DÜNYA’DA ve TÜRKİYE’DE DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜNDEKİ ÜRETİM

ÇEŞİTLİLİĞİNİN BUGÜNKÜ DURUMU ve GELECEĞİ

Dr. Yaşar YETİŞKEN1 , Prof. Dr. İsmail EKMEKÇİ1 , Prof. Dr. Salim ÖZÇELEBİ2
1
Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Makine Müh. Böl. , Esentepe Kampüsü, 54180 Sakarya
Tel: (264) 346 0353 / 325, Fax: (264) 346 0351
E-posta: yyetisken@yahoo.com, ekmekci@sakarya.edu.tr,
2
İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği Böl. , Avcılar Kampüsü, İstanbul

Özet: Demir-Çelik Sektöründe çelik üretimi üç ana metotla yapılmaktadır: 1) Bazik Oksijen Konvertörleri (BOF) ile
imalât; 2) Siemens-Martin ocakları (OHF) ile imalât ve 3) Elektrik Ark Ocakları (EAO) ile çelik üretimidir. Bu çalışmada,
dünyadaki ve ülkemizdeki çelik üretiminin istatistiksel analizleri yapılarak, çelik üretiminin nereye doğru gittiğinin ve
gelecekte nasıl bir seyir izleyebileceğine dair perspektif yapılmaya çalışılmıştır. Çelik üretimi ile ilgili istatistikler
incelendiğinde, günümüzde en çok kullanılan ve gelecek vaat eden yöntemlerden birinin BOF ile üretim yöntemi, diğerinin
ise EAO ile üretim yöntemi olduğu görülmektedir. Kullanılma oranları zamanla düşmekle birlikte zamanımızda hala çok az
miktarda da olsa bir ağırlığa sahip durumda olan bir diğer yöntem de Siemens-Martin Yöntemidir.

2003 yılı itibariyle; EAO ve BOF yöntemleri ile üretim miktarlarının oranları, Türkiye’de % 65 EAO ile üretim ve % 35
BOF ile üretim şeklindedir; dünyada ise bu değerler % 35 EAO ile üretim, % 61 BOF ile üretim ve % 4 OHF ile üretim
şeklindedir. Tabloya bakıldığında EAO ve BOF ile üretimlerin Türkiye’de dünyadakinin tam tersi olduğu görülmektedir.
İstatistik eğilime bakıldığında OHF ile üretimin Türkiye’de olduğu gibi sıfıra gittiği, ve % 50 EAO ve % 50 BOF oranına
doğru gittiği görülmektedir. Türkiye’de ise BOF ve EAO ile üretim oranlarının % 30 BOF ve % 70 EAO ile üretim
oranlarına doğru gitme eğilimi gösterdiği görülmektedir. Burada EAO ile üretim oranlarının hurda fiyatlarına bağlı olarak
değiştiği de gösterilmiştir.

Türkiye’de Demir Çelik Üretimi EAO ve BOF sistemi kullanılan entegre tesislerde üretim yapılmaktadır. Entegre tesisler
Kardemir, Erdemir ve İsdemir’dir. Elektrik Ark Ocakları ile üretim yapan tesisler ise İçdaş, Kaptan D.Ç., Çolakoğlu, Diler,
Kroman, Yeşilyurt, Asil Çelik, Çemtaş, MKEK, Çebitaş, Soy Metal, Habaş, İzmir D.Ç., Ege Çelik, Yazıcı D.Ç. ve
Ekinciler’dir.

Bu çalışmada üretim çeşitliliği açısından demir çelik sektörünün Dünya’da ve Türkiye’de geleceğine bir perspektif
yapılmıştır. Burada; Dünya Çelik Üretimi sıralamasında Türkiye’nin on ikinci sıralara taşınmasında Elektrik Ark
Ocaklarının önemi vurgulanmaya çalışılmıştır. Günümüzde ve gelecekte hurda fiyatlarının değişimine göre Dünya’da ve
Türkiye’de üretim sistemlerinde ki alternatifler irdelenmiştir.

Anahtar sözcükler: Demir Çelik Sektörü, Elektrik Ark Ocağı, Üretim Metotları, Entegre Tesis, Bazik Oksijen
Konvertörleri

1. DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜ tamamlama zamanının gelmiş olması ve bunların yerini

1.1. Sektörün Halihazır Durumu
2004 yılında toplam dünya sıvı çelik üretimi 967,9
milyon ton olarak gerçekleşmiş olup, bu üretimin 457,8
milyon tonuna karşılık gelen % 47,3 kadarını en büyük
üç üretici olan Çin, ABD ve Japonya gerçekleştirmiştir.
2003 yılı için yıllık 18 milyon tonun üzerinde imalât
yapan Türkiye’nin de dahil olduğu 13 ülke ise toplam
758,2 milyon ton üretimle dünya toplam üretiminin %
78,7’sini gerçekleştirmişlerdir. En büyük üç üreticiden
her biri yıllık 90-220 milyon tonluk üretimleriyle
büyüklük bakımından farklı bir kategori oluşturmaktadır.
Entegre demir çelik imalât tesislerinde değişimi zorunlu
kılan ilave zorlamalar da mevcuttur. Özellikle çok daha
önce kurulmuş olan bazı tesislerin imalât ömürlerini
alacak tesislerin yeni teknoloji olacak şekilde seçilmesi,
değişimi zorunlu kılan ilave etkenlerdir. Gelecek 15
yılda, dünyadaki mevcut kok fırınlarının yenilenmesi
gerekecektir. Bu durum, çevre kirliliğinin önlenmesi ile
ilgili zorlamalar yanında, enerji veriminin artırılması ve
yatırım maliyetindeki azalmayla birleştirildiğinde, kokun
yerini alacak alternatif yeni teknolojilerin geliştirilmesini
zorunlu kılmıştır.
Yaşanan teknolojik gelişmeler sonucunda, yeni
yatırımlarda entegre tesisler yerine elektrik ark ocağı–
ince slab döküm–sıcak haddeleme yöntemi ağırlık
kazanmaktadır. Bu doğrultuda, dünya ham çelik
üretiminde % 35 paya sahip olan elektrik ark ocaklarının
payının 2010 yılına kadar % 50’ye çıkacağı tahmin
edilmektedir. Gelecekte amaçlanan demir-çelik imalât
prosesi, demir cevheri ve direkt olarak kömür kullanan
direkt imalât tesisini içermektedir. Bu proses ergimiş
çelikten nihai şekilde döküm yapan bir tesisle
birleştirilecektir. Tesis, hammaddeden nihai ürüne,
toplam kalite kontrolünde, müşteriye ürünün zamanında
ulaştırılması kademelerindeki işlemleri ve zaman kaybını
en aza indirmek için bilgisayar teknolojisindeki ileri
tekniklerle kontrol edilecektir. Bazı ilave proseslerin
sistemden uzaklaştırılmasıyla ve üretimindeki artışla hem
enerji sarfiyatı hem de yüksek yatırım maliyetleri
indirilecektir .
Ülkemizde 2002 kapasiteleri 60 Bin ton ile 2 milyon ton
arasında değişen toplam 16 adet ark ocaklı tesis ile
kapasiteleri 1 milyon ton ile 3 milyon ton arasında
değişen, 3 entegre tesis mevcuttur. Mevcut durum
itibariyle yıllık 16,4 milyon tonluk ham çelik üretimi ile
Türkiye, Dünyadaki 64 çelik üreten ülke arasında 13.
sırada, Avrupa’da ise 5. sıradadır.
Türkiye’deki elektrikli ark ocaklı (EAO) çelik tesisler
incelendiğinde; 1950 yılında MKEK’na bağlanan ve
kamu işletmesi olan Kırıkkale Çelik Fabrikası aynı
zamanda ilk EAO tesistir. Bundan sonra yatırım maliyeti
entegre tesislere göre yaklaşık 1/4 oranında düşük olan
(entegre tesislerde yatırım maliyeti yaklaşık 750-1000
USD/ton, EAO’lı tesislerde ise 250 $/ton’dur) EAO’lı
tesisler özel sektör eliyle ve devlet teşvikleriyle 1956
yılından özellikle 1970 sonlarına kadar ağırlıklı olarak
Marmara bölgesinde kurulmuşlardır. 1980’li yıllarda
yeni EAO’lı tesisler İzmir bölgesinde kurulmaya
başlanmıştır. Bu tesislerden ASİL ÇELİK alaşımlı çelik
üretmek üzere özel sektör tarafından kurulmuş, ancak
işletilemeyerek kamulaştırılmıştır. Daha sonra durumu
düzeltilmiş ve 2000 yılında tekrar özel sektöre
satılmıştır. EAO’lı tesisler hurdadan çelik
üretmektedirler ve bu nedenle Türkiye dünya toplam
çelik üretiminin yaklaşık 1/60’ını üretirken dünyada
ticari hurdasının 1/6’sını yani yaklaşık 7-8 milyon ton/yıl
hurdayı ithal etmektedir.
2001 yılında 14 bin 336’si entegre, 9 bin 164’ü ise
elektrikli ark ocaklı tesislerde toplam 23 bin 500 kişi
istihdam edilmektedir. Demir Çelik Üreticileri Derneği
verilerine göre, 1990 yılında 44 bin olan sektördeki
doğrudan istihdam 2001 yılında 23.400 seviyesine
gerilemiştir. Ana ürün grupları: uzun ürün, yassı ürün,
vasıflı çeliktir. Girdi alan temel sektörler: metal eşya
sanayi, tarımsal makineler, deniz ulaşım araçları, bina
inşaatı, elektriksiz makineler, motorlu kara ulaşım
araçları, demiryolu ulaşım araçları, elektrikli makineler,
yağ, petrol, taş, toprak ve demir dışı metallerdir. Girdi
alınan temel sektörler: madencilik, enerji, hurdadır.
Potansiyel pazar büyüklüğü açısından Türkiye
ihracatında sektörsel bazda ikinci sırada yer alıyor. 2000
yılında 1559,4 milyon dolar, 2001’de ise 1999,7 milyon
dolarlık ihracat gerçekleştirildi [2].
Başlıca hammaddeler: hurda, pik, demir, sünger demir,
ferroalyaj, demir cevheri, kok’tur. Hammadde yerli
imalât-ithalat oranı: Hurda (% 70 ithal, % 30 yerli,
Cevher (% 60 ithal, % 40 yerli) şeklindedir. Maliyet
unsurları % dağılımı: Elektrik ark ocaklı tesislerde % 60
hammadde, % 23 elektrik enerjisi, % 17 diğerleridir.
Entegre tesislerde % 45 hammadde, % 25 elektrik
enerjisi ve fueloil, % 30 diğerleridir. Başlıca ihracat
pazarları: AB, Ortadoğu, Uzakdoğu, ABD, Kuzey
Afrika’dır. Başlıca ithalat pazarları: Bağımsız Devletler
Topluluğu ve AB’dir. Türkiye’nin Dünyadaki yeri: 2001
yılı dünya üretiminde 15’inci sırada, dünya üretimindeki
payı % 1,8’dir. Dünya nervürlü demir ihracatının %
38’ini Türkiye gerçekleştiriyor. Türkiye 130’dan fazla
ülkeye ihracat yapılıyor. Türkiye’de kişi başı tüketim:
211 kilogram, kişi başı imalât: 230 kilogramdır.
Firmaların bölgesel dağılımı: Marmara(6), Ege(5),
Karadeniz(3), Akdeniz(3), İç Anadolu(1) şeklindedir.
Başlıca üretici iller: İzmir(5), İskenderun(3), Kocaeli(3),
Bursa(2), İstanbul(1), Ereğli(1), Samsun(1), Karabük(1)
illeridir. Bu sektörde son 10 yılda ortalama büyüme: %
4,6’dir. Türkiye’de Demir Çelik Üretimi EAO ve BOF
sistemi kullanılan entegre tesislerde üretim
yapılmaktadır. Entegre tesisler Kardemir, Erdemir ve
İsdemir’dir. Elektrik Ark Ocakları ile üretim yapan
tesisler ise İçdaş, Kaptan D.Ç., Yeşilyurt, Asil Çelik,
Çemtaş, MKEK, Çebitaş, Soy Metal, Habaş, İzmir D.Ç.,
Ege Çelik, Çolakoğlu, Diler, Kroman, Yazıcı D.Ç. ve
Ekinciler’dir.
1997 yılında sanayi enerji tüketiminin % 18,1’i demir-
çelik sektörüne gitmiştir. Bu sektörün toplam enerji
tüketiminin % 63,1’i ikincil kömür (kok), % 20.2’si
elektrik ve % 16,7’si petrol ve doğal gazdan
karşılanmıştır. Avrupa ülkelerinde 1 ton ham çelik
üretimi için gerekli enerji 14,3 ila 20,0 GJ arası iken,
