ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

 
Κατηγορούμενο είναι το επίθετο (συνήθως) που με τη μεσολάβηση του συνδετικού
ρήματος δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο μιας πρότασης.
Ας δούμε κάποια παραδείγματα:
• Ο Γιώργος είναι όμορφος.
• Ο Γιώργος είναι φίλος μου.

Στα παραπάνω παραδείγματα οι λέξεις: όμορφος, φίλος, είναι τα κατηγορούμενα του

υποκειμένου "Ο Γιώργος" . Η λέξη όμορφος είναι επίθετο ενώ η λέξη φίλος είναι
ουσιαστικό.

Ας δούμε και το παράδειγμα:

• Διάλεξα τον Γιώργο για φίλο μου.
Στο παραπάνω παράδειγμα η λέξη φίλο μου είναι κατηγορούμενο του αντικειμένου
«Γιώργο».

Τι χρησιμοποιείται ως κατηγορούμενο;
• Ο Γιώργος είναι όμορφος. → επίθετο
• Ο Γιώργος είναι φίλος μου. → ουσιαστικό
• Ο Γιώργος είναι εκείνος; → αντωνυμία
•  Ο Γιώργος είναι πρώτος. → αριθμητικό
•  Ο Γιώργος είναι κουρασμένος. → μετοχή
• Η καρέκλα είναι από ξύλο (αντί του επιθέτου ξύλινη) → εμπρόθετο
• Ο Γιώργος είναι ό,τι κι αν πεις → πρόταση
 

Τι είναι το συνδετικό ρήμα και ποια η λειτουργία του;

Είπαμε στην αρχή ότι το κατηγορούμενο δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο ή στο
αντικείμενο μέσω του συνδετικού ρήματος. Συνεπώς, το συνδετικό ρήμα είναι εκείνο
που συνδέει την ιδιότητα με το υποκείμενο ή το αντικείμενο.
 
 

ΠΡΟΣΟΧΗ
Προφανώς, χωρίς συνδετικό ρήμα  δεν έχουμε κατηγορούμενο.
 
Πρόσεξε τα παρακάτω παραδείγματα:
• Η Ελένη είναι όμορφη → η λ. όμορφη είναι κατηγορούμενο, γιατί το συνδετικό
ρήμα είναι συνδέει τη λ. όμορφη με το υποκείμενο Ελένη.

• Η όμορφη Ελένη έφυγε με τον Πάρη → η λ. όμορφη δεν είναι κατηγορούμενο,

γιατί δεν υπάρχει κάποιο συνδετικό ρήμα που να συνδέει τη λ. όμορφη με το
υποκείμενο Ελένη. Η λ. όμορφη είναι ένας επιθετικός προσδιορισμός.
 
Ποια ρήματα χρησιμοποιούνται ως συνδετικά;
 Τα δύο ρήματα που χρησιμοποιούνται πρωτίστως ως συνδετικά είναι τα είμαι
και γίνομαι.
Χρησιμοποιούνται ως συνδετικά και τα ρήματα που έχουν παρόμοια σημασία με
τα είμαι και γίνομαι· τέτοια ρήματα είναι τα: απομένω, βρίσκομαι, γεννιέμαι, ζω,
πεθαίνω, στέκομαι, διατελώ, υπηρετώ, φυτρώνω, αποδεικνύομαι, δείχνομαι,
θεωρούμαι, λέγομαι, λογαριάζομαι, μοιάζω, νομίζομαι, παρουσιάζομαι,
χειροτονούμαι κ.ά.
Παραδείγματα:
• Το φαγητό έγινε νόστιμο.
• Ο Νίκος έζησε μόνος.
• Στάθηκα άτυχος.
• Διετέλεσε προϊστάμενος του υπουργείου.
• Ο κ. Ιωάννου θεωρείται σπουδαίος ερευνητής.

Με κάποια από τα παραπάνω ρήματα το κατηγορούμενο εκφέρεται με τα μόρια για,

σαν, ως, π.χ.
• Τον θεωρούν για πολύ ανόητο.
• Ο Νίκος μοιάζει σαν αετός.
• Ο κ. Ιωάννου υπηρέτησε στο στρατό ως λοχίας.

Σύμφωνα με τη γραμματική των Κλαίρη-Μπαμπινιώτη λειτουργούν ως συνδετικά

οποιαδήποτε ρήματα συντάσσονται με τα μόρια (συνδετικούς δείκτες) για, σαν, ως,
συνδέοντας το υποκείμενο ή το αντικείμενο με μια λέξη που τους δίνει μια ιδιότητα,
π.χ.
• Εργάστηκε ως σκλάβος.
• Δούλεψε σαν σκλάβος.
• Περνιέται για έξυπνος.
 
Το επιρρηματικό κατηγορούμενο
 Εκτός από τα ρήματα που χρησιμοποιούνται ως συνδετικά, μπορεί και οποιοδήποτε
άλλο ρήμα, κυρίως αυτά που δηλώνουν κίνηση, να παίρνουν κατηγορούμενο,
συνδέοντας το υποκείμενο με μια ιδιότητα. Επειδή το κατηγορούμενο σ' αυτήν την
περίπτωση εκφράζει μια επιρρηματική σχέση, λέγεται επιρρηματικό, π.χ.

• Ο Γιάννης βαδίζει καμαρωτός.

• Ο Γιάννης υποδέχτηκε τους επισκέπτες όρθιος.
• Ο Γιάννης διαβάζει μόνος.
• Ο βοριάς σφυρίζει άγριος.

Στα παραπάνω παραδείγματα το κατηγορούμενο είναι επίθετο· μπορεί όμως να είναι

και ουσιαστικό, π.χ.
• Ο κόσμος έτρεχε μελίσσι.
• Τα δάκρυά της τρέχουν βροχή.
 
Προληπτικό κατηγορούμενο
 Πολλές φορές το κατηγορούμενο δίνει πρόωρα μια ιδιότητα στο υποκείμενο πριν
αυτό την αποκτήσει κανονικά. Στην περίπτωση αυτή τα ρήματα που
χρησιμοποιούνται ως συνδετικά φανερώνουν σκοπό ή εξέλιξη, π.χ.

• Το σπίτι χτίζεται ψηλό → δεν έχει την ιδιότητα του ψηλού, χτίζεται με την
προοπτική να γίνει ψηλό.
• Ο Γιάννης σπουδάζει γιατρός →δεν έχει την ιδιότητα του γιατρού, σπουδάζει με
την προοπτική να γίνει γιατρός.
 
Τα συνδετικά ρήματα λειτουργούν πάντοτε ως συνδετικά;
Τα ρήματα που αναφέραμε παραπάνω ως συνδετικά δεν είναι πάντοτε συνδετικά.
Αυτό σημαίνει ότι δε συνδέουν το υποκείμενο με μια λέξη η οποία θα δίνει στο
υποκείμενο μια ιδιότητα. Ας το δούμε με παράλληλα παραδείγματα:

1α. Ο Γιώργος είναι όμορφος → το ρ. είναι είναι συνδετικό, επειδή συνδέει το

υποκείμενο (Γιώργος) με τη λέξη όμορφος, δίνοντάς του μια ιδιότητα.
1β. Ο Γιώργος είναι στο δωμάτιο → το ρ. είναι δεν είναι συνδετικό, επειδή δε συνδέει
το υποκείμενο (Γιώργος) με κάποια λέξη που να του δίνει μια ιδιότητα.
2α. Η Ελένη έγινε όμορφη → το ρ. έγινε είναι συνδετικό, επειδή συνδέει το
υποκείμενο (Ελένη) με τη λέξη όμορφη, δίνοντάς της μια ιδιότητα.
2β. Έγινε κι αυτό → το ρ. έγινε δεν είναι συνδετικό, επειδή δε συνδέει το υποκείμενο
(αυτό) με κάποια λέξη που να του δίνει μια ιδιότητα.
3α. Ο Γιώργος ζει μόνος → το ρ. ζει είναι συνδετικό, επειδή συνδέει το υποκείμενο
(Γιώργος) με τη λέξη μόνος, δίνοντάς του μια ιδιότητα.
3β. Ο Γιώργος ζει στο Παρίσι → το ρ. ζει δεν είναι συνδετικό, επειδή δε συνδέει το
υποκείμενο (Γιώργος) με κάποια λέξη που να του δίνει μια ιδιότητα.
4α. Ο Γιώργος βαδίζει περήφανος → το ρ. βαδίζει είναι συνδετικό, επειδή συνδέει το
υποκείμενο (Γιώργος) με τη λέξη περήφανος, δίνοντάς του μια ιδιότητα.
4β. Ο Γιώργος βαδίζει στο δρόμο → το ρ. βαδίζει δεν είναι συνδετικό, επειδή δε
συνδέει το υποκείμενο (Γιώργος) με κάποια λέξη που να του δίνει μια ιδιότητα.
 
Η πτώση του κατηγορουμένου
Το κατηγορούμενο όταν αναφέρεται στο υποκείμενο και είναι πτωτικό, τότε μπαίνει
στην ίδια πτώση με το υποκείμενο, δηλαδή στην ονομαστική,
π.χ. Ο Γιάννης είναι ψηλός.

Το κατηγορούμενο όταν αναφέρεται στο αντικείμενο και είναι πτωτικό, τότε μπαίνει
στην ίδια πτώση με το αντικείμενο, δηλαδή στην αιτιατική,
π.χ. Διάλεξα τον Γιώργο για φίλο μου.

Όταν το κατηγορούμενο είναι ουσιαστικό, μπορεί να εκφέρεται και με γενική, η

οποία ονομάζεται γενική κατηγορηματική και φανερώνει την κτήση, την ιδιότητα,
το μέτρο, την αξία, διαιρεμένο όλο, π.χ.
• Τα παπούτσια είναι του Γιώργου → γενική κατηγορηματική κτητική
• Τα φαγητά είναι της ώρας → γενική κατηγορηματική της ιδιότητας
• Τα σίδερα είναι των τριών μέτρων → γενική κατηγορηματική του μέτρου
• Το αυτοκίνητο είναι των δέκα χιλιάδων → γενική κατηγορηματική της αξίας
• Ο Νίκος είναι της παρέας → γενική κατηγορηματική διαιρετική
 

ΠΡΟΣΟΧΗ
Στις περιπτώσεις της γενικής κατηγορηματικής απαραίτητη προϋπόθεση είναι να
υπάρχει συνδετικό ρήμα, διαφορετικά η γενική θα είναι απλώς προσδιορισμός, π.χ.
• Τα παπούτσια είναι του Γιώργου → συνδετικό ρήμα → γενική κατηγορηματική
κτητική
• Χάθηκαν τα παπούτσια του Γιώργου → γενική κτητική
 
 
Πώς βρίσκουμε το κατηγορούμενο;
 Για να βρούμε το κατηγορούμενο σε μια πρόταση θα πρέπει
α) πρώτα να εντοπίσουμε το ρήμα της πρότασης,
β) στη συνέχεια θα πρέπει να εντοπίσουμε το υποκείμενο, ρωτώντας ποιος ή ποια ή
ποιο + το ρήμα της πρότασης,
γ) τέλος, θα πρέπει να εντοπίσουμε το κατηγορούμενο, ρωτώντας τι είναι + το ρήμα +
το υποκείμενο, π.χ.

1. Ο Γιώργος είναι πονηρός.

α) Ρήμα: είναι
β) Ποιος είναι; → ο Γιώργος → υποκείμενο
γ) Τι είναι ο Γιώργος; → πονηρός → κατηγορούμενο

2. Το φαγητό έγινε νόστιμο.

α) Ρήμα: έγινε
β) Ποιο έγινε; → το φαγητό → υποκείμενο
γ) Τι έγινε το φαγητό → νόστιμο → κατηγορούμενο
 
1. Να βρεις το υποκείμενο, το αντικείμενο, το κατηγορούμενο του αντικειμένου και τον
επιθετικό προσδιορισμό.

Οι μαθητές ανακήρυξαν τον Πέτρο ως τον καλύτερο πρόεδρο του σχολείου.

ρήμα: ανακήρυξαν
υποκείμενο: (ποιοι ανακήρυξαν;) __________________
αντικείμενο: ποιον ανακήρυξαν; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον ανακήρυξαν; __________________
επιθετικός προσδιορισμός.: __________________

Οι φίλαθλοι νόμιζαν τον πρόεδρο της ομάδας για μεγάλο απατεώνα.

ρήμα: νόμιζαν
υποκείμενο: (ποιοι νόμιζαν;) __________________
αντικείμενο: ποιον νόμιζαν; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον νόμιζαν; __________________
επιθετικός προσδιορισμός.: __________________

Οι μαθητές θεωρούν τα μαθηματικά εξαιρετικά δύσκολα.

ρήμα: θεωρούν
υποκείμενο: (ποιοι θεωρούν;) __________________
αντικείμενο: ποιον θεωρούν; __________________
κτγ. του αντ.: τι τα θεωρούν; __________________
επιθετικός προσδιορισμός.: __________________

Εσένα καθιστώ ως τον πρώτο σύμβουλο.

ρήμα: καθιστώ
υποκείμενο: (ποιος καθιστώ;) __________________
αντικείμενο: ποιον καθιστώ; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον καθιστώ; __________________
επιθετικός προσδιορισμός.: __________________

Το συμβούλιο με όρισε ως νέο διοικητή.

ρήμα: όρισε
υποκείμενο: (ποιος όρισε;) __________________
αντικείμενο: ποιον όρισε; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον όρισε; __________________
επιθετικός προσδιορισμός.: __________________

Το ψυγείο διατηρεί το νερό πολύ κρύο.

ρήμα: διατηρεί
υποκείμενο: (ποιος διατηρεί;) __________________
αντικείμενο: ποιον διατηρεί; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον διατηρεί; __________________
επιθετικός προσδιορισμός.: __________________
2. Να βρεις το υποκείμενο, το αντικείμενο και το κατηγορούμενο του αντικειμένου

Ψεύτη θεώρησαν τον μάρτυρα οι ένορκοι.

ρήμα: θεώρησαν
υποκείμενο: (ποιοι θεώρησαν;) __________________
αντικείμενο: ποιον θεώρησαν; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον θεώρησαν; __________________

Συκοφάντη με χαρακτήρισαν οι συμμαθητές μου.

ρήμα: χαρακτήρισαν
υποκείμενο: (ποιοι χαρακτήρισαν;) __________________
αντικείμενο: ποιον χαρακτήρισαν; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον χαρακτήρισαν; __________________

Το σχολείο όρισε ως σημαιοφόρο τον Αντωνίου.

ρήμα: όρισε
υποκείμενο: (ποιος όρισε;) __________________
αντικείμενο: ποιον όρισε; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον όρισε; __________________

Η φίλη της την αποκάλεσε χαζή.

ρήμα: αποκάλεσε
υποκείμενο: (ποιος αποκάλεσε;) __________________
αντικείμενο: ποιον αποκάλεσε; __________________
κτγ. του αντ.: τι την αποκάλεσε; __________________

Ως τέρας παρουσίασε τον κατηγορούμενο ο εισαγγελέας.

ρήμα: παρουσίασε
υποκείμενο: (ποιος παρουσίασε;) __________________
αντικείμενο: ποιον παρουσίασε; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον παρουσίασε; __________________

Οι δικαστές έκριναν ένοχο τον κατηγορούμενο.

ρήμα: έκριναν
υποκείμενο: (ποιοι έκριναν;) __________________
αντικείμενο: ποιον έκριναν; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον έκριναν; __________________

3. Να βρεις το υποκείμενο, το αντικείμενο και το κατηγορούμενο του αντικειμένου

Ο μητροπολίτης χειροτόνησε τον Πέτρο διάκο.

ρήμα: χειροτόνησε
υποκείμενο: (ποιος χειροτόνησε;) __________________
αντικείμενο: ποιον χειροτόνησε; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον χειροτόνησε; __________________
Τον Παναγιώτη έχουν εκλέξει πρόεδρο οι μαθητές.
ρήμα: έχουν εκλέξει
υποκείμενο: (ποιοι έχουν εκλέξει;) __________________
αντικείμενο: ποιον έχουν εκλέξει; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον έχουν εκλέξει; __________________

Το υπουργείο διόρισε τον Ηλία αγροφύλακα.

ρήμα: διόρισε
υποκείμενο: (ποιος διόρισε;) __________________
αντικείμενο: ποιον διόρισε; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον διόρισε; __________________

Η αστυνομία θεωρεί υπεύθυνο για τις ταραχές τον πρόεδρο της ομάδας.
ρήμα: χειροτόνησε
υποκείμενο: (ποιος θεωρεί;) __________________
αντικείμενο: ποιον θεωρεί; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον θεωρεί; __________________

Οι εφημερίδες παρουσίασαν τον φοιτητή ως πρωτεργάτη των επεισοδίων.

ρήμα: παρουσίασαν
υποκείμενο: (ποιοι παρουσίασαν;) __________________
αντικείμενο: ποιον παρουσίασαν; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον παρουσίασαν; __________________

Το δικαστήριο έκρινε τον κατηγορούμενο αθώο.

ρήμα: έκρινε
υποκείμενο: (ποιος έκρινε;) __________________
αντικείμενο: ποιον έκρινε; __________________
κτγ. του αντ.: τι τον έκρινε; __________________

4. Σε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις οι υπογραμμισμένες γενικές λειτουργούν ως

γενική κατηγορηματική ή ως γενική προσδιοριστική.
(Υπογράμμισε τη σωστή απάντηση)

1. Το σπίτι είναι του Κώστα.

α) γενική κατηγορηματική, β) γενική προσδιοριστική

2. Το σπίτι του Κώστα είναι μεγάλο.

α) γενική κατηγορηματική, β) γενική προσδιοριστική

3. Τα παιδιά του γείτονα έσπασαν το βάζο.

α) γενική κατηγορηματική, β) γενική προσδιοριστική

4. Τα παιδιά είναι του γείτονα.

α) γενική κατηγορηματική, β) γενική προσδιοριστική

5. Το παιδί είναι τριών χρονών.

α) γενική κατηγορηματική, β) γενική προσδιοριστική

6. Δουλειά τριών χρόνων καταστράφηκε σε μια στιγμή.

α) γενική κατηγορηματική, β) γενική προσδιοριστική

7. Όλα αυτά τα βιβλία είναι των πέντε ευρώ.

α) γενική κατηγορηματική, β) γενική προσδιοριστική

8. Της αγόρασε ένα κόσμημα των δύο χιλιάδων δολαρίων!

α) γενική κατηγορηματική, β) γενική προσδιοριστική

9. Αυτές οι δουλειές είναι της νύχτας.

α) γενική κατηγορηματική, β) γενική προσδιοριστική

10. Της νύχτας τα καμώματα τα βλέπει η μέρα και γελά.

α) γενική κατηγορηματική, β) γενική προσδιοριστική

5. Σε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις τα υπογραμμισμένα επίθετα λειτουργούν ως

κατηγορούμενα και σε ποιες ως επιθετικοί προσδιορισμοί;
(Υπογράμμισε τη σωστή απάντηση)

1. Τα Ελληνόπουλα είναι παχύσαρκα.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

2. Τα παχύσαρκα Ελληνόπουλα δεν τρώνε πρωινό.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

3. Το νόστιμο φαγητό σερβιρίστηκε στο τραπέζι.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

4. Το φαγητό φαίνεται νόστιμο.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

5. Οι υποθερμιδικές τροφές θεωρούνται ακατάλληλες για τα παιδιά.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

6. Είναι ακατάλληλες πολλές τροφές των σχολικών κυλικείων.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

7. Πρέπει ν’ αποσυρθούν πολλά είδη ακατάλληλων τροφών από τα σχολικά κυλικεία.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

8. Η χοληστερίνη γίνεται επικίνδυνη όταν τα επίπεδά της αυξηθούν.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

9. Η αύξηση των ορίων της χοληστερίνης μπορεί να προκαλέσει επιζήμιες παρενέργειες.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

10. Για σήμερα σας προτείνουμε μια απλή συνταγή.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο