4.3.

Khắc phục hiện tượng phương sai thay đổi và hiện tượng tự tương quan bằng
phương pháp bình phương tối thiểu tổng quát khả thi (FGLS):
Mô hình được sử dụng trong bảng dưới đây là mô hình Prais-Winsten để đánh giá mối
quan hệ giữa biến phụ thuộc fscore và các biến độc lập edcompensation, roa, size, boards,
achange và rev. Mô hình sử dụng phương pháp bình phương tối thiểu tổng quát (GLS) để
ước lượng các hệ số và có các hiệu chỉnh để khắc phục các vấn đề về phương sai thay đổi
và tự tương quan.
FSCOREi,t=β0+β1⋅ECi,t+β2⋅CONTROLSi,t+ε.
BẢNG 4…: Kết quả khắc phục hiện tượng phương sai thay đổi và hiện tượng tự
tương quan bằng phương pháp FGLS (Nguồn: Tính toán từ phần mềm Stata 16).

| Het-corrected
fscore | Coef. Std. Err. z P>|z| [95% Conf. Interval]
---------------+----------------------------------------------------------------
edcompensation
| -6.28E-11 2.47E-11 -2.54 0.011 -1.11E-10 -1.44E-11
roa | -0.76936 0.877875 -0.88 0.381 -2.48996 0.951248
size | 0.375469 0.135539 2.77 0.006 0.109818 0.641119
boards | 0.34356 0.410759 0.84 0.403 -0.46151 1.148633
achange | -0.45336 0.1704 -2.66 0.008 -0.78734 -0.11938
rev | -6.03E-14 4.21E-14 -1.43 0.152 -1.43E-13 2.22E-14
_cons | -2.80239 1.563324 -1.79 0.073 -5.86645 0.261672
---------------+----------------------------------------------------------------
rho | 0.276999

(1) Tác động của biến độc lập đến biến phụ thuộc :
Kết quả phân tích ở bảng trên cho ta thấy các biến độc lập có ảnh hưởng đến các khoản
bất thường trong kế toán lần lượt là: Tổng số tiền bồi thường cho giám đốc điều hành của
công ty (EDCOMPENSATION), tỉ lệ nhuận trên tài sản (ROA), Tổng tài sản của công ty
( SIZE), số lượng hội đồng quản trị của công ty (BOARDS), thay đổi trong tài chính của
công ty (ACHANGE), tổng doanh thu của công ty (REV). Để phân tích thứ tự các biến
độc lập tác động đến biến phụ thuộc trong mô hình trên, ta có thể sử dụng giá trị của các
hệ số hồi quy và khoảng tin cậy 95%. Trong mô hình trên, các biến độc lập được sắp xếp
theo thứ tự sau:
1. edcompensation: có hệ số hồi quy âm (-6.28e-11) và có giá trị p-value < 0.05, cho
thấy có tác động đến biến phụ thuộc. Tức là khi lương của giám đốc điều hành
tăng lên thì các khoản bất thường trong kế toán ( F-Score) sẽ giảm đi. Điều này
được giải thích bằng việc khi lương của giám đốc điều hành tăng, họ có xu hướng
tạo ra các khoản bất thường trong báo cáo tài chính để đạt được mục tiêu tài chính
của mình. Những khoản bất thường này có thể gây ra mất cân bằng trong việc
đánh giá Fscore, dẫn đến giảm điểm của nó. Có nhiều nghiên cứu đã chứng minh
mối tương quan giữa lương của giám đốc điều hành và các khoản bất thường trong
báo cáo tài chính. Một số nghiên cứu của Nohel & Tarafdar (2012), Chen, Chen &
Su (2007),… đã chỉ ra rằng các giám đốc điều hành có lương cao hơn có xu hướng
tạo ra các khoản bất thường trong báo cáo tài chính hơn so với các giám đốc điều
hành có lương thấp hơn.
2. achange: có hệ số hồi quy âm (-0.4533619) và giá trị p-value < 0.05, cho thấy có
tác động đến biến phụ thuộc. Điều này cho thấy được ảnh hưởng tiêu cực đến
Fscore, tức là khi sự thay đổi về tài sản của công ty tăng lên, Fscore sẽ giảm đi.
Một giải thích cho mối quan hệ này có thể là khi doanh thu tăng quá nhanh, doanh
nghiệp có thể sẽ gặp khó khăn trong việc kiểm soát các khoản bất thường trong kế
toán. Vì vậy, giảm tốc độ tăng trưởng doanh thu có thể giúp doanh nghiệp duy trì
mức độ kiểm soát tốt hơn trên các khoản bất thường này. Kết quả này hợp lí với
một số nghiên cứu có liên quan trong lĩnh vực này như : A. Aier và T. Watanabe
(2015), N. Iqbal và E. Farooq (2020)., Su, J. Yao và Y. Huang (2019), …..
3. size: có hệ số hồi quy dương (0.3754685) và giá trị p-value < 0.05, cho thấy có tác
động đến biến phụ thuộc. Mô hình đã cho thấy rằng biến Size có ảnh hưởng tích
cực đến Fscore, tức là khi kích thước của công ty tăng lên, Fscore cũng tăng lên.
Một lý do có thể giải thích sự tăng Fscore khi kích thước công ty tăng lên là do sự
tăng cường của quy trình kiểm toán. Những công ty lớn hơn thường có ngân sách
và tài nguyên để đầu tư vào quy trình kiểm toán nghiêm ngặt hơn, từ đó giảm thiểu
sự xuất hiện của các khoản bất thường trong báo cáo tài chính. Kết quả này đúng
với các nghiên cứu trên Aier và Cộng sự (2011), Daske và đồng nghiệp (2013),
Bellandi và đồng nghiệp (2016),….
4. boards: có hệ số hồi quy dương (0.3435597) và giá trị p-value > 0.05, Điều này
cho thấy không có sự liên quan đáng kể giữa số lượng thành viên trong HĐQT với
các khoản bất thường trong kế toán (Fscore). Theo kết quả phân tích, hệ số ước
 lượng của biến boards là 0.3435597, có nghĩa là khi giá trị của biến boards tăng
lên 1 đơn vị, giá trị của Fscore sẽ tăng thêm 0.3435597 đơn vị. Tuy nhiên, giá trị
p-value của biến boards là 0.403, cao hơn mức ý nghĩa thống kê 0.05, cho thấy
không có bằng chứng đủ mạnh để bác bỏ giả thuyết rằng không có tương quan
giữa biến boards và Fscore. Điều này phù hợp với một số nghiên cứu liên quan
gián tiếp đến các khoản bất thường trong kế toán như: Ahmad Alshammari và
Charles Harvie (2018), Ahmed Zayed và Ahmed Elshandidy (2019), Jing Li
(2018),….
5. roa: Theo kết quả của mô hình hồi quy trong bảng dữ liệu trên, biến ROA có hệ số
ước tính là -0.7693553 và không đạt mức ý nghĩa thống kê (P>|z| = 0.381), tức là
không có sự tương quan đáng kể giữa ROA và Fscore trong mô hình. Tuy nhiên,
điều này không có nghĩa là không có tương quan giữa hai biến này ở mức độ khác
trong các mô hình khác hoặc trong thực tế. ROA (Return on Assets) thường được
sử dụng để đo lường hiệu quả sử dụng tài sản của doanh nghiệp và mức độ sinh lợi
trong quá trình hoạt động kinh doanh. Vì vậy, nếu ROA giảm đi, thì khả năng cao
doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc tạo ra lợi nhuận và tăng trưởng. Do
đó, nếu ROA tương quan tiêu cực với Fscore, tức là các khoản bất thường trong kế
toán có xu hướng tăng khi ROA giảm. Tuy nhiên, điều này cần được xác nhận bởi
các nghiên cứu và mô hình thống kê khác. Kết quả này đúng với nghiên cứu của
David, P., & Hanumantha, S. (2012), Agha, A. R., & Khan, W. A. (2012),….
6. rev: có hệ số hồi quy âm (-6.03e-14) và giá trị p-value > 0.05, cho thấy không có
tác động đáng kể đến biến phụ thuộc.
(2) Giá trị Wald chi2(6) chỉ bằng 16.36
(3) Bới những thông tin được phân tích trên, ta có thể kết luận rằng có mối liên hệ
giữa các khoản lương thưởng điều hành và bất thường kế toán, và giả thuyết H0
bồi thường điều hành không có mối liên hệ với bất thường kế toán bị bác bỏ.