Türkiye'nin en modern demir çelik tesisi Erdemir'de 24,0
GJ kadardır. Türkiye ortalaması ise 24,8 GJ/ton'dur.
Demir-çelik sanayinde ark ocaklarının elektrik tüketimi,
Türkiye'de ton sıvı çelik başına 380-500 kWh arasında
iken, Avrupa'da bu değer 320 kWh/ton’a düşürülmüştür.
Ark ocaklarında prodüktif ve rantabl kriterlere uygun
yenileme yapılması, proseste düzenlemelere gidilmesi,
kazanlarda yüksek fırın gazı kullanılması,
termoekonomik optimizasyon ve otomasyon ile enerji
kazanımı sağlanabilir.
1.2. Sıvı Çelik Üretimindeki Durum
Ülkemizde 1980 yılı sonrası sürdürülen ekonomik
politikalar kapsamında ark ocaklarına özel elektrik
tarifesi, vergi iadesi, navlun teşviği gibi imkanlar
sağlanmış, ülkenin çelik üretimi artarken, üretimde
yapısal dengesizlik gündeme gelmiştir. Uzun yıllardan
bu yana ülkemizdeki entegre tesislerinin kapasite artışı
sınırlı kalmış, Erdemir dışında entegre tesislere büyük
yatırım yapılmamış, EAO’larının teşviği ile, ülkemizde
sıvı çelik üretiminin % 65’i EAO’lı tesislerden, % 35’i
de entegre tesislerden yapılır hale gelmiştir [2]. 2001
yılında ülkemizde 14,9 milyon ton sıvı çeliğin yaklaşık
9,7 milyon tonu EAO’lı tesislerden, geriye kalan 5,2
milyon tonu da entegre demir ve çelik tesislerimizden
üretilmiştir. Türkiye’nin 80’lerde 4,2 milyon ton olan
toplam ham çelik imalât kapasitesi, 2002 yılına
gelindiğinde 16,4 milyon tona yükselmiştir. Söz konusu
kapasitenin ürünlere göre dağılımında, % 84’ü uzun ürün
üretimine, % 14’ü yassı ürün üretimine, kalan % 2’lik
bölüm ise vasıflı çeliğe yöneliktir.
Türk demir çelik sektörü 2003 yılında, her birinin yıllık
kapasitesi bir milyon ton ile üç milyon ton arasında
değişen üç adet entegre tesis ve kapasiteleri 60 bin ton ile
2 milyon ton arasında değişen 16 adet elektrik ark ocaklı
tesiste gerçekleştirdiği, 18,3 milyon ton ham çelik
üretimi ile, dünya çelik üretiminde 13. sırada yer
almıştır. 22,9 milyon tonluk ülke ham çelik imalât
kapasitesinin % 28’ine karşılık gelen 6,3 milyon tonu
entegre tesislere, % 72’sine karşılık gelen 16,6 milyon
tonu ise 16 adet elektrik ark ocaklı tesise aittir. İmalât
yöntemi açısından, 2003 yılında toplam üretimin % 69’u
elektrik ark ocaklı tesisler tarafından, geriye kalan % 31’i
ise entegre tesisler tarafından gerçekleştirilmiştir.
Ülkemiz ark ocakları için hurda ihtiyacını ithalat yolu ile
karşılamaktadır. Türkiye, Dünyada hurda ithalatçısı
ülkeler arasında ilk sıralarda yer almaktadır. 1997 yılında
ülkeler dünyada toplam olarak 54 milyon ton hurda
ticareti için 8,6 milyar $ ödenmiştir. Aynı yıl ülkemiz
için 988 milyon $ ödeyerek 7,7 milyon ton hurda ithal
etmiştir. İthal edilen hurdanın büyük bir bölümünün
kalitesi belirsizdir. Kütükler ise entegre tesislerden
üretilenler kadar kaliteli değildir. Ark ocakları, hurdadan
üretilen yuvarlak ürünlerin özellikle Uzak Doğu
ülkelerine ihraç edilmesi için kurulmuştur. Ancak bu
pazarlardaki mali kriz ve ekonomik sorunlar nedeni ile
ark ocakları üretimlerini iç piyasaya sürmüş, iç piyasada
dengeler tamamen bozulmuş, bozulan dengeler demir
cevheri madenciliğini olumsuz yönde etkilemiştir.
Ülkemizde uzun ve yassı ürün imalât dengesizliği de söz
konusudur. 10 milyon ton sıvı çelik imalât kapasite
fazlalığına karşın 2,5 milyon ton yassı ürün açığımız
ithalat yolu ile karşılanmaktadır. Entegre demir çelik
tesislerimizin günümüz modern teknolojilerine sahip
fabrikalarla hem maliyet, hem de kalite açısından rekabet
edebilmesini sağlamak amacı ile süreli olarak günün
koşullarına, ülkenin çelik gereksinimine uygun olarak
modernize edilmesi gerekmektedir.
Dünya çelik sektöründeki ve yurtiçi tüketimindeki
gelişmeler muvacehesinde, 2003 yılında 18,3 milyon ton
olarak gerçekleşen sektörümüz ham çelik üretiminin,
2004 yılında 20 milyon ton seviyesine, yine 2003 sonu
itibariyle, 10,2 milyon ton civarında gerçekleşen demir
çelik ürünleri ihracatımızın ise, 2004 yılında, 11 milyon
ton seviyesine ulaşacağı tahmin edilmektedir.
2. DEMİR-ÇELİK ÜRETİMİ
Geçirilen teknolojik gelişmeye paralel olarak günümüze
gelinceye kadar çelik imalât yöntemleri önemli
değişimler göstermişlerdir. Temel ilkede bir değişim söz
konusu olmamıştır. Gelişim sıralarına göre tarihteki çelik
imalât yöntemleri şöyledir [3,4].
Bazik Oksijen Konvertörleri Yöntemi ile çelik imalâtı
Siemens-Martin Yöntemi ile çelik imalâtı
Elektrik Ark Ocakları Yöntemi ile çelik imalâtı
Günümüzde en çok kullanılan ve gelecek vaat eden
yöntemlerden biri Oksijen Konvertörleri diğeri Elektrik
Ark Ocaklarıdır. Kullanılma oranları zamanla düşmekle
birlikte zamanımızda hala önemli bir ağırlığa sahip
durumda olan bir diğer yöntemde Siemens-Martin
Yöntemidir.
2.1. Siemens-Martin Yöntemi İle Çelik İmalâtı
Dünyada ve ülkemizde kullanılma oranları hızla azalan
bir yöntemdir. Bu yüzyılın başında düşük karbonlu ve
alaşımlı çeliklerin üretiminde kullanılmışlardır. Bu
yöntemde ocağın iki yanından yakıt ve sıcak hava
üflenerek önce hurda ergitilir ve daha sonra ergimiş
hurdanın içerisine sıvı pik katılır. İndirgeme süreçleri
için gerekli oksijen,demir cevheri ile tufal kullanılarak
veya direkt oksijen üflenerek sağlanır. Bu yöntemdeki
imalât sürecini tamamlanması 8 ila 16 saat arasında
değiştiğinden hem ekonomik olmaması hem de süreç
denetiminin zorluğu açısından söz konusu teknoloji
giderek terk edilmektedir.
2.2. Bazik Oksijen Konvertörleri Yöntemi İle Çelik
İmalâtı
Yüksek fırından torpido yardımı ile alınarak daha sonra
konvertöre yüklenen sıvı pikin içerisine, özel bir boru
vasıtasıyla saf oksijen üflenerek pikin içerisindeki
karbon yakılır ve pik çeliğe dönüştürülür. Bununla
birlikte sıvı pik içerisin deki C, Si, Mn, P gibi elementler
de oksitlenerek istenilen düzeylere düşürülür. Bu
oksitlenerek istenilen düzeylere düşürülür. Reaksiyonları
sonucunda açığa çıkar. Açığa çıkan ısı sıvı pikin
sıcaklığını artırdığında bunu dengelemek için ayrıca
konvertöre belirli olanlarda hurda yüklenir. Bu yöntem
ile çelik imalâtı, entegre bir tesise ihtiyaç gösterilmesine
karşılık, kapasitesinin yüksek olması ilave bir enerjinin
kullanılmasının ayrıca üretiminin hızlı olması gibi
üstünlüklerinde dolayı tercih edilmektedir.
2.3. Elektrik Ark Ocakları Yöntemi İle Çelik İmalâtı
Bu yöntem; elektrotlarla hurda arasında düşük gerilim
ve yüksek akımla karakterize edilen ocak atmosferini
