Proizvodno mašinstvo – MASTER studije

EKSPLOATACIJA I ODRŽAVANJE
(M1EO)

Predavanje 1
Uvod. Osnovni pojmovi, definicije, pojam i značaj održavanja

Katedra za hidro i termoenergetiku Docent dr Dejan Branković

Uža naučna oblast: Montažne tehnologije i održavanje

2021/2022
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
Sadržaj predavanja:
1. Osnovni pojmovi
2. Teorijske osnove održavanja industrijskih sistema
• Pojam i definicija održavanja
• Funkcija održavanja
• Ciljevi održavanja
• Značaj održavanja
3. Uloga održavanja u proizvodnom sistemu
Literatura:
❑ Milovanović, Z., Branković, D.: Održavanje
industrijskih sistema
❑ Papić Lj., Milovanović Z.: Održavanje i
pouzdanost tehničkih sistema,
❑ Bulatović M.: Održavanje i efektivnost
tehničkih sistema,
❑ Soldat .: Efektivnost održavanja,
❑ Jovančić P.: Održavanje rudarskih mašina.

4. Podjela održavanja
▪ Preventvno održavanje
▪ Korektivno održavanje
5. Pitanja za provjeru znanja
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
1. Osnovni pojmovi:
▪ Tehnički sistem ▪ Otkaz tehničkog sistema
▪ Proizvodni sistem ▪ Dijagnostika
▪ Integralna sistemska podrška ▪ Planiranje
▪ Eksploatacija ▪ Troškovi
▪ Održavanje ▪ Baze podataka
▪ Efektivnost ▪ Informacioni sistemi
▪ Efikasnost ▪ Rezervni dijelovi
▪ Pouzdanost ▪ Kvalitet
▪ Operativna gotovost ▪ ...
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
1. Osnovni pojmovi:

▪ Tehnički sistem - organizovani skup elemenata, objedinjen

zajedničkim funkcijom cilja.

▪ Proizvodni sistem – sistem za ostvarivanje cilja proizvodnje i

nastanka nove upotrebne vrijednosti.

▪ Integralna sistemska podrška – skup aktivnosti poterebnih za

efektivnu i ekonomičnu podršku sistemu.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
1. Osnovni pojmovi:

▪ Eksploatacija – korišćenje tehničkog sredstva u odnosu na njegov

tehnički kapacitet u propisanim granicama.

▪ Efektivnost - sposobnost sistema da pribavi neophodne resurse i

da ih što efikasnije iskoristi radi ostvarenja svojih ciljeva. Uže
shvaćena efektivnost sistema se može definisati kao stepen
ostvarenja njegovih ciljeva.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
1. Osnovni pojmovi:

▪ Efikasnost - količina resursa potrebnih za proizvodnju robe ili

usluga, odnosno upotreba minimalnih resursa – sirovina, novca i
ljudi za proizvodnju željene količine proizvoda ili “raditi stvari na
pravi način”.

▪ Pouzdanost – vjerovatnoća da će sistem uspješno obaviti funkciju

za koju je namijenjen bez otkaza i unutar zadatih granica.

▪ Operativna gotovost - verovatnoća da će sistem uspešno stupiti u

dejstvo u datom vremenu i u datim uslovima.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
1. Osnovni pojmovi:

▪ Otkaz tehničkog sistema – prestanak radne sposobnosti sistema.

▪ Dijagnostika – definisanje stanja elemenata ili sistema u

određenom vremenskom trenutku.

▪ Planiranje - proces donošenja međusobno povezanih odluka o

ciljevima razvoja preduzeća, strategijama, taktikama i politika za
ostvarenje tih ciljeva.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
1. Osnovni pojmovi:

▪ Troškovi - novčani pokazatelji vrijednosti utrošenog dobra/resursa

▪ Baze podataka – subjektivno orijentisana, integrisana i vremenski

promjenljiva kolekcija podataka za podršku procesima
odlučivanja.

▪ Informacioni sistemi - integrisani skup komponenti za sakupljanje,

snimanje, čuvanje, obradu i prenošenje informacija.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
1. Osnovni pojmovi:

▪ Rezervni dijelovi – elementi namijenjeni za zamjenu njemu

odgovarajućeg elementa, s ciljem održanja tražene funkcije

▪ Kvalitet – skup svih radnih svojstava sistema koji određuju

parametre upotrebljivosti uzimajući u obzir radne uslove i
potrebno vrijeme rada
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
2. Teorijske osnove održavanja
Pojam održavanja
▪ Definicija
Kongres OCDE (Organisation for Economic Co-operation and Development) 1963.godina

