήριο του πολλαπλτητα, ούτε μνον η ιστορι-
ήταν αυτοφυές. «Tι τις θέλετε αυτές τις φωτογρα- Aλλου, με την ταυττητα του δι- κή τους αξία. Δεν είναι απλώς τι πα-
Aρχικά για λατρευτικούς σκοπούς, φίες, αφού ο Θες μας φωτογραφίζει πλανού του, με τις εκφάνσεις του κ- ρέχουν πληροφορίες για τη λατρεία,
που αναμφισβήτητα είχαν να κάνουν συνέχεια και κάθε στιγμή και καμιά σμου μέσα στον οποίο ζει, με τις τις πανηγύρεις, τα πορτρέτα, τα κει-
με την αγιογραφία, αργτερα για την πλάκα Tου δεν καταστρέφεται;», α- σκιές των δημιουργημάτων του. Aν μήλια, τους ισχυρούς ή τους ανώνυ-
αποτύπωση σημαντικών επισκέψεων ναρωτήθηκε ένας γέροντας μοναχς αυτ ισχύει για λες τις φωτογρα- μους. Eίναι η μοναδική σε ποιτητα
και επετείων, για την απαθανάτιση ταν του ζήτησαν κάποτε την άδεια φίες που ξεπερνούν τον ιδιωτικ μας Συνέχεια στην 20ή σελίδα

ΦΩTOΓPAΦIA
Kαρυές 1896. Πζα σε φωτογραφικ εργαστήριο (γυάλινη πλάκα 8,90X11,90). Δεξιά, έμπορος ή επισκέπτης (γυάλινη πλάκα 13,10X18,00).
Συνέχεια απ την 19η σελίδα Πορτρέτο και τον δεύτερο κύκλο είναι θεματι-
και ευκρίνεια εικνα τους, ανέφικτη (γυάλινη πλά- κή. O πρώτος περιλάμβανε κυρίως
κα πορτρέτα μοναχών και σκηνές απ
συχνά και με τα τελειτερα σύγχρο-
8,20X11,90). Oι την καθημερινή ζωή στο Aγιο Oρος.
να τεχνικά μέσα. Eίναι η αισθητική φωτογραφίες
τους, το τεράστιο εικαστικ ενδιαφέ- O δεύτερος παρουσιάζει εντοντερα
της Aγιορείτι- το κοσμικ στοιχείο. Oι αγιορείτες
ρον τους. Γεμάτα λεπτομέρειες, που κης Φωτοθή-
ταν τις προσέξουμε νιώθουμε πα- φωτογράφοι, που δεν ήταν λοι κα-
κης δεν απο- λγεροι, στις περιοδείες τους έξω α-
ράξενα, πρσωπα που έζησαν πριν α- τελούν παγί-
π πενήντα ή εκατ χρνια μας κοι- π τον Aθω φωτογράφισαν εργάτες
δες για τη
τούν, σαν να εξετάζουν αυτά τον κά- μνήμη μας, και οικογένειες χωρικών. Aλλά και
τοχο της φωτογραφίας και χι το α- αλλά για τα στις Kαρυές απαθανάτισαν τους επι-
ντίθετο. Mοναχοί και λαϊκοί, είτε συναισθήματά σκέπτες και τους εργαζομένους στο
στυλιζαρισμένοι με περίτεχνες πζες μας. Tα βλέμ- Aγιο Oρος. Eτοιμάζεται ήδη ένα τρί-
μέσα στον πειστικ διάκοσμο των ερ- ματα αγνώ- το τεύχος στο οποίο θα παρουσια-
γαστηρίων με ρούχα που ολοφάνερα στων χωρικών στούν οι φωτογράφοι που δούλεψαν
φορέθηκαν για την περίσταση είτε μας εξετά- στις Kαρυές: ο Προκπιος, ο Eιρηναί-
πιο ελεύθερα, με λη την αίσθηση ζουν, τα βλέμ- ος, ο Σκαπέρδας, ο Bολκφ, ο Aλή
της καθημεριντητας, στο φως ενς ματα ανωνύ- Σαμή βέης και λοι εκείνοι για τους
μακεδονικού πρωινού, αποτελούν έ- μων μοναχών οποίους μέχρι σήμερα η έρευνα των
να εικαστικ υλικ που βάζει σε αμ- μας μετρούν. μοναχών της Aγιορειτικής Φωτοθή-
φιβολίες ποιον ώς τώρα πίστευε τι κης έχει δώσει καρπούς.
έχει καταγραφεί η ιστορία της ελλη- Oι φωτογραφίες της Aγιορείτικης
νικής φωτογραφίας. Φωτοθήκης δεν αποτελούν παγίδες
για τη μνήμη μας αλλά για τα συναι-
Iστορία δεύτερο τεύχος της σειράς Aγιορει- κού που διασώθηκε, μικρ κλάσμα
σθήματά μας. Tα βλέμματα άγνω-
στων χωρικών μας εξετάζουν, τα
τική Φωτογραφία) ως ασχολίαστης δυστυχώς μιας τεράστιας παραγω-
Eίναι ένα κομμάτι της ιστορίας βλέμματα ανώνυμων μοναχών μας
πηγής. Oι σεβάσμιες μορφές των γής. Tο Πολιτιστικ Kέντρο Bορ.
μας. Bουβ ακμη αλλά ζωνταν. H μετρούν. Mέσα στο υλικ αυτ δεν
φωτογραφιών είχαν τη δική τους Eλλάδος της Eθνικής Tράπεζας ανέ-
ταύτιση, ο επιστημονικς σχολια- χρονική δυναμική: φυλακισμένες τ- λαβε να παρουσιάσει, σε μια σειρά θα βρούμε τον ιδιωτικ μας χρνο.
σμς των φωτογραφιών που δημοσι- σο καιρ μέσα στις γυάλινες πλάκες, εκθέσεων και εκδσεων, το υλικ Θα βρούμε μως ένα κομμάτι απ
εύονται, ίσως να αργήσουν. Eίναι έρ- απαιτούσαν να περάσουν το μήνυμά της Aγιορείτικης Φωτοθήκης. τον εαυτ μας, κρυμμένο καλά, κάτω
γο διεπιστημονικ, απαιτεί κοινή τους στον σημεριν μας κσμο. απ τη φωτογραφική επιτηδειτητα
προσπάθεια και ενδιαφέρον απ επι- Tο Σεπτέμβριο παρουσιάζεται στη μεγάλων τεχνιτών, άγνωστο και για
στήμονες των πιο διαφορετικών ειδι- Θεσσαλονίκη ο δεύτερος κύκλος της μας τους ίδιους, μας βοηθά να ξεπε-
κοτήτων. H Eθνική Tράπεζα και η
Φωτοθήκη «Aγιορείτικης Φωτογραφίας». O ράσουμε για λίγο την ιδιωτική μας ο-
Aγιορειτική Φωτοθήκη, οι εκδτες H Aγιορείτικη Φωτοθήκη λειτουρ- πρώτος κύκλος ήδη έχει παρουσια- πτική και να κοιτάξουμε, μαζί με τα
του υλικού, προτίμησαν να προχωρή- γεί στον Aθω με σκοπ τη συγκέ- στεί στη Θεσσαλονίκη, στο Hράκλειο πρσωπα των φωτογραφιών, σε ένα
σουν στην άμεση παρουσίαση των ντρωση, τη συντήρηση, τη μελέτη και και στην Oρμύλια Xαλκιδικής. σημείο του ορίζοντα που, μέχρι τώ-
φωτογραφιών (ήδη κυκλοφορεί το την προβολή του φωτογραφικού υλι- H διαφορά ανάμεσα στον πρώτο ρα, δεν ξέραμε πως υπήρχε.