kapsayan buhar ve gazların karışımı içerisinde oluşan, iki
sıcak nokta arasında çok şiddetli ışık kolonu biçimde
meydana gelen ve sıcaklığı yaklaşık 4000o C de elektrikli
boşalma sonucunda oluşan ark’ın oluşturduğu ısı
enerjisinin radyasyon ve konveksiyon yolu ile transferi
neticesinde ocak içerisine yüklenmiş olan hurdanın
ergitilmesi esasına dayanır. Çelik imalâtı başlıca iki türlü
yapılmaktadır. Bunlardan ilki Yüksek Fırın yardımı ile
cevherden çelik imalâtı, ikincisi ise Ark Ocakları yardımı
ile hurdadan çelik üretimidir. İlk yöntemin yatırım
maliyetinin yüksek olması nedeniyle dünya çelik
üretimine bakıldığında ağırlıklı imalât yönteminin Ark
Ocağı yöntemi ile olduğu görülmektedir. İmalât yöntemi
esası ile Ark Ocağında üretilen çeliklerde ilk etapta S
(Kükürt) ve P (Fosfor) istenilen oranda ergitme işlemi
esnasında bünyeden uzaklaştırılamaz. Bunun istenilen
oranda yapılabilmesi için çeliğin ikinci bir işlem görmesi
gerekir. Bu işlem Pota Ocağı Metalurjisi olarak
adlandırılır. Bu işlemde çeliğin yapısındaki Kükürt ve
Fosfor uzaklaştırılır.
Elektrik fırını, belirli maddeleri değişikliğe uğratmak
yada üretmek amacıyla yüksek sıcaklıklar elde etmek
için elektrik enerjisinin kullanıldığı yuvarlak, derin, içi
ateş tuğlasıyla kapanmış fırındır. Elektrik fırınının en
önemli çeşidi, çelik üretmek için hurda demirin yüksek
sıcaklıklarda ısıtılmasını sağlayan ark ocağıdır. Ark
ocağının tavanı açılıp yük denilen hurda demir ocağa
doldurulur, sonra tavan geri kapatılır ve bazıları 7,3 m.’yi
bulan dev elektrotlar, yükle temas edinceye kadar
tavandaki deliklerden aşağıya indirilir. Elektrik enerjisi
(ark) elektrotlardan geçerek yüke ulaşır; ark sıcaklığı
yavaş yavaş artarak, fırın yükünü ve çelik alaşımları
elde etmek için ocağa eklenmiş başka herhangi bir
metali eritecek düzeye ulaşır. Üretilen çeliğin her tane
için tüketilen elektrik miktarı, entegre bir tesiste demir
filizlerinden çelik elde etmek için gerekli olandan epeyce
azdır.
Çelik sanayisinde, elektrik ark ocakları mini fabrika diye
adlandırılır. Bunun sebebi entegre fabrikalardan daha
küçük olmaları ve yapılmaları için gerekli sermaye
yatırımının, entegre fabrikalarını yalnızca üçte biri
olmasıdır. Çok büyük ark ocaklarının bir ısıtmada
ürettikleri çelik miktarı 400 tonu bulabilir [5].
Elektrik ark ocağı demir çelik üretiminde bir alternatiftir.
Temel oksijen metodunun aksine elektrik ark ocağı sıcak
metal kullanmaz. "Soğuk" metal ile doldurulur (bu da
normal olarak hurda çeliktir). Toplanan hurdalar firma
bünyesinde kesilerek ıslah edilmekte böylece elektrik ark
ocağına girecek boyulara indirilmektedir. Islah edilen
hurda sepetler aracılığıyla, elektrik ark ocağına iletilmek
üzere üstten vinçle şarj edilmekte, eritme esnasında
kimyasal enerji olarak da oksijen kullanılmaktadır.
Hurda çelik elektrik ark ocağına boşaltıldıktan sonra,
ardından ocağın kapağı örtülür. Bu kapak ark ocağına
indirilen üç tane elektrot taşır. Elektrotlardan geçen
elektrik bir ark oluşturur ve açığa çıkan ısı hurdayı eritir.
Bu işlemde kullanılan elektrik miktarı 100.000 kişilik bir
şehrin ihtiyacını karşılayacak kadar fazladır. Hurdalar
tamamen eridikten sonra döküm sıcaklığı olan 1620o C
ye kadar ısıtılan sıvı çelik, potaya dökülerek Pota
Fırınına gönderilmektedir [6].
Eritme prosesinde diğer metal alaşımlar gerekli kimyasal
kompozisyonu sağlamak için ilave edilir. Çeliği saf hale
getirmek için ayrıca oksijen de üflenir. Kimyasal
kompozisyonun kontrolü için örnekler alındıktan sonra
ark ocağı yana yatırılıp erimiş çeliğin üzerinde yüzen
cüruf dökülür. Hemen sonra ark ocağı diğer yana
yatırılıp erimiş çelik bir potaya aktarılır. Buradan ikinci
bir işlem başlar yada "caster"a nakledilir. Modern ark
ocağı her erimede 150 ton kadar hurda işleyebilir. Bu
işlem yaklaşık 90 dakika sürer. Ark ocağı ile çelik
imalâtı aynı zamanda ekonomiktir. Üretilen her ton çelik
7,4 GJ enerji tüketir, bu da diğer imalât metodunun
tüketimi olan 16,2 GJ'e göre hayli düşük kalır. 7,4 GJ ise
100000 nüfuslu bir şehrin tüketimine eşittir. Gaz
karıştırmalı potaya alınan sıvı çelik, burada istenilen
kalitede alaşımlandırıldıktan sonra sürekli döküm
makinesine gönderilmektedir. Burada su soğutmalı bakır
kalıp içerisinden geçirilerek istenilen ebatlarda kütük
demire dönüştürülmektedir.
3. ELEKTRIK ARK OCAKLARI
3.1. Elektrik Ark Ocaklarının Genel Tarihçesi
Elektrik enerjisini ısı enerjisine dönüştürmek yoluyla
metallerin ergitilmesi ve üretilmesi işlemlerinin tarihçesi
19. yüzyıla kadar uzanmaktadır. İlk defa 1800 yılında
Humprey DAVY’ nin karbon arkını bulmasından
sonra 1849 yılında DERPEZ Fransa’da elektrik arkı ile
metallerin ergitilmesi denemelerine başlamıştır. [7].
İkinci Dünya savaşı yıllarında alaşımlı ve çeliğe olan
talep çok fazla miktarda artınca, 30-40 ton yükleme
kapasiteli ocaklar inşa edilmiş ve savaşın sonlarında
sonlarımda ise 150 ton yükleme kapasitesine sahip
ocaklar gerçekleştirilmiştir. 1980’li yıllardan günümüze
kadar ise UHP tipi ocakların güçleri ve kapasiteleri
artırılarak 450 tonluk ocaklar kullanılmaya başlanmıştır
[1].
3.2. Elektrik Ark Ocaklarının Başlıca Kullanıldığı Yerler
Elektrik ark ocaklarının başlıca kullanıldığı yerlerden
bazıları şunlardır:
Çelik hurdası, pik,sünger demir gibi soğuk ve saf
olmayan şarjların ergitilmesi,yabancı maddelerin
oksidasyonu ve çeliğin temizlenmesi ile alaşım
malzemelerinin ilavesini de kapsayan üretimlerde, kupol,
konvertör veya Siemens-Martin ocaklarından saf
olmayan ergimiş haldeki şarjdan üretilmesinde, saf
metalik şarja, deoksidasyonun uygulanması sonucunda
birleşim ayarının yapıldığı çelik imalât işlemlerinde,
çelik üretiminde kullanılan ferro alaşımların üretiminde
kullanılır.
 3.3. Elektrik Ark Ocaklarının Sınıflandırılması
20000
Çelik endüstrisinde kullanılan elektrik ark ocakları; 18000
Astarının cinsine ve oluşturdukları arka göre 16000
sınıflandırılmaları mümkündür [8,9,10]. 14000 Kardemir
12000 İsdemir
4. TÜRKİYE’DE DEMİR CEVHERİ MADENCİLİĞİ 10000 Erdemir
8000 Ark Ocakları
Türkiye’de üretilen demir cevheri Karabük, İskenderun
6000 TOPLAM
ve Ereğli’de kurulmuş üç entegre demir cevheri tesisinde
4000
kullanılmaktadır. Ülkemizde sıvı çelik imalâtı bu
2000
tesislerde ve ark ocaklarında yapılmaktadır [2].
Türkiye’de sıvı çelik imalâtı Tablo 1.1’de verilmiştir. 0

