Κωνσταντίνος Κουφοπαντελής

Orcid id: https://orcid.org/0000-0001-5656-0179

Email: kkouf@hotmail.com
Website: https://koufopantelis.weebly.com/

Μια ωφελιμιστική θεώρηση της χρήσης εφαρμογών Τεχνητής

Νοημοσύνης σε ακαδημαϊκές εργασίες.

Abstract

Διαχρονικά οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν ουσίες ή μέσα

στην προσπάθειά τους να επιτύχουν περισσότερη συγκέντρωση
και καλύτερες επιδόσεις σε σωματικές ή πνευματικές
δοκιμασίες.
Στις περισσότερες περιπτώσεις η χρήση φυσικών μέσων
και ουσιών θεωρείται ηθικά επιτρεπτή, ενώ αντίθετα η χρήση
τεχνητών αποτελεί ηθικό δίλλημα και πολλές φορές έχουν
θεσπιστεί όρια σε μια προσπάθεια διασφάλισης δίκαιης
μεταχείρισης των εμπλεκόμενων.
Τον τελευταίο χρόνο εμφανίστηκαν εφαρμογές τεχνητής
νοημοσύνης και η χρήση τους έχει επεκταθεί παγκοσμίως στις
τάξεις των φοιτητών. Η χρήση τους είναι αρκετά διαδεδομένη
προκειμένου οι φοιτητές να πετύχουν καλύτερη απόδοση στην
εκπόνηση μιας δοκιμασίας όπως οι ακαδημαϊκές εργασίες.
Προσπαθούμε στην παρούσα εργασία να
πραγματευτούμε το θέμα από τη σκοπιά του Ωφελιμισμού και
ειδικότερα επιχειρώντας να εφαρμόσουμε το σύστημα ηθικής
αξιολογικής μέτρησης του Bentham (Hedonistic Calculus).