KYKΛOΦOPHΣAN BIBΛIO
Edmund Wilson «H ιστορική
ερμηνεία της λογοτεχνίας»,
Ξένοι συγγραφείς
μετ. Σπύρος Hλιπουλος, εκδ-
σεις «Πλέθρον», Aθήνα, σ.σ.
127.
Tα κείμενα της έκδοσης αυτής
είναι πέντε απ τα πιο αντιπρο-
σωπευτικά του κριτικού του έρ-
γου –κείμενα για την καταγωγή,
την εξέλιξη και το μέλλον της ποί-
Eργα των Xέρνι Mί-
ησης, για την προσέγγιση της λο-
γοτεχνίας απ την «ιστορική» ά- λερ, Xέρμαν Mέλβιλ,
ποψη, για τη σχέση ανάμεσα στον
μαρξισμ και τη λογοτεχνία, για
τη σημασία των συχνά προοδευτι- Σιουσάκο Eντο, Φράν-
κών πολιτικών θέσεων του «αντι-
δραστικού» Φλομπέρ και για την
αμφιλογία στο έργο του Xένρι
σις Σκοτ Φιτζέραλντ...
Tζέιμς.
Stillman Drake «Γαλιλαίος», EPΓA των Xέρνι Mίλερ, Xέρμαν
μετ. Tάσος Kυπριανίδης, Πανε- Mέλβιλ, Σιουσάκο Eντο, Φράνσις
πιστημιακές Eκδσεις Kρήτης, Σκοτ Φιτζέραλντ... για διάβασμα
Aθήνα 1993, σ.σ. 148. στις ώρες του καλοκαιριού.
Διακεκριμένος μελετητής του Xένρι Mίλερ «Crazy Cock ή το
Γαλιλαίου, ο συγγραφέας προχω- τρελ πουλί», μετ. Aννυ Σπυρά-
ρεί μέχρι τέλους την υπθεση, πως κου, εκδσεις «Aλεξάνδρεια»,
η δίκη και η καταδίκη του Γαλι- Aθήνα 1993, σ.σ. 258.
λαίου μπροστά στην Iερά Eξέτα-
ση είχε σαν αιτία χι τι αψήφησε Nέα Yρκη 1927: O άγνωστος ακ-
την Eκκλησία αλλά τι επέσυρε μη Xένρι Mίλερ πασχίζει να γράψει
την έχθρα των συγχρνων του φι- το δεύτερο βιβλίο του, τον μελλοντικ
λοσφων. «Mολώχ». Για να συντηρήσει το σπι- προφητικ για την κακτυχη ζωή ζει υποκριτικές, ο Σάμιουελ Mπάτλερ
τικ τους, η γυναίκα του Tζουν, σα- στην οποία ολκληρη η κοινωνία είχε (1835-1902), δημιουργεί τη δική του
Γιώργος Παπαδημητρίου «O γηνευτική καλλονή, εργάζεται στα
Kανονισμς της Bουλής και ο οδηγηθεί πριν απ την κατάρρευσή ουτοπία, την Eρεβον. Eίναι μια σατι-
μπαρ και απομυζά χρήματα απ τους της. Mε την πρώτη εμφάνισή του στο ρική νουβέλα, απάντησή του στις α-
Kανονισμς του Eυρωπαϊκού
πολυάριθμους θαυμαστές της. Eκεί αμερικανικ μυθιστρημα, ο Φιτζέ- ντιλήψεις του καιρού του.
Kοινοβουλίου», εκδσεις «Aντ.
N. Σάκκουλα», Aθήνα - Kομοτη- θα συναντήσει και την εκκεντρική ραλντ και η γυναίκα του Zέλντα γίνο-
νή 1993, σ.σ. 273. Tζιν με την οποία σύντομα θα συνδε- νται ο στρβιλος της δεκαετίας του Alfred Cubin «H άλλη πλευρά»,
θεί ερωτικά. ’20, της τζαζ εποχής πως ονομάστη- μετ. Kώστας Kουντούρης, εκδ-
Στον τμο περιλαμβάνονται ο
Aυτοβιογραφικ μυθιστρημα με κε, η οποία τελείωσε μέσα στην κρύα σεις «Mέδουσα», Aθήνα 1993, σ.σ.
Kανονισμς της Bουλής, πως ι-
σχύει μετά την τελευταία τροπο- παραλλαγμένα τα ονματα, το αυγή της οικονομικής κρίσης του ’29. 305.
ποίηση της 19ης Mαρτίου 1993 «Crazy Cock» αποτελεί τη σκληρή πε- «H άλλη πλευρά» είναι το μοναδικ
καθώς και ο Kανονισμς του Eυ- ριγραφή μιας αδύνατης συμβίωσης Gelln Nanim «Zηνοβία», μετ. Bί- μυθιστρημα του Bοημού ζωγράφου
ρωπαϊκού Kοινοβουλίου. Mε τον στο σπίτι που εγκαταστάθηκε το α- κτωρ Jbevobirs, εκδσεις «Φορ- και εικονογράφου Aλφρεντ Kούμπιν.
τρπο αυτ γίνεται καλύτερα κα- νορθδοξο τρίο. μά», Aθήνα 1992, σ.σ. 256. Πρκειται για ένα συναρπαστικ, φα-
τανοητή η κοινοβουλευτική «- Eίναι ένα «χρονικ» του ρουμανι- νταστικ, περιπετειώδες αφήγημα
σμωση» που συντελείται αθρυβα Xέρμαν Mέλβιλ «Mπενίτο Σερέ-
κού υπερρεαλιστικού κινήματος και που προαναγγέλλει τα έργα του Kάφ-
μεταξύ της εθνικής αντιπροσω- νο», μετ. Nίκος Bαρδίκας, εκδ-
των μεταγενέστερων χρνων, που τα κα και εκπλήσσει με την προφητική
πείας και της αντιπροσωπείας των σεις «Στοχαστής», Aθήνα 1993,
γεγοντα, τα βιώματα και τα πρσω- του διορατικτητα.
ευρωπαϊκών λαών στο πλαίσιο σ.σ. 138.
πα «μεταφράζονται» στην ποιητική
της διαδικασίας της ευρωπαϊκής Mέσα απ τις κλασικές ιστορίες του γλώσσα του ονείρου. Eίναι επίσης το Aρτουρ Σνίτσλερ «Παιχνίδι τα
ενοποίησης. Στην εισαγωγή που ο μεγάλος Aμερικανς Xέρμαν Mέλ- χαράματα», μετ. Γιώργος Δεπά-
«χρονικ» ενς μεγάλου έρωτα ή μάλ-
προτάσσεται, επισημαίνονται επί- βιλ μας οδηγεί πως και μέσα απ τον στας, εκδσεις «Oλκς», Aθήνα
σης ορισμένα βασικά ζητήματα λον του έρωτα του μοναδικού, «τρε-
«Mμπι Nτικ» στο αιώνιο πρβλημα λού», απλυτου, επαναστατικού, - 1993, σ.σ. 150.
των κοινοβουλευτικών πραγμά- της αναπφευκτης σύγκρουσης του πως τον ήθελαν οι σουρρεαλιστές. Eνα ολονύχτιο χαρτοπαίγνιο έχει
καλού με το κακ και αποδεικνύει τι απροσδκητη εξέλιξη καθώς μετα-
είναι στις νουβέλες του εξίσου αρι- Adolfo Bioy Casares «H εφεύρε- τρέπεται σε παιχνίδι συναισθημάτων,
στοτέχνης πως και στο μυθιστρημά ση του Mορέλ», μετ. Παναγιώτης για να καταλήξει στο ριψοκίνδυνο
του. Eυαγγελίδης, εκδσεις «Aγρα», παιχνίδι του έρωτα με μια γυναίκα.
Aθήνα 1993, γ’ ανατύπωση, σ.σ. Tώρα μοναδικς παίκτης είναι το πε-
Σιουσάκο Eντο «Σιωπή», μετ. 154. πρωμένο.
Mαίρη Kιτσικοπούλου, εκδσεις
«O Kασάρες ξεδιπλώνει, γράφει ο Mε παρατηρητικτητα και οξυδέρ-
«Kαστανιώτη», Aθήνα 1993, σ.σ.
Mπρχες, μια Oδύσσεια θαυμάτων κεια καταπληκτική ο συγγραφέας πε-
249.
που δεν μοιάζει να επιδέχονται άλλο ριγράφει το παιχνίδι αυτ του ήρωα
Θέμα του μυθιστορήματος είναι η κλειδί απ’ την παραίσθηση ή το σύμ- με τη μοίρα του.
προσπάθεια των ξένων ιεραποστ- βολο και τα αποκρυπτογραφεί πλή-
λων να προσηλυτίσουν στο χριστιανι- ρως με τη μεσολάβηση ενς και μνο Robertson Davies «Eκπτωτοι άγ-
σμ την Iαπωνία του 17ου αιώνα πα- φανταστικού αλλά χι υπερφυσικού γελοι», μετ. Kώστας Θεολγου,
ρά την απηνή δίωξη των αρχών. αξιώματος. Eχω συζητήσει με το συγ- εκδσεις «Kριτική», Aθήνα 1993,
Yστερα απ φρικτά βασανιστήρια, γραφέα τις λεπτομέρειες της πλοκής σ.σ. 399.
οι ιεραπστολοι υποχωρούν ηττημέ- του, την έχω ξαναδιαβάσει. Δεν μου Στο κολέγιο του Aγίου Iωάννη και
νοι. «Oχι απ τον άνθρωπο», υπαινίσ- φαίνεται ανακρίβεια ή υπερβολή να του Aγίου Πνεύματος, η ζωή διατα-
των στη χώρα μας, με τις διαφαι- σεται ο Eντο, αλλά απ «το βάλτο τη χαρακτηρίσω τέλεια». ράσσεται ξαφνικά και η μονοτονία
νμενες διεθνείς προεκτάσεις που είναι η Iαπωνία». των επιστημονικών επιδιώξεων δια-
τους. Tον τμο πλαισιώνουν τέ- Σάμιουελ Mπάτλερ «Eρεβον», κπτεται με την επιστροφή στα γοτθι-
λος, επιλογή ελληνγλωσσης βι- Francis Scott Fitzerald «Oμορ- μετ. Xρ. Παπαϊωάννου, εκδσεις κού ρυθμού κτίρια ενς μοχθηρού και
βλιογραφίας και θεματικά ευρε- φοι και καταραμένοι», μετ. Pένα «Aίολος» Aθήνα 1993, σ.σ. 265. μεγαλοφυούς ψευδοκαλγηρου, του
τήρια των Kανονισμών της Eλλη- Xατχούτ, εκδσεις «Γαβριηλίδης», Σθεναρς αντίπαλος των κοινωνι- Tζον Παρλαμπέιν, και τη θαυμαστή
νικής Bουλής. Aθήνα 1993, σ.σ. 470. κών και θρησκευτικών αντιλήψεων ανακάλυψη χενς άγνωστου χειρο-
Bιβλίο σπαρακτικ και ταυτχρονα της εποχής του τις οποίες χαρακτηρί- γράφου του Pαμπελαί.

KPITIKH
ΔIΣKOI
Tης Γιώτας Συκκά
OI AΠAITHΣEIΣ της μδας επα-

νέφεραν στο προσκήνιο, για άλλη
μια φορά, τα τραγούδια του ελλη-
νικού κινηματογράφου. Kάνουν
την τέταρτη, την πέμπτη τους κα-
ριέρα, ποιος αλήθεια μπορεί να υ-
H τιμωρς θεοφάνεια
πολογίσει. Eίναι η πρώτη φορά -
μως, που δισκογραφικές εταιρίες,
«Bάκχες» του Eυριπίδη απ το «Aμφιθέατρο» στην Eπίδαυρο
μπαρ, νυχτερινά κέντρα και διαφ-
ρων άλλων ειδών μαγαζιά, εκμε- Tου Γιάννη Bαρβέρη
ταλλεύονται τσο πολύ τις καλές
στιγμές του ελληνικού σινεμά. Kι «Θυμήσου, αφέντη, αν σε βρουν δυστυχι-
αφού, εκδθηκαν ουκ ολίγες συλ- σμένες μέρες,
λογές με τους ίδιους τραγουδιστές τον Eυριπίδη που’ λεγε –και θ’ ανακουφι-
που φαίνεται να παρελαύνουν απ στείς–
δίσκο σε δίσκο, τώρα άρχισε η ανα- “κανείς στον κσμο δε μπορεί να είναι πά-
ζήτηση των ηθοποιών που δεν έ- ντα ευτυχής”,
χουν ταυτιστεί με τις σειρές του εί- και δες πως είσαι πια κι εσύ απ’ τους αν-
θρώπους ένας».
δους. Oπως στην περίπτωση της Φιλιππίδης
Mαίρης Xρονοπούλου για την ο- (περ. 300 π.X.), Φιλάδελφοι,
ποία εκδθηκε άλμπουμ που φέρει μετ. Σίμος Mενάρδος
το νομά της. O πρώτος μεγάλος
της δίσκος που περιλαμβάνει αυθε- OΣO κι αν δίκαια δυσανασχετούμε για
ντικές εκτελέσεις απ τον χώρο του την επαναληπτική παρουσίαση ορισμέ-
κινηματογράφου και του θεάτρου. νων τραγωδιών, σο κι αν πιστεύουμε
Tσο καιρ οι δισκογραφικές εται- τι το ποιο νέο κοίταγμά τους προϋ-
ρίες δεν είχαν σκεφτεί την περίπτω- ποθέτει χρνο και ωρίμανση προβλη-
σή της. Oταν μως, είδαν την επι- ματισμού, σο κι αν δεν είναι δυνατ ή
τυχία που έχει στη νεολαία το τρα- έστω πειστικ να συμβαίνει κάτι τέτοιο
γούδι των M. Πλέσσα - Γ. Δαλιανί- κάθε δύο-τρία χρνια, οι «Bάκχες» συ-
δη «Eίμαι γυναίκα του κεφιού» α- νιστούν εξαίρεση: έργο μυστηριακ και
π την ταινία «Mια κυρία στα ακραίο, έργο που φιλοξενεί το θαύμα
μπουζούκια», αλλά και δύο τρία α- και μνο μέσα στην αποδοχή του θαύ- Eπίδαυρος. H Aγαύη (Λήδα Tασοπούλου) με τον χορ των Bακχίδων, στις «Bάκ-
κμη, απ’ σα τραγουδούσε ττε ματος φιλοξενείται, έργο κομβικ για χες» του Eυριπίδη που παρουσίασε το «Aμφιθέατρο». (Σκίτσο της Eλλης Σολο-
με το γνωστ της μπρίο η Xρονο- τη συνείδηση της ανθρωπτητας, επι- μωνίδου - Mπαλάνου).
πούλου, έψαξαν και ανέσυραν απ φανειακά αντιφατικ και ουσιαστικά
το ντουλάπι τις καλύτερες μουσι- συναιρετικ των αντιφάσεών του, ορ- σε τη μεταφυσική «αταξία» στη φυσική τα ολισθηρά ερωτήματα των «Bακ-
θώνεται ως μέγα δοκιμαστήριο και κο- ευταξία της σαφήνειας και τον Xαρα- χών», η παράσταση κέρδισε τις ευτυ-
ρυφαία «επίσκεψη» για κάθε σκηνοθέ- λάμπους, που, ενώ ξεκίνησε με μια ρω- χέστερες στιγμές της, χι τσο στην α-
τη που θα το προσεγγίσει. Oσοι προ- μαλέα καταφατική χειρονομία, την εξέ- κουστική λαγαρτητα σο στην κίνηση
σπάθησαν να λύσουν τα σκανδαλώδη τρεψε σε εικονιστική τελετουργία (απ’ του Xορού (Eυαγγελάτος - Aλβανού).
αινίγματά του, οδηγήθηκαν σε φιλτι- τον τελευταίο περιμένουμε αναψηλά- Aκμη, στην ευρηματικτατη, φροϋδι-
μες πλην φιλολογικές απαντήσεις. φηση). κή σκηνή μετασκευής του Πενθέα και
Aπάντησή του φαίνεται πως είναι η συ- O Eυαγγελάτος, στα σκηνοθετικά ιδίως στη σκηνή μαγνητιζμενης καθο-
γκλήρωσή μας με το εν αινίγματι σκάν- του τριαντάχρονα, επανέρχεται στον δήγησής του προς τον Kιθαιρώνα απ
δαλο και η βίωσή του. ανυπτακτο τούτο βωμ και θύει. Φρο- τον Δινυσο, στην αφαιρετική επιλογή
νώ πως είναι σήμερα στην Eλλάδα ο σκηνικού και ενδυματολογικού περιρ-
H τιμωρς έλευση του διονυσιακού
κάτοχος της τεχνικής υπεροπλίας, της ρέοντος (Γ. Πάτσας), στα περιγραφικά
καθεστώτος σηματοδοτεί μεταφυσικά
φιλοσοφικής σφαιρικτητας αλλά και της ανθρώπινης έκστασης αλλά και
τους σκοτεινούς γάμους του Λγου και
της ποιητικής εμπνοής για το άθλημα των ψυχικών μεταστροφών, ευφάντα-
της ενστικτώδους Mέθης. O Eυριπί-
αυτ. Oχι πως για τις «Bάκχες» δεν υ- στα, ιδίως στους ελάσσονες τνους,
δης, περνώντας μέσα απ’ τους παρ-
κές της στιγμές της, στο ελληνικ πάρχει κάποιος δυνάμει εξίσου αρμ- μοτίβα (N. Kυπουργς) και στις ερμη-
ντες στις «Bάκχες» δασκάλους του,
σινεμά. Γιατί μην ξεχνάμε τι η M. διος – και καλδεχτος. O Eυαγγελάτος νευτικές δραστικτατες δύο αγγγελίες
τον Πρωταγρα, τον Πρδικο και τον
Xρονοπούλου ήταν απ τις λίγες η- μως έχει ενοικήσει πολλαπλές φάσεις (την μπρούτα βουκολική, του A. Aπαρ-
Aναξαγρα, μέσω μιας αποκαλυπτικής
θοποιούς που για τις ανάγκες των του τραγικού πεδίου. Oι «Bάκχες» που τιάν και την εντς της περιοχής του
σοφιστικής, διαβλέπει το πέρασμα σε
ταινιών, εμφανιζταν και σαν τρα- είδαμε, είναι μια οργανωμένη στάση, λαϊκού δέους, του K. Aθανασπουλου,
νέες πολιτισμικές εποχές. Eιρωνευ-
γουδίστρια. Στο δίσκο που εκδθη- χι μια έστω εμπεδωμένη περίσταση. αμφτερες μέσα στην επικράτεια του
μενος τον άτεγκτο ορθολογισμ, ο ο-
κε απ την «Λύρα» ερμηνεύει τρα- Kαι είναι η στάση, πως έλεγα, της συ- παραμυθιού. Στις ερευνητικές προτά-
ποίος, στο πρσωπο του περιούσιου
γούδια γνωστά των: M. Πλέσσα, Λ. γκλήρωσης με το εν αινίγματι σκάνδα- σεις της διδασκαλίας ως προς το ήθος
θύματος Πενθέα, «δαιμνων υπερφρο-
Παπαδπουλον, Γ. Δαλιανίδη, B. λο, μια αποδοχή της αδιατάρακτης των ρλων ανταποκρίθηκαν με τον διο-
νεί», εγκαθιστά τον διφυή χαρακτήρα
Tσιτσάνη, K. Kαπνίση, Γ. Mητσάκη κρυπτικτητας του μύθου. H σκηνοθε- νυσιαζμενο γεροντικ παλιμπαιδισμ
της ανθρώπινης φύσης, έλλογο και υ-
κ.α. σία του Eυαγγελάτου, με εμφανείς κά- ο Tειρεσίας και ύστερα ο τσακισμένος
πέρλογο, και τον παραδίδει ως πυξίδα
ποιες αναγωγές στο παράλληλο (πως Kάδμος (Xρ. Mπίρος και Aλ. Σταυρά-
O δίσκος με τραγούδια του Mι- μιας εν ιστορία πλέον εγκσμιας πο-
αρκετοί θέλουν να το βλέπουν) χριστο- κης), ο εξωστρεφής γητευτής Δινυ-
χάλη Σουγιούλ μως, δεν ανήκει ρείας. (Παραπέμπω, μάταια για εφημε-
λογικ θαύμα, διέπλευσε τις «Bάκχες» σος (Γ. Φέρτης), ο «υβριστής» Πενθεύς
σε αυτή την κατηγορία. Πρκειται ρίδα, σε πτυχές της τραγωδίας που
με το σέβας και την αφοπλισμένη τα- (Δ. Kαταλειφς, ο λιγτερο ευνοημέ-
για τη ζωντανή ηχογράφηση της δειλά έχω θίξει: 29-7-90, 8-9-91).
πειντητα μιας αναλυτικής διαδικα- νος απ τους γκους της επιδαύρειας
συναυλίας, που είχε δοθεί στο Eργο λοιπν καμπής που ζητάει υ- σίας, η οποία προσοικειώνει το μύθο χοάνης) και η εξ αρχής μέσα στην υπο-
«Παλλάς» (με τη Mικτή Xορωδία πεύθυνες και οριακές αποφάσεις, οι στον θεατή και του φωτίζει τις πράγ- συνείδητη επίγνωση της παιδοκτονίας
του Mαρκπουλου που διηύθυνε ο «Bάκχες», κατά την τελευταία εικοσα- ματι πολυπλκαμες πτυχές αυτού του της Aγαύη (Λ. Tασοπούλου).
Διονύσης Aποστολάτος. Στο πιάνο ετία εξέτασαν (κι ας νομίσαμε πως εξε- προκλητικού δράματος. Eνας ιδιτυ- H μεταφραστική κατάθεση (K. X. Mύ-
ο Παναγιώτης Mπαρμάτης), με τάστηκαν) σημαντικούς «πολιορκητές» πος, «μαγεμένος», οιστρηλατούμενος ρης), ργανον νέον για πολλαπλές
σκοπ να αναβιώνουν τα τραγού- τους: τον Eυαγγελάτο που τις περιέβα- θεθεν ψυχογραφικς ρεαλισμς ήταν χρήσεις και δεκτικ πλεινων προσεγ-
δια του Σουγιούλ, ο οποίος οροθέ- λε με έναν πολυσήμαντο ονειρικ χι- εκείνος που έδωσε στα καθ’ έκαστον γίσεων, με το συνδυαστικ πλούτο, το
τησε μια νέα εποχή στο ελληνικ τώνα, τον Kουν, που ενθρνισε ως κα- δρώμενα τα πρσημά τους, ώστε να σεβασμ στο μυθολογικ κύρος, τη
τραγούδι. H έκδοση (Portrait – ταλύτη των αντίρροπων μεγεθών έναν διαφανεί το τίμημα που πληρώνουν τ- ρυθμολογική επαγρύπνηση και την ά-
Sony), είναι φροντισμένη, με σημει- μανιακ Xορ, τον Σεβαστίκογλου, που σο οι θνητοί σο και οι μεταξύ τους κρα περιγραφική ενάργεια (π.χ. ακού-
ώματα, φωτογραφίες και λεπτομέ- επεδθη σε κριτική διαιτησία της πα- σχέσεις απ τη φωτοβλο –και τιμωρ– στε ή διαβάστε τη β’ αγγελία), επιβε-
ρειες, αλλά δεν είναι και το καλύ- ραφοράς τους αντί να παραδοθεί στην επιφάνεια του θεού. βαιώνει έμπρακτα στις χαλεπές μας
τερο που θα μπορούσε να γίνει για ίδια την παραφορά, τον Tερζπουλο, Mέσα σ’ αυτή τη λογική της «επο- μέρες την ισαιώνια εντητα και τον α-
το έργο του μουσικοσυνθέτη. που στοιχημάτισε στη μουσική της πα- χής» απ ένα μονοδιάστατο κλειδί που καταπνητο δυναμισμ του λειμώνος
ραφοράς, τον Θεοδοσιάδη, που θυσία- θα φιλοδοξούσε να απαντήσει σε λα της ελληνικής.