1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Tablo 1.1. Türkiye’de sıvı çelik üretimleri, 103 ton [2].
TESİSLER 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Şekil 1.2. Türkiye sıvı çelik imalâtı grafiği 1996-2004.
Kardemir 718 724 660 637 875 740 568 812
İsdemir 1848 1921 1951 1891 1965 1575 1678 1853 Tablo 1.2. Demir-çelik tesislerinin kapasiteleri (2001
Erdemir 2459 2711 2545 2611 2388 2962 2893 3189 Yılı) [2].
Ark
8337 8918 8992 9170 9096 9703 11334 12446
Ocakları Kapasitesi Kapasite, İmalât Kapasite,
TOPLAM 13362 14274 14148 14309 14324 14981 16473 18300 İmalât Tesisi
x103 ton % x103 ton %
Kardemir 1000 4,81 740 4,94
İsdemir 2200 10,6 1575 10,5
20000 Erdemir 3000 14,4 2962 19,8
18000 Toplam Entegre 6200 29,8 5277 35,2
16000 Tesisler
14000
Kardemir Ark ocakları 14600 70,2 9703 64,8
12000 İsdemir GENEL 20800 100,0 14981 100,0
10000 Erdemir TOPLAM
8000 Ark Ocakları
TOPLAM
6000

