2018

UTICAJ ODRŽAVANJA NA
EKONOMIJU PREDUZEĆA
UNIVERZITET U TUZLI
Mašinski fakultet

Studenti: Mersija Alić, Mahir Bajrektarević

Prof: Dr. Sc. Slađn Lovrić, docent
5/23/2018
 UTICAJ ODRŽAVANJA NA EKONOMIJU PREDUZEĆA 2018

SADRŽAJ:

1.0 UVOD U ODRŽAVANJE TEHNIČKIH SISTEMA…..................................……..…………3

2.0 TROŠKOVI ODRŽAVANJA TEHNIČKIH SISTEMA………....…………...……...............4

2.1 DIREKTNI I INDIREKTNI TROŠKOVI……………………..............……..........………..6

2.2 UTICAJ GOTOVOSTI, INTENZITETA I POUZDANOSTI NA TROŠKOVE............…..6

LITERATURA………………………………………......………………………….........…………8

2
 UTICAJ ODRŽAVANJA NA EKONOMIJU PREDUZEĆA 2018

1.0 UVOD U ODRŽAVANJE TEHNIČKIH SISTEMA

Održavanje tehničkih sistema (mašina i uređaja), odnosno sredstava za rad, kao funkcija i dio
procesa proizvodnje zauzima danas važno mesto u proizvodnom sistemu svake kompanije. Na
razvoj održavanja uticao je brz industrijski napredak, kao i stalni porast automatizacije i
povezanosti sredstava za rad, zatim nagli porast fiksnih troškova u odnosu na promjenjive.
Održavanje se definiše kao stalna kontrola nad svim sredstvima za rad, kao i vršenje određenih
popravki i preventivnih radnji, čiji je cilj, stalno, funkcionalno osposobljavanje i čuvanje
proizvodne opreme, postrojenja i drugih mašina i uređaja. Pojam održavanja dolazi uz svaki pojam
proizvodnje određenih dobara. Tokom vremena i upotrebe dolazi do starenja materijala i stredstava
za rad, smanjuje se tehnološka efikasnost, a dolazi i do evidentnog tehnološkog zastarijevanja.
Sredstva se tokom vremena troše i smanjuje im se radna sposobnost. Sredstva za rad su podložna
kvarovima, lomovima i oštećenjima, pa se pojavljuju prekidi u radu. To uzrokuje pojavu troškova
zbog zamjene i popravke dijelova, ali i troškove zbog zastoja u procesu proizvodnje.

Osnovni ciljevi koji treba da se postignu procesom održavanja su:

1. Minimiziranje troškova zbog zastoja u radu usljed neplaniranih kvarova na sredstvima za rad.
2. Sprječavanje, odnosno usporavanje zastarijevanja sredstava za rad, koje nastaje kao posljedica
lošeg kvaliteta proizvoda i škarta.
3. Smanjivanje troškova rada i materijala u proizvodnji, koji nastaju usljed povećanih kvarova i
zastoja u procesu rada.
4. Pružanje organizovane pomoći tamo gde je potrebno održavanje i upravljanje sredstvima za rad.

Ciljevi održavanja sredstava za rad u procesu proizvodnje mogu se posebno sagledati sa dva
osnovna aspekta:

a) Tehničko-tehnološki, koji doprinose:

• inovacijama i usavršavanju sredstava za rad,

• održavanju radne sposobnosti sredstava na potrebnom nivou i povećanju pouzdanosti sredstava u
procesu rada,
• ostvarivanju dužeg radnog vijeka sredstava za rad,
• postizanju boljeg kvaliteta proizvoda,
• ostvarivanju ravnomernijeg i bržeg odvijanja tekućeg procesa u cjelini,
• ostvarivanju i poboljšanju drugih tehničko-tehnoloških svojstava sredstava za rad i radnog
procesa.

b) Ekonomski, koji doprinose:

• racionalnom korištenju sredstava za rad u proizvodnji,

• povećanju produktivnosti rada u proizvodnji,
• smanjenju troškova proizvodnje,
• povećanju ekonomičnosti trošenja u samom procesu održavanja sredstava za rad.