„...Održavanje je funkcija, čija je nadležnost konstantan

nadzor nad postrojenjima i vršenje određenih popravki i
revizija, čime se omogućava stalna funkcionalna
sposobnost i očuvanje proizvodnih i pomoćnih postrojenja
i opreme...“
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
2. Teorijske osnove održavanja
Pojam održavanja
▪ Definicija
Standard EN 13306:2001 od strane CEN (Comite Europeen de Normalisation, Euro-
pean Committee for Standardization)

„... Održavanje predstavlja kombinaciju svih tehničkih,

administrativnih i upravljačkih aktivnosti tokom životnog ciklusa
dijelova namijenjenih za zadržavanje ili obnavljanje stanja sistema
u kom se može obezbijediti zahtijevana funkcija...“
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
2. Teorijske osnove održavanja
Pojam održavanja
▪ Definicija
Generalno:
„... sprovođenje svih mjera nužnih da bi jedna mašina,
postrojenje ili cijela fabrika funkcionisala na propisan način
razvijajući performanse u propisanim granicama, odnosno
sa traženim učincima i kvalitetom, bez otkaza i uz
propisano obezbjeđenje životne sredine, a pod
pretpostavkom dobre obezbijeđenosti svih uslova,
odnosno uz potrebnu logističku podršku...“
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
2. Teorijske osnove održavanja
Pojam održavanja
▪ Opšte karakteristike:
✓Danas se o održavanju ne razmišlja kao o potrebnoj aktivnosti
koja ima slučajan karakter!
✓ Održavanje se ne posmatra kao „popravka“ već se održavanju
treba pristupiti kao načinu provođenja ciljanih aktivnosti u smislu
prevencije otkaza!
✓Održavanje danas predstavlja skup segmenata ili elemenata koji
zajedničkim dejstvom obezbjeđuju održavanje tehničkog sistema
u skladu sa postavljenim zahtjevima i kriterijumima!
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
2. Teorijske osnove održavanja
Funkcija održavanja
▪ Funkcija održavanja u proizvodnom preduzeću ima složene
zadatke da proizvodni tehniki sistem drži u stanju “u radu”, a u
skladu sa postavljenom funkcijom cilja i u granicama dozvoljenih
odstupanja.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
2. Teorijske osnove održavanja
Funkcija održavanja

Funkcija održanja sistema u radu = kontrola stanja sistema u otkazu

Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
2. Teorijske osnove održavanja
Funkcija održavanja (Integralna sistemska podrška)

Sistemski prikaz održavanja

Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
2. Teorijske osnove održavanja
Ciljevi održavanja
Opšti ciljevi:
▪ omogućiti da svi tehnički sistemi ispunjavaju svoju funkciju uz što
manje zastoja u što dužem životnom ciklusu i uz što manje
troškova održavanja (uz što manje direktnih i indirektnih troškova
održavanja) i

▪ omogućiti tehničku zaštitu od povreda ljudi, maksimalnu

ekonomičnost korišćenja energije i sirovina u procesu rada i
zaštitu okoline od zagrijaivanja.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
2. Teorijske osnove održavanja
Ciljevi održavanja
▪ Optimiziranje pouzdanosti postrojenja,
▪ Smanjenje troškova,
▪ Zajedničko organizovanje upravljanja procesom proizvodnje,
▪ Smanjenje zaliha rezervnih dijelova,
▪ Poboljšanje tehničko-tehnološkog stanja opreme,
▪ Povećanje sigurnosti za okolinu,
▪ Obezbjeđenje traženog kvaliteta finalnog proizvoda,
▪ Upravljanje kvalitetom,
▪ Vrednovanje socijalnog aspekta – motivisanosti radnika.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
2. Teorijske osnove
održavanja
Ciljevi održavanja
▪ maksimalna
raspoloživost sredstava
za rad uz minimalne
troškove!
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
3. Uloga održavanja u poslovnom sistemu
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
3. Uloga održavanja u poslovnom sistemu
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja

Podjela održavanja
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja
Standard EN 13306:2001:
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja

▪ Preventivno održavanje

Definicija:

Održavanje u okviru prethodno planiranih intervala, a u skladu sa

unaprijed opisanim kriterijumima s ciljem smanjenja vjerovatnoće
nastanka otkaza ili degradacije funkcionisanja dijelova sistema.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja
▪ Preventivno održavanje
Prednosti:
▪ kvalitetnije upravljanje proizvodnim procesima (sprečavanje otkaza),
▪ veće iskorišćenje raspoloživih resursa (radne snage i opreme),
▪ obezbjeđenje željenog kvaliteta proizvoda (bolja funkcionalnost opreme),
▪ povećanje efikasnosti opreme (manji % potrošnje vremena u odnosu na
korektivno),
▪ povećanje produktivnosti (manji broj sati zastoja proizvodnje),
▪ normiranje poslova (izvođenje pojedinih operacija na optimalan način),
▪ smanjenje prekovremenog rada,
▪ racionalno planiranje rezervnih dijelova.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja

▪ Preventivno održavanje
Nedostaci:
▪ mogućnost pojave oštećenja (otvaranje dodatnih poslova i nestručno
osoblje),
▪ visok nivo otkaza u ranoj fazi (veća vjerovatnoća pojave otkaza neposredno
nakon ugradnje),
▪ neiskorišćeni raspoloživi resursi (nerijetko je životni vijek dijela duži od
planskog),
▪ prekidanje kontinualnog procesa eksploatacije opreme (vezano je za
uzajamno usaglašavanje termina popravki između tehnologije i održavanja).
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja

▪ Korektivno održavanje

Definicija:

Održavanje izvedeno nakon uočavanja otkaza i namijenjeno za

postavljanje sistema u stanje u kome se mogu obezbijediti
zahtijevane funkcije.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja

▪ Korektivno održavanje

Prednost/i:

▪ racionalno korišćenje raspoloživog resursa:

▪ potpuno iskorišćenje dijelova,
▪ nisu potrebna dopunska znanja o stanju elemenata u radu.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja

▪ Korektivno održavanje

Nedostaci:
▪ nemogućnost predviđanja otkaza,
▪ otkaz ostalih elemenata u sistemu,
▪ zaustavljanje rada kompletnog proizvodnog sistema,
▪ duži zastoji = veći troškovi,
▪ angažovanje neophodnih resursa (ljudski i materijalni).
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja

▪ Održavanje prema stanju

Definicija:

Oblik preventivnog održavanja zasnovanog na monitoringu

performansi i/ili parametara i naknadnim korektivnim
aktivnostima.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja Održavanje
prema stanju
▪ Održavanje prema stanju
Modeli kontrole Modeli kontrole
pouzdanosti parametara

Kritične pozicije Dijagnostika

Ostala Traženje i
proizvodna otklanjanje
oprema slabih mijesta
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja

▪ Unaprijed određeno ili

Plansko preventivno održavanje

Definicija:

Održavanje u okviru prethodno planiranih/utvrđenih vremenskih

intervala ili broja dijelova koji su u upotrebi okviru sistema bez
prethodne analize stanja dijelova sistema.
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja Unaprijed određeno
Plansko održavanje

▪ Unaprijed određeno ili

Modeli po
konstantnom datumu Modeli po konstantnoj
Remontno održavanje
sa obezbjeđenjem trajnosti
pouzdanosti
Plansko preventivno održavanje
Periodični preventivni
Kontrolni pregledi Velike popravke
pregledi

Preventivne zamjene Srednje popravke

Podmazivanje Male popravke

Održavanje od strane
tehnološkog
osoblja/rukovaoca
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
4. Podjela održavanja
▪ Podjela u odnosu na konkretne zajedničke aktivnosti
Knjigovodstveno Vremensko
Tehnološko razvrstavanje
razvrstavanje razvrstavanje
Korektivno
Otklanjanje otkaza
održavanje
Osnovno održavanje (opsluživanje od strane
Tekuće rukovaoca)
održavanje Preventivni pregledi
(svakodnevno,
Kontrolni pregledi regulisani zakonom Preventivno
redovno
Otkrivanje i otklanjanje slabih mijesta održavanje
održavanje)
Preventivne zamjene dijelova
Podmazivanje
Tehnička dijagnostika
Male preventivne popravke (profilakse)
Investiciono Srednje preventivne popravke (profilakse) Preventivno
održavanje Velike preventivne popravke sa održavanje
modernizacijom (remonti)
Uvod. Osnovni pojmovi, definicjie, značaj i ciljevi
5. Pitanja za provjeru znanja
UVOD
1. Definicija održavanja?
2. Osnovna funkcija održavanja?
3. Koji su osnovni ciljevi održavanja tehničkih sistema?
4. Šta sve čini podciljeve održavanja u smislu ostvarenja glavnog cilja održavanja?
5. Podjela održavanja prema standardu EN 13306:2001?
6. Definicija, prednosti i nedostaci preventivnog održavanja?
7. Definicija, prednosti i nedostaci korektivnog održavanja?
8. Definicija i podjela održavanja prema stanju?
9. Definicija i podjela unaprijed određenog planskog održavanja?
Zahvaljujem na pažnji!