GIẢI HỆ PHƯƠNG TRÌNH BẰNG PHƯƠNG PHÁP THẾ

I. Lý thuyết
Khái niệm hệ phương trình bậc nhất hai ẩn

- Hệ phương trình bậc nhất hai ẩn là hệ phương trình có dạng:

Hệ phương trình có nghiệm duy nhất ⇔

Hệ phương trình vô nghiệm ⇔

Hệ phương trình có vô số nghiệm ⇔

Quy tắc thế
Phương pháp thế là một trong những cách biến đổi tương đương một hệ phương
trình, ta sử dụng quy tắc thế, dựa vào ví dụ sau đây.
Ví dụ: Xét hệ phương trình

Việc áp dụng quy tắc thế đối với hệ (I) như sau:

Vậy hệ (I) có nghiệm duy nhất là

Chú ý:
+ Nếu thấy xuất hiện phương trình có các hệ số của hai ẩn đểu bằng 0 thì hệ
phương trình đã cho có thể có vô số nghiệm hoặc vô nghiệm.
Quy tắc cộng đại số
Để giải hệ phương trình bậc nhất hai ẩn bằng phương pháp cộng đại số, ta sử dụng
phương pháp cộng đại số dựa vào ví dụ sau đây.
Ví dụ: Xét hệ phương trình

Ta áp dụng quy tắc cộng đại số biến đổi hệ (I) như sau:
Bước 1. Cộng từng vế hai phương trình của (I), ta được phương trình

hay
Bước 2: Do đó

Vậy hệ phương trình có nghiệm duy nhất

Phương pháp giải bài toán bằng cách lập hệ phương trình
Bước 1. Lập hệ phương trình:
- Chọn các ẩn số và đặt điều kiện thích hợp cho các ẩn số;
- Biểu diễn các đại lượng chưa biết theo các ẩn và các đại lượng đã biết;
-Lập hệ phương trình biểu thị mối quan hệ giữa các đại lượng
Bước 2. Giải hệ phương trình vừa thu được.
Bước 3. Kết luận
- Kiểm tra xem trong các nghiệm của hệ phương trình, nghiệm nào thỏa mãn điều
kiện của ẩn.
- Kết luận bài toán.
II. Bài tập
Dạng 1: Giải hệ phương trình, giải bài toán bằng cách lập hệ phương trình.
Ví dụ mở đầu: Hôm qua mẹ của Lan đi chợ mua 5 quả trứng gà và 5 quả trứng vịt
hết 27 500 đồng. Hôm nay mẹ Lan mua 3 quả trứng gà và 7 quả trứng vịt chỉ hết
26 500 đồng và giá trứng thì vẫn như cũ . Hỏi giá một quả trứng mỗi loại là bao
nhiêu?
Bài tập:
1. Giải các hệ phương trình

1)
{4 x−2y=3¿¿¿¿ 2)
{2 x+3y=5¿¿¿¿ 3)
{3 x−4y+2=0¿¿¿¿ 4)
{2 x+5y=3¿¿¿¿

5)
{x √5−(1+√3)y=1¿¿¿¿ 6)
{0,2 x+0,1 y=0,3 ¿¿¿¿ 7)
{ x 2
= ¿ ¿¿¿
y 3
2. Giải các hệ phương trình sau:

1)
{( 3x+2)(2y−3)=6xy¿¿¿¿ 2)
{2(x+y)+3(x−y)=4¿¿¿¿

3)
{( 2x−3)(2y+4)=4x(y−3)+54¿¿¿¿ 4)
{2 y−5x y+27
3
+5= −2x ¿ ¿¿¿
4

5)
{
1
2
1
(x+2)(y+3)− xy=50 ¿ ¿¿¿
2 6)
{( x+20)(y−1)=xy¿¿¿¿
3. Số tiền mua 9 quả thanh yên và 8 quả táo rừng thơm là 107 rupi. Số tiền mua
7 quả thanh yên và 7 quả táo rừng thơm là 91 rupi . Hỏi giá mỗi quả thanh
yên và mỗi quả táo rừng thơm là bao nhiêu rupi.
4. Giải bài toán cổ sau:
Đem chia cho một trăm người cùng vui

Chia ba mỗi quả quýt rồi

Còn cam mỗi quả chia mười vừa xinh

 Trăm người, trăm miếng ngọt lành

Quýt, cam mỗi loại tính rành là bao?

5. Trên một cánh đồng cấy 60 ha lúa giống mới, 40 ha lúa giống cũ . Thu
hoạch được tất cả 460 ha tấn thóc. Hỏi năng suất mỗi loại lúa trên 1 ha là
bao nhiêu biết rằng 3 ha trồng lúa mới thu hoạch được ít hơn 4 ha trồng lúa
cũ là 1 tấn.
6. Hai anh Quang và Hùng góp vốn cùng kinh doanh. Anh Quang góp 15 triệu
đồng. Anh Hùng góp 13 triệu đồng. Sau một thời gian được lãi 7 triệu đồng.
Lãi được chia tỉ lệ với vốn đã góp. Hãy tính tiền lãi mỗi anh được hưởng.
7. Một người mua hai loại hàng và phải trả tổng cộng 2,17 triệu động , kể cả
thuế giá trị gia tăng (VAT) với mức 10% đối với loại hàng thứ nhất và 8%
đối với loại hàng thứ hai . Nếu thuế VAT là 9% đối với cả hai loại hàng thì
người đó phải trả tổng cộng 2,18 triệu đồng. Hỏi nếu không kể thuế VAT thì
người đó phải trả bao nhiêu tiền cho mỗi loại
8. Năm ngoái, hai đơn vị sản xuất nông nghiệp thu hoạch 720 tấn thóc. Năm
nay, đơn vị thứ I làm vượt mức 15%, đơn vị thứ II làm vượt mức 12% so với
măm ngoái. Do đó cả 2 đơn vị thu hoạch được 819 tấn thóc. Hỏi mỗi năm,
mỗi đơn vị thu hoạch được bao nhiêu tấn thóc
9. Hai xí nghiệp theo kế hoạch phải làm tổng cộng 360 công cụ . Nhờ sắp xếp
hợp lý dây chuyền sản xuất nên xí nghiệp I đã vượt mức 125 kế hoạch , xí
nghiệp II đã vượt mức 10% kế hoạch . Do đó cả xí nghiệp đã làm được 400
công cụ . Tính số dụng cụ mỗi xí nghiệp phải làm theo kế hoạch.
Dạng 2: Giải hệ phương trình bằng cách đặt ẩn phụ
1. Giải các hệ phương trình sau bằng cách đặt ẩn số phụ

1)
{
111
+ = ¿ ¿¿¿
x y 12 2)
{
2 1
+ =3 ¿ ¿¿¿
x+2y y+2x 3)
{
3x 2
− =4 ¿ ¿¿¿
x+1 y+4

4)
{ x2+y2=13 ¿ ¿¿¿ {3 √x+2 √ y=16 ¿ ¿¿¿
5) 6)
{|x|+4|y|=18 ¿ ¿¿¿
 7)
{2(x2−2x)+√ y+1=0 ¿ ¿¿¿ 8)
{5|x−1|−3|y+2|=7 ¿ ¿¿¿
Bài tập mở rộng:
Ví dụ mở rộng: Hôm qua mẹ của Lan đi chợ mua 5 quả trứng gà, 5 quả trứng vịt, 3
quả táo hết 57 500 đồng. Hôm nay mẹ Lan mua 3 quả trứng gà, 7 quả trứng vịt, 2
quả táo chỉ hết 46 500 đồng và giá trứng và táo thì vẫn như cũ . Hỏi giá một quả
trứng mỗi loại và giá táo là bao nhiêu?
Câu hỏi: Bài toán này có giải được không? Muốn giải được thì cần thêm điều kiện
gì?