Λέξεις κλειδιά: ChatGPT, Τεχνητή νοημοσύνη, φοιτητές,

συγγραφή εργασιών, ωφελιμισμός, Bentham’s calculus.
 Κύριο μέρος

Οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης (που ξεκίνησε πριν 70

περίπου χρόνια) είναι προϊόν της ανθρώπινης ανάγκης για
εξέλιξη της γνώσης. Αποσκοπούν να κάνουν τη ζωή μας
καλύτερη και ευκολότερη βοηθώντας την πρόοδο και τον
εκσυγχρονισμό.
Στις μέρες μας η εξέλιξη είναι ραγδαία κι έτσι έχουμε
ρομπότ και άλλα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης με σχετική
αυτονομία που μπορεί να αντιδρά σε ερεθίσματα. Η χρήση τους
έχει επεκταθεί ευρέως σε όλες σχεδόν τις επιστήμες, όπως η
Ιατρική, η Βιολογία, η Μηχανική κ.α.
Όπως σε οτιδήποτε σχεδόν στη ζωή μας, υπάρχουν θετικές
αλλά και αρνητικές επιπτώσεις από τη χρήση τέτοιων
εφαρμογών και αποτελεί δημοφιλές θέμα συζήτησης στην
επιστημονική (και όχι μόνο) κοινότητα.2
Ένα αρκετά ενδιαφέρον και επίκαιρο ζήτημα που
απασχολεί και την Ηθική είναι η χρήση Εφαρμογών Τεχνητής
Νοημοσύνης που επιτρέπουν διάλογο και απαντήσεις.
Ευρύτερα γνωστό στις μέρες μας είναι το ChatGPT που αποτελεί
Παραγωγικό Προεκπαιδευμένο Μετασχηματιστή και στη
συνέχεια θα αναφερόμαστε σε τέτοιων εφαρμογών με τη
συντομογραφία ΠΠΜ.11
Σε πρόσφατη έρευνα (09-02-2023) προέκυψε ότι η χρήση
εφαρμογών ΠΠΜ δεν βελτιώνει απαραίτητα την επίδοση
κάποιου σε κάποια ακαδημαϊκή εργασία.6
Τα πρακτικά πλεονεκτήματα της χρήσης τέτοιων
εφαρμογών είναι:
o Η δυνατότητα ταχύτατης δημιουργίας περιεχομένου
υψηλής κατά τεκμήριο ποιότητας.
o Η δυνατότητα προσαρμογής τους σε συγκεκριμένα
θέματα και σε προσωποποιημένες ανάγκες του
χρήστη.
o Η ελαχιστοποίηση ορθογραφικών λαθών καθώς δεν
επηρεάζεται από το χρήστη.
 o Μέχρι σήμερα δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας για
λογοκλοπή (αν και πρόσφατες εξελίξεις φαίνεται να
ανατρέπουν αυτό το δεδομένο).
Τα πρακτικά μειονεκτήματα της χρήσης μιας τέτοιας εφαρμογής
είναι:
o Δεν μπορεί σε όλες τις περιπτώσεις να διατυπώσει με την
απαραίτητη ακρίβεια και γλωσσική χροιά όλες τις
ζητούμενες έννοιες.
o Σε πολλές περιπτώσεις δημιουργεί γενικόλογες
απαντήσεις, ειδικά αν ο χρήστης δεν ακριβολογεί στις
ερωτήσεις του.
o Ενδέχεται να περιέχει μεροληπτικές ή λανθασμένες
πληροφορίες στις απαντήσεις ανάλογα με τα δεδομένα
που λαμβάνει υπόψη του.5,8
Από παλιά οι άνθρωποι προσπαθούσαν να βελτιώσουν τις
επιδόσεις τους σε σωματικές και πνευματικές δραστηριότητες
με τη χρήση ουσιών ή εργαλείων. Οι ουσίες αυτές ήταν και είναι
φυσικές ή τεχνητές και ανάλογα την εποχή, τις συνθήκες και την
περίσταση χαρακτηρίζονται ως νόμιμες ή παράνομες.
Το τελευταίο διάστημα είναι ευρύτατα διαδεδομένο στο
εξωτερικό αλλά και στη χώρα μας, εφαρμογές τεχνητής
νοημοσύνης να χρησιμοποιούνται για ενίσχυση - βελτίωση των
πνευματικών επιδόσεων φοιτητών προκειμένου να
ανταπεξέρχονται στις δυσκολίες που παρουσιάζονται στη
μελέτη τους, ειδικά στην εκπόνηση εργασιών.
Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι προκύπτουν
ερωτήματα για τη στάση της κοινωνίας, του εκπαιδευτικού
συστήματος και φυσικά για την ηθική αντιμετώπιση της
συγκεκριμένης πρακτικής.8,11
Παρακάτω θα εξετάσουμε ηθικά το ζήτημα της χρήσης
τέτοιων εφαρμογών για καλύτερες πνευματικές επιδόσεις με
την οπτική του ωφελιμισμού.
Η συνεπειοκρατία αποτελεί βασική ηθική θεωρία και
εδράζεται στη συνήθη πρακτική των ανθρώπων να κρίνουν
ηθικά τις πράξεις λαμβάνοντας υπόψη τις συνέπειές τους. Η
ηθική πράξη κρίνεται σωστή αν μετά από αξιολόγηση κόστους
– οφέλους των συνεπειών της, οι θετικές είναι περισσότερες
από τις δυσμενείς.
Βασικό τμήμα της συνεπειοκρατίας αποτελεί ο
ωφελιμισμός, σύμφωνα με τον οποίο η αξιολόγηση των
συνεπειών μιας πράξης γίνεται λαμβάνοντας υπόψη όλους τους
εμπλεκόμενους και επιλέγεται αυτή με τις καλύτερες συνέπειες.
Κάποιος επικαλούμενος τον ωφελιμισμό θα υποστήριζε ότι η
χρήση εφαρμογών είναι ηθικά σωστή αφού δεν υπάρχει κάτι
κακό και πιθανότατα θα λειτουργήσει υπέρ του χρήστη, όμως
ακόμα κι αν είναι έτσι καταπατά την αυτονομία του. Επιπλέον
δε μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι αυτό θα λειτουργήσει
τελικά θετικά υπέρ μας, καθώς η αποτυχία σε μια δοκιμασία
μπορεί και να οδηγήσει σε μια καλύτερη επιλογή ζωής.4
Επιπλέον πως μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η
εφαρμογή της χρήσης τους για καλύτερες πνευματικές
επιδόσεις δεν θα επεκταθεί αργότερα σε άλλους τομείς ή
περιπτώσεις; Για παράδειγμα η αντικατάσταση εργαζόμενων
από τον εργοδότη τους με τέτοια εφαρμογή.
O Sandel διατυπώνει και μια άλλου είδους αντίρρηση
καθώς διαπιστώνει μια επικίνδυνη ροπή για υπερβολική
κυριαρχία στη φύση, και τη θεωρεί επικίνδυνη αφού αυτή
παραβλέπει την εγγενή δυνατότητα των ανθρώπων αλλά και
την προσπάθεια που αυτοί καταβάλλουν προκειμένου να
καταφέρουν τους στόχους τους.12

Σύστημα ηθικής αξιολογικής μέτρησης του Bentham.

(Hedonistic Calculus)

Ο Bentham εισηγήθηκε ένα σύστημα ποιοτικής μέτρησης

της αξίας της ποιότητας της ηδονής και του πόνου. Αυτό
υποστήριξε ότι θα ήταν πολύ χρήσιμο στα χέρια κάποιου που
θα ήθελε να αποφασίσει με βάση τις αρχές του ωφελιμισμού.
Με τη χρήση των παρακάτω κριτηρίων ο Bentham προτείνει ένα
μοντέλο υπολογισμού της ηθικής μιας πράξης. Ουσιαστικά
κάποιος συνυπολογίζει το αποτέλεσμα σε καθένα από τα
παραπάνω κριτήρια και αν το «άθροισμα» είναι υπερ της
ηδονής η πράξη νομιμοποιείται, αλλιώς είναι ηθικά κατακριτέα.
Φυσικά δεν είναι δυνατό σε κάθε πράξη και με ακρίβεια να
εφαρμόζεται η παραπάνω διαδικασία, αλλά όσο η κρίση μας για
μια πράξη πλησιάζει στα παραπάνω τόσο αυξάνεται η
πιθανότητα να κρίνουμε σωστά την ηθική μας πράξης.1
Ας κάνουμε μια απόπειρα εφαρμογής του συστήματος του
Bentham στην περίπτωση της χρήσης ΠΠΜ για συγγραφή
εργασιών:

Καθαρότητα

Αφορά την έλλειψη δυσάρεστων συνεπειών της πράξης.

Θα πρέπει έτσι η αίσθηση της ηδονής για να έχει το
χαρακτηριστικό της καθαρότητας να μη συνοδεύεται από πόνο.
Η χρήση ΠΠΜ για συγγραφή εργασιών δεν έχει μόνο την
ευχάριστη συνέπεια της ευκολότερης και καλύτερης απόδοσης.
Οι λόγοι είναι δυνητικά αρκετοί:
α) Η αποκάλυψη θα μπορούσε να συνεπάγεται ποινές αν το
πλαίσιο απαγορεύει κάτι τέτοιο αλλά και σε αντίθετη
περίπτωση είναι πολύ πιθανή η μείωση της αξίας της επιτυχίας
από τους υπόλοιπους, η κοινωνική αποδοκιμασία και
απομόνωση.
β) Η πνευματική ανάπτυξη και οξυδέρκεια του χρήστη
κινδυνεύει άμεσα. Η χρήση τέτοιας εφαρμογής καθιστά το
χρήστη άβουλο ον και τελικά καταλήγει να έχει ως δυσάρεστη
συνέπεια την πνευματική «καθήλωση».
γ) Η χρήση των εφαρμογών αυτών βελτιώνει το αποτέλεσμα του
χρήστη, αλλά μοιραία θα οδηγήσει σε αυξημένες απαιτήσεις
στο μέλλον, μεγαλύτερες από αυτές οι οποίες «οδήγησαν» στη
χρήση τους. Οι μεγαλύτερες αυτές απαιτήσεις θα
δημιουργήσουν τελικά δυσάρεστα συναισθήματα στον
εμπλεκόμενο.

Αμεσότητα

Εδώ σταθμίζεται αν η πράξη οδηγεί στην ηδονή, δηλαδή

στο θετικό αποτέλεσμα, με χρονική εγγύτητα.
 Σε γενικές γραμμές η χρήση τέτοιων εφαρμογών, εφόσον
ελεγχθεί για σωστή απόδοση, επιφέρει άμεσα θετικό
αποτέλεσμα στο παραγόμενο αποτέλεσμα. Ασφαλώς άμεση
είναι και η αλλοίωση του αυθεντικού και αυτόνομου χαρακτήρα
του χρήστη.

Ευρύτητα – Έκταση

Πόσοι επηρεάζονται από την πράξη και πως, ποιοι δηλαδή

εμπλέκονται στις συνέπειες. Το κριτήριο αυτό αναφέρεται στην
ευτυχία που θα αισθανθούν οι άλλοι από την πράξη αυτή, πως
δηλαδή επεκτείνονται οι θετικές συνέπειες της πράξης στην
κοινωνία.
Εδώ εκτός από τον ίδιο τον χρήστη και το στενό κύκλο του
που προσωρινά θα ευχαριστηθούν, οι υπόλοιποι εμπλεκόμενοι
θα δυσαρεστηθούν από το αποτέλεσμα. Μεσοπρόθεσμα
περισσότεροι θα δυσαρεστηθούν καθώς η επιτυχία θα γίνεται
ολοένα και δυσκολότερη καθώς η απόδοση θα ανεβαίνει
τεχνητά. Μακροπρόθεσμα η επικράτηση αυτής της πρακτικής
θα μπορούσε αν επεκταθεί σε άλλους τομείς της ζωής να
δημιουργήσει έναν κόσμο που θα λειτουργεί αφύσικα και
υποσκάπτει την αυτονομία των ανθρώπων.

Ένταση

Η ένταση της ηδονής που προκαλείται από μια πράξη είναι

με τη σειρά της βασικό κριτήριο για την αξία και την ποιότητά
της. Η επιτυχία που θα προέλθει από μια προσπάθεια
υποβοηθούμενη από χρήση ΠΠΜ θα έχει για δυο τουλάχιστον
λόγους μικρότερη ένταση. Αρχικά δεν θα είναι η αγνή, πηγαία
και ειλικρινής χαρά που θα ένοιωθε κάποιος που μόνο με τις
δυνάμεις του θα επιτύγχανε το ίδιο αποτέλεσμα. Ο χρήστης
τέτοιας εφαρμογής για συγγραφή, θεωρεί συχνά περίπου
δεδομένο το αποτέλεσμα και το αντιμετωπίζει μάλλον ως
αυτονόητο. Επίσης η -έστω και μικρή- αλλοίωση του αυθεντικού
χαρακτήρα του ατόμου που επέρχεται με τη χρήση ΠΠΜ για
εκπόνηση εργασιών, μειώνει τελικά την ένταση της χαράς και
της ηδονής για το όποιο θετικό αποτέλεσμα.