OINOΣ O AΓAΠHTOΣ ΓEYΣEIΣ
«O Λέων της Nεμέας»
Tου Δημήτρη Xατζηνικολάου
Mια φορά κι έναν καιρ, στη Nεμέα, το ορειν χωρι,

ζούσε ένας αμπελουργς, που ήταν και οινοποις καλς.
Eίχε δύο κρες κι έναν γιο, πού ’χε τελειώσει και το Xημικ,
και ήταν το δεξί του χέρι και στον οίνο και στ’ αμπέλι.
HTAN τίμιος άνθρωπος ο κυρ Θανάσης, και γι’ αυτ ο θες

του χάρισε έναν μεγάλο γραμμικ αμπελώνα, που καλλιερ-
γούσε απ τα χαράματα ώς το σούρουπο, με γνώση και πε-
ρισσή φροντίδα.
Oταν Eκείνος του έστελνε καλές χρονιές, ο κυρ Θανάσης
ψέλλιζε μ’ ευγνωμοσύνη «Δξα τω Θεώ», ενώ στις δυσκολίες
της παραγωγής έψαχνε ο ίδιος να βρει τι δεν έκανε σωστά,
και το χωράφι έδινε σταφύλια διαλογής...
Mέσα στο κτήμα είχε φυτέψει τις εκλεκττερες γηγενείς
και αρωματικές ποικιλίες σταφυλιών, χι μνον απ προσω-
πική διαίσθηση, αλλά ύστερα απ πολύχρονα πειράματα πά-
νω στους κλώνους εκείνους, που αναδεικνύουν τα γευστικά Tου Hλία Δελλγλου
τους προικιά, στα χώματα της περίφημης γης του Hρακλή.
Διάβαζε συνεχώς ο κυρ Θανάσης και ήταν ενήμερος για
τις ιδιαιτερτητες του μηχανισμού της φωτοσύνθεσης της α-
μπέλου, τη φυσιολογία της ωριμτητας, το σύστημα της
Mελιτζάνες αλά Pοσίνι
«στάγδην άρδευσης», και πώς πρέπει να αξιοποιείται στο α- Tης Mαρίας Xαραμή τέ. Oι τρούφες, η σάλτσα μαδέρα, το φoυαγκρά,
μπέλι, τις ασθένειες των σταφυλιών, τους πιο ανώδυνους η γαλοπούλα αποτελούσαν τα εδέσματα που
τρπους καταπολέμησής τους, αλλά και για τα πολλά μυστι- OPIΣMENEΣ τέχνες επενεργούν οργανικώς κατά προτιμούσε. «Aπψε θα πάρω ένα θεσπέσιο δεί-
κά της τέχνης της οινοποίσης. τρπον αμέσως αισθητ. H ποίηση λιγτερο. H πνο: γαλοπούλα γεμιστή. Θα είμαστε οι δύο μας.
Oμως, η κατ’ εξοχήν δημιουργική περίοδος, η ώρα των υ- μουσική κατ’ εξοχήν. Oρισμένες ράτσες μουσι- H γαλοπούλα κι εγώ» έγραφε σε μια κυρία. Kά-
ποσχέσεων και των ζυμώσεων, η πάλη και ο αγώνας του κα- κών - συνθετών με το έργο τους ασκούν μια ευ- ποιο βράδυ προσκάλεσε τους φίλους του να γευ-
λού με το κακ, των μυκήτων με τα βακτήρια, ήταν γι’ αυτν χάριστη φυσική διέγερση. Oι Γερμανοί λιγτερο. ματίσουν στην βίλα του στο Πασσύ. Στο μενού υ-
η μεγαλύτερη πρκληση. Δεν φοβταν διλου, γιατί έπαιζε Oι Iταλοί κατ’ εξοχήν. Kαημένοι μου ρεμβαστικοί πήρχε «ψάρι με σάλτσα γερμανική». Eκπληκτοι οι
τεύτονες, επιμελείς, υπομονετικοί, χαμένοι στα συνδαιτημνες του είδαν τα πιάτα τους να γεμί-
στα δάχτυλα τη βιοχημεία της εκχύλισης του χρώματος των
δάση σας και που αρκείσθε στο κάλλος των ήχων. ζουν μνον με σάλτσα. «Aν είναι σαν την μουσική
ερυθρών ποικιλιών, αλλά και τα προζυμωτικά φαινμενα, Eνώ οι ολθυμοι και οιστρήλατοι γειτνοι μας α-
τους αγγελιοφρους δηλαδή των αρωμάτωνστα λευκά στα- του Bάγκνερ. Πολύ ωραία σάλτσα δίχως μως
παιτούν μια ζωηρή μελωδία για να τραγουδή- ψάρι. Δίχως μελωδία» απήντησε ο καλαμπουρ-
φύλια. σουν. τζής μαέστρος.
Kανείς δεν πίστευε, στ’ αλήθεια, τι έφτιαχνε αρωματικά Bαδίζοντας χθες στις κατωφέρειες του Λυκα- O λιχούδης Rossini κατεχωρήθη στα γαστρο-
κρασιά απ Σαββατιαν, αλλά και γοητευτικές ισορροπίες βηττού ελαφριά, σα να πετούσα λιγάκι, Θεέ μου, νομικά λεξικά. Tον Nοέμβρη οι μαθητευμενοι
με Pοδίτες. σο για το Aγιωργίτικο, το αγαπημένο του στα- με την ψυχή διεσταλμένη απ’ τη γλυκύτητα του chef της σχολής Ritz Escoffier ετοίμασαν ένα με-
φύλι της Nεμέας, το μεταμρφωνε σαν ταχυδακτυλουγς, εί- δειλινού σφύριξα αυθορμήτως την ουβερτούρα γαλειώδες γεύμα για να τον γιορτάσουν οι Γάλ-
τε σε απίθανο nouveau, είτε σε πλούσιο ερυθρ, είτε ακμη με τα ταμπούρλα απ την Kλέφτρα Kίσσα. A! O λοι μελομανείς. Aς μην υστερήσουμε. Mε υπ-
και σε βελούδινο ταννικ, με στχο βέβαια την ολοκλήρωσή Pοσίνι, μάλιστα! Eνας παιχνιδιάρης. Kαι ένας με- κρουση της ολιγτερο γνωστές συνθέσεις του,
του σε λίγους μήνες, σε καινούργιο δρύινο βαρέλι, ανάλογα γάλος χωρατατζής. Tον Aύγουστο κορυφώθηκαν θα γευθούμε
με τις κλιματολογικές συνθήκες κάθε χρονιάς παραγωγής. στη γεννέτειρά του τα πανηγύρια για τους 2 αιώ-
νες απ τη γέννησή του. Aπ τη γωνίτσα μας, - Yλικά για 6-8 μερίδες
Aμπελοφιλσοφο τον λέγαν, γιατί ταν σου έπιανε κουβέ-
ντα για να σου εξηγήσει το γιατί και το πώς οινοποίησε έτσι μως, εμείς ας τιμήσουμε σήμερα τον ομορφά- 3 μεγάλες μελιτζάνες φλάσκες
ντρα και καλοφαγά δημιουργ του Kουρέα της 1 κκκινη πιπεριά Φλωρίνης
μια χρονιά σε σχέση με μια άλλη, ήταν δύσκολο να παρακο-
Σεβίλλης. 1 πράσινη πιπεριά
λουθήσεις τους γρήγορους ρυθμούς του, αν δεν ήσουν καλά Γεννήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 1792 κοντά
προπονημένος... 1 φρατζλα ψωμί χωριάτικο μαύρο 2-3 ημερών
στη θάλασσα, στο λιμανάκι του Pesaro, παπικ 4 σκελίδες σκρδου χωρίς την πράσινη ουρίτσα
Mια μέρα ήρθε στο οινοποιείο του ένας νεαρς φαντασμέ- ττε κρατίδιο, απ γονείς μουσικούς επίσης αλλά 4 κουταλιές σ. ελαιλαδο
νος, στο εξωτερικ προπονημένος, για να γίνει ειδικευμένος. τρίτης σειράς, φτωχούς μα έξω καρδιά πέρασε τα 0,20 lt λευκ ξηρ κρασί
Mη γνωρίζοντας την πείρα και τη γνώση του κυρ Θανάση, μικρά του χρνια στην ρουλτα των περιοδευ- θυμάρι
θέλησε ύστερα απ λίγο καιρ, ούτε λίγο ούτε πολύ, να του ντων θιάσων. Kαθώς η μουσική ευφυΐα εκδηλώ- 60 γρ. τριμμένη κεφαλογραβιέρα
δείξει και τα αμπέλια του, επιβεβαιώνοντας το ρηθέν υπ το νεται ενωρίς, στα 16 έγραψε τα πρώτα έργα του. 40 γρ. φουαγκρά
λαού «...Eλα παππού να σου δείξω τα αμπέλια σου». • Amicone del mio core, κείνο που ιδιαιτέρως αλάτι, φρεσκοτριμμένο πιπέρι.
Eκείνος, μως διακριτικς και εράσμιος, δεν είχε πει κου- αγαπώ στον πρσχαρο Joachino είναι η απλή, η
αυτονητη πρσβασή του στις απολαύσεις. Xω- Eκτέλεση
βέντα. Oταν αργτερα δοκιμάστηκαν τα κρασιά του στην
Aθήνα, ο ίδιος ο νεαρς διαπίστωσε τι είχαν ατυχήσει, για- ρίς τύψεις, με φυσικτητα, με φαιδρή αλυπία ε- Kβουμε στη μέση τις μελιτζάνες. Tις ψήνουμε
τί είχαν παραμείνει πολύ καιρ εμφιαλωμένα σε κάποιο ψυ- στιάζει το ιλαρ του βλέμμα στην κωμική πλευρά στα κάρβουνα ή στο grill μαζί με τις πιπεριές και
γείο. Tι να κάνουμε, συμβαίνουν και αυτά. Πού να ήξερε - των πραγμάτων. Παραδίνεται στην τρυφή και το τις σκελίδες του σκρδου επί 15’ μέχρι να σκου-
μονοπάτι γίνεται βραχύ μέχρι του να προσαγο- ρήνει η επιδερμίδα τους.
μως ο κακομοίρης τι η μύτη του κυρ Θανάση (παρούσα στη
ρευθεί πάτρωνας των γαστρονμων. Tις κλείνουμε μέσα σε πλαστικά σακκουλάκια.
γευσιγνωσία) ήταν ικανή να ξεχωρίσει ακμη και τη ...μάρκα Kατά τη μακρά διαμονή του στο Παρίσι συνε- Oταν κρυώσουν αρκετά, ώστε να μπορούμε να
του ψυγείου. δέθη με τον Caréme, κορυφαίον μάγειρα του τις πιάσουμε τις βγάζουμε απ τα σακκουλάκια,
Πράγματι, αγαπητοί μου αναγνώστες, ο κυρ Θανάσης ο 18ου, ο οποίος εργαζταν στους Pτσιλδ. Θρυ- αφαιρούμετην επιδερμίδα και ρίχνουμε τη σάρκα
Παπαϊωάννου είναι σήμερα «ο λέων της αμπέλου», ένας φι- λείται πως τα περίφημα τουρνεντώ Rossini υ- μέσα στο blender.
λσοφος της ζωής, και ένας απλς άνθρωπος, που έχει και πήρξαν εφεύρεση του Caréme. Kατά μια άλλη εκ- Προσθέτουμε το κρασί, το θυμάρι, αλατοπιπε-
αυτς τις στενοχώριες του και τα παράπονά του. Eνα απ δοχή τα ενεπνεύσθη ο ίδιος ο μουσουργς και - ρώνουμε και πολτοποιούμε το μίγμα.
αυτά μού τ ’στειλε αποκλειστικά για να το συζητήσουμε μα- πως τα υπαγρευε στον υπηρέτη του, για να τι- Zεσταίνουμε το ελαιλαδο. Pίχνουμε το μίγμα,
ζί την επμενη Kυριακή. μωρήσει την αυθάδειά του τον διέταξε να στρέ- το κρασί και το τυρί. Aναμιγνύουμε. Ψήνουμε επί
Πσο χαίρομαι, στ’ αλήθεια, που στην Eλλάδα των κρα- ψει την πλάτη για να τον ραβδίσει. Eξ ου και 10’-12’ σε μέτρια φωτιά. Kβουμε το ψωμί σε φέ-
σιών, στη μεγάλη μας οικογένεια των οινοφίλων, έχουμε τέ- tourne le olos (γύρισε την πλάτη). Tέτοιος μερα- τες και ψήνουμε στη φρυγανιέρα ή στο grill. Aλεί-
τοιους γνήσιους, αξιοπρεπείς και σπάνιους ανθρώπους. κλής ήταν ο Rossini, που γέμιζε με φοναγηρά τα φουμε τις ζεστές φέτες ψωμιού με τη σάλτσα, τις
μακαρνια με μια ασημένια σύριγγα, ειδική πα- συναρμολογούμε πάλι σε φρατζλα.
Oσο για τον νεαρ που συνάντησα πριν απ μέρες στο ραγγελία. «Mα αν αυτς ο κύριος γνωρίζει απ Kβουμε το φουαγκρά σε κομματάκια και τα
γραφείο, δεν παρέλειψα να του υπενθυμίσω φιλικά το εξής: μουσική σο και απ ζυμαρικά, θα πρέπει να σκα- τοποθετούμε πάνω στη φρατζλα. Σερβίρουμε α-
«...Oταν φτερνίζεται ο κυρ Θανάσης στη Nεμέα, μπορεί και ρώνει ωραία τραγουδάκια», έλεγε ο μπακάλης μέσως. Mπορείτε να χρησιμοποιήσετε τον πουρέ
να κρυολογήσουμε εμείς οι οινολγοι...». του. Kαι ο συνθέτης θεωρούσε τι αυτή ήταν η μελιτζάνας συνοδεύοντας κρύο βραστ κρέας ή
κολοκευτικτερη φιλοφρνηση που δέχτηκε πο- φιλέτα σχάρας.

ΘEAMATA
KINHMATOΓPAΦOI ΦIΛIΠ (Nέα Σμύρνη, τηλ. 9335587)
Σημάδια απ κκκινο (περιπ. K-13)
ΣYNOIKIAKOI
0291-22.241)
Tελική ανάλυση (K-13)
ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ HΛIOYΠOΛHΣ
(Eθνικής Aντιστάσεως - Hλιούπολη, τηλ. 9919818)
Eπειδή οι ώρες προβολών μπορεί να διαφοροποιηθούν κατά μερικά λεπτά, προτιμήστε Tο βιβλίο της ζούγκλας (κιν. σχέδια K)
ANNA NTOP* (Πλατεία Γλυφάδας, τηλ. 8946617) ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ IΛION (AΣTEPI)
πρώτα να τηλεφωνείτε. Ωριμες φράουλες (περιπ. K-13) (Φιλοκτήτου και Nέστορος, Nέα Λισια τηλ. 2628391)
Oι κινηματογράφοι που έχουν * διαθέτουν Nτ0λμπι Στέρεο. AXIΛΛEION (Kαλαμάκι, έναντι παλαιού Pοντέο, τηλ. Tα καμώματα του Mπετβεν (κωμ. K)
9810515) ΔHM. KIN/ΦOΣ NOΣTAΛΓIA (N. Hράκλειο, τηλ.
Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) 2756894)
NEA ΠANAΘHNAIA (Tέρμα Mαυρομιχάλη, τηλ. ΠOΛENA (Aνω Πατήσια, τηλ. 2910695) O Δράκουλας (K-13)
KINHMATO°PAºOI A' ¶POBO§H™ ™YNEXOY™ 6425714)
§EITOYP°IA™ ME AIR CONDITION Mακρινς ορίζοντας (περιπ. K) ΔHM. KIN/ΦOΣ ΠETPOYΠOΛHΣ (Tηλ. 2650404)
Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) Oρλάντο (κοινων. K)
OAΣIΣ (Παγκράτι, τηλ. 7244015) ΠPOAΣTIΩN
AABOPA* (Tέρμα Iπποκράτους, τηλ. ΔHM. KIN/ΦOΣ XOΛAPΓOY (Tηλ. 6511758)
Tελική ανάλυση (ερωτικ θρίλερ A) 1492 Xριστφορος Kολμβος (ιστορ. περιπ. K)
6423271 - 6462253) OΠEPA AΣΣOΣ ONTEON (οδς Aκαδημίας 57, τηλ.
Eναρξη σε λίγες ημέρες AEΛΛΩ (Pαφήνα, τηλ. 22.117-23.420) KAΛOΣ ΓIAΛOΣ (Πρτος Pάφτη Tηλ. 0299-76244)
3622683) Eρρίκος ο E' (K) Eξολοθρευτής Nο 2 ημέρα κρίσης (περιπ. K-13)
Kρυστάλλινες νύχτες AIΓΛH (Σαρωνίδα, τηλ. 0291-54261-54941) KATEPINA (Xαϊδάρι)
ΠAΛAΣ (Παγκράτι, τηλ. 7515434) Tαράτσα Mπούμερανγκ (K)
A£HNA™ Xφα - Tζακ Nίκολσον (περιπ. K-13)
O σωματοφύλακας (περιπ.) Ωρες 8.30-10.45 μ.μ.
AKTH (Πλαζ Bουλιαγμένης, τηλ. 8961337) KATIA (Kαμένα Bούρλα, τηλ. 0235-22353)
A’ ΠPOBOΛHΣ ΠAΛΛAΔION (Kρέμου 120 - Kαλλιθέα, τηλ. 9513349) Oικογένεια Aνταμς (K) Mια ξένη ανάμεσά μας (K)
Παντρεμένα ζευγάρια (κοινων. K-13) AΛEΞ (Πρτο Pάφτη, τηλ. 0299-76034) KIN/ΦOΣ ΛEΣXH EΛEYΣINOΣ (Παραλία)
ABANA AΣΣOΣ-ONTEON* (Λ. Kηφισίας 234-Kολλέ- ΠΛAZA (Λεωφ. Kηφισίας Φλκα, τηλ. 6921667 - Mνος στο σπίτι 2 (κωμ. K) O ατίθασος (περιπ. A)
γιο, τηλ. 6715905) Xειμεριν 6917722) AΛIKH (Δροσιά, τηλ.2281563) KOPAΛI * (Σαρωνίδα, τηλ. 54097)
Πάνω κάτω και πλαγίως (K) Oι επισκέπτες (περιπ. K) Ωρες 8.45-11.00 μ.μ. Πράσινες τηγανητές ντομάτες (κοινων. K-13) Bασικ ένστικτο (A)
ABANA AΣΣOΣ-ONTEON* (Λ. Kηφισίας 234-Kολλέ- PIBIEPA (Bαλτετσίου 46 Eξάρχεια, τηλ. 3637716 - AΛOMA (Aργυρούπολη, τηλ. 9922397, 3211208) ΛAΓONHΣI (Λαγονήσι, τηλ. 0291-23911)
γιο, τηλ. 6715905) θεριν 3644827) Zήτημα τιμής (περιπ. K) Mοιραίο πάθος (ερωτικ A)
1492, Xριστφορος Kολμβος (ιστορ. περιπ.) Πράσινες τηγανητές ντομάτες (κοινων. K-13) AΛΣOΣ* (Δεκελείας 154, N. Φιλαδέλφεια, τηλ. MAΪAMI (Mάτι Tηλ. 0294-34372)
AEΛΛΩ (Πατησίων, 8214675) Θεριν ΣINE ΠAPI (Πλάκα, τηλ. 3222071 - 3248057) 2532003, 2513563) Πολύ σκληρς για να πεθάνει 2 (K)
O τελευταίος των Mοϊκανών (περιπ.) O θάνατος σου πάει πολύ (κωμωδ. K) Ωρες 8.50-11.10 Mνος στο σπίτι 2 (κωμ. K) MAPΓAPITA (Xαλάνδρι, 6012719)
AΘHNAIA (Xάρητος 50 Kολωνάκι, τηλ. 7215717) μ.μ. AMAPYΛΛIΣ (Aγ. Παρασκευή, τηλ. 6396315) O παίχτης (K)
Aρωμα γυναίκας (K) Aλ Πατσίνο ΣINE TAPATΣA* (Mαντζαγριωτάκη 76 Kαλλιθέα Παιχνίδια ολέθρου (περιπ. K) MAPIANA (Παραλία Kαλάμου, 0295-81277)
AΘHNAION (Tέρμα Aμπελοκήπων, τηλ. 7782122) τηλ. 93.73.150-9) AMIKO (Xαλάνδρι, τηλ. 6815532) Στραβοί πιλτοι σε F-16 (K)
Kρυστάλλινες νύχτες (ελληνικ) Bασικ ένστικτο (ερωτικ θρίλερ A) Eπιστροφή στο Xάουαρντς Eντ (K) Ωρες 8.30-11.00 μ.μ. MAPIEΛ (Πρτο Pάφτη, Tηλ. 0299-71335)
AIΓΛH (Zάππειο, τηλ. 3224104) ΣTEΛΛA ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Oδς ANNA (N. Eρυθραία, τηλ. 8072827) 1492 Xριστφορος Kολμβος (ιστορ. περιπ. K)
1492, Xριστφορος Kολμβος (ιστορ. περιπ.) Tενέδου - Φωκίωνος Nέγρη, τηλ. 8674260) Παιχνίδια ολέθρου (περιπ. K) MAPIΛENA (Aιγύπτου 123, Tερψιθέα - Aνω Γλυφά-
AΛEΞANΔPA (Kαλλιθέα Tηλ. 9560306) Tο χάος (A) Ωρα 9.15 μ.μ. ANOIΞIΣ (Eυριπίδου 19 N. Hράκλειο τηλ. 2833345) δα, τηλ. 9612229)
Tο μετέωρο βήμα του πελαργού TITANIA* (Πανεπ.-Θεμιστ. 3611147) Aστερίξ - Θέλμα και Λουίζ Πάνω κάτω και πλαγίως (ελληνικ K-13)
AΛEΞANΔPA (Πατησίων O.T.E. Tηλ. 8219298 - Kλειστ λγω ριζικής ανακαίνισης ANTZEΛA (Λούτσα, τηλ. 0294 - 24030) MΠOMΠONIEPA* (Kηφισιά, τηλ. 8019687)
8832666) TPIANON (Πατησ.-Kοδρ/νος, 8215469) Oι ήρωες του τελευταίου δάσους (K) O σωματοφύλακας (περιπ.)
Oι επισκέπτες (περιπ. K) Ωρες 8.45-11.00 μ.μ. O Batman επιστρέφει (K) Oι λευκοί δεν μπορούν να πηδήξουν (K) NINET (Aνάβυσσος, τηλ. 0291-36037)
AΛEΞANΔPOΣ (Παπάγου, τηλ. 6545900) TPOΠIKAΛ AΣΣOΣ-ONTEON* (Kαλλιθέα, τηλ. APΓYPOYΠOΛIΣ (Tηλ. 9620010) Kάθε μέρα αλλαγή προγράμματος. Ωρες 8.30-10.30
Blade Runner (περιπ.) 95.94.422) Θεριν Mοιραίο πάθος (ερωτικ A) μ.μ.
AΛΦA (Πλατεία Kολιάτσου, τηλ. 2029401) Aρωμα γυναίκας (K) Aλ Πατσίνο APHΣ (Λούτσα Tηλ. 0294-84101) ΠAΛΛAΣ (Eλευσίνα, τηλ. 5546990)
Zήτημα τιμής (περιπ. K) TPOΠIKAΛ AΣΣOΣ-ONTEON (Tηλ. 9594422) Xειμε- Zήτημα τιμής (περιπ. K) O Batman επιστρέφει (K)
AΛΦABIΛ* (Tέρμα Mαυρομ., τηλ. 6460521) ριν APHΣ (Παραλία Mαρκοπούλου Ωρωπού Tηλ. 0295- ΠΛANHTHΣ (Aνω Bούλα, τηλ. 8991502)
O αληθινς φασισμς Tου Pομ (K) Πάνω κάτω και πλαγίως (K) 32595) Eπιστροφή στο Xάουαρντς Eντ (K)
AMOPE (Πριγκιπονήσων 10, Πολύγωνο, τηλ. ΦΛEPY (Oπισθεν IKA Zωγράφου, τηλ. 7710500) Oι τελευταίες μέρες της Eδέμ (K) ΠOPTO PAΦTH (Tηλ. 73479)
6462519) O τελευταίος των Mοϊκανών (περιπ.) APTEMIΣ (Bαβρώνα, τηλ. 88605) Oι ασυγχώρητοι (περιπ.)
Tο παιχνίδι των λυγμών (κοινων. A) ΦΛEPY (Kαλλιθέα, τηλ. 9585247) O μπαμπάς μου ο ήρωας (κωμωδ. K) PIA (Bάρκιζα , τηλ. 8970844)
AMYNTAΣ (Πλατεία Yμηττού, τηλ. 7668500) Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) AΣTPON (Λούτσα Tηλ. 0294-82249) O Δράκουλας
Παιχνίδια ολέθρου (περιπ. K) Mνος στο σπίτι 2 (κωμ. K) PIA (Mάτι, τηλ. 0294/34778)
ANEΣIΣ* (Tέρμα Aμπελοκήπων Tηλ. 7782316 - HMIKENTPIKOI AYPA (Λούτσα Tηλ. 0294-83524) Tζέννιφερ 8 (A)
7785449) θεριν Kάπταιν Xουκ (περιπ. K). PIO (Γλυφάδα, 9628758)
Oι αθρυβοι (περιπ. K) AΛEKA (Zωγράφου, τηλ. 7773608) AΦPOΔITH (Eλληνικ, τηλ. 9619044) Oι αθρυβοι (περιπ. K)
AΠOΛΛΩN (Oδς Σταδίου, τηλ. 3236811) O θάνατος σου πάει πολύ (κωμωδ. K) O σωματοφύλακας (περιπ.) ΣIΣΣY (N. Mάκρη, τηλ. 91.811)
Oι επισκέπτες (περιπ. K) Ωρες 8.10-10.20 μ.μ. AΛΣOΣ N. ΣMYPNHΣ ΔHM. KIN/ΦOΣ (Tηλ. 9336933) AXAPNIΣ (Mενίδι, τηλ. 2469970) O θάνατος σου πάει πολύ (K)
APKAΔIA* (Nέα Eλβετία, τηλ. 7661166) Tο ακρωτήρι του φβου (περιπ. A) Oι Kένταυροι πετούν ψηλά (περιπ. K) TPIANON (Σαρωνίδα Tηλ. 0291-54931)
O τελευταίος των Mοϊκανών (περιπ.) ANEMΩNH (Περιστέρι, 5713077) BAPKIZA (τηλ. 8973926) Mνος στο σπίτι 1 (K)
AΣTEPIA AΣΣOΣ ONTEON (Kηφισίας 334, τηλ. Tσάινα Tάουν (περιπ. K-13) Σε κατάσταση πολιορκίας (K) TYMBOΣ (Παραλία Mαραθώνα Tηλ. 55.604 - 55.603)
8015152) ZAΪPA (Γαλάτσι, τηλ. 2931526) BIOΛETTA (Aνω Bούλα, τηλ. 8956719) Γρήγορος σαν τη φωτιά (K)
Πάνω κάτω και πλαγίως (K) Mνος στο σπίτι 2 (κωμ. K) Tο παιχνίδι των λυγμών (κοινων. A) ΦIΛOΘEH* (Φιλοθέη, Tηλ. 6833398 - 6844708)
ATTENE (Λευκωσίας 41 πλ. Aμερικής, 8676871) MAPINA (Πλησίον Γυμνασίου Tαύρου, τηλ. 3470012) BΛAΣTOΣ (Aγ. Aπστολοι παραλία Kαλάμου Tηλ. Σημάδια απ κκκινο (περιπ. K-13)
Φράνκυ και Tζώννυ (K) Aλ Πατσίνο Mνος στο σπίτι 2 (κωμ. K) 0295-82765) ΦΛΩPIΔA (Zούμπερι, Tηλ. 0294-96923)
BOΞ (Θεμιστοκλέους 82 Eξάρχεια, τηλ. 3301020 - ΣΠOPTIΓK (N. Σμύρνη, τηλ. 9333820) Eνοχος χωρίς αποδείξεις (K) Hρωας κατά λάθος (K) Ωρες 8.30-11.00 μ.μ.
3301014) 1492 Xριστφορος Kολμβος (ιστορ. περιπ. K) ΓAΛAZIA AKTH (Aγιος Δημήτριος - Λαγονήσι Tηλ. ΨYXIKO* (Στάση Φάρου, τηλ. 6476437)
Nτλτσε Bίτα Tου Φελίνι (A) Aρωμα γυναίκας (K) Aλ Πατσίνο
ΔEΞAMENH REFRESH (Πλατεία Δεξαμενής, Kολω-
νάκι, τηλ. 3623942, 3602363)
Σημάδια απ κκκινο (περιπ. K-13)
ΔIONYΣIA (Λεωφ. Συγγρού 286, στροφή N. Σμύρ-
ΘEATPA ¶EIPAIA
A' ΠPOBOΛHΣ
νης, τηλ. 9515514 - 3221983)
O τελευταίος των Mοϊκανών (περιπ.) Ωρες 8.45-11.10
AΘHNAION (Πατησίων 55, Mουσείο, τηλ. 82.14.000, 82.33.048). Mπέρτολντ Mπρεχτ - Kουρτ Bάιλ «H ANEΣIΣ ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Eυαγγε-
μ.μ. Oπερα της Πεντάρας» (σκην. Zυλ Nτασσέν). K. Kαζάκος, Λ. Λαζπουλος, Π. Zούνη, K. Kαραμπέτη. λίστρια, τηλ. 4119629)
EKPAN (Tέρμα Zωοδχου Πηγής, τηλ. 6461895) AIΘPIO ΔHMAPXEIOY KHΦIΣIAΣ (Διονύσου και Mυρσίνης, τηλ. 80.82.184-8). Nικ. Λάσκαρη «Mαλλιά Blade Runner (περιπ.)
Aρωμα γυναίκας (K) Aλ Πατσίνο Kουβάρια». Σκην.: Γ. Nικολαΐδης (έως 29/8). AΠOΛΛΩN (Πασαλιμάνι, τηλ. 4297502)
EΛENA (Στάση Oύλεν Iλίσια), τηλ. 7789120- AΛEΞANΔPOΣ - πρώην MΠOYPNEΛΛH (Aλεξάνδρας 22, τηλ. 82.25.310). K. Παπαπέτρου «Aγαπάς τη γε- Πάνω κάτω και πλαγίως (ελληνικ K-13)
7753303) λάδα.. Aπδειξη!». Στ. Ψάλτης, Δ. Πιατάς. ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ MEΛINA (Σω-
Eπιστροφή στο Xάουαρντς Eντ (K) κράτους 65 - Δραπετσώνα, τηλ. 4625249)
AΛΣOΣ (Πεδίον του Aρεως, είσοδος απ Eυελπίδων, τηλ. 82.12.271, 88.15.700). X. Kλυνν, Γ. Kακουλίδη, Tο παιχνίδι των λυγμών (κοινων. A)
EΛΛHNIΣ (Tέρμα Aμπελοκήπων, τηλ. 6464009)
O σωματοφύλακας (περιπ.) Λ. Mπέλλου, B. Mπαλαφούτη «Πίτσες Mπλε». Aννα Παναγιωτοπούλου, X. Kλυνν, Σ. Mουστάκας, Eλ. ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ MOΣXATOY
ZEΦYPOΣ (Tρώων 36, Θησείο, τηλ. 3462677) Γερασιμίδου, Π. Xαϊκάλης. (Hλεκτρικς Σταθμς, τηλ. 4816276)
Tο πάρτυ (κωμωδ. K) ANABPYTΩN (Kτήμα Συγγρού, στάση KAT, τηλ. 80.17.661). Δ. Mισιτζή «O Φιάκας». Kάπταιν Xουκ (περιπ. K)
HΛEKTPA* (Πατησίων 292, Aγ. Λουκάς, τηλ. ΔEΛΦINAPIO (δίπλα στο Στάδιο Eιρήνης και Φιλίας, τηλ. 41.26.340, 41.19.549). Eπιθεώρηση «Πακέτο ZEA (Πασαλιμάνι τηλ. 4521388)
2284185) Nτελρ... δα». Π. Kοντογιαννίδης, B. Tριφύλλη. Eναρξη σε λίγες μέρες
Bασικ ένστικτο (ερωτικ θρίλερ A) Ωρες 8.40-11.10 ΔOPAΣ ΣTPATOY (Λφος Φιλοπάππου, τηλ. 92.14.650, 32.44.395). Eλληνικοί χοροί. KAΣTEΛΛA (τηλ. 4173906)
μ.μ. Hρωας κατά λάθος (περιπ. K)
HPΩΔEIO (τηλ. 32.32.771). Iσπανικ Mπαλέτο. Aνθολογία Θαρθουέλα (Tρ., Tετ., Πέμ.), Kρατική Oρχή- KATEPINA ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Bύ-
ΘHΣEION (Aποστλου Παύλου 7, τηλ. 3470980-
3420864) στρα Θεσσαλονίκης - Kρατική Xορωδία της Aρμενίας (Παρ.). ρωνος - Xιλής Aγ. Eυθύμιος Kερατσίνι)
O σωματοφύλακας (περιπ.) Ωρες 8.45-11.05 μ.μ. ΘEATPO BPAXΩN - MEΛINA MEPKOYPH (Tαταούλων, Bύρωνας, τηλ. 76.66.953, 76.63.990). Συναυλία Lorenzo (κοινων.)
INTEAΛ (Oδς Πανεπιστημίου, τηλ. 3626720) Mανώλη Λιδάκη - Eλένης Tσαλιγοπούλου (Tετ.), ΔHΠEΘE Λάρισας: Eυριπίδη «Hλέκτρα» (Πέμ., Παρ.). KINHMATOΓPAΦIKH ΛEΣXH ΔHMOY NIKAIAΣ (Δη-
Aπέραντο γαλάζιο (K) Ωρες 8.00-10.30 μ.μ. KHΠOΘEATPO NIKAIAΣ (Πέτρου Pάλλη και Kύπρου, τηλ. 49.26.248-5221767). Σταμάτη Φιλιππούλη μοτικ κηποθέατρο Kύπρου και Προύσσης, τηλ.
ΛAOYPA (Nικηφορίδη 24 Nέο Παγκράτι, τηλ. «Kμματα και ξεροκμματα». Kώστας Tσάκωνας, Xλη Λιάσκου, Γιώργος Kάππης. 4926248)
7662060) ΛAMΠETH (Λ. Aλεξάνδρας 106, τηλ. 64.63.685). Λ. Στήβενς «Mαθήματα Γάμου». Kώστας Kαρράς, Mάρω Kάθε Tετάρτη και Πέμπτη ώρα 9.30 μ.μ.
Hρωας κατά λάθος (περιπ. K) ΣINE AKPOΠOΛ (Tαξιαρχών 44-Kορυδαλλς,
ΛIΛA (Nάξου 115, Aγ. Λουκάς, τηλ. 2016849) Σινέ
Kοντού. 4952232)
Tέχνης METPOΠOΛITAN (Λ. Aλεξάνδρας 16, τηλ. 82.23.333). N. Kαμπάνη - B. Mακρίδη «Eλα το βράδυ ...θα εί- Kαι οι θεοί τρελάθηκαν 2 (κωμωδ. K)
H δίκη Tου Γουέλς (K) μαι με μια φίλη σου!!!». B. Tσιβιλίκας, M. Bιδάλη. ΣINE ΠAPAΔEIΣOΣ (Zάππα 44 - Kορυδαλλς τηλ.
MAPOYΣI AΣΣOΣ ONTEON I (Tηλ. 8087094) MINΩA (Πατησίων 91, τηλ. 82.10.048). Eπιθεώρηση «Bλαμμένα Aχρηστα Mυαλά». Kώστας Xατζηχρή- 4960955)
Bayron μπαλάντα για ένα δαίμονα (K) στος, N. Γερασιμίδου. Hρωας κατά λάθος (περιπ. K)
METPOΠOΛ (Θήρας 18, Πλατεία Aμερικής, τηλ. ΠAPK: (Λεωφρος Aλεξάνδρας 36, τηλ. 82.17.369, 82.13.920) «Sweet Charity». Σμαρούλα Γιούλη, Xρή- ΣINEAK ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Πλα-
8672006) στος Πολίτης, Mαριάννα Tλη. τεία Δημαρχείου, τηλ. 4115354)
H Iουλιέτα των πνευμάτων Tου Φελίνι (A) Σημάδια απ κκκινο (περιπ. K-13)
MΠPONTΓOYAIH* (Πατησίων - Aγ. Mελετίου, τηλ. ΣMAPOYΛA (Eυελπίδων 11, τηλ. 88.33.145). Γ. Διαλεγμένου «Xάσαμε τη θεία... στοπ». Γ. Διαλεγμένος. ΦΩΣ (B' Mεραρχίας, τηλ. 4520982)
8620232) Θεριν ΦΛOPINTA (Πατησίων και Mετσβου 4, τηλ. 82.28.501).Nίκου Tσιφρου - Πωλ Bασιλειάδη «Eρωτευθεί- Eναρξη απ πρωίας δύο έργα Σε κατάσταση πολιορ-
Σημάδια απ κκκινο (περιπ. K-13) τε... παρακαλώ!» Γ. Παπαζήσης, I. Kαλέση. κίας - σεξ

ΘEMA
O ζωγράφος Λουί Mπρεά

H ζωή και το έργο του άγνωστου, έως σήμερα, Γάλλου καλλιτέχνη
TO EPΓO του Γάλλου ζωγράφου Λουί πδια του Xριστού, έχοντας δίπλα
Mπρεά είναι αφιερωμένο λο σε της, στ’ αριστερά, τον πιο αγαπημένο
θρησκευτικά θέματα. Για τη ζωή του μαθητή του Iησού, τον Iωάννη, ο ο-
καλλιτέχνη λίγα πράγματα είναι γνω- ποίος απεικονίζεται, σύμφωνα με την
στά. Γεννήθηκε στα μέσα του 15ου παράδοση, πιο νέος απ τους άλλους
αιώνα, πιθαντατα στη Nίκαια, και και χωρίς γένια. Παρατηρεί κανείς με
πέθανε γύρω στο 1523. H καλλιτεχνι- πση επιδεξιτητα έχει αποδώσει ο
κή του δραστηριτητα εκτείνεται σε ζωγράφος την έκφραση των προσώ-
μια αρκετά μακροχρνια περίοδο, πων που είναι λα πολύ εξατομικευ-
στην περιοχή μεταξύ της Tουλών και μένα. Tα γένια, τα μαλλιά είναι σχε-
της Γένοβας. H πορεία του ανιχνεύε- διασμένα με μεγάλη λεπττητα και
ται, τσο στα παράλια, σο και σε α- μαρτυρούν την ιδιαίτερη κλίση του
πομακρυσμένα ορεινά χωριά τη πε- Mπρεά στη φροντίδα της λεπτομέ-
ριοχής. Tα περισστερα έργα του ρειας, χαρακτηριστικ που, χωρίς
βρίσκονται ακμα στην αρχική τους άλλο, οφείλεται στην επίδραση των
θέση –εκκλησίες και μοναστήρια. Φλαμανδών ζωγράφων που έφτασε
Eλάχιστες πληροφορίες υπάρχουν στο Nτο κυρίως μέσα απ τα έργα
για τη νετητά του και την εκπαίδευ- Λομβαρδών καλλιτεχνών, ενώ στα
ση που πήρε. Γνωρίζουμε τι πέρασε ζεστά χρώματα, η χάρη των γραμ-
τα νεανικά του χρνια στη Nίκαια με μών, η αρμονία των σωματικών στά-
καλλιτεχνικ περιβάλλον έντονα ε- σεων, η εμφανής κλίση του ζωγρά-
πηρεασμένο απ τους ζωγράφους φου προς τη διακοσμητική τέχνη, εί-
Zαν Mιραγιέ και Zακ Nτουράντι. Eμει- ναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του
νε, επίσης, αρκετ καιρ στη Tαζιά, στυλ του Mπρεά.
στο μοναστήρι που μλις είχαν κτίσει
οι Δομηνικανοί. Συμμετρία
Aφησε εκεί το μεγαλύτερο μέρος H δομή του πίνακα, με τη διαίρεση
του έργου του και σίγουρα το ωραι- των σκηνών σε δύο τμήματα, είναι
τερο. Σ’ αυτ το μοναστήρι, σε επα- αρκετά αυστηρή και αρχαΐζουσα.
φή με καλλιτέχνες προερχμενους Στηρίζεται στην αρχή της συμμε-
απ τη Λομβαρδία, μπρεσε να τε- τρίας: ο κατακρυφος άξονας περνά-
λειοποιήσει την καλλιτεχνική του εκ- ει απ το κέντρο της εικνας, ανάμε-
παίδευση. σα στα χέρια του Iησού που κάνουν
μια χειρονομία ευλογίας. Oι δύο άγ-
Θεματολογία γελοι, ζωγραφισμένοι αριστερά και
δεξιά του Xριστού, βρίσκονται ακρι-
H θρησκευτική θεματολογία κυ- Λεπτομέρεια απ την «Aνάληψη του Xριστού», 17 Aυγούστου 1483. Tέμπερα σε βώς πάνω απ τις δύο ομάδες των α-
ριαρχεί στην τέχνη του Mπρεά. Oπως ξύλο ιτιάς. Iδιωτική συλλογή. ποστλων.
οι περισστεροι ζωγράφοι της περι-
δου αυτής στην περιοχή, δεν ασχο- που άνοιγαν οι ζωγράφοι της Aνα- του καθεδρικού ναού της Σαβοΐας Στον ορίζοντα, ο ζωγράφος απει-
λήθηκε ούτε με προσωπογραφίες γέννησης. και που το ζωγράφισε το 1495 για την κονίζει ένα τοπίο που φαίνεται ο λ-
ούτε με ιστορικά θέματα. Φιλοτεχνη- εκκλησία του Aγίου Iακώβου της π- γος του Γολγοθά, απ’ που ο Xριστς
Πριν απ δύο χρνια, ανακαλύφθη- υψώνεται προς τον ουραν. Aυτ το
μένα για την εικονογράφηση θρη- κε σε ιδιωτική συλλογή ένα έργο του λης Kιαμπρέρα. Ωστσο, το θέμα της
σκευτικών χώρων, τα έργα του στχο Aναλήψεως δεν εμφανίζεται στο έρ- άνοιγμα σε ένα χώρο που διακρίνε-
Mπρεά που είχε χαθεί για πάνω απ ται καθαρά μια τρίτη διάσταση, δεί-
έχουν την έκφραση της χριστιανικής έναν αιώνα. Mεταξύ των έργων του γο του, παρά μία και μοναδική φορά.
αφοσίωσης. O Iησούς απεικονίζεται ολκλη- χνει τι ο καλλιτέχνης γνώριζε τα
ζωγράφου, η «Aνάληψη του Xρι- πρσφατα επιτεύγματα των ζωγρά-
Eνώ στο ξεκίνημα της καριέρας στού» κατέχει πολύ σημαντική θέση ρος, πάνω απ τους αποστλους και
του φαίνεται στα έργα του η επιρροή την Παναγία, που έχουν το βλέμμα φων της Aναγέννησης. Ωστσο, η α-
γιατί ανήκει στα 16 ποσερείσματα να- ξιοποίηση εκ μέρους του των νέων ε-
των ζωγράφων της Προβηγκίας, το ών που είναι υπογεγραμμένα απ τον τους στραμμένο προς αυτν. Παρου-
στυλ του Mπρεά εξελίχθηκε μέσα σιάζεται περιβαλλμενος απ πλή- ρευνών είναι αρκετά περιορισμένη.
καλλιτέχνη. Eτσι, το χρυστ φντο που καλύπτει
στο κλίμα της γενοβέζικης ζωγραφι- θος χερουβείμ, τα οποία σχηματί-
Xρονολογικά, η «Aνάληψη» τοπο- το πάνω μέρος του πίνακα είναι φι-
κής. Tαξίδεψε επανειλημμένα στη ζουν ένα είδος στεφάνης γύρω του
θετείται στα 1483, πριν απ το πολύ- λοτεχνημένο με αρχαΐζοντα τρπο.
Γένοβα και οι επισκέψεις αυτές υ- που το «κρατούν» δύο άγγελοι. Tο
πτυχο τη Σαβοΐας και ύστερα απ την
πήρξαν σημαντικές για τη συνέχεια μοτίβο αυτ του Xριστού ανάμεσα Aυτή η ανάμιξη «παραδοσιακών»
«Πιετά» που βρίσκεται στη φραγκι-
του έργου του, γιατί συνεργάστηκε στα χερουβείμ είναι ένας τύπος α- λύσεων και καινοτομιών είναι ένα α-
σκανική εκκλησία του Σιμιέζ. Φιλοτε-
εκεί με καλλιτέχνες απ τη Λιγουρία πεικνισης πολύ παλις, που ανάγε- π τα κύρια χαρακτηριστικά του έρ-
χνήθηκε λίγο πριν απ την «Παναγία
και τη Λομβαρδία που επηρέασαν ται στη βυζαντινή εποχή και υπήρξε γου του Mπρεά. O εκλεκτικιστικς
του Eλέους» που είχε παραγγείλει ο
την τεχνική του. πολύ δημοφιλής στους ζωγράφους χαρακτήρας της ζωγραφικής του
ιερέας της δομηνικανής μονής της
Eνας αποφασιστικς παράγοντας Tαζιά, έργο που ο ζωγράφος τελείω- της ρωμανικής (νεολατινικής) περι- στην «Aνάληψη» είναι σαν μια σύνο-
ήταν η συνάντησή του με τον Λομ- σε τον Aπρίλιο του 1488. δου. ψη των ανάμικτων τάσεων στο έργο
βαρδ ζωγράφο Bιντσέντσο Φπα, Στο κάτω μέρος του πίνακα απει- του. Eκφράζει την ταυτχρονη πα-
στη Σαβοΐα, το 1490. O Mπρεά ζωγρά- H Aνάληψη κονίζονται οι δώδεκα απστολοι, σε ρουσία διαφορετικών ρευμάτων σε
φισε το δεξι ταμπλ ενς προσερεί- δύο ομάδες των έξι. Γονατιστοί, κοι- ένα καλλιτεχνικ περιβάλλον που
σματος που είχε παραγγείλει στον O Λουί Mπρεά είχε ασχοληθει επα- τάζουν προς το μέρος του Xριστού. εναλλάσσονταν τα πρτυπα, ενώ το
Λομβαρδ καλλιτέχνη ο Tζουλιάνο νειλημμένα με το θέμα της Kοιμήσε- H Παναγία, με τα χέρια σταυρωμένα γούστο συνδεταν ακμα με μια κω-
ντε λα Pβερε, ο μελλοντικς Πάπας ως της Θεοτκου. Tο πιο διάσημο α- στο στήθος σε μια κίνηση βαθιάς δικοποιημένη γλώσσα, προερχμενη
Iούλιος ο B’. H συνεργασία του με π τα έργα του μ’ αυτ το θέμα είναι θρησκευτικτητας, χαρακτηριστική απ τον Mεσαίωνα, που μως έκανε
τον Φππα επέτρεψε στον Mπρεά ν’ χωρίς αμφιβολία το προσέρεισμα του Mπρεά, στέκεται λίγο ψηλτερα τα πρώτα δειλά βήματα προς νέες
ανακαλύψει τους νέους δρμους που φυλάσσεται σήμερα στο μουσείο απ τους αποστλους, δεξιά απ τα κατευθύνσεις.

Οι Βαυαροί Στην Ελλάδα

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Οι Βαυαροί Στην Ελλάδα

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

A ΦIEPΩMA

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

Aριστερά,Bαμβέργη. Στη «νέα δια-

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 3

4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 5

6 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 7

8 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 9

H Aντιβασιλεία στην Eλλάδα

10 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 11

«Tώρα πάμε στην Eλλάδα»

Tης Mαρίας Xίλντεμπραντ κλωσαν τη βασιλική φρεγάτα ένα

12 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 13

14 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 15

16 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

τύχη να τα δουν, θεωρούνται αληθινά ράκι και υπομονή, δουλεύουν με την

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 17

Tου Bαγγέλη Xεκίμογλου ραγίζει και ανασυντίθεται μέσα στη

18 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

να γελαστεί, μπορεί και χι. Tο μήνυ-

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 19

20 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 21

OI AΠAITHΣEIΣ της μδας επα-

22 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

Mια φορά κι έναν καιρ , στη Nεμέα, το ορειν χωρι ,

HTAN τίμιος άνθρωπος ο κυρ Θανάσης, και γι’ αυτ ο θες

KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993 - H KAΘHMEPINH 23

24 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

O ζωγράφος Λουί Mπρεά

32 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 29 AYΓOYΣTOY 1993

You might also like

να γελαστεί, μπορεί και χι. Tο μήνυ-

OI AΠAITHΣEIΣ της μδας επα-

Mια φορά κι έναν καιρ, στη Nεμέα, το ορειν χωρι,

HTAN τίμιος άνθρωπος ο κυρ Θανάσης, και γι’ αυτ ο θες