4000
Tablo 1.3. Demir-çelik tesislerinin kapasiteleri, 2001
2000 grafiği [2].
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Kapasitesi Kapasite, İmalât Kapasite,
İmalât Tesisi
x103 ton % x103 ton %
Şekil 1.1. Türkiye’de sıvı çelik üretimleri, 103 ton [2]. Kardemir 1000 4,81 740 4,94
İsdemir 2200 10,6 1575 10,5
Erdemir 3000 14,4 2962 19,8
4.2. Demir Çelik Tesislerinin Kapasitesi Toplam Entegre 6200 29,8 5277 35,2
Tesisler
Ark ocakları 14600 70,2 9703 64,8
Ülkemizde sıvı çelik entegre tesislerinde ve ark GENEL TOPLAM 20800 100,0 14981 100,0
ocaklarında üretilmektedir. Entegre tesislerinde tesisler
demir cevheri, ark ocakları da ithal hurda demir
kullanılmaktadır. Ülkenin 2001 yılına ait toplam 20,8 2001 Yılı KapasiteX1000 ton
milyon ton sıvı çelik imalât kapasitesinin %70,2’si ark Kardemr;
İsdemir; Kardemir
ocaklarına aittir. Bu oran her geçen gün artmaktadır. 1000; 5%
2200; 11%
Ülkemizin demir çelik tesislerinin kapasitelerinin tablo İsdemir
1.2.’de verilmiştir. Erdemir
Erdemir; Ark ocakları
3000; 14%

Ark
ocakları;
14600;
70%
Şekil 1.3. Demir-çelik tesislerinin kapasiteleri grafiği
 Tablo 1.4. Dünya ve Ülkeler Demir Çelik Üretimi Tablo 1.7. 1995-2002 Yılları arasında dünya ham çelik
% %
imalâtı (1000 ton) [2].
Ülke Ülke
İmalâtı İmalâtı 2002 / Dünya %değiş 2002ürt/
/Dünya /Dünya 2001 % sıra- im Dünya
2002 İmalâtı 2001 İmalâtı değişim Yıllar 1995 1997 1999 2001 2002 laması (02/01) imalâtı
Çin Halk Fransa 18100 19767 20200 19343 20258 11. 4,7 2,25
1. Cumhuriyeti 181.552 20,1 150.866 17,7 20,3
Almanya 42051 45007 42062 44803 45015 6. 0,5 4,99
2. Japonya 107.748 11,9 102.866 12,1 4,7
3. A.B.D. 92.378 10,2 90.104 10,6 2,5 İtalya 27766 25842 24878 26545 26066 10. -1,8 2,89
4. Rusya 58.567 6,49 57.475 6,76 1,9 İspanya 13802 13683 14882 16504 16408 14. -0,6 1,82
5. G. Kore 45.390 5,03 43.852 5,16 3,5 İngiltere 17604 18501 16298 13543 11665 17. -13,9 1,29
6. F. Almanya 45.004 4,99 44.803 5,27 0,4
7. Ukrayna 34.049 3,77 33.074 3,89 2,9 Avrupa 155800 159867 155210 158497 158564 0,0 17,6
8. Brezilya 29.604 3,28 26.717 3,14 10,8 (ilk15Ülk
Türkiye 13183 14475 14313 14981 16467 13. 9,9 1,83
9. Hindistan 28.814 3,19 27.291 3,21 5,6 e)
Diğer 49291 50590 42642 46125 48224 4,6 5,34
10. İtalya 25.970 2,88 26.461 3,11 -1,9 Avrupa
11. Fransa 20.478 2,27 19.395 2,28 5,6 Rusya 51589 48502 51510 58970 59777 4. 1,4 6,63
12. Tayvan 18.184 2,02 17.214 2,02 5,6 Ukrayna 22309 25629 27453 33108 33394 7. 0,9 3,7
13. TÜRKİYE 16.472 1,83 14.981 1,76 10,0 C.I.S. 78804 80558 85657 99619 100433 0,8 11,1
14. İspanya 16.348 1,81 16.504 1,94 -0,9
15. Kanada 15.992 1,77 15.276 1,8 4,7 U.S.S.R. 79085 81026 86140 100135 100954 0,8 11,2
16. Meksika 14.221 1,58 13.292 1,56 7,0 Kanada 14415 15553 16235 15276 16002 15. 4,8 1,77
17. İngiltere 11.682 1,29 13.572 1,6 -13,9 Meksika 12147 14218 15299 13300 14051 16. 5,6 1,56
18. Belçika 11.407 1,26 10.763 1,27 6,0
19. Güney 9.095 1,01 8.821 1,04 3,1 ABD 95191 98485 97427 90104 92241 3. 2,4 10,2
20. Polonya
Afrika 8.349 0,93 8.814 1,04 -5,3 K.Ameri 122726 129462 130069 119859 123644 3,2 13,7
DÜNYA 902.238 100 850.240 100 6,1 ka
G.Ameri 34634 36966 34594 37373 40865 9,3 4,53
ka
Afrika 13690 12862 12809 14969 15812 5,6 1,75
Tablo 1.5. Ürün grupları bazında ham çelik imalâtı ve
Çin 95360 108911 123954 150866 181552 1. 20,3 20,1
(%) ürün gurubu / toplam imalât, miktar: bin ton [2].
Hindistan 22003 24415 24296 27291 28814 9. 5,6 3,19
Japonya 101640 104545 94192 102866 107745 2. 4,7 11,9
1998 1999 2000 2001
G.Kore 36772 42554 41042 43852 45390 5. 3,5 5,03
ÜRÜN
KKO

KKO

KKO

KKO

Kap. İmalât Kap. İmalât Kap. İmalât Kap. İmalât Tayvan 11605 15994 15438 17261 18230 12. 5,6 2,02
GRUBU Asya 279599 308571 308289 353734 393481 11,2 43,6
UZUN 16453 11226 68 16453 11455 70 16340 11597 71 17316 11718 68 Dünya 752260 798860 788477 850240 902238 6,1 100
Entegre 2900 2611 90 2900 2527 87 3200 2841 89 3200 2315 72
Ark
13553 8615 64 13553 8928 66 13140 8757 67 14116 9402 67
Ocakları
YASSI 3000 2545 85 3000 2611 87 3000 2388 80 3000 2962 99
VASIFLI 482 377 78 482 243 50 492 339 69 492 301 61
TOPLAM 19935 14148 71 19935 14309 72 19382 14325 72 20808 14981 72

Tablo 1.6. Ürün grupları bazında ham çelik kapasitesi,

imalâtı ve kapasite kullanım oranı (KKO) (%),miktar:
bin ton [2].

1998 1999 2000 2001

% % % %
Ürün Ürün Ürün/ Ürün/
ÜRÜN /Top. /Top. Top. Top.
GRUBU İmalât Üret. İmalât Üret. İmalât Üret. İmalât Üret.
UZUN 11226 79,35 11455 80,05 11597 80,96 11718 78,22
Entegre 2611 18,45 2527 17,66 2841 19,83 2315 15,45
Ark
8615 60,89 8928 62,39 8757 61,13 9402 62,76
Ocakları
YASSI 2545 17,99 2611 18,25 2388 16,67 2962 19,77
VASIFLI 377 2,665 243 1,698 339 2,366 301 2,01
TOPLAM 14148 100 14309 100 14325 100 14981 100

Şekil 1.4. Seçilmiş Ülkelerde Ham Çelik İmalâtı

(1980-98) [12].
 Tablo 1.8. Kişi başına ülkeler demir çelik imalâtı 2000.

ÜLKE 2000
İmalât Kişi
Milyon 2000 Başına
M. Ton Nüfus Kg.
1 Çin 127,3 1275133 99,83
2 Japonya 106,5 127096 837,95
3 ABD 101,8 283230 359,43
4 Rusya 59,2 145491 406,9
5 G. Kore 43,1 46740 922,12
6 Almanya 46,37 82017 565,37
7 Ukrayna 31,76 49568 640,74
8 Brezilya 27,86 170406 163,49
9 Hindistan 26,92 1008937 26,68
10 İtalya 26,75 57530 464,97
11 Fransa 20,95 59238 353,66
12 Türkiye 14,3 66668 214,5
13 Tayvan 16,89 62806 268,92
14 İspanya 15,87 39910 397,64
Şekil 1.5. Seçilmiş Ülkelerde EAO İmalâtı Yüzdesi Meksika 15,58 98872 157,58
15
(1980-98) [12].
16 Kanada 16,59 30757 539,39
17 İngiltere 15,15 59415 254,99
2001 yılı Üretim X1000 ton Belçika 11,63 10249 1134,7
18
19 G.Afrika 8,48 43309 195,8
Kardemir; İsdemir;
20 Polonya 10,49 38605 271,73
740 ; 5% 1575 ; 11% Kardemir
İsdemir İlk 20
743,5 3755977 197,95
Erdemir Toplamı
Diğer 104,1 2300738 45,25
Ark ocakları
Dünya 847,6 6056715 139,94
Ark Erdemir;
ocakları; 2962 ; 20%
9703; 64%
1200
Şekil 1.6. Türkiye 2001 yılı Üretim Yüzdeleri.
1000

3000 800
2500
2004
2005 600
2000
2006
1500
400
1000
500 200
0
Meks

Türk
Japo
Fransa

Rusya

Çin

Dünya

0
Tayvan

Dünya
Meksika
Ukrayna

Ilk 20 Toplamı
Çin

Abd

Hindistan

Fransa
G. Kore

İngiltere

G.Afrika

Seri 1

Şekil 1.7. 2004-2006 Ülkeler Kişi Başına Demir

Çelik Üretimi. Şekil 1.8. Kişi başına ülkeler demir çelik imalâtı 2000
(IISI).
 ÇİN
300
JAPONYA
ABD

250 RUSYA
G. KORE
ALMANYA
200 UKRAYNA
BREZİLYA
HİNDİSTAN
150
İTALYA
FRANSA
TÜRKİYE
100 Şekil 1.10. 1965-2030 Ülkeler Çelik Üretimi [13]
TAYVAN
İSPANYA

50 MEKSİKA
KANADA
İNGİLTERE
0 BELÇİKA
94

96

98

00

02

04

G.AFRİKA
19

19

19

20

20

20

POLONYA
Şekil 1.9. Dünya ve Ülkeler Demir Üretimi 1994-2004

Tablo 1.9. Bölgesel Açıkça Görülür Demir Talebi 2004

– 2006 (Mmt)
2004 2005 2006 - 2005 - 2006
EU-15 145.7 147.3 149.4 1.10% 1.40%
Fransa 16.6 16.5 16.7 -0.60% 1.20% Şekil 1.11. 1965-2030 Çelik Üretim Çeşitliliği [13]
Almanya 35.9 35.6 36.5 -0.80% 2.70%
Diğer Avr 26.1 27.3 28.8 4.70% 5.60%
CIS 52 50.6 52.5 -2.80% 3.80%
Rusya 33.7 31.8 33.1 -5.60% 4.10%
NAFTA 148.6 145.2 147.3 -2.20% 1.40%
USA 115.9 111.9 113.7 -3.50% 1.60%
Meksika 15.5 16.4 17.3 5.70% 5.10%
O.+G.Am
33.3 36.2 38.9 8.60% 7.60%
erika
Brezilya 18.4 20.2 22.1 9.80% 9.40%
Afrika 18.7 19.6 20.6 4.20% 5.10%
Orta Doğu 27.6 29.1 30.9 5.40% 6.20%
AsyaPasif 495.2 527.6 561.5 6.50% 6.40%
ik
Çin 265 293 320 10.60% 9.20%
Hindistan 32.3 34.3 36.5 6.20% 6.40%
Japonya 76.9 78.5 78.5 2.10%
G. Kore 47.2 47 49.3 -0.40% 4.90%
DiğerAsy 73.8 74.8 77.2 1.40% 3.20%
a Şekil 1.12. 0-2050 Dünya Nüfusu [14].
Dünya 967.9 1004 1052.5 3.70% 4.80%
ÇinHariç 702.9 711 732.5 1.10% 3.00%
Dünya
 Tablo 1.10. Ülkeler Üretim Oranları 2001-2003 (IISI).
2002 2003 2001 2002 2003
2001
OBF OBF EAF EAF EAF
OBF %
% % % % %
Avusturya 90,7 89,5 91,1 9,3 10,5 8,86
Belçika 74,5 75,0 74,6 25,5 25,0 25,2
Finlandiya 78,2 76,3 71,5 21,8 23,8 28,5
Fransa 57,4 61,1 60,7 42,6 38,9 39,3
FR Almanya 70,7 70,7 70,0 29,3 29,3 30,3
İtalya 38,1 35,8 37,0 61,9 64,2 63,0
Lüksembourg - - - 100,0 100,0 100,0
Hollanda 97,8 98,0 98,2 2,2 2,0 1,8
İspanya 25,6 25,6 22,7 74,4 74,4 77,3
Şekil 1.13. 1900-2000 Ülkeler Çelik Üretimi[14]. İsveç 66,1 66,3 68,1 33,9 33,7 31,9
İngiltere 75,9 75,1 80,1 24,1 24,9 19,9
4.3.Dünya Çelik Ticaretinde Gelişmeler Diğer EU 2,1 - - 97,9 100,0 100,0
EU (15) 58,9 58,9 59,5 41,1 41,1 40,5
Her ne kadar 2001 yılında dünya çelik ihracatı az bir Çek 90,5 91,9 93,2 9,1 8,1 6,8
miktar düşmüşse de, 2002’de % 2.5’lik bir artış Macaristan 87,5 80,5 82,6 12,5 19,5 17,4
göstermiştir. Ancak 2003 ve sonrasında gözüken eğilim, Polonya 66,1 69,3 63,9 31,9 30,6 30,7
dünya çelik ticaretinin istikrarlı bir artış eğrisi yakaladığı Romanya 72,2 52,7 79,8 27,8 47,3 20,2
şeklindedir. 2003’te sağlanan % 8’lik artışa paralel Slovakya 92,2 93,0 93,2 7,8 7,0 6,8
olarak özellikle Çin ve ABD hem ithalat hem de ihracat Türkiye 35,2 31,2 31,4 64,8 68,8 68,6
alanında bu maddenin ticaretinin en büyük aktörleri Diğer 39,5 39,0 39,0 60,4 60,9 61
olmuşlardır. Özellikle Çin’in her alanda artan tüketimi, Diğer EU 60,4 57,0 59,9 39,2 43,0 40,1
çelik imalât kapasitesinin de artmasına neden olmuştur. Rusya 58,7 61,4 61,4 15,0 14,9 14,9
2004 yılında 12 milyon/ton/yıllık bir imalât kapasite Ukrayna 49,0 49,9 48,6 2,8 3,0 5,4
artışı sağlayan Çin’in 2008’e kadar bunun üzerine bir 30 Diğer USSR 57,9 61,9 58,6 34,7 29,7 33,4
milyon/ ton daha ekleyeceği belirtilmektedir. Ancak Rusya Topl. 55,4 57,6 56,8 12,5 12,1 13,1
halen yıllık 35,2 milyon ton ile dünyanın en büyük çelik Kanada 58,5 57,6 59,7 41,5 40,3 40,3
ihracatçısı olan Japonya’nın bu önderliğini giderek artan Meksika 35,9 59,7 59,7 64,1 70,7 40,3
bir tempoda sürdüreceği ve 27,7 milyon tonluk ihracat ile ABD 52,6 29,3 51,1 47,4 50,7 69,8
ikinci sırada olan Rusya’nın önündeki konumunu NAFTA 51,5 48,3 49,6 48,5 51,7 50,4
muhafaza edeceği kesin gibidir. Arjantin 49,4 41,9 50,5 50,6 58,1 49,5
Brezilya 78,0 79,8 78,8 20,2 20,2 21,2
4.4. Dünya Çelik Üretimi Şili 80,3 79,2 78,2 19,7 20,8 21,8
Venezüella - - - 100,0 100,0 100,0
Dünyada hemen her ülkede üretilen çelik son yıllarda Diğer 26,5 23,7 21,5 73,5 76,3 78,5
göreceli olarak gelişen dünya ekonomisi nedeniyle Orta ve G. 63,9 64,5 65,0 34,9 35,5 35,0
sürekli talep gördüğünden imalâtı 1milyar tonun üzerine Amerika
MısırTopl. 28,9 26,7 26,1 71,1 73,3 73,9
çıkmıştır. Halen dünya üretiminin % 96’sı 36 ülke Güney Afrika 55,6 54,6 53,6 44,4 45,6 46,4
tarafından sağlanır ve Çin Halk Cumhuriyeti 2003 yılı Diğer Afrika 53,0 20,2 48,5 47,0 79,8 51,5
itibariyle 220 milyon tonluk üretimle birinci sırayı Afrika 48,5 43,5 45,4 51,5 56,5 54,6
almaktadır.Çin Halk Cumhuriyeti hem dünyanın en İran 31,3 29,8 28,8 68,7 70,2 71,2
büyük üreticisi hem de yıllık 142 milyon ton ile en S.Arabistan - - - 100,0 100,0 100,0
büyük tüketicisidir. ABD, Çin’i yıllık 115 milyon ton Diğer OD - - - 100,0 100,0 100,0
tüketim ile izler ve net ithalatta da 24.6 milyon ton ile Orta Doğu 18,8 17,9 17,2 81,2 82,1 82,8
Çin ile birlikte başta gelen ithalatçı ülkedir. Dünyadaki Çin 57,7 71,9 83,2 24,2 16,0 16,7
gelişen ekonomik eğilimler ışığında çelik tüketimi Hindistan 50,2 50,3 48,7 42,5 42,7 45,6
ülkeler ve bölgelere göre sürekli artış göstermektedir. En Japonya 72,4 72,9 73,6 27,6 27,1 26,4
büyük üretici ve tüketici olan Çin 1990-2000 Güney Kore 56,4 54,8 55,2 43,6 45,2 44,8
dönemlerinde ortalama % 10’luk bir tüketim artışı Tayvan 59,0 57,3 56,8 41,0 42,7 42,3
göstermişken, diğer Asya ülkeleri, ikinci büyük tüketici Diğer Asya - - - 100,0 100,0 100,0
kütlesi olarak % 5.7 ve NAFTA ülkeleri de % 4’lük bir Asya 59,9 66,0 72 31,8 27,8 27,5
artış göstermişlerdir. En büyük tüketim azalması da % 14 Avustralya 84,6 81,8 82,2 15,4 18,2 17,8
ile Rusya Federasyonu’nda gözlenmiştir. Yeni Zelanda 72,7 71,8 73,0 27,3 28,2 27,0
Halen dünyadaki belli başlı 20 çelik üreticisi firma, Dünya 57,7 60,0 63,3 35,0 33,9 33,1
toplam dünya üretiminin % 32’sini
gerçekleştirmektedirler.
Tablo. 1.11. 2003 Yılı İtibariyle Dünya Çelik Üretimi Ancak yine bu noktada finansman gereği gibi bir döngü
ortaya çıkmakta ve bunda da devlet desteği söz konusu
Ülke Milyon ton olmaktadır. Böyle bir teknolojik değişiklik ve yenilenme
Adı
Çin 220,1 gereği son 20 yılda çelik üreticilerinin performans ve
Japony 110,5
imalât tekniklerinde, yeni ürün, enerji ve yeni imalât
ABDa 90,4
Rusya 62,7
metotları için ciddi yatırımlar yapmalarını gerektirmiş,
G.Kore 46,3 bunu sağlayamayan firmalar kapanmaya veya büyükler
Alman 44,8 tarafından yutulmaya mahkum olmuşlardır. Bütün bu
Ukraynya 36,9 gelişmeler ve tüketim eğilimleri dünya çelik üretiminin
Hindista 31,8 2005 yılında 1,15 milyar tona ulaşacağını
an
Brezily 31,1 göstermektedir.
İtalyaa 26,7
Fransa 19,8
Tayvan 18,8 KAYNAKLAR
Türkiy 18,3
e [1] R. Artir “Elektrik Ark Ocakları ile Çelik
Çin
Üretimindeki Yeni Gelişmelerin Teknolojik ve
2003 çeilk üretimi Ekonomik Yönden İncelenmesi”, YLS, Yıldız Teknik
Japonya
ABD Üniversitesi FBE, İstanbul, 1988.
250 Rusya [2]http://ekutup.dpt.gov.tr/madencil/metalmad/oik635.pd
200 G.Kore f, “Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Madencilik ÖİK
150 Almanya
Mton Raporu Metal Madenler Alt Komisyonu Demir Çalışma
100 Ukrayna
Hindistan Grubu Raporu”, 2002.
50 [3] W.T. Lankford, N.L. Samways, R.F. Craven, H.E.
Brezilya
0
1 İtalya Mcgannon “The Making Shaping and Treating of Steel,
Fransa United States Steel”, 10 Th. Edition. USA,1985.
ülkeler Tayvan 4] W. George, D. L. Healy “Steel Making”, Mc Bride,
Türkiye
1982.
Şekil 1.14. 2003 Yılı İtibariyle Dünya Çelik Üretimi
[5] Grolier International Americana Encyclopedia, Cilt 5,
Tablo 1.12. Dünyanın Önde Gelen Çelik İhracatçıları s.285, Medya Holding, İstanbul, 1983.
2003 (milyon ton) [6]http://www.arslanli.net/word/demiruretim.htm,
Ülke Adı milyon ton “Elektrik Ark Ocağı İle Demir Çelik Üretimi”, 2005.
Japonya 35,2
[7] F. Dikeç “Çelik Yapımında Elektrik Ark Fırınlarının
Rusya 27,7
Yeri ve Tarihsel Gelişimi”, Ark Ocakları Sempozyumu,
Ukrayna 25,9
10-21 Aralık 1984, Asil Çelik A.Ş.-SEGEM.
Almanya 24,7 [8] E. Ploectinger, O. Otterich “Electric Furnace Steel
Belçika-Lüksembourg 20,3 Production”, John Wiley and Sons Ltd., 1985.
Fransa 17,6 [9] Electric Arc Furnace Steelmaking Volume 2,
G.Kore 12,9 “Theory and Fundamentals Physical Chemistry of
Brezilya 11,7 Steelmaking Committee”, Edited By Clarence
İtalya 11,4 E.Sims.,1963.
TÜRKİYE 11 [10] E. Worrell, N. Martin, L. Price ”Efficiency And
Carbon Dioxide Emissions Reduction Opportunities in
Japonya the U.S. Iron and Steel Sector”, Environmental Energy
40 Rusya Technologies Division, July 1999, U.S. Department of
Ukrayna Energy under Contract No. DE-AC03-76SF00098.
30
Almanya [11]http://www.turkatak.gen.tr/index.php?option=conten
20 Belçika- Lüks. t&task=view&id=161&Itemid=37, 2005.
Fransa
10 G.Kore [12] Y. Kim, E. Worrell, “International Comparison Of
Brezilya CO2 Emission Trends in The Iron And Steel Industry”,
0
İtalya Energy Policy, Vol. 30, 2002, pp. 827–838.
1

Türkiye [13] 2000-2002 National Institute for Environmental

Şekil 1.15. Dünyanın Önde Gelen Çelik İhracatçıları
2003 (milyon ton)
Dünyadaki bütün firmalar küreselleşme ve bunun
sonucundaki rekabet koşulları nedeniyle özellikle
finansal performanslarını geliştirme ve bunu sağlamak
için de ciddi teknolojik atılımlar yapma durumundadırlar.
Studies, Japan: multi-region single-material analysis
(http://www.resourcemodels.org)
[14] J. Moss, Partner First River Consulting, Growth
Strategies for Long Products Producers, February 10,
2000 Phoenix, Arizona (Arizona Sources: US Census
Bureau, IISI, (http://www.first-river.com)