Γονιμότητα

Εδώ καταγράφεται η δυνατότητα της αρχικής ηδονής να

αποτελέσει πηγή παραγωγής άλλων ηδονών. Ακόμα κι αν
θεωρήσουμε δεδομένη την ηδονή της επιτυχίας σε κάποια
δοκιμασία με τη χρήση ΠΠΜ, δεν είναι σίγουρο ότι αυτή η
ευτυχία θα οδηγήσει σε άλλες καθώς είναι πιθανότερο να
χρειαστεί και πάλι προσφυγή σε τέτοια εφαρμογή για την
επόμενη δοκιμασία δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο.
Αντιθέτως η επιτυχία χωρίς υποβοήθηση σίγουρα αποτελεί
πηγή θετικών συναισθημάτων και είναι πιο σύνηθες να οδηγεί
σε έναν κύκλο θετικής δημιουργίας. Επιπλέον η παραγωγή
εργασιών με χρήση τέτοιου βοηθήματος δεν αποτελεί νέα
γνώση αλλά συρραφή προηγούμενων γνώσεων.

Διάρκεια

Η διάρκεια της ηδονής που προκαλείται από μια πράξη

είναι σύμφωνα με τον Bentham ακόμα ένα κριτήριο ποιοτικής
εκτίμησής της. Η διάρκεια της ηδονής στην περίπτωση
επιτυχούς δοκιμασίας με χρήση ΠΠΜ θα είναι όπως είδαμε και
παραπάνω μικρότερης έντασης κι έτσι σίγουρα και μικρότερης
διάρκειας. Επίσης η ευκολότερη αντιμετώπιση γραπτών
δοκιμασιών με χρήση εφαρμογών θα οδηγήσει συντομότερα σε
ανάγκη καθιέρωσης δυσκολότερων τέτοιων δοκιμασιών. Έτσι η
διάρκεια της ευχαρίστησης μειώνεται καθώς η επόμενη
δοκιμασία θα προκύψει νωρίτερα. Τέλος η διάρκεια του πόνου
που θα προέλθει από μια ενδεχόμενη περιπέτεια ελέγχου
νομιμότητας του χρήστη πιθανά να είναι μεγάλη.

Βεβαιότητα

Η βεβαιότητα της ηδονής είναι το πιο περιεκτικό κριτήριο

στη συγκεκριμένη περίπτωση. Σε όλα τα προηγούμενα
θεωρήσαμε για χάρη της συζήτησης δεδομένη την επιτυχία της
χρήσης τέτοιων εφαρμογών για την εκπόνηση μιας εργασίας.
Κανείς όμως δε μπορεί να εγγυηθεί σε κάποιον ότι η χρήση ΠΠΜ
θα επιφέρει θετικό αποτέλεσμα σε κάποια δοκιμασία. Είναι
αρκετά πιθανό δηλαδή, κάποιος να ρισκάρει με τη χρήση
τέτοιων εφαρμογών όλες τις προαναφερθείσες αρνητικές
συνέπειες και τελικά να μην έχει επιτυχή έκβαση. Επίσης ακόμα
κι αν υπάρξει επιτυχία, θα υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος της
αποκάλυψης του θα μπορούσε να συνεπάγεται την απώλεια του
θετικού αποτελέσματος.
Τελικά η βεβαιότητα των αρνητικών συναισθημάτων που
προέρχονται από τη χρήση τέτοιων εφαρμογών, είναι
μεγαλύτερη και οδηγεί αναπόφευκτα στην απόρριψη της
χρήσης τους.