3
 UTICAJ ODRŽAVANJA NA EKONOMIJU PREDUZEĆA 2018

2.0 TROŠKOVI ODRŽAVANJA TEHNIČKIH SISTEMA

Životni ciklus jednog tehničkog sistema ima složenu strukturu, on zahtijeva niz posebnih, ali
međusobno povezanih i vremenski usklađenih grupa aktivnosti. Odnos ovih vremenskih segmenata
određen je dejstvom velikog broja činilaca. Zato i način interpretacije životnog ciklusa može biti
različit, zavisno, prije svega od vrste sistema i načina posmatarnja, odnosno želja i ciljeva analize.
Uobičajeno je, međutim, tumačenje (a to odgovara i preporukama međunarodnog standarda IEC- a)
da životni ciklus tehničkih sistema uključuje pet vremenskih faza, koje obuhvataju sledećih pet
grupa aktivnosti:

- koncepcijsko i idejno rešenje,

- razvoj i projektovanje (konstruisanje),
- proizvodnja i postavljanje (puštanje u rad),
- korištenje i održavanje, i
- rashodovanje (regeneracija, sekundarne sirovine).

Očigledno je da su ovako definisane faze životnog ciklusa po svojoj striukturi takođe složene, tako
da se mogu dalje raščljanjivati. Ovo je ponekad i nužno, posebno kada se rješavaju različiti zadaci
iz oblasti razvoja, proizvodnje i korištenja tehničkih sistem, koji obično obuhvataju probleme
različitog karaktera i obima. Ostvarivanje svake aktivnosti u životnom ciklusu, pa i svakog
segmenta ovog ciklusa pojedinačno, zahtijeva ulaganje određenih materijalnih sredstava, odnosno
odgovarajuće “napore”. U tom smislu se može govoriti i o ukupnim troškovima životnog ciklusa ili
o ukupnim uloženim sredstvima. Troškovi životnog ciklusa uključuju sledeće pojedinačne troškove:

- troškove nabavke, koji uključuju i transport, dopremu, osiguranje i druge obaveze, itd.,
- troškove rada, koji uključuju radnu snagu, tj. rukovaoce, pogonsku energiju, pomoćne objekte i
instalacije nužne za rad, itd,
- troškove održavanja, koji uključuju radnu snagu na održavanju, rezervne dijelove, alate, uređaje i
objekte za održavanje, itd, i
- troškove administracije, koji uključuju upravljanje, informatiku i slično.

Nešto bolji uvid, u stukturu troškova životnog ciklusa daje šema prikazana na slici 1. Ona je
dovoljno jasna i ne treba je posebno komentarisati. Treba naglasiti da je ona uproštena i načelna,
eksplicitno iskazujući samo grupe troškova koji obično imaju najveći značaj. Osnovni cilj
poslovanja svakog preduzeća je da se ostvari maksimalna produktivnost uz minimizaciju troškova
koji se pri tome pojavljuju. Nezavisno od primijenjene metode održavanja (ili njihovih
kombinacija) neophodno je da se prati proizvodni proces, prikupljaju podaci i proračunavaju
elementi strukture troškova. Pri tome se na osnovu dobijenih rezultata, može uticati na politiku i
strategiju održavanja (povratna veza) slika 2. zahvaljujući ovakvom pristupu, može se planirati
optimalni obim aktivnosti iz oblasti održavanja. Prikupljeni i obrađeni podaci se uvode u
upravljačku spregu i koriste za poređenje sa bliže definisanim ciljevima. Na osnovu toga se u
upravljačkom dijelu vrši analiza, optimizacija i izučavanje sistema održavanja odnosno postavljanje
uslova i ograničenje za odlučivanje.

4
UTICAJ ODRŽAVANJA NA EKONOMIJU PREDUZEĆA 2018

Slika 1. Ukupni troškovi životnog ciklusa tehničkog sistema

Slika 2. Troškovi održavanja

5
 UTICAJ ODRŽAVANJA NA EKONOMIJU PREDUZEĆA 2018

2.1 DIREKTNI I INDIREKTNI TROŠKOVI

Ako se analiziraju ukupni troškovi održavanja, isti se mogu svrstati u dvije grupe i to:

- direktne, i
- indirektne.

Direktnim troškovima (zavisno od metode održavanja) pripada:

- izvođenje aktivnosti opsluživanja sistema,

- pronalaženje neispravnih dijelova na tehničkom sistemu,
- zamjena neispravnih dijelova,
- izvođenje preventivnih periodičnih opravki, i
- opravka neispravnih dijelova sistema.

Kada se analiziraju direktni troškovi, njima uvijek pripadaju i svi oni koji se odnose na potrošni
materijal (ulje, mast, itd.).

Indirektni troškovi se odnose na:

- neplaniranie vremenske gubitke u proizvodnji (zastoje),

- oštećenje dijelova tehničkih sistema, i
- pad kvaliteta proizvoda, odnosno škart, i dr.

2.2 UTICAJ GOTOVOSTI, INTENZITETA I POUZDANOSTI NA TROŠKOVE

Polazeći od značaja proizvodnog sistema i tehničko – tehnološkog nivoa opreme, neophodno je

definisati intenzitet održavanja, koji ima dominantan uticaj na toškove, slika 3. Sa slike se vidi da sa
povećanjem intenziteta održavanja dolazi do smanjenja troškova koji se odnose na zastoje opreme.
Očigledno je da pri ovome dolazi i do smanjenja vremenskih gubitaka u proizvodnji. Povećanje
intenziteta održavanja dovodi do povećanja direktnih troškova. Iz navedenog je očigledno da postoji
optimalni intenzitet održavanja koji se vezuje za minimalne troškove.

Slika 3. Uticaj intenziteta održavanja na troškove

C0 – troškovi održavanja, I – intenzitet održavanja, Cd – direktni troškovi održavanja, Cz – troškovi

zastoja, Iopt – oblast optimlnog intenziteta održavanja

6
 UTICAJ ODRŽAVANJA NA EKONOMIJU PREDUZEĆA 2018

Zahijtevana gotovost (raspoloživost) definiše značaj tehničkog sistema, odnosno metod održavanja,
a što sve utiče na troškove. Za visoku zahtijevanu gotovost, više se primjenjuje održavanje prema
stanju u odnosu na korektivno, slika 4. (korektivno održavanje se izvodi poslije nastanka otkaza, a
održavanje prema stanju predviđa stalnu kontrolu tehničkog stanja sistema kako ne bi došlo do
otkaza).

Slika 4. Uticaj gotovosti na troškove održavanja

U toku eksploatacije tehničkih sistema posebnu pažnju treba posvetiti njihovoj pouzdanosti.
Zahtijevana eksploataciona pouzdanost mora da bude realno određena jer ista ima bitan uticaj na
izbor metoda održavanja, a samim tim i troškove koji se pri tome stvaraju, slika 5. Sa slike se vidi
da kod povišenja nivoa zahtijevane ekspoatacione pouzdanosti dolazi do povećanja direktnih i
smanjenja indirektnih troškova. Troškovi održavanja se pri tome mogu minimizirati uz ostvarenje
optimalne pouzdanosti.

Slika 5. Uticaj zahtijevane eksploatacijske pouzdanosti na troškove održavanja

R – pouzdanost, Ropt - optimalna pouzdanost, Cin – indirektni troškovi održavanja, Ci – troškovi

tehničke dijagnostike, Ce – troškovi rezervnih dijelova i materijala, Cr – troškovi rada

Iz svega navedenog je očigledno da se u zavisnosti od izabrane metode održavanja (vezane za stanje

i značaj opreme) znatno mijenjaju troškovi održavanja. Takođe je neophodno napomenuti da se za
određene uslove i postavljene zahtjeve navedeni troškovi mogu minimizirati.

7
 UTICAJ ODRŽAVANJA NA EKONOMIJU PREDUZEĆA 2018

LITERATURA

1. Prof. dr. Živoslav Adamović, MENADŽMENT INDUSTRIJSKOG ODRŽAVANJA;

Univerzitet u Novom Sadu, Tehnički Fakultet “Mihajlo Pupin”, Zrenjanin, 2008.godina

2. Imad Alsyouf, Cost Effective Maintenance for Competitive Advantages, Växjö University Press,
2004. god.

3. https://www.visokaskola.edu.rs