Επίλογος

Αναμφίβολα είναι ουτοπικό να πιστέψουμε ότι τέτοιες

εφαρμογές θα πάψουν να χρησιμοποιούνται. Όπως οι
υπολογιστές και το διαδίκτυο κι αυτές θα αποτελούν πλέον
μέρος της καθημερινότητας. Ίσως η λελογισμένη χρήση τους όχι
για παραγωγή ολόκληρων εργασιών αλλά ως επικουρικό
εργαλείο να είναι μια ρεαλιστική πρόταση.
Κλείνοντας μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι οι
εφαρμογές ΠΠΜ και η χρήση τους σε ακαδημαϊκές εργασίες
αποτελεί ένα ηθικό αλλά και κοινωνικό θέμα προς
διαπραγμάτευση. Θα μπορούσε η χρήση τους να θεωρηθεί
αντίστοιχη με τη χρήση ενισχύσεων στον αθλητισμό; Ήδη το
Turnitin ανακοίνωσε τη χρήση βελτιωμένων ελέγχων για
αποτροπή χρήσης τέτοιων εφαρμογών.9 Η χρήση τους θα
πρέπει να τυγχάνει κοινωνικής αποδοκιμασίας; Αυτά και
αρκετά άλλα ερωτήματα θα πρέπει να πραγματευτούν σε μια
ευρύτερη ηθική συζήτηση και να εξεταστούν υπό το πρίσμα και
άλλων ηθικών θεωριών πέραν του ωφελιμισμού.
Στο παράρτημα παραθέτουμε 2 παραδείγματα χρήσης της
εφαρμογής, μια επιτυχημένη και μια πλήρως αποτυχημένη.
 Βιβλιογραφία
1. Αποστολόπουλος Πέρρος Παναγιώτης, Ο ωφελιμισμός του Jeremy
Bentham. Προσπελάστηκε την 13/06/2022.
https://www.perros.com.gr/wfelimismos_toy_jeremy_bentham-
article-233.html?category_id=107
2. Γαλαθρής Ι, Τεχνητή νοημοσύνη. Ζητήματα δικαίου και ηθικής. Σάμος
(2020), Διπλωματική εργασία.
https://hellanicus.lib.aegean.gr/handle/11610/23986
3. Κουφοπαντελής Κ, Μια ωφελιμιστική θεώρηση της χρήσης Smart Drugs.
Χίος (2022), Εργασία μαθήματος.
4. Τσάφα Μαρία, Η ηθική διάσταση των ευγονικών εφαρμογών στις
αναπαραγωγικές και βελτιωτικές τεχνολογίες, Διπλωματική εργασία,
Θεσσαλονίκη,2020.
http://ikee.lib.auth.gr/record/321121/files/GRI-2020-28519.pdf
5. Amr Hassna Fatouh. Can ChatGPT Write Your Future Scientific Paper?
Answer from a personal point of view. (2023).
https://www.researchgate.net/publication/367479585
6. Basic Zeljana et al. Better by You, better than Me? ChatGPT-3 as
writing assistance in students’ essays.(2023).
https://www.researchgate.net/publication/368393093
7. De Grazia D. Moral enhancement, freedom, and what we (should) value
in moral behaviour. JME, 2013: 1-8
https://www.researchgate.net/publication/235376761
8. Jihwan Jeong. Ethical Issues with Artificial Intelligence (A Case Study on
AI Chatbot & Self-Driving Car). (2022).
https://www.ijser.org/researchpaper/Ethical-Issues-with-Artificial-
Intelligence.pdf
9. Khalil Mohammad et al. Will ChatGPT get you caught? Rethinking of
Plagiarism Detection. (2023).
https://www.researchgate.net/publication/368393093
10. Leins Kobi et al. To chat, or bot to chat, just the first question: Potential
legal and ethical issues arising from a chatbot study. (2020).
https://www.researchgate.net/publication/344637804
11. Ruane E. Conversational AI: Social and Ethical Considerations. (2020).
https://www.researchgate.net/publication/337925917
12. Sandel J. Michael , Ενάντια στην τελειότητα, Αλεξάνδρεια, Αθήνα,
(2007), σελ.55-57
 Παράρτημα

2 παραδείγματα χρήσης του ChatGPT.

Στο πρώτο παράδειγμα η εφαρμογή δίνει (επιτυχώς) τη

δική της εκδοχή για το θέμα της παρούσας εργασίας:
 Στο δεύτερο παράδειγμα η εφαρμογή δίνει (ανεπιτυχώς)
τη δική της εκδοχή για το ποιος είναι ο Ευάγγελος
Πρωτοπαπαδάκης: