Professional Documents
Culture Documents
HazÕrlayan
Dursun KARTAL
DanÕúman
Doç. Dr. ùaban DOöAN
BOLU 2016
iii
Dursun KARTAL
24.06.2016
iv
ÖN SÖZ
Anadolu’da 13. yüzyÕldan itibaren yazÕ dili olarak kullanÕlmaya baúlayan Eski
2÷uz Türkçesinin Türkoloji araúWÕrmalarÕnda önemli bir yeri vardÕr. Bu dönemde çeúitli
konularda kaleme alÕnmÕú eserlerin hem dil özellikleri bakÕPÕndan Türkiye Türkçesine
hem de içerik özellikleri açÕVÕndan ilgili bilim dallarÕna “kaynak eser” niteli÷i taúÕmasÕ,
bu dönemde yazÕlan eserlerin ilmi anlamda incelenmesini zorunlu hale getirmiútir.
ÇalÕúmamÕz her ne kadar kapsam olarak eserin belirli bir bölümünü içerse de
di÷er bölümleri üzerinde yapÕlan çalÕúmalarla birleútirildi÷inde tÕp alanÕnda böylesine
hacimli bir metnin ilmi yayÕQÕQÕn gerçekleúecek olmasÕúüphesiz bu alanla ilgili yapÕlan
araúWÕrmalara destek olmasÕ bakÕPÕndan büyük önem arz etmektedir.
Dursun KARTAL
v
ÖZET
Dursun KARTAL
ønceleme bölümünde eser úekil bilgisi özellikleri açÕVÕndan ele alÕnmÕú, eserde
geçen ekler “türetme, tür de÷Lútirici, iúletme ve kategori” olmak üzere 4 ana baúOÕk
altÕnda incelenmiútir. Ekler “Eski O÷uz Türkçesi”nin genel ses ve úekil özellikleriyle
karúÕlaúWÕUÕlmÕú, metinden örneklerle aykÕUÕ durumlar gösterilmiútir. Son olarak metinde
geçen sÕfat, zamir, zarf ve edat gibi sözcük türlerinden de örnekler verilmiútir.
Son bölüm ise metinde geçen eklerin gramatikal olarak dizininden oluúmaktadÕr.
Bu bölümde yine metinde geçen ekler madde baúÕ olarak dizilerek eklerin kaç kez
kullanÕldÕ÷Õ ve hangi kelimelere kaç defa geldi÷i gösterilmiútir.
ABSTRACT
Dursun KARTAL
Master Thesis
Department of Turkish Language and Literature
Thesis Advisor: Assoc. Prof. Dr. ùaban DOöAN
June 2016, 538 + XX Pages
In this master’s thesis study, the work of Ahmed Bin Bâlî, one of the well-
known scientists of the 16th Century, entitled Mecmaǥü’l Mücerrebât (Pages between
116b-166a) was analyzed. The study consists of the following sections: introduction,
analysis (morphology), text, index-dictionary, and appendix index.
In the introduction section, after briefly covering the formation and development
of the Ancient Oghuz Turkish, information was given on Turkish medical texts that
were written in Anatolia in the 16th Century. Also in this section, information was
given on the analyzed work and the author; then the subject, importance, purpose, and
method of the work was described.
In the analysis section, the work was examined according to its morphological
properties and the affixes present in the work were analyzed under 4 main headings
including “derivation, conversion, ending suffix, and category”. The affixes were
compared with the vocal and morphological properties of the “Ancient Oghuz Turkish”
and the contradictory cases were shown using examples from the text. Finally, examples
were also given for adjective, pronoun, adverb, and preposition word types that are
present in the text.
viii
In the text section, the pages 116b-166a of the work entitled “Mecmaǥü’l
Mücerrebât” were translated from Arabic to Latin using transcription and each page and
line of the work was enumerated and written down.
The Index-Dictionary section consists of the grammatical index of the work and
the lexical meaning of the words that are present in the text. In this section, the words in
the text were listed as an entry, and it was shown how many times these were used in
which pages and which ending suffixes they took.
The final section consists of the grammatical index of the affixes present in the
text. In this section, the affixes that are present in the text were listed as an entry and it
was stated how many times these were used in the text and how many times they were
used in which words.
ødøNDEKøLER
&øLT I
ONAY SAYFASI ........................................................................................................ ii
ETøK UYGUNLUK BEYANI ................................................................................... iii
ÖN SÖZ ......................................................................................................................iv
ÖZET ........................................................................................................................... v
ABSTRACT ...............................................................................................................vii
ødøNDEKøLER .......................................................................................................... ix
KISALTMALAR LøSTESø ....................................................................................... xx
*ø5øù ........................................................................................................................... 1
XVI. YüzyÕlda YazÕlmÕú BaúOÕca Türkçe TÕp Eserleri ................................................ 2
Alâim-i Cerrâhîn ....................................................................................................... 2
Terceme-i Mucizü’l-Kânûn fi’t-TÕbb......................................................................... 2
Terceme-i Risâle-i Bîh-i Çînî .................................................................................... 2
Terceme-i Zahîre-i Harzemúâhî ................................................................................. 3
Terceme-i Mâlâ Yeseu’t-Tabîb Cehlehnj.................................................................... 3
Menâfiü’n-Nâs .......................................................................................................... 3
Rebîü’s-Selâme ......................................................................................................... 3
Dürr-i Manzum ......................................................................................................... 4
Mecmaǥü’l-Mücerrebât ............................................................................................. 4
Ahmed bin Bâlî......................................................................................................... 4
ÇalÕúmanÕn Konusu ................................................................................................... 5
ÇalÕúmanÕn KapsamÕ ................................................................................................. 5
ÇalÕúmanÕn AmacÕ .................................................................................................... 5
ÇalÕúmanÕn Önemi .................................................................................................... 5
ÇalÕúmanÕn Yöntemi ................................................................................................. 6
x
I. BÖLÜM
1. øNCELEME [ùEKøL BøLGø6ø] ............................................................................. 8
1.1. Türetme Ekleri ................................................................................................... 8
1.1.1. øsimden øsim Türeten Ekler ............................................................................. 8
1.1.1.1. {+AK} ......................................................................................................... 8
1.1.1.2. {+An} .......................................................................................................... 9
1.1.1.3. {+Az} .......................................................................................................... 9
1.1.1.4. {+CA} ......................................................................................................... 9
1.1.1.5. {+CI} ........................................................................................................... 9
1.1.1.6. {+DAsI} ...................................................................................................... 9
1.1.1.7. {+di} .......................................................................................................... 10
1.1.1.8. {+dUz} ...................................................................................................... 10
1.1.1.9. {+Il} .......................................................................................................... 10
1.1.1.10. {+In} ........................................................................................................ 10
1.1.1.11. {+kek} ..................................................................................................... 10
1.1.1.12. {+lAk} ..................................................................................................... 10
1.1.1.13. {+lIK} ...................................................................................................... 11
1.1.1.14. {+lU} ....................................................................................................... 11
1.1.1.15. {+mIú} ..................................................................................................... 11
1.1.1.16. {+ndi} ...................................................................................................... 12
1.1.2. øsimden Fiil Türeten Ekler ............................................................................ 12
1.1.2.1. {+A-} ......................................................................................................... 12
1.1.2.2. {+(A)l-} ..................................................................................................... 12
1.1.2.3. {+(A)r-} ..................................................................................................... 12
1.1.2.4. {+dA-} ....................................................................................................... 13
1.1.2.5. {+Ik-} ........................................................................................................ 13
1.1.2.6. {+kI4r-} ...................................................................................................... 13
1.1.2.7. {+lA-} ........................................................................................................ 13
1.1.2.8. {+lAn-} ...................................................................................................... 13
1.1.2.9. {+rA-} ....................................................................................................... 14
1.1.3. Fiilden øsim Türeten Ekler ............................................................................ 14
1.1.3.1. {-AgAn} .................................................................................................... 14
xi
1.7.2.2. gơce............................................................................................................ 48
1.7.2.3. gündüz ....................................................................................................... 48
1.8.3.6. ƷamusÕ........................................................................................................ 53
1.8.3.7. ƷanƷÕVÕ........................................................................................................ 53
1.8.3.8. cümle, cümlesi ........................................................................................... 53
1.8.4. Dönüúlülük Zamiri ........................................................................................ 53
1.8.4.1. kendü, kendözi ........................................................................................... 53
1.8.5. Soru Zamiri ................................................................................................... 53
1.8.5.1. ne ............................................................................................................... 53
1.9. Edatlar ............................................................................................................. 54
1.9.1. Çekim EdatlarÕ .............................................................................................. 54
1.9.1.1. ile ............................................................................................................... 54
1.9.1.2. içün ............................................................................................................ 54
1.9.1.3. gibi ............................................................................................................. 54
1.9.2.2.1. yƗ ............................................................................................................ 56
1.9.2.2.2. veyƗ......................................................................................................... 56
1.9.2.2.3. yƗƩnjd ...................................................................................................... 56
1.9.2.2.4. veyƗƩnjd .................................................................................................. 57
1.9.2.3. Cümle BaúÕ EdatlarÕ ................................................................................... 57
II. BÖLÜM
2. METøN ................................................................................................................... 60
xix
&øLT II
III. BÖLÜM
3. 'ø=øN-SÖZLÜK ................................................................................................. 155
IV. BÖLÜM
4. EK Dø=ø1ø ........................................................................................................... 436
V. BÖLÜM
5. SONUÇ ............................................................................................................... 531
KISALTMALAR LøSTESø
Ar. : Arapça
bk. : BakÕQÕz
Far. : Farsça
Gr. : Grekçe
H. : Hicri
M. : Miladi
T. : Türkçe
2÷uzlarÕn Anadolu’da kendi a÷ÕzlarÕna dayalÕ bir yazÕ dili oluúturmalarÕ 13.
yüzyÕla dayanÕr. “Önceleri konuúma dili olarak kullanÕlan O÷uz a÷]Õ 13. yüzyÕlda
Azerbaycan ve Anadolu’da yazÕ dili haline gelmiú, 13. yüzyÕldan 15. yüzyÕl sonlarÕna
dek Azerbaycan, Anadolu, Irak, Suriye ve Balkanlarda tek yazÕ dili olarak kullanÕlmÕúWÕr
(Ercilasun 2007: 429)”. Türk dili tarihinde “Eski Anadolu Türkçesi”, “Eski Türkiye
Türkçesi”, “Eski OsmanlÕca” ve “Eski O÷uz Türkçesi” gibi terimlerle ifade edilen bu
dönemde, önceki devirlerde yazÕ dili olarak kullanÕlan Arapça ve Farsça yerini yavaú
yavaú Türkçeye bÕrakmÕú, çeúitli konularda telif ve tercüme birçok eser verilmiútir.
Anadolu’da tÕp metinlerinin ilk örnekleri ise 14. yüzyÕldan itibaren görülmeye baúlar.
Her konuda oldu÷u gibi tÕp alanÕnda da ilk eserler genellikle tercümedir. Zira “Türk
WÕbbÕQÕn kökleri 11. yüzyÕla, Büyük Selçuklulara kadar uzanÕr. Ancak gerek Büyük
Selçuklular gerek Anadolu SelçuklularÕ Döneminde verilen eserlerin dili Arapça ve
FarsçadÕr (Do÷an 2010: 315)”.
Eski O÷uz Türkçesi BatÕ Türkçesinin 13 ve 15. yüzyÕllarÕQÕ içine alÕr. 16. yüzyÕl
baúlarÕna dek süren bu dönem 16. yüzyÕlda yerini OsmanlÕ Türkçesine bÕrakÕr. Bu
yüzden 16. yüzyÕOÕ Eski O÷uz Türkçesinden Klasik OsmanlÕ Türkçesine geçiú dönemi
olarak düúünmek mümkündür. Zira bu dönem dil özelliklerinin hemen hemen tamamÕ
OsmanlÕ Türkçesinin baúlarÕnda da devam eder. Bu sebeple 16. yüzyÕl metinleri üzerine
yapÕlacak çalÕúmalar, Eski O÷uz Türkçesi ile OsmanlÕ Türkçesi arasÕndaki geçiú
dönemini ihtiva etmesi bakÕPÕndan önemlidir. Üzerinde çalÕúWÕ÷ÕPÕz metnin de 16.
yüzyÕlda kaleme alÕnmÕú olmasÕ dil araúWÕrmalarÕ açÕVÕndan eserin önemini artÕrmaktadÕr.
Eser, dil araúWÕrmalarÕQÕn yanÕ sÕra içerik bakÕPÕndan da büyük bir öneme
sahiptir. Nitekim bu dönemde dini-tasavvufi içerikli metinler a÷ÕrlÕklÕ olmak üzere
tarihi, edebi, felsefi, tÕbbi nitelikte di÷er bilim dallarÕna da katkÕda bulunacak yüzlerce
eser yazÕlmÕúWÕr. Üzerinde çalÕúWÕ÷ÕPÕz metnin de tÕp ve eczacÕOÕk içerikli olmasÕ, sa÷OÕk
2
gibi geniú kapsamlÕ bir alanÕ konu edindi÷i için, esere bilhassa tÕp tarihi ve literatürü için
zengin bir kaynak niteli÷i kazandÕrmÕúWÕr.
Alâim-i Cerrâhîn
³øbrahim bin Abdullah tarafÕndan 16. yüzyÕOÕQÕn ilk yarÕVÕnda tÕp alanÕnda
yazÕlmÕú önemli bir eserdir. Eser Çintar adlÕ Yunanca cerrahi kitabÕQÕn tercümesi
olmanÕn yanÕ sÕra, Türk tÕp üstatlarÕ HacÕ Paúa, Sabuncuo÷lu, ùirvânlÕ ve
Akúemseddîn’den ilaç terkiplerini de ihtiva etmektedir. 22 bâbdan meydana gelen eserin
baúOÕca bölümleri úunlardÕr: taze yaralar, ok ve tüfek yaralarÕ, kÕUÕk ve çÕNÕklar, urlar,
kanserler, úarbon, dolama, fÕWÕk, apse, frengi. Türk tÕbbÕnda ateúli silah yaralarÕ ve
frengiden ilk bahseden eserdir. (Bayat 2010: 304)”.
“16. yüzyÕl hadis, tefsir, belâgat âlim ve ediplerinden biri olan Muslihiddîn
Mustafâ bin ùaban Sürûrî (897-969/1492-1562) tarafÕndan tercüme edilen tÕbbî bir
eserdir (Do÷an 2010: 164)”. “ùehzade Sultan Mustafa’nÕn doktorlarÕndan birinin bir ilaç
tarifini ö÷renmek istemesi üzerine bu eserin önemini úehzadeye anlatan müellif,
úehzadenin emriyle Türkçe açÕklamalÕ bir úekilde tercüme eder (Güleç 2001, Aktaran:
Do÷an 2010: 164)”.
“OsmanlÕ tarihçisi ødrîs-i Bitlisî’nin o÷lu Ebu’l-Fazl Mehmed bin ødris bin
Hüsâmeddin tarafÕndan yapÕlan Ebu øbrahim Cürcânî’nin Zahire-i Harzemúâhî adlÕ
eserinin tercümesidir. Eser, Kânûn el-ǥilâc ve ùifâ el-Emrâz li Külli Mizâc adÕyla da
bilinir (Do÷an 2010: 165)”.
“Sultan Üçüncü Murad zamanÕnda OsmanlÕ Divân-Õ Âlî kâtiplerinden Hasan ibni
Abdurrahman Efendi tarafÕndan Yusuf bin øsmail bin ølyas el-Hûyî el-Ba÷dâdî el-Kutbî
el-ùâfiî (H.754-M.1353)’nin Mâlâ Yeseu’t-Tabîb adlÕ eserine bazÕ ilâvelerle yapÕlan bir
tercümedir (Do÷an 2010: 165-166)”. “Hasan bin Abdurrahman’Õn mukaddimedeki
ifadesine göre eserin tercümesi sÕrasÕnda Hoca Sadettin ile Tabib Sinan Efendi’nin
yardÕmlarÕQÕ görmüú, kitap Bakkalzâde Molla Muhyiddin’in önünde okunmuútur
øhsano÷lu 2008, Aktaran: Do÷an 2010: 165)”.
Menâfiü’n-Nâs
Rebîü’s-Selâme
“Nidâî bu eseri dostlarÕQÕn salgÕn hastalÕklardan taun ve veba hakkÕnda bir risale
yazmasÕQÕ istemeleri üzerine kaleme almÕúWÕr. Klasik øslam dini ve tÕbbi kaynaklarÕndan
edindi÷i bilgilere kendi tecrübelerini ilave ederek hazÕrladÕ÷Õ bu eseri önsöz ve 7 bâbdan
müteúekkildir (Bayat 2010: 306)”.
4
Dürr-i Manzum
Hekim Nidâî tarafÕndan 1567 yÕOÕnda tamamlanarak II. Selim’e sunulan eser,
dört bab ve bir mukaddimeden meydana gelen 700 beyitlik manzum bir tÕp kitabÕGÕr.
Eser Risâle-i TÕb ve Manzûme-i TÕbb adlarÕyla da bilinir.
Mecmaǥü’l-Mücerrebât
bir bilgiye ulaúÕlamamÕúWÕr. HayatÕ hakkÕnda ulaúabildi÷imiz yegâne bilgi ise “meúhur
Molla Arap’Õn talebelerinden olup tahsilini ikmalden sonra bir müddet kadÕOÕk
mesle÷inde bulunmuúsa da sonradan bu meslekten feragatla ilmen ve amelen tÕp ilmi ile
meúgul olmaya baúlamÕú oldu÷u bilgisidir (BursalÕ 1975cII: 197)”.
ÇalÕúmanÕn Konusu
ÇalÕúmamÕ]Õn konusu, Ahmed Bin Bâlî tarafÕndan Eski O÷uz Türkçesi ile
tercüme edilen Mecmaǥü’l Mücerrebât adlÕ eserin 116b-166a varaklarÕQÕn
transkripsiyonu, úekil bilgisi incelemesi, genel dizin, sözlük ve ek dizininin
hazÕrlanmasÕGÕr.
ÇalÕúmanÕn KapsamÕ
ÇalÕúmanÕn AmacÕ
ÇalÕúmanÕn amacÕ, 16. yüzyÕl tÕp metinleri içerisinde önemli bir yeri olan
Mecmaǥü’l Mücerrebât (116b-166a) adlÕ eseri çeviriyazÕya aktarmak, eseri úekil bilgisi
açÕVÕndan incelemek, dizin ve sözlü÷ünü hazÕrlamaktÕr.
ÇalÕúmanÕn Önemi
Eski O÷uz Türkçesi ile ilgili en fazla yayÕn yapan araúWÕrmacÕlardan olan Zeynep
Korkmaz’a göre bu dönem dil yapÕVÕ bakÕPÕndan özel bir de÷er taúÕGÕ÷Õ gibi, Türk dili
tarihindeki yeri bakÕPÕndan da bir dönüm noktasÕ oluúturur. Çünkü O÷uz Türkçesinin
ba÷ÕmsÕz bir kimli÷e ulaúabilmek için geçirdi÷i tarihi sürecin bir özet halinde gözden
geçirilmesi bile, bu önem ve de÷eri kendili÷inden ortaya koyacak niteliktedir. AyrÕca
bugün Türkiye Türkçesi a÷ÕzlarÕQÕn zengin yapÕVÕnda yer alan çeúitli özelliklerin
temelinde yine Eski O÷uz Türkçesi yattÕ÷Õ için tarihi diyalektoloji çalÕúmalarÕQÕn da
yolunu açmÕúWÕr. Bu yüzden bu dönem eserlerinin Arap alfabesinden Latin alfabesine
aktarÕlmasÕ, dil özelliklerinin incelenerek söz varlÕ÷ÕQÕn ortaya konmasÕ Türk dili
6
açÕVÕndan önem taúÕmaktadÕr. Son olarak eserin tÕp ve eczacÕOÕk içerikli olmasÕ tÕp tarihi
ve literatürü için de büyük önem arz etmektedir.
ÇalÕúmanÕn Yöntemi
ønceleme bölümünde metin úekil bilgisi açÕVÕndan ele alÕnmÕúWÕr. Metinde geçen
ekler “türetme, tür de÷Lútirici, iúletme ve kategori” baúOÕklarÕ altÕnda toplanarak metnin
dil özellikleri incelenmiútir. Metinden verilen örnekler parantez içinde Arap harfli
imlalarÕQÕn yanÕ sÕra bulunduklarÕ sayfa ve satÕr numaralarÕyla birlikte verilmiútir.
Metnimizde örne÷i bulunmayan eklere yer verilmemiú fakat gerekli görüldü÷ü yerde
bazÕ önemli hususlara de÷inilmiútir. Eklerin o dönemde nasÕl kullanÕldÕklarÕ incelenmiú,
dönem özellikleriyle aykÕUÕ düúen noktalar belirtilmiútir.
kelimeler ile özel isimler hariç kelimenin hangi dile dayandÕ÷Õ kÕsaltmalarla belirtilmiú,
kökenleri bilinmeyen kelimeler soru iúareti “?” ile gösterilmiútir.
Bu bölümde metinde yer alan eklerin incelemesi yapÕOÕrken Prof. Dr. Gürer
Gülsevin’in V. UluslararasÕ Türk Dili KurultayÕ’nda sundu÷u “Türkçede SÕra DÕúÕ Ekler
ve Eklerin Tasnif-TanÕmlanma Sorunu Üzerine” adlÕ bildirisinde yaptÕ÷Õ tasniften
faydalanÕlmÕúWÕr. Gülsevin bu bildirisinde, Türkçe gramerlerde ekleri genel olarak çekim
ve yapÕm úeklinde sÕQÕflandÕrmanÕn bazÕ eklerde bir “sÕra dÕúÕOÕk (kuralsÕzlÕk,
istisnailik)” olarak adlandÕUÕlan sorunlara yol açtÕ÷ÕQÕ, bu sorunlarÕn eklerdeki “sÕra
GÕúÕOÕk”tan de÷il gramerlerdeki yanlÕú “sÕQÕflandÕrma ve tanÕmlamalar”dan
kaynaklandÕ÷ÕQÕ ileri sürerek kendi tasnifini sunmuútur. Biz de bu bilgiler ÕúÕ÷Õnda
Gülsevin’in tasnifini incelememizde úablon olarak kullanmayÕ uygun gördük.
1.1.1.1. {+AK}
“Organ isimlerinde görülür (Gülsevin 2007: 115)”. Ek ünsüzü iki ünlü arasÕna
geldi÷inde tonlulaúÕr.
9
1.1.1.2. {+An}
“Bu ek iúlek olmayan, ancak bir iki misalde görülen bir ektir (Ergin 2006: 174)”.
Eski Türkçede temel görevi çokluk bildirmek olan bu ek metnimizde bu özelli÷ini
1.1.1.3. {+Az}
“Addan, küçültme iúlevinde adlar türeten bir ektir (Korkmaz 2007: 36)”. øúlek
olmayan bu ek metinde birkaç kelimede karúÕPÕza çÕkar.
1.1.1.4. {+CA}
1.1.1.5. {+CI}
“BaúOÕca fonksiyonu meslek ve u÷raúma ile ilgili isimler yapmak (Ergin 2006:
157)” olan bu ek metinde birkaç yerde görülür. Ek ünlüsü düzdür.
1.1.1.6. {+DAsI}
“Zaman bildiren isimlerin üstüne gelerek zarf yapmÕúWÕr (Gülsevin 2007: 116)”.
1.1.1.7. {+di}
1.1.1.8. {+dUz}
³øúlevi kesin olarak bilinmeyen ölü bir ektir. Eski Türkçede de iúlek de÷ildir.
Herhalde Eski Türkçeden daha eski döneme ait bir ek türü olmalÕGÕr (Korkmaz 2007:
47)”. Metinde iki örnekte görülür.
1.1.1.9. {+Il}
“Benzerlik gösteren, adlardan ad ve sÕfat türeten ölü bir ektir (Korkmaz 2007:
49)”. BazÕ renk adlarÕna gelerek kalÕplaúPÕúWÕr. Metinde iki örnekte karúÕPÕza çÕkar.
1.1.1.10. {+In}
³øsimlerden zarf yapar, ünlü uyumuna girer (Gülsevin 2007: 117)”. Metinde
kalÕplaúPÕú olarak iki kelimede görülür.
1.1.1.11. {+kek}
1.1.1.12. {+lAk}
“Addan fiil türeten +lA- ekiyle fiilden sÕfat yapan -k ekinin kaynaúmasÕndan
oluúmuú bir birleúik ektir. YalnÕz, ek kaynaúmaya u÷radÕktan sonra +lAk biçimiyle özel
bir nitelik kazanarak çeúitli ad ve sÕfatlar türetmiútir (Korkmaz 2007: 50)”. Ek ünsüzü
iki ünlü arasÕna geldi÷inde tonlulaúÕr. Metnimizdeki bazÕ örnekleri úunlardÕr.
11
1.1.1.13. {+lIK}
gösterilmezken, iki yerde (ekúilügi 116b/25, aƷluƥa 135b/5) “ϭ” ile yuvarlak; bir yerde
(erlik 134b/1) “ϯ” ile, iki yerde de (aralÕƥÕn 132b/2, aralÕƷlarÕnda 139b/11) “esre ( ˶ )” ile
1.1.1.14. {+lU}
1.1.1.15. {+mIú}
“AltÕ ve yedi sayÕlarÕ üzerinde kalÕplaúPÕú olarak görülür. Çok eskiden “on”
anlamÕQÕ taúÕyordu (Gülsevin 2007: 118)”.
1.1.1.16. {+ndi}
³øki” sayÕ ismi üzerine gelerek, vakit bildiren yeni bir isim yapmÕúWÕr (Gülsevin
2007: 118)”.
1.1.2.1. {+A-}
øsimlerden olma veya yapma ifade eden hem geçiúli hem de geçiúsiz fiiller
yapan bir ektir. Metnimizdeki bazÕ örnekleri úunlardÕr.
1.1.2.2. {+(A)l-}
“+A- ekiyle edilgenlik bildiren -l- çatÕ ekinin kaynaúmasÕndan oluúan +(A)l- eki,
ünsüzle sonuçlanan sÕfatlardan “olma” bildiren fiiller türeten birleúik bir ektir. Ünlü ile
sonuçlanan sÕfatlara geldi÷inde, ünlü çarpÕúmasÕ dolayÕVÕyla ekin +A- ö÷esi eridi÷i için
köke yalnÕz -l- eki eklenmiútir (Korkmaz 2007: 112)”. Bu ekle ilgili Prof. Dr. Vahit
Türk ekin “ol- fiilinin ekleúmesiyle oluúmuú (Türk 2006: 183)” oldu÷u fikrindedir.
1.1.2.3. {+(A)r-}
“BazÕ sÕfatlara ve renk adlarÕna gelerek “olma” bildiren geçiúsiz fiiller kuran
+Ar- eki, Eski Türkçedeki “er-“ fiilinin bir süre sonra birleúti÷i sözlerle kaynaúarak
ekleúmesinden oluúmuútur (Korkmaz 2007: 113)”. Ünlü ile biten kelimelerde +A- kÕsmÕ
eridi÷i için köke yalnÕz -r- eki eklenir.
1.1.2.4. {+dA-}
“Birkaç tek heceli ad dÕúÕnda ses yansÕmalÕ sözlerden ses yansÕmalÕ fiiller türeten
bir ektir (Korkmaz 2007: 114)”. Metnimizde sadece bir kelimede görülmüútür.
1.1.2.5. {+Ik-}
1.1.2.6. {+kI4r-}
“Ses yansÕmalÕ köklerden geçiúli ve geçiúsiz fiiler türeten bir ektir (Korkmaz
2007: 115)”. “Olma veya yapma ifade eden ses taklidi fiiler yapar (Ergin 2006: 183)”.
Metnimizde bazÕ örnekleri úunlardÕr.
1.1.2.7. {+lA-}
³øsimlerden hem geçiúli hem geçiúsiz fiilller yapabilen en iúlek ektir (Gülsevin
2007: 120)”. Metnimizde bol miktarda görülür.
1.1.2.8. {+lAn-}
“+lA- ekiyle kurulmuú geçiúli ve geçiúsiz fiilierin bazÕlarÕ -n- dönüúlülük ekiyle
geniúletilerek +lAn- biçiminde kaynaúPÕú ve bir birleúik ek oluúturmuútur (Korkmaz
14
2007: 119)”. “Bu ekle yapÕlan fiillerin +lA-‘lÕ úekilleri kullanÕlmaz (Gülsevin 2007:
121)”. Metnimizde birkaç örnekte görülür.
1.1.2.9. {+rA-}
1.1.3.1. {-AgAn}
“Daha çok tek heceli geçiúsiz fiil köklerine gelen, eklendi÷i fiildeki hareketi
sürekli olarak yapanÕ, çokça yapanÕ gösteren ve abartma görevinde sÕfatlar türeten
birleúik bir ektir (Korkmaz 2007: 69)”. Seyrek kullanÕlan bu ekle ilgili metnimizde iki
örnek bulunur.
1.1.3.2. {-Am}
³øúlek olmayan, yalnÕzca birkaç kelime bÕrakmÕú olan bir ektir (Korkmaz 2007:
72)”. Metnimizde tek örne÷i vardÕr.
1.1.3.3. {-DU}
“Türkçe’de eskiden beri iúlek olarak kullanÕlan fiilden isim yapma eklerinden
biridir. Esas itibariyle -n-‘li fiil gövdelerine getirilir. Teúkil etti÷i isimler yapan, olan
veya yapÕlan çeúitli nesneleri karúÕlarlar (Ergin 2006: 193)”. Metnimizde birkaç
kelimede bu ek görülür.
15
1.1.3.4. {-GA}
“Fiil kök ve gövdelerinden sÕQÕrlÕ sayÕda sÕfat ve adlar türetmiú olan bir ektir
(Korkmaz 2007: 78)”. Metnimizde birkaç kelimede kalÕplaúPÕú olarak görülür.
“-gA ekiyle -(I)r- / -(U)r-‘lu ettirgen fiil gövdelerinden kurulmuú bazÕ alet,
organ, bitki ve hayvan adlarÕ da vardÕr (Korkmaz 2007: 79)”.
1.1.3.5. {-gAn}
“Genellikle fiil kök ve gövdelerinden “alÕúkanlÕk” sÕfatlarÕ türeten iúlek bir ektir.
Tek heceli köklerde seyrek kullanÕOÕr (Korkmaz 2007: 80)”. Metnimizde tek örnekte
görülür.
1.1.3.6. {-GU}
Türkçe’de eskiden beri iúlek olarak kullanÕlan eklerden biridir. Ek ünlüsü Eski
2÷uz Türkçesinde yuvarlak olmasÕna ra÷men metnimizde düz úekilli örneklere de
rastlanÕr.
1.1.3.7. {-(I)n}
“Çok eskiden beri kullanÕlagelen iúlek bir ektir. Geçiúli ve geçiúsiz tek ve çift
heceli fiil köklerinden adlar, çok seyrek olarak da sÕfatlar türetmiútir (Korkmaz 2007:
101)”. Metnimizde ünlü uyumuna girmedi÷i örnekler de vardÕr.
16
1.1.3.8. {-(A)k}
1.1.3.9. {-(U)k}
Ünlüsü daima yuvarlak olan bu ek geçiúli ve geçiúsiz fiillere gelerek isim, sÕfat
ve hastalÕk ismi yapar. Metnimizde bolca bulunur.
1.1.3.10. {-l}
“Geçiúsiz fiilden sÕfat ve zarf yapar (Gülsevin 2007: 136)”. Metnimizde tek
örne÷i vardÕr.
1.1.3.11. {-mA}
“AslÕnda mastar úekli olan bu ek kalÕFÕ isimler de yapar (Gülsevin 2007: 136)”.
Metnimizde birkaç örnekte bu iúleviyle görülür.
1.1.3.12. {-mAç}
1.1.3.13. {-mAk}
AslÕnda mastar úekli olan bu ek kalÕplaúma yoluyla kalÕFÕ bazÕ yiyecek, içecek,
araç ve gereç adlarÕ da yapar. Metnimizde tek örnekte görülür.
1.1.3.14. {-mAn}
1.1.3.15. {-T}
1.1.3.16. {-A}
ET.’de fiilden isim türeten -(I)g / -(U)g eki eriyip kaybolunca fiilin son ses
ünsüzü ile eki kaynaúWÕran -(I) / -(U) ba÷lantÕ ünlüleri “-g” ekinin yerini almÕú, böylece
fiilden ad türeten bir ek niteli÷i kazanmÕúWÕr.
1.1.3.18. {-(y)IcI}
1.1.4.1. {-I-}
øúlek olmayan fiilden fiil yapma eklerindendir. Eklendi÷i kökle iyiden iyiye
kaynaúPÕú bulunan bu ekle ilgili metnimizde tek örnek vardÕr.
1.1.4.2. {-Ik-}
“Tek heceli fiil köklerinden anlamÕ pekiútirilmiú “olma” fiilleri türetir (Korkmaz
2007: 127)”. Metnimizde tek örnekte görülür.
1.1.4.3. {-y-}
“Eski Türkçede de artÕk canlÕOÕ÷ÕQÕ yitirmiú olan -Ɲ- ekinin -Ɲ- > -y- de÷Lúmesine
1.2.1.1. Fiilimsiler
“Mastarlar fiillerin isim úekilleridir. Bu yüzden herhangi bir ismin girece÷i bütün
hallere girer ve isimlerin aldÕ÷Õ bütün ekleri alÕrlar (Gülsevin 2007: 122)”. Metnimizde
mastar ekleri ve örnekleri úunlardÕr.
1.2.1.1.1.1. {-mAK}
eger bir miĞƷƗl ƩnjOÕncƗQÕ bƗrid džu-y-Õla içseler döúege Lúemegi menǥ eyler
(123a/18-19)
1.2.1.1.1.2. {-mAKlIK}
-mAK mastarÕ ile aynÕ fonksiyonda kullanÕOÕr. Eski O÷uz Türkçesinde ikinci
derecede iúlek olan mastar eki olmasÕna ra÷men metnimizde tek örnekte bulunur.
(124a/15)
1.2.1.1.1.3. {-mA}
eger Ʒǀz ƷabÕQÕ yapraƥÕQÕ iki miĞƷƗl Ʒadar içeler sidük šamlamasÕn menǥ eyler
(121b/2)
20
(135b/13)
džu yơrine yơmesi içmesi bu ikisine münƧadžÕr olsa menísi ziyƗde ola (137a/12)
“Fiillerin, zamana ba÷OÕ isim ve sÕfat úekilleridirler. øsimler gibi, çokluk, iyelik
ve hal eklerini alÕrlar (Gülsevin 2007: 123)”. Metnimizde sÕfat-fiil ekleri ve örnekleri
úunlardÕr:
1.2.1.1.2.1.1. {-mIú}
Çok iúlek bir sÕfat-fiil ekidir. Ek ünlüsü daima düzdür. Metnimizde bolca örne÷i
bulunur.
her džabƗƧ buyan dibi ƷazÕnmÕú irice dögülmiú bơú direm (118a/24-25)
1.2.1.1.2.1.2. {-mAdUK}
Sadece olumsuz fiil tabanlarÕ üzerinde -dUK sÕfat fiil eki -mIú anlamÕ verir.
Metnimizde tek örne÷i bÕlunur.
1.2.1.1.2.2.1. {-dUK}
1.2.1.1.2.3.1. {-(y)AcAK}
1.2.1.1.2.4.1. {-(y)An}
1.2.1.1.2.4.2. {-(U)r}
1.2.1.1.2.4.3. {-mAz}
“Fiilleri baúka fiillerle ba÷lamak üzere zarflaúWÕran eklerdir. Aslen zarf-fiil eki
olan úekiller bulundu÷u gibi, baúka eklerin bir araya gelmesi ile zarf-fiil fonksiyonunu
üstlenen yapÕlar da vardÕr (-dUk+dA gibi) (Gülsevin 2007: 125)”. Metnimizde zarf-fiil
ekleri ve örnekleri úunlardÕr:
1.2.1.1.3.1.1. {-(y)IcAK}
Eski O÷uz Türkçesindeki en iúlek zarf-fiil eklerindendir. Ekin ilk ünlüsü daima
düzdür. Metnimizdeki örnekleri úunlardÕr.
tamƗm naĪc bulÕcaƷ bedeni ƥalíž ve yelmeúük balƥamí ƩÕlšdan pƗk ơdeler
(163b/14-15)
1.2.1.1.3.1.2. {-(y)IncA}
1.2.1.1.3.1.3. {-(y)IncAK}
PÕƷnƗšís šDúÕn džol eline ala šuta hemƗn oƥlan gelincek šDúÕ bÕraƥa (150a/26-27)
1.2.1.1.3.1.4. {-mAdIn}
“Bu ek di÷er zarf-fiilerin tersine, esas fiile zamanda öncelik verir. Yani esas
fiilin yapÕldÕ÷Õ zamanda, zarf-fiil ekinin geldi÷i fiilin yapÕlmamÕú olmasÕ gerekti÷i
úartÕQÕ koyar (Gülsevin 2007: 127)”. Metnimizde tek örne÷i bulunur.
1.2.1.1.3.1.5. {-dUkdA}
+dUk sÕfat-fiil ekiyle +da/+de bulunma hâli ekinin bir araya gelerek
oluúturdu÷u birleúik bir ektir. Metnimizde birçok örnekte görülür.
24
(124a/15)
Ʒaçan yÕlƥun aƥacÕn üç dört kerre buƩnjr ơtseler ƷurÕda ve šaƥÕda (157b/5-6)
Ʒaçan ki ǥavrat ƧayĪÕ tíz tíz görse delƗlet eyler ki anuƾ šabǥÕ ƧƗrdur (148b/19-
20)
olÕna (157b/16)
25
(150b/7-8)
1.2.1.1.3.2.1. {-ken}
1.2.1.1.3.2.2. {-(y)V}
müsterƩí olup kendüyi džaluvơrüp geƾúemiú rtƧ yaǥní yơl ve Ğüfl irƗdesüz çÕƷmaƷ
(161a/3-4)
vaƷt-Õ evvel tedƗrük ơtmek müdirrƗt ve müfettitƗt istiǥmƗl ơde šurmaƷ gerekdür
(124b/1)
1.2.1.1.3.2.3. {-(y)ArAk}
ƷavuƷda šDú yƗ Ʒum ve ƷayÕr olmaƷdan ƧƗdiĞ olur sürüúerek džÕ\Õrur baú eyler
(129b/13)
1.2.1.1.3.2.4. {-dUkcA}
-dUk geçmiú zaman sÕfat-fiil eki üzerine eúitlik hali eki gelerek oluúmuútur.
Metnimizde seyrek olarak kullanÕlmÕúWÕr.
1.2.1.1.3.3.1. {-sA+kiúi}
“AsÕl fiilin yapÕlmasÕQÕ, zarf-fiil eki alan fÕilin yapÕlmasÕúartÕna ba÷lar (Gülsevin
2007: 131)”.
Ʒaçan elüƾ-ile göbekden aúaƥa ve mevĪiǥden yuƷaru vursaƾ šabl gibi öte
(152b/9-10)
1.2.1.1.3.3.2. {-(V)rsA+kiúi}
eger görseƾ ki vecaǥ daƩÕ sƗkin oldÕ maǥlnjmdur ki tamƗm naĪc oldÕ (128b/1-2)
eger dileseƾ ki ǥavrat gebe ƷalmamÕúdur gơce ƷarnÕn muƧkem ƷarnÕn šoyura
(150b/4-5)
eger daƩÕ aƷvƗca olsun dơrseƾ iúbu devƗ\Õ istiǥmƗl ơdeler (157a/10)
her kim bir di[r]em gendene toƩPÕ ve bir direm úeker Ʒatup yơse bevƗsír rtƧinüƾ
her kimÕdžÕrƥan dikeni toƩPÕn sikencübín-ile içeler vecaǥÕ sƗkin eyler (129a/11-
12)
1.2.1.1.3.4.1. {-(y)Up}
³øki fiili birbirine ba÷lar. ølk fiilin yapÕlmasÕndan hemen soma ikinci fiilin
yapÕldÕ÷ÕQÕ veya yapÕlaca÷ÕQÕ anlatÕr (Gülsevin 2007: 133)”. Metnimizde ek ünlüsü
daima yuvarlaktÕr.
28
baǥĪÕ zamƗn süd içüp džoƾra ƷurdžÕ kƗkünec daƩÕ içmek efĪaldür (130a/12)
Günümüzde uyuma aykÕUÕ olarak kullanÕlan +ki ilgi ekinin kullanÕPÕ metnimizde
tutarlÕOÕk göstermemektedir. Kimi örneklerde uyuma aykÕUÕ olarak kullanÕlan bu ek kimi
yerlerde de uyuma girmistir.
“Addan “yokluk, eksiklik” bildiren olumsuz anlamda sÕfatlar türeten çok iúlek
bir ektir (Korkmaz 2007: 64)”. Ek ünlüsü daima yuvarlaktÕr.
1.3.1.1. øsimlerde
YalÕn hal eksizdir. Kök ve tabanlarÕn yanÕ sÕra, çokluk ve iyelikli úekillere de
gelebilir.
1.3.1.1.1.6.1. {+(I)n}
“Eski Türkçeden beri, dilin do÷u ve batÕdaki kollarÕnda kullanÕlmÕú olan +(I)n /
+(U)n eki, artÕk yerini yaz-Õn, kÕúÕn, güz-ün, ilk-in gibi kalÕplaúPÕú bazÕ zarflara bÕrakan
ölü bir ek durumundadÕr (Korkmaz 2007: 25)”. Metnimizde tek örnekte kalÕplaúPÕú
olarak görülür.
1.3.1.1.1.6.2. {+(I)lA}
1.3.1.1.1.6.3. {birle}
sƗde Ʒoyun yaƥÕ birle maǥcnjn ơdüp panbuƥÕla maƷǥada uralar (157b/2)
“Bu ek Eski Türkçede yalnÕz ç’li olarak -ça, -çeúeklinde idi. BatÕ Türkçesinde
de baúlangÕçta yalnÕz ç’li olmuú, ancak Eski Anadolu Türkçesinden sonra ve OsmanlÕ
sahasÕnda c’li úekilleri de ortaya çÕkmÕúWÕr (Ergin 2006: 239)”. Metnimizde ise c’li
úekliyle kullanÕlmÕúWÕr.
1.3.1.1.1.8.1. {+rA}
1.3.1.1.1.8.2. {+ArU}
1.3.1.2. Fiillerde
“Bu ekler, geçiúsiz fiile eklendiklerinde fiili geçiúli yaparlar, ettirgen hale
getirmezler. Fiili ettirgen hale getirmeleri için, eklendikleri kök veya tabanÕn geçiúli
olmasÕ gerekir (Gülsevin 2007: 138)”.
1.3.1.2.1.1.1. {-t-}
³øúlek bir çatÕ ekidir. Ünlü ya da r, l gibi akÕFÕ ünsüzlerden biri ile biten iki veya
daha çok heceli fiil gövdelerinden sonra gelir (Korkmaz 2007: 556)”. Ek genellikle
kendisinden sonraki ünlünün etkisiyle tonlulaúarak -d- ye dönüúmektedir.
1.3.1.2.1.1.2. {-dUr-}
øúlek olarak kullanÕlan bir ettirgenlik ekidir. Metnimizde birçok örnekte görülür.
1.3.1.2.1.1.3. {-zUr-}
1.3.1.2.1.1.4. {-It-}
1.3.1.2.1.1.5. {-Ar-}
1.3.1.2.1.1.6. {-Ur-}
1.3.1.2.1.2.1. {-(I)l-}
AsÕl edilgenlik eki budur. Hem “I”, hem de “U” ünlüleri ile kullanÕlabilen bu
ekin ba÷layÕFÕ ünlüsüyle ilgili durumu imlada genellikle gösterilmemiútir.
1.3.1.2.1.2.2. {-(I)n-}
1.3.1.2.1.3. øúteúlik/KarúÕOÕklÕOÕk
1.3.1.2.1.3.1. {-(I)ú-}
“YapÕlan iúin yapana döndü÷ünü veya bir iúin kendi kendine yapÕldÕ÷ÕQÕ ya da
oldu÷unu gösteren bir çatÕ türüdür (Korkmaz 2007: 550)”. Metnimizde geçen
dönüúlülük ekleri ve örnekleri úunlardÕr:
1.3.1.2.1.4.1. {-(I)n-}
1.3.1.2.1.4.2. {-(I)l-}
³ùahÕs ekleri, fiilin gösterdi÷i oluú ve kÕOÕúÕn hangi úahÕslar tarafÕndan yapÕldÕ÷ÕQÕ
bildiren bir gramer kategorisidir. DolayÕVÕyla bu ekler, fiildeki oluú ve kÕOÕúÕ, bir úekil ve
zaman kalÕEÕ içinde úahÕslara ba÷layan eklerdir (Korkmaz 2007: 571)”. Türkçede üç tip
úahÕs eki vardÕr.
Zamir kökenli olup, görülen geçmiú zaman, úart ve emir dÕúÕndaki çekimlerde
kullanÕlan úahÕs ekleridir. Bu eklerin metnimizdeki bazÕ örnekleri úunlardÕr:
“Bu ekler aslÕnda birer iyelik eki iken, zamanla fiil çekimlerinde úahÕs gösteren
ekler olarak kullanÕlmÕúlardÕr. Birinci úahÕs çokluk çekimindeki -k eki aslÕnda bir iyelik
36
eki de÷ildir. Türkçenin tarihi devirlerinde bu úahÕs için -mIz (< biz) eki kullanÕldÕ÷Õ
halde, zamanla di÷er bir geçmiú zaman eki olan ve bütün úahÕslarla çekime giren -dUk
çokluk birinci úahÕs ekindeki -k’nÕn bulaúma yoluyla -DI geçmiú zaman kipine
aktarÕlmasÕ, -k’yÕ çokluk çekiminde úahÕs eki durumuna getirmiútir (Korkmaz 2007:
572)”. Metnimizde geçen ikinci tip úahÕs ekleri ve bazÕ örnekleri úunlardÕr:
“Üçüncü tip úahÕs ekleri emir kipindeki úahÕs ekleridir. Emir kipinde, kip ekleri
ile úahÕs ekleri iç içe girmiútir. Fiil kök ve gövdesine getirilen kip eki aynÕ zamanda
úahsÕ da karúÕlar. Bu nedenle kip eklerinden sonra ayrÕca úahÕs ekleri gelmez. Bu kipte
her úahÕs için ayrÕ bir emir eki vardÕr (Korkmaz 2007: 572)”.
37
“Fiilde zaman, fiilin gösterdi÷i oluú ve kÕOÕúÕn, baúÕ ve sonu belli olmayan zaman
çizgisinin neresinde gerçekleúti÷ini bildiren bir gramer kategorisidir (Korkmaz 2007:
570)”. Bu baúOÕkta fiil çekim ekleri verilecek, birkaç önemli husus dÕúÕnda metinde
örne÷i bulunmayan eklere de÷inilmeyecektir. Metnimizde geçen zaman ekleri ve bazÕ
örnekleri úunlardÕr:
“Eski Anadolu Türkçesi Döneminde görülen geçmiú zaman ekinin ünsüzü daima
ötümlüdür, ek henüz ünsüz uyumuna tabi olmamÕúWÕr. Ekin ünlüsü teklik ve çokluk
üçüncü kiúi çekimlerinde daima düz (I2), di÷er çekimlerde ise daima yuvarlak (U2)tÕr
(Do÷an 2009: 67)”. Metnimizdeki bazÕ örnekleri úunlardÕr:
Eski O÷uz Türkçesinde daima düz ünlü ile kullanÕlan bu ekle ilgili metnimizde
geçen bazÕ örnekler úunlardÕr:
“Fiilin gösterdi÷i hareketin her zaman yapÕldÕ÷ÕQÕ ifade eden bu ekin ünlüsü Eski
Anadolu Türkçesi metinlerinde ço÷unlukla dar-yuvarlak, bazen geniú-düz, nadiren de
dar-düz ünlüdür (ùahin 2003: 60)”.
“Eski Anadolu Türkçesinde beú ayrÕ gelecek zaman [-(y)IsAr, -(y)A, -(y)AcAK, -
sA gerek, -dAçI]úekli mevcuttur (Gülsevin 2007: 100)”. Metnimizde bu beúúekilden -
(y)IsAr ile -dAçI hiç kullanÕlmamÕúken, aslen sÕfat-fiil eki olan -(y)AcAK yapÕVÕ,
metnimizde bir zaman eki olarak de÷il yukarÕda sÕfat-fiiler bahsinde de ele aldÕ÷ÕPÕz
üzere “gerçekleúmesi gelecek zamana yönelmiú geçici sÕfatlar” yapmada kullanÕlmÕúWÕr.
Bir di÷er yapÕ olan -sA gerek úekli de metnimizde gelecek zamanÕ ifade etmede de÷il,
tamamen devrik cümlelerin bir araya getirdi÷i birbirinden ba÷ÕmsÕz kelimeler olarak
karúÕPÕza çÕkmaktadÕr. østek bildiren -(y)A eki ise metnimizde istek dÕúÕnda gelecek
zamandan ziyade geniú zamanÕ ifade etmede kullanÕlmÕúWÕr. Sonuç olarak metnimizde
gelecek zamanÕ ifade eden bir ek ya da yapÕ bulunmamaktadÕr.
“Eski Anadolu Türkçesinde úimdiki zaman için kullanÕlan dört yapÕ [-(V)r, -
(y)A, -(y)V Turur, -(y)A yor(ur)] vardÕr (Gülsevin 2007: 96)”. Metnimizde bu yapÕlardan
sadece -(V)rúekli çok nadir olarak úimdiki zaman eki olarak kullanÕlmÕúWÕr.
gƗh olur ki eginmekden maƷǥada çÕƷar içerüde šDú šurur džanur (126b/14-15)
39
bir nice mecnjs kƗfirleri cemtǥ ơdüp bir bir gözlerin baƥlayup boyunlarÕn ursalar
Eski O÷uz Türkçesinde istek kipi eki emir kipi ile karÕúPÕú vaziyettedir. Fakat
genel olarak -(y)A eki Eski O÷uz Türkçesinde istek eki olarak kullanÕlmÕúWÕr.
Metnimizdeki ekler içerisinde en fazla kullanÕlan bu ek, istek dÕúÕnda tavsiye, gereklilik,
úart ve emir gibi birçok fonksiyonda kullanÕlmÕúWÕr. Nitekim Eski O÷uz Türkçesi’nin
gramerini hazÕrlayan Prof. Dr. Gürer Gülsevin konuyla ilgili araúWÕrmalarÕQÕ “EAT’de
tek bir úekil, hemen hemen bütün tür ve derecelerde istek bildirebilmektedir. Yani aynÕ
ek hem dilek-istek, hem emir, hem gereklilik hem temennî vs. göstermek için
kullanÕlmÕúWÕr (Gülsevin 2007: 106)” ifadeleriyle ortaya koymaktadÕr. Metnimizde istek
ekinin bazÕ iúlevleri ve örnekleri úunlardÕr:
džarmÕsaƥÕ šuz-Õla dög-e-ler azcuƷ bal-Õla maǥcnjn ơdeler yaƷu ơd-e-ler (157b/9-
10) (istek)
maƷǥadda bevƗsírden ǥažím verem ǥƗUÕĪ olsa ƧattƗ maƷǥada Ʃurnjc eylese kündi
Ʒǀz ƷabÕQÕ yapraƥÕQÕ iki miĞƷƗl Ʒadar iç-e-ler sidük šamlamasÕn menǥ eyler
(121b/1) (úart)
on iki direm daƩÕ sƗde yaƥÕ Ʒatup iç-e-ler iƧtibƗs-Õ bevli açmaƷda ƥƗyet eyüdür
(122a/7) (úart)
eger demir-ile šaƥlanmÕú džuyÕ iç-e-ler Ĩekeri Ʒaví eyler (137b/15) (úart)
“Bir oluúun bir kÕOÕúÕn veya tasarlanan bir eylemin yapÕlmasÕ gere÷ini bildiren bir
kiptir (Korkmaz 2007: 693)”. YukarÕda Eski O÷uz Türkçesi Döneminde gereklilik kipi
eki olarak istek eki -y(A)’nÕn kullanÕldÕ÷ÕQÕ belirtmiútik. Metnimizde gereklilik için bu
ekin dÕúÕnda genel olarak -mAK gerek yapÕVÕ kullanÕlmÕúWÕr. Çok nadir olarak -sA gerek
ve -mIú gerek yapÕlarÕyla da gereklilik ifade edilmiútir.
(151b/12)
ǥavrat raƧminde vecaǥ ǥƗUÕĪ ola zírƗ raƧmüƾ boƥazÕ uzanup Ĩekere gel-se
gerekdür (142b/14)
41
her birinden bir miĞƷƗl alalar ammƗ hep Ʒavrul-mÕú gerekdür (123b/3)
Türkçede emir ekleri di÷er kip eklerinden farklÕGÕr. Bu ekler hem kip hem de
úahsÕ karúÕlarlar. Fiil kök veya gövdesine getirilen kip eki aynÕ zamanda úahsÕ da
karúÕladÕ÷Õndan, kipe ayrÕca úahÕs ekleri getirilmez. Metnimizde geçen emir ekleri ve
bazÕ örnekleri úunlardÕr:
eger daƩÕ aƷvƗca ol-sun dơrsek iúbu devƗ\Õ istiǥmƗl ơdeler (157a/10)
42
“Türk dilinde, bazan 3. kiúi iyelik eki almÕú kelimelerde bu ekin fonksiyonu
kaybolur ve kelime kalÕplaúarak taban haline gelir. Bu durumlarda, kelimenin üstüne
tekrar bir 3. teklik kiúi iyelik eki geldi÷i görülür (Gülsevin 2007: 15)”. øyelik eki
\Õ÷ÕlmasÕ dedi÷imiz bu olayla ilgili metnimizde geçen bir örnek vardÕr.
1.4.2.1. {+CAK}
1.4.2.2. {+cUGAz }
Çok seyrek kullanÕlan bir küçültme ekidir. Metnimizde iki örnekte görülür.
1.4.2.3. {+cUK}
“SayÕ isimlerinden sÕralama sayÕ sÕfatlarÕ türetir (Gülsevin ve Boz 2004: 144)”.
Ekin ilk ünlüsü uyuma göre düz ya da yuvarlak olabilirken, ikinci ünlüsü daima düzdür.
1.5. Ek-Fiil
Türkçede ek-fiil “er-“ fiilinin ekleúmiú biçimi olan “i-“ fiilidir. “i- ek-fiilinin
dildeki görevi, ad soylu kelimeleri fiil durumuna getirmek ve basit zamanlÕ kiplerden
birleúik zamanlÕ kipler oluúturmaktÕr (Korkmaz 2007: 702)”. Ek-fiilin metnimizdeki
bazÕ kullanÕmlarÕúunlardÕr:
1.6. SÕfatlar
1.6.2.3.1. ne
1.6.2.3.2. nice
nice yÕllar geçer (124a/27) (ϪΠϧ) nice günler ơdeler (156a/22) (ϪΠϧ)
1.6.2.4.1. bir
bir zamƗn džabr ƷÕla (156a/27) (ήΑ) bir risƗlede eydür (157b/9) (ήΑ)
1.6.2.4.2. baǥĪÕ
1.6.2.4.3. her
1.6.2.4.4. çoƷ
1.6.2.4.5. dükeli
1.6.2.4.6. birƷaç
1.6.2.4.7. Ʒamu
1.7. Zarflar
1.7.1.1. yuƷaru
1.7.1.2. aúaƥa
1.7.2.1. imdi
1.7.2.2. gơce
1.7.2.3. gündüz
1.7.2.4. gơç
1.7.2.5. aƩúam
bơú miĞƷƗl seƧer vaƷWÕnda içeler aƩúama deƾlü džabr ơdeler (129a/4)
1.7.2.6. džabƗƧ
1.7.2.7. yazÕn
Ʒuduz ƷurdÕ daƩÕ dơrler yazÕn güle ve naƩle üúegen olur (157a/8)
1.7.2.8. ơrtesi
1.7.4.1. ƷatÕ
1.7.4.2. çoƷ
1.7.4.3. az
1.7.4.4. artuƷ
1.7.4.5. ƥƗyet
1.7.4.6. eksük
1.8. Zamirler
Ʃatun olur-Õsa ki andan ƧayƗ ơde utananuƾ oƥOÕ ƷÕ]Õ olmaz (134a/26)
1.8.2.2. a, anlar
1.8.2.3. ol
1.8.2.4. úol
1.8.3.1. kimse
yơdi güne deƾlü kimse eyü degüldür helƗka delƗlet eyler (121b/1)
1.8.3.2. kimesne
bir kimesne iúbu mašbnjƩÕ idmƗn eylese bögrek šDúÕna fƗ’ide vơrür (127a/12)
1.8.3.6. ƷamusÕ
1.8.3.7. ƷanƷÕVÕ
1.8.5.1. ne
1.9. Edatlar
1.9.1.1. ile
1.9.1.2. içün
1.9.1.3. gibi
1.9.1.4. Ʒadar
1.9.1.5. birle
1.9.1.6. deƾlü
1.9.1.7. göre
1.9.1.8. üzere
1.9.1.9. öƾdin
1.9.1.10. evvel
1.9.1.11. džoƾra
1.9.1.12. Ʒarúu
1.9.2.1.1. ve
1.9.2.1.2. daƩÕ
eger bir dƗne olsa daƩÕ keseler ƷanÕ aƷÕdup çÕƷa (159b/22)
1.9.2.2.1. yƗ
bƗƥ aƥacÕnuƾ džuyÕ yƗ encír aƥacÕ köki yaƷu ơdüp baƥlayalar (163a/2)
1.9.2.2.2. veyƗ
1.9.2.2.3. yƗƩnjd
1.9.2.2.4. veyƗƩnjd
1.9.2.3.2. ancaƷ
1.9.2.3.3. ammƗ
1.9.2.3.5. çün
1.9.2.3.6. meger
bevƗsírlü kiúiye ƧuƷne eylemek Ƨükmi yoƷdur meger ziyƗde Īarnjret ola aƥUÕya
(159a/14)
martĪ helƗk olur meger kim dƗyim istifrƗƥ ơdüp bedeni tenƷÕye ơdüp yuyalar
(157a/23)
gƗh üúür ditrer ve yanar göyünür úöyle kim üzerinde yorƥan ve Ʒaftan Ʒomaz
(127b/18)
šalaƷda ziyƗde ƷatÕluƷ ola úöyle kim yơrinden daƩÕ šDúra Ʃurnjc ơde (118b/11)
1.9.2.3.8. tƗ kim
ayaƥÕ üzerine ƷalƷmaya tƗ kim Ƨacer yơrinden arÕla aúaƥa ine (125a/15)
1.9.2.4.1. daƩÕ
ǥaƷrebleri Ʒoyalar daƩÕ üç hefte yaz issisinde güneúe Ʒoyalar šura (127a/20)
acÕ bƗdem evcƗǥ-yÕ kilyeye úifƗ vơrür ve Ʒavlince daƩÕ eyüdür (129a/13)
1.9.2.4.2. dA
1.9.2.4.3. ise
1.9.2.4.4. ki
1.9.2.4.5. kim
her bƗrí kim verem böyük ola ƷabĪ ve ǥusr-Õ bevl ziyƗde olur (153a/6)
gƗh ola kim Ʒan ishƗl ơde ve gƗh ola kim ƷabĪ ola (158a/16)
II. BÖLÜM
2. METøN
[116-b]
1
anda šaƥ yarpuzÕ ve kerefis ƷaynamÕú ola ve ša[ǥ@Ɨmlardan ǥXdžfurÕ Ʒaynadalar džuyÕna
zeyt Ʒatup 2
içüreler yƗƩnjd šnjUƗc džuyÕn içüreler ammƗ etin yơmeye sekbínc içe yƗƩnjd
raƷtƷ úarƗblardan 3
içe üç hefte Ʒadar istiǥPƗl ơde inúƗ’llƗh berí ola sekseninci bƗb 4
23
nÕdžf dƗniƷ yumúDƷ dögeler hindibƗdžuyÕ-y-Õla yoƥuralar Ʒurdžlar ơdeler ve šalaƥa iúbu
ĪÕPƗd-Õla 24 yaƷu ơdeler džÕfat-ÕĪÕPƗd yÕOƥun yapraƥÕ yumúDƷ dögeler arpa unÕ-y-Õla eyü
sirke-y-ile 25 ekúilügi Ʃnjb ola Ʃalš ơdüp yaƷu ơdeler yƗƩnjd turb toƩPÕ ve üzerlik 26 toƩPÕ
ve úayšarac üçer direm dögeler džarb sirkede Ʒaynadalar içine kerpic Ʒoyalar daƩÕ 27 šalaƷ
üzerine tekmíd ơdeler yƗƩnjd her džabƗƧ bir miĞƷƗl ƷurdžÕ enberbƗríú ve on
[117-a]
1
direm sikencübín-i büznjrí ve hindibƗdžuyÕ ve it üzümi džuyÕ onar dire[m] cülƗb ơdüp 2
ve daƩÕ iúbu sufnjf nƗfiǥdür džÕfat-Õ sufnjf šebƗúír ve rívend ve kebere köki ikiúer 3
direm
sünbül-i šíb ve madžšakí her birinden bir direm ǥXdžƗre-i ƥƗfiĞ bir direm ve enberbƗríú 4
dört direm ve buyan dibi üç direm cemíǥsin dögeler eleyeler miƷGƗr-Õúerbet bir miĞƷƗl 5
ve on direm sikencübín-ile içeler yƗƩnjd sikencübín-i sƗdec on direm ve hindibƗ džuyÕ 6
on bơú direm ve sögüt yapraƥÕdžuyÕ yigirmi direm Ʒatup içeler ve eger ƧummƗVÕ ve ǥašaúÕ
7
ziyƗde olmasa bir Ʒoyun alalar aƾa yaúúƗhtere ve hindibƗ ve küúnjĞ ve yÕOƥun 8 yapraƥÕ
ve sögüt ve arpa yơdüreler daƩÕ südin alalar bir šaú çölmege Ʒoyalar Ʒaynadalar 9 ƧattƗ
yuƷaru ƷalƷa šaúmaƥa Ʒaríb ola sikencübín-i sƗdec-ile ƷaynamÕú kesr ơdeler 10
yaǥní bir
SƗre üzerine džaçalar ki ƷaynamasÕ sƗkin ola tekrƗr be-tekrƗr böyle ơde andan džRƾra bir 11
kettƗn bizinden kíseye Ʒoya džuyÕ süzüle ol džudan elli direm Ʒadar alup 12
on direm
sikencübín-i sƗdec Ʒatup içeler her džabƗƧ bu Ʒadar içeler ve ƥÕGƗVÕ enberbƗríú- 13
ile ve
EƗdem içi-y-ile ve kiçirek bülüçler eti-y-ile džÕfat-ÕƷurdž bu ǥillete nƗfiǥdür rívend-i çíní 14
ve semiz otÕ toƩPÕ ikiúer direm ve ƷÕ]Õl gül yơdi direm ve šebƗúír yơdi direm ve ƷabaƷ
çekirdegi 15 içi ve Ʒavun çekirdegi içi bơúer direm ve zaǥferƗn rubǥ direm kƗInjr bir dƗniƷ
cümlesin 16
dögeler yumúDƷ ve Ʒurdžlar ơdeler bir miĞƷƗl istiǥPƗl ơdeler eger ƧummƗVÕ
ve ƷatÕǥašaúÕ olur-Õsa 17
semiz otÕ toƩPÕ südinden elli direm Ʒadar alalar yƗƩnjd Ʒarpnjz
džuyÕ elli direm Ʒadar 18
alalar sikencübín-i sƗdec-ile içeler ve ƥÕGƗVÕ arpa džuyÕ yƗ
mürdümük ve sögüt yapraƥÕ 19
džuyÕ ve yÕOƥun yapraƥÕ džuyÕ her birinden otuz altÕúar
20
direm alup sikencübín-i sƗdec-ile içeler eyü devƗdur yƗƩnjd her gün otuz altÕ direm
Ʒadar kebere turúÕVÕ ac-Õla yơyeler 21
ve andan-džRƾra maǥƷnjlce Ƨareket ơde eger šalaƥXƾ
mizƗFÕ bürnjdetden yaramaz oldÕ-y-Õsa 22
ǥalƗmeti iútihƗ sƗƷÕš olmaƷ ve ǥašaúÕ olmaƷ ve
DƥÕzda tükrük ziyƗde olmaƷ zírƗ 23
ĪDǥíf olduƥÕ sebebden šalaƷ sevdƗ\Õ ceĨb ơdemez
maǥde daƩÕ ĪDǥíf olur 24
müúƗreket-ile bu sebebdendür ki ƷarƷara ve cüúƗ yaǥní
62
[117-b]
1
çekirdegi içi her birinden onar direm alalar dögeler sikencübín-i sƗdec-ile maǥFnjn
ơdeler Ʒurdžlar ơdeler 2
ve sikencübín-i büznjrí-y-ile bir miĞƷƗl ƷurdžÕ Ƨall ơdeler içeler
\ƗƩnjd iúbu udžnjl džuyÕndan otuz 3 direm Ʒadar alup issi džuda Ƨall ơdeler içeler džÕfat-Õ mƗ’-i
Xdžnjl kebere kökinüƾ ƷabÕ 4
ve kerefis kökinüƾ ƷabÕ ve buyan dibi ve ƷÕ]Õl üzüm onar
direm ve bezr-i hindibƗ ve rƗziyƗne 5
toƩPÕ ve küúnjĞ toƩPÕ üç direm ve ƩÕ\Ɨ[r] toƩPÕ
iki cinsinden bơú direm ve ayÕt toƩPÕ üç direm 6 cümlesin üç rašl džuda Ʒaynadalar tƗ kim
bir rašl Ʒala andan-džRƾra süzeler džƗfí ơdeler 7
otuz direm alup issi džu-y-Õla Ƨall ơdüp
içeler ĪÕPƗd yaǥní šalaƥa yaƷu seĨƗb yapraƥÕ 8 ve ÕOƥun yapraƥÕ ammƗÕOƥunuƾ bir nevǥi
olur ƥƗyet böyükdür eyüsi oldur 9
ve kebere kökinüƾ ƷabÕ ve uúne ki aƥaç yodžXƾÕdur
berƗber alalar sirkede Ʒaynadalar bir pƗre 10 kerpic banduralar daƩÕ šalaƷ üzerine Ʒoyalar
eger šabíǥatÕƷabĪ üzerine 11 olup telyíne muƧWƗc olsa bu mašbnjƩÕla telyín ơdeler džÕfat-Õ
mašbnjƩ 12 sinƗmekí bơú direm Ʒara helíle yơdi direm ve adƩÕr köki ve ƥƗfiĞ üçer direm 13
ve yƗbis benefúe bơú direm ve hindibƗ toƩPÕ üç direm ve Ʒara erük ve ǥunnƗb 14
ve
sibistƗn otuzar dƗne cümlesi[n] üç rašl džuda Ʒaynadalar tƗ kim bir rašl 15
Ʒala süzeler
içinde on direm ƩÕ\Ɨr-úenber ezeler ve on direm daƩÕ terencübín 16
ezeler yaz güninde
seƧer vaƷWÕnda içeler eger ƷÕú güni olur-Õsa ƷXúluƷda içeler 17 eger šalaƥXƾ mizƗFÕ yƗbis
olur-Õsa ǥalƗmeti šalaƷƷDdžƷatÕ olmaƷdur ve bedeni 18
aruƷ olmaƷdur ve Ʒaraluƥa mƗyil
ola ve fezaǥ ơde yaǥní Ʃavf ơde 19
ƷorƷu ola ve nefesinde ƩabƗĞet ola ǥilƗFÕ her džabƗƧ
hindibƗ toƩPÕ 20
üç direm ve ayÕt toƩPÕ üç direm ve aƷ úeker on direm ve ƥÕGƗVÕ
mürdümük 21
ve ƷabaƷ ve isfƗnaƩÕla ola yƗƩnjd her džabƗƧ it üzümi ve yaú benefúe 22
üçer direm ve aƷ úeker on direm ve ƥÕGƗVÕ yaú ƷabaƷ ve bülüç eti ve balÕƷ 23
ve her
nesne kim müršÕb ola eyüdür ve šalaƥÕna Ʒírnjší süreler benefúe 24 yaƥÕ yaúƷabaƷ yaƥÕ-y-
Õla düzülmiú ola eger šalaƥXƾ mizƗFÕ rušnjbet 25 üzerine ola ǥalƗmeti bedeni süst olmaƷ ve
tükrügi çoƷ olmaƷ ve ǥašaúÕ 26 az olmaƷ ve dili üzerinde ƷaraluƷ olmaƷ ve aƷluƷÕla bile
olmaƷǥilƗFÕ 27 her džabƗƧ sikencübín-i büznjrí on direm ve kebere köki džuyÕ yigirmi direm
63
[118-a]
1
Ʃalš ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla ve Ʒalyeler issi otlar ve toƩmlar-Õla
2
ve šabíǥatÕ telyín olÕna eftímnjn mašbnjƩÕla yƗ ayƗric ƧabbÕ-y-Õla veyƗƧabb-Õ 3ƷnjƷiyƗ-
y-Õla šalaƥXƾ maraĪlarÕ iƾen maƩnjf degüldür meger ki ifrƗš ola maraĪÕ 4ƗƩire mü’eddí
ola ƧƗví-i kebírde eydür šalaƷ altÕnda ríƧ olsa kebere köki 5ƷabÕ ve ayÕt toƩPÕ ve yƗbis
sedef yapraƥÕ ve nƗQƩƗh berƗber alup Ʒurdžlar ơdeler 6
nƗQƩƗh Ʒaynadup džu-y-Õla içeler
seksen birinci bƗb evrƗm-Õ šÕƧƗldedür 7
yaǥní šalaƷ veremindedür verem hemƗn úLúden
ǥibƗretdür šalaƥXƾ veremi ekĞer 8 ƷDdžƷatÕ olur zírƗ mƗddesi ƥalíždür çoƷ eglenmez
müteƧaccir olur ƷatÕ olur 9
imdi eger verem demeví olur-Õsa ǥalƗmeti nabĪÕ seríǥ olmaƷ
ve Ƨumresi ziyƗde 10
olmaƷ ve ǥašaúÕ ve iltihƗEÕ olmaƷ ve džol šarafda šalaƷ üzerinde
vecaǥ olmaƷ 11 ve ƷƗUnjre ƥalíž ve Ʒara olmaƷdur ǥilƗFÕ bƗselíƷden fadžd eylemek Ʒuvvete
göre 12
Ʒan çÕƷarmaƷ her džabƗƧ on dƗne ǥunnƗb ve on bơú dƗne erük ve üç 13
direm
hindibƗ toƩPÕ ve aƷ úeker on direm ve terencübín on direm cülƗb ơdüp 14
içeler ve
15
šabíǥatÕ fƗkihe mašbnjƩÕ-y-Õla yƗ helílec mašbnjƩÕ-y-Õla telyín olÕna ve šalaƷ üzerine
EƗrid nesneler uralar džandal gibi ve [a]ƷƗƷÕ\Ɨ gibi ve úiyƗf-Õ mƗmíúƗ ve 16
yaú kiúnic
yapraƥÕ gibi yƗƩnjd džafrƗví verem ola ǥalƗmeti ƧƗdd ƧummƗVÕ ve ifrƗš 17
ǥašaúÕ olmaƷ ve
gözi daƩÕdžaru olmaƷ ve ƷƗUnjre džaru olmaƷ ve birƗ]Õdžaru 18
olmaƷ gƗh olur ki yaraƷƗn
olur ǥilƗFÕ her džabƗƧ temr-i hindí on direm ve 19
hindibƗ toƩPÕ üç direm ve aƷúeker on
direm alup cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ 20
arpa džuyÕ ƩDúƩƗúÕla yƗƩnjd šabíǥatÕ on direm
sikencübín-ile bir miĞƷƗl 21 šebƗúíri müleyyin içüp telyín ơdeler ve šalaƥa bƗrid ĪÕPƗdlar
ơdeler džandal-Õ 22
ebyaĪ eger aƧmer ve yaú kiúnic ve semiz otÕ ve sögüt yapraƥÕ yƗƩnjd
balƥamí verem 23
ola ǥalƗmeti ǥašaúÕ az olmaƷ ve šalaƷ ziyƗde böyük olmaƷ ve beƾzi
beyƗĪa 24 mƗyil olmaƷǥilƗFÕ bedeni tenƷÕye eylemek balƥamdan ve her džabƗƧ buyan dibi
25
ƷazÕnmÕú irice dögülmiú bơú direm ve it üzümi üç direm ve aƷúeker 26 on direm cülƗb
ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla ola ve šabíǥatÕ 27
bu mašbnjƩÕla telyín
olÕna džÕfat-Õ mašbnjƩ sinƗmekí bơú direm türbüd ƷazÕnmÕú
[118-b]
1
iki direm küúnjĞ dơrler bir džarmaúXƷ toƩPÕdur ve hindibƗ toƩPÕ ve rƗziyƗne toƩPÕ ve
kerefis 2 toƩPÕ üç direm ve on dƗne ƷurÕ encír ve ƷÕ]Õl üzüm on direm ve yaúúƗhtere 3
bir deste ve bƗdrencbnjye ve lisƗn-Õ Ğevr üçer direm džaru helíle bơú direm ve kebere 4
64
\ơmiúi üç direm ve ayÕt toƩPÕ üç direm ve ǥunnƗb ve sibistƗn ve erük yigirmi bơú dƗne 5
cümlesin üç rašl džuda Ʒaynadalar tƗ kim bir rašl Ʒala andan-džRƾra süzeler on 6
direm
ƩÕ\Ɨr-úenber içi Ʒatalar ve on direm daƩÕ terencübín Ʒatalar seƧerde içeler ishƗl- 7
den
IƗriƥ olduƷdan-džRƾra on direm aƷúeker ve hindibƗdžuyÕ on direm 8 ve yekbíní feslegen
toƩPÕ iki direm cemǥơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd džuyÕ ve ǥXdžfur 9 toƩPÕ ve çil ve keklik
ve bülüç eti ve her džabƗƧ on direm sikencübín-i büznjrí bir 10
miĞƷƗl enberbƗríúƷurdžÕ-y-
Õla içeler yƗƩnjd verem yƗbis džalƗbet üzerine 11
ola ƷatÕ ola ǥalƗmeti bedeni aruƷ olmaƷ
ve šalaƷda ziyƗde ƷatÕluƷ ola úöyle kim 12
yơrinden daƩÕ šaúra Ʃurnjc ơde el-ile degicek
maǥOnjm ola ve nefes kese kese 13
vơre ala ƧicƗba mezƗƧime vơrür ve ƥÕGƗ yơse incüne
zaƧmet çeker maǥdeden šalaƥÕ 14
džÕƷar ve dili ƷurÕr ve haĪPÕ fƗsid olur ve šabíǥatÕ
leyyinet üzerine olur zírƗ 15
kilosÕ fƗsid olur ve sürǥatü'n-nabĪǥilƗFÕ her džabƗƧ on dƗne
ǥunnƗb 16 ve hindibƗ toƩPÕ üç direm ve aƷúeker on direm ve ƥÕGƗVÕ reyƧƗn tavuƷ eti-y-
ile 17
ve dürrƗc eti-y-ile ve bƗselíƷden yƗ useylemden fadžd ơdeler useylem džÕrçabarmaƷ
arasÕnda 18 bir šamardur Ʒuvvet vefƗơder-ise ve šabíǥatÕ ishƗl ơdeler eftímnjn ƧabbÕ-y-Õla
\Ɨ 19
eftímnjn mašbnjƩÕ-y-Õla tenƷÕyeden džRƾra her džabƗƧ sikencübín-i büznjrí on 20 direm
ve kebere ƷurdžÕ bir miĞƷƗl džÕfat-ÕƷurdžÕ kebere kebere kökinüƾƷabÕ ve 21 ayÕt toƩPÕ onar
22
direm ve zirƗvend-i müdaƧrec ve seĨƗb yapraƥÕ ve tere ve çörek otÕ üçer direm ve
usƷulu fenderiynjn yơdi direm dögeler eleyeler Ƨarírden 23 geçüreler ve uúDƷ alup sirkede
Ƨall ơdeler maǥFnjn ơdüp Ʒurdžlar ơdeler ĪÕPƗd 24
ki šalaƥXƾ džalƗbetine nƗfiǥdür šalaƥa
berƗber gelür kƗƥÕd keseler daƩÕ kefi alÕnmÕú 25ǥasele banduralar üzerine dögülmiú saƧƷ
olÕnmÕúƩardal ekeler yaƷu ơdeler ĪÕPƗd-Õ 26ƗƩir Ʃardal ve kebere köki ve bnjre ve ƥƗfiĞ
köki üçer direm dögeler eleyeler sirke-y-ile 27
ƷarÕúduralar tekrƗr be-tekrƗr yaƷu ơdeler
QƗfiǥdür ĪÕPƗd-ÕƗƩir šalaƥXƾƷatÕ veremine
[119-a]
1
iklíl-i melik altÕ direm keçi poƩÕ ve ƗsmƗní snjsen köki ikiúer direm boy toƩPÕ ve
kettƗn toƩPÕ ve 2 arpa unÕ ve baƷla unÕ bơúer direm ve bnjraƷÕ ermení ve kebere köki her
birinden dört direm ve 3
muƷl üç direm ve Ʒara encír on dƗne sirkede bir gün bir gơce
ÕdžlanmÕú ola ve yumúDƷ 4 dögeler eleyeler edviyyeyi üzerine Ʒoyalar yaƷu ơdeler yƗƩnjd
šalaƥXƾ üzerine šaƥ yarpuzÕ 5
ve seĨƗb yapraƥÕ ve sirke-y-ile yaƷu ơdeler ve sirkede
ÕdžlanmÕú encír ve kebere turúÕVÕ 6 bu ǥillete nƗfiǥdür gƗh olur ki šalaƷda südde olur sebebi
65
[119-b]
1
çölmek uralar daƩÕ taƧrík ơdeler ve udžnjl džuyÕn içmek Ƨekím ǥalí bin zeyn eydür eger
\ÕOƥun aƥacÕndan 2 çanaƷ eylesüƾ šalaƥÕ olan kimesne andan yơse içse ƷÕUƷ güne deƾlü
šalaƥÕ eriye gide ve daƩÕ 3
eydür bir keçiye andan yơdürseler ve içürseler ƷÕUƷ gün
4
tamƗm olÕcaƷ keçiyi boƥazlasalar anda olmaz-ÕGÕ mƗOƗyesǥde eydür encere toƩPÕn
yaǥní ÕdžÕUƥan dikeni toƩPÕn iki direm Ʒadar alup 5
muƧkem saƧƷ ơdüp on direm
sikencübín-ile içeler šalaƷ aƥUÕVÕn ve bögrek aƥUÕVÕn defǥ-i sƗkin 6 eyler ve daƩÕ yüz elli
direm Ʒadar encír alup džarb si[r]kede šoƷuz gün Õdžlatsalar andan 7 džRƾra šalaƥa yaƷu
66
içeler allƗhü teǥƗOƗnuƾ faĪ[l]Õ-y-Õla gidere nevǥ-i ƗƩir üç džabƗƧ dört direm besfƗyic bir
çanaƷ 12 süd kesiginde Ʒaynadalar tƗ nÕdžf Ʒala andan-džRƾra süzeler on direm úeker Ʒatup
içeler 13 üç gün bu vech-ile içeler ammƗÕdžÕcaƷÕla içeler ki nƗfiǥ ola veremi gide taƷvím-
i ebdƗnda 14
eydür kƗƥÕd üzerine ƩardalÕ bal-Õla maǥFnjn ơdüp yaƷu eyleseler šalaƥXƾ
veremin giderür 15
šalaƷ içün džÕƥÕr sidügin úol Ʒadar Ʒaynadalar kim ƥalížce ola andan-
džRƾra bir pƗre biz-ile 16
üzerine yaƷu ơdeler šura mücerrebdür ve šalaƥÕn Ʒat-Õ evveline
üç direm bƗbadya yaƥÕn içeler 17
fƗyide ơder ƧƗví-i kebírde eydür šalaƥXƾ džalƗbetine
ƥƗyet eyüdür ƷurdžÕ füvve-i džanǥat 18
on iki direm ƷÕ]Õl boya ve kebere kökinüƾƷabÕ ve
zirƗvend-i šavíl ve irsƗ ki benefúe 19
dibi dơrler her birinden ikiúer direm alup ƥƗyet
yumúDƷ saƧƷ ơdeler ekúirek sikencübín-ile 20
Ʒurdžlar ơdeler miƷGƗr-Õ úerbet bir buçuƷ
direm afsentín ve kebere Ʒaynadup džu-y-Õla içeler 21
devƗ’-yÕ Ʒaví úayšarac iki direm
kebere köki ve zirƗvend-i šavíl her birinden bir buçuƷ direm cemíǥin 22
saƧƷ ơdüp bir
buçuƷ direm alup úarƗb-Õla içeler eger ƧarƗreti olsa tiryƗƷÕ erbaǥa eyüdür 23
šalaƥÕ
giderür ve šalaƥÕ olanlara Ʒan iúedür nesneler nƗfiǥdür uúDƷ gibi ve übhel gibi 24 ve ƷÕ]Õl
boya gibi ve daƩÕ eydür üzerlik toƩPÕn alup dögeler yaú sedef džuyÕ-y-Õla 25
Ʃalš ơdeler
daƩÕ šÕOƗ ơdeler tƗ kim ƷabarcuƷlar olÕnca ƥƗyet nƗfiǥdür seksen 26
ikinci bƗb emrƗĪÕ
kilyede ve meĞƗnededür yaǥní bögrek ve ƷavuƷ maraĪlarÕndadur 27
eger kilyenüƾ yaǥní
bögregüƾ snj’-i mizƗFÕƧƗdd olur-Õsa ǥalƗmeti ƧummƗ ve ǥašaúÕ ziyƗde olmaƷ
[120-a]
1
ve ƷƗUnjre cigerüƾ ziyƗde ƧarƗreti sebebden nƗrí olur kilyeye müúƗrikdür eger kilye ĪDǥf
2
olsa mümeyyize ƷanÕ mƗ’dan temyíz ơdemese aƧmer olur ve nabĪÕ seríǥ olur
bögreklerde 3
bögrek yatduƥÕ yơrde ƧurƷat ve ziyƗde ƧarƗret olmaƷ ve cimƗǥ ơtmek
ziyƗde úehveti 4
ve iútihƗVÕ olmaƷ zírƗ aǥĪƗ-yÕ meníde úiryƗnlar vardur ƷÕzar suƩnjnet
üzerine olur 5
daƩÕ Ʒan ve rnjƧ münceĨib olur ol aǥĪƗya gelür inúƗr ƧƗdiĞ olur yƗƩnjd
suƩnjnet-ile 6
mení Ƨiddet-i kesb eyler evǥiyeye daƥdaƥa ve nezǥ vơrür šabíǥatÕ defǥ
eylemege úürnjƧ eyler 7ǥilƗFÕ her džabƗƧ ekúi ve šatlu enƗr džuyÕ ki içi içgüsi-y-ile džÕƷÕlmÕú
67
ola džuyÕndan 8
otuz altÕ direm Ʒadar alup on direm aƷ úeker ve on direm terencübín
Ʒatalar cülƗb 9 ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ arpa džuyÕ ola eger kilyenüƾ ƧarƗreti ifrƗš olsa
gerekdür semiz 10
otÕ džuyÕ-y-Õla ve šebƗúír ƷurdžÕ ki müleyyin ola ve ƷurdžÕ kƗInjr-Õla
\ƗƩnjd úarƗb-ÕƩDúƩƗú 11 yƗúarƗb-Õ tüffƗƧ yƗúarƗb-Õ sefercel yƗúarƗb-ÕƧÕdžUÕm yaǥní ƷoruƷ
úarƗEÕ her ƷanƷÕVÕndan 12
olur-Õsa on direm alup içeler yƗƩnjd iúbu Ʒurdždan bir miĞƷƗl
Yơreler džÕfat-ÕƷurdž 13
ki nƗfiǥdür aƷdžandal ve cülnƗr ve summƗƷ ikiúer direm ve kƗInjr
bir dƗniƷ ve šebƗúír 14 üç direm ve mƗUnjl toƩPÕ ve semiz otÕ toƩPÕ yơdiúer direm ve ƷuzÕ
ƷulaƥÕ toƩPÕ ve kiúníc 15 ve ƷÕ]Õl gül ve šín-i ƷÕbrÕsí ve ermení üç direm yumúDƷ dögeler
semiz otÕ džuyÕ-y-Õla Ʃalš 16
ơdeler yƗ mƗUnjl džuyÕ-y-Õla Ʒurdžlar ơdeler bir miĞƷƗl alup
PƗ\ƩRú enƗr džuyÕ-y-Õla yƗ 17 ƷoruƷdžuyÕ-y-Õla yƗ semiz otÕ toƩPÕ südi-y-ile içeler yƗƩnjd
džÕƥÕr yoƥurdÕ ayran bir rašl 18
yaǥní yüz ƷÕUƷ dört direm Ʒadar ve ƷƗEÕĪÕ šebƗúír bir
miĞƷƗl her džabƗƧ bu Ʒadar 19
içeler ve bögrege džandal-Õ aƧmeri dögüp gülƗb-Õla ĪÕPƗd
ơ[d]eler ĪÕPƗd-Õ ƗƩir bu ǥillete nƗfiǥ 20
džandal ve gül ve cülnƗr ve mƗUnjl toƩPÕ üçer
direm dögeler eleyeler mƗUnjl džuyÕ-y-Õla bögrek 21
üzerine yaƷu ơdeler eger zamƗn yaz
güni olup ve civƗn-merd olup ƷatÕƧarƗret o- 22 lur-Õsa džovuƷdžuya šalduralar bir miƷGƗr
šura yƗƩnjd kilyenüƾ mizƗFÕ bƗrid 23
ola ǥalƗmeti ǥašaúÕ az olmaƷ ve ƷƗUnjre aƥ olmaƷ ve
ƩXúnjnetí olmaƷ yaǥní šoƾPÕú 24
gibi olmaƷ ve cimƗǥa iútihƗĪDǥíf olmaƷǥilƗFÕ her džabƗƧ
üç direm rƗziyƗne toƩPÕ 25
ve gülbeúeker on direm cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd
džuyÕ serçe eti-y-ile ve yabƗn 26
gögercini ve keklik ve çil eti gibi ve arƷasÕna ve
bögreklerine ǥXdžfur toƩPÕ yƗ fÕstuƷ 27
yaƥÕ yƗ zanbaƷ yaƥÕ alup muƧkem süreler ÕdžÕcaƷ-
Õla yƗƩnjd her džabƗƧ cevƗriú-i kemmnjndan
[120-b]
1
bir miĞƷƗl tenƗvül ơdeler ve ƥÕGƗVÕ mušancana ki tavuƷ ve keklik eti-y-ile biúmiú ola
Ʒaranfil 2 ve dƗrçíní münƗsib toƩmlar-Õla mušayyib ola ve yaú yơmiúlerden ve yoƥurd ve
süd 3 perhíz ơdeler ve úeker-ile fÕstuƷÕ nemek yƗƩnjd hindnjstƗn Ʒǀ]Õn úeker-ile yơmek 4
QƗfiǥdür ve ƧƗr yaƥlar-Õla ƧXƷne eylemek ǥXdžfur toƩPÕ yaƥÕ gibi ve acÕ bƗdem yaƥÕ 5 ve
IÕstuƷ ve Ʒusš yaƥÕ gibi ve bunlarÕ kilyeye dürtmek daƩÕ nƗfiǥdür fadžl 6
kindí Ƨekím
eydür gƗh olur ki Ɨdeme bögreginde yaƥ az olduƥÕ sebebden ĪDǥíf 7
badžar ǥƗUÕĪ olur ve
džudƗǥ ǥƗUÕĪ olur ve bevlini az šuta bilür olur ve cimƗǥa 8 ĪDǥíf olur ve bögreklerde ve
ƷuyruƷ džRƷÕQÕnda bürnjdet olur ǥilƗFÕnda 9
gerekdür ki bögrek yaƥÕ-y-Õla iƧtiƷƗn ơdeler
68
[121-a]
1
mƗú yaǥní mürdümük yaú ƷabuƥÕla yƗƩnjd bu devƗ\Õ içeler ƥƗyet nƗfiǥdür 2
taƷšír-i
bevl ki yaƷmaƥÕla gele ƥƗyet eyüdür džÕfat-Õ devƗ úínƩÕ\Ɨr toƩPÕnuƾ 3
içi ve ƩÕ\Ɨr
toƩPÕnuƾ içi ve ƷabaƷ toƩPÕnuƾ içi onar direm ve ebegümeci toƩPÕ ve Ʃašmí 4
toƩPÕ
üçer direm ve šatlu bƗdem içi muƷDúúer bir direm ve Ʒara erük džamƥÕ ve keĞírƗ 5 ikiúer
direm buyan balÕ nÕdžf direm dögeler eleyeler Ƨarírden geçüreler miƷGƗr-Õ úerbet 6
üç
direm otuz altÕ direm semiz otÕ úíresi-y-ile yƗƩnjd Ʒarpnjz džuyÕ-y-Õla içeler 7
yƗƩnjd
Ʒuvvet-i mƗsike ĪDǥíf olmaƷdan ola nitekim bƗrid mizƗclara ve Ʒoçlara ǥƗUÕĪ 8
olur
meĞƗne yaǥní ƷavuƷ cerminüƾ mizƗFÕ bƗrid olur bevli imsƗk ơden ǥDĪaleler 9
müsterƩí
olur Ʒuvvet-i mƗsike ĪDǥíf olur gelince bevli šutup šurmaƥa ƷƗdir 10
olmaz defǥ eyler
ǥalƗmeti bevli az az gelmekdür yaƷmaƷ olmaz ve rengín daƩÕ olmaz 11
ve ǥašaúÕ daƩÕ
olmaz ƩXdžnjdžƗ bƗrid nesneler yơmiú ola ǥilƗFÕ her džabƗƧ 12
Õšrífil-i džDƥír eger kebír bir
miĞƷƗl Ʒadar tenƗvül ơdeler yƗƩnjd iúbu devƗ\Õ 13
vơreler džÕfat-Õ devƗ kestane ve eyü
69
[121-b]
1
deƾlü kimse eyü degüldür helƗka delƗlet eyler eger Ʒǀz ƷabÕQÕ yapraƥÕQÕ iki 2
miĞƷƗl
Ʒadar içeler sidük šamlamasÕn menǥ eyler mƗOƗyesǥde eydür eger Ʒǀz aƥacÕnuƾ 3
ƷabÕndan bir miĞƷƗl içseler taƷšíri menǥ eyler seksen dördünci bƗb 4 iƧtibƗs-Õ bevlde ve
ǥusr-Õ bevldedür yaǥní sidügi šutulmaƷ veyƗ güç-ile iúemek 5
sebebi kilyede yƗ
meĞƗnede verem olmaƷdur yƗƩnjd meĞƗnede Ʒan müncemid olmaƷdur 6 ǥilƗclarÕ gelür
inúƗ’llƗhü teǥƗOƗ ammƗ eger lezic ƩÕlš münsedd olmÕú olsa yaǥní 7
yelmeúük ƩÕlš bevl
yolÕna šurmÕú olsa bi'l-külliye šutar yƗƩnjd taĪyíƷ 8 eyler yaǥní yollarÕn šar eyler ǥalƗmeti
VƗEÕƷƗ ƥalíž lüzc ƥÕGƗlar yơmiú ola ve 9 Ɨdet olup çoƷ zamƗn sƗkin olmÕúdur ve
meĞƗnede ĞÕƷlet olmaƷ ve 10 bevl-ile ƩƗm ƩÕlš gelmekdür ǥilƗFÕ her džabƗƧ rƗziyƗne toƩPÕ
ve enísnjn üçer 11
direm ve úeker on direm cülƗb ơdüp içeler ve içine ƩÕ\Ɨr úíresi ve
Ʒavun 12
çekirdegi úíresi onar direm Ʒatalar issice içeler yƗƩnjd mƗúÕ hindí üç direm 13
ve rƗziyƗne toƩPÕ ve enísnjn toƩPÕ ve kerefis toƩPÕ ve turb toƩPÕ üçer direm ve aƷ
úeker on 14
direm alalar cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd džuyÕ ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla ve
meĞƗneye Ƨasek 15
yaƥÕ yƗ zanbaƷ yaƥÕ yƗ nercis yaƥÕ taƷšír ơdeler ve hem bu meĨNnjr
16
yaƥlar-Õla bögrek yatduƥÕ yơ[r]leri ve meĞƗneyi ovalar yƗƩnjd bƗbadya yaƥÕ-y-Õla
70
ovalar ve maríĪi 17
Ɨb-zende oturdalar yaǥní varsama ve yekb[í]ní feslegen ve defne
yapraƥÕ ve bƗEnjnec 18 ve iklíl-i melik ve šoraƷ otÕ ve Ƨasek ki demir dikenidür ve ǥXdžfur
Ʒaynadalar džuyÕna 19 girüp otura ve bu yaƷu eyüdür ĪÕPƗd-Õ iklíl-i melik ve bƗbadya ve
šoraƷ otÕ ve 20 merzencnjúƷaynadalar ÕdžÕcaƷÕla yaƷu ơdeler eger džafrƗdan olsa meĞƗneye
inir 21ǥusr-Õ bevl iƧGƗĞ eyler ǥalƗmeti mecrƗ-yÕ bevlde ƧurƷat olmaƷ ve bevli džaru olmaƷ
22
ve yaƷmaƷ çÕƷar-iken ziyƗde vecaǥ olmaƷdur ǥilƗFÕ her džabƗƧ bezr-i ƷašnjQƗ luǥƗEÕ on
23
direm ve bƗdem yaƥÕ on direm Ʃalš ơdüp içeler yƗƩnjd bơú direm benefúe yaƥÕ 24
Ʒatalar içeler ve aƩOƗš-Õ idrƗr eyler edviyyelerden iƧtirƗz ơdeler tƗ kim ǥillete daƩÕ ziyƗde
25
olmaya yƗƩnjd sebebi bevli meĞƗnede çoƷ šutmaƷdan ola meĞelƗ bir meclis ola kim 26
tebevvül ơtmek müúkil ola ƧayƗdan veyƗƥayrÕ emr-i ƗƩirden bevli çoƷ müddet Ƨabs 27
ơtmiú ola ǥalƗmeti meĨNnjr sebebüƾ ǥDƷabince vƗƷÕǥ olmaƷ ǥilƗFÕ müdirr edviyyeler
içmek ki
[122-a]
1
meĨNnjrdur ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd Ɨb-Õ ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla ve meĨNnjr Ɨb-zende oturmaƷ
eyüdür 2
yƗƩnjd šatlu Ʒavun yơye ifrƗš-Õla ve bu ǥilletüƾ džƗƧibi fÕstuƷ ve çitlemük ve 3
Ʒavun çekirdegi içi úeker-ile yơmek mülƗ]Õm ola ve noƩnjd džuyÕ ki anda naǥne ve kerefis
4
ve dƗrçíní ve cÕrcír ve kemmnjn-Õ kirmƗní ƷaynamÕú ola fadžl münhƗcü'l-beyƗn 5 eydür
Ƨasek yaƥÕn Ĩekere šamzursalar ǥacƗyib fƗyide ơde mƗOƗyesǥde eydür 6
eger eski úekeri
on iki direm alup ve on iki direm daƩÕ sƗde yaƥÕ Ʒatup 7 içeler iƧtibƗs-Õ bevli açmaƷda
ƥƗyet eyüdür ve bir kitƗbda eydür eger sidügi šutulan 8 fi'l-ƧƗl açar mücerrebdür irúƗdda
eydür ǥalíli ƧammƗma Ʒoyalar Ʒavun ƷabuƥÕn ƷurÕdup 9 ƧammƗm içinde ƧavĪa yatup
oturur-iken meĨNnjr Ʒavun ƷabÕƥƗyet yumúDƷ 10 dögeler daƩÕ içüreler hemƗn ƧavĪ içinde
bevl [e]yleye mücerrebdür ve daƩÕ eydür 11
eger dübürine bir pƗre šuz Ʒoysalar bevli
idrƗr ơde ƧƗví-i kebírde eydür 12
ǥusr-Õ bevlde bundan enfaǥ nesne olmaya ki dƗím Ɨb-
zen ơdeler ve rašb-Õ ĪÕPƗd 13
ơdeler ve yaƥlar-Õla ovalar eger zaǥferƗn saǥarÕn iƧlíle
džRƷdžalar bevl-i idrƗr 14 eyler eger sidük yolÕna Ʒamle yaǥní bit Ʒoysalar hemƗn sƗǥat idrƗr
eyler ve daƩÕ 15 eydür bir kimesneye ǥusr-Õ bevl ǥƗUÕĪ oldÕ envƗǥǥilƗclar fƗ’ide vơrmedi 16
bir kimesne geldi yumurda ƷabÕn getürüp içinde džarusÕn giderdi ƷabuƥÕn 17 yumúDƷ saƧƷ
eyledi bir direm aldÕ bir direm daƩÕ šabar[z]ad ve úeker Ʒatup içürdi 18 hemƗn sƗǥat bevl
eyledi eger ƧummeyƗtda ǥusr-Õ bevl olsa sedef yaƥÕ-y-Õla ve šavuƷ 19 otÕ yaƥÕ-y-Õla našnjl
71
[122-b]
1
iúbu devƗ\Õ yơye džÕfat-Õ devƗ günlük ve šopalaƷ ve ƩnjOÕncƗn ve kemmnjn-Õ kirmƗní ve
kestane ve mersin 2
yơmiúi her birinden bir miĞƷƗl alalar dögeler eleyeler her džabƗƧ
Ʒavl-ile bir miĞƷƗl tenƗvül ơdeler 3 devƗ-yÕƗƩir aƷYƗdur ve nefǥi ǥažímdür bellnjš sirkede
ÕdžlanmÕú ola dört direm ve 4 eyü günlük ve mersin yơmiúi ve helílec-i kƗbilí ve emlec ve
belílec üçer direm šopalaƷ bơú direm 5
dögeler eleyeler kefi alÕnmÕú ǥasel-ile maǥFnjn
ơdeler bir miĞƷƗl istiǥPƗl ơdeler ve eger ǥillet Ʒaví olur-Õsa 6
bir miĞƷƗl maǥFnjn-Õ
kelkelƗnec yơyeler ve džƗƧibini džovuƷ içmekden ƥƗyet džDƷÕnalar kelkelƗnec 7
bir
maǥFnjnuƾ adÕdur hindídür münhƗcü'l-beyƗnda Ƨurnjf-Õ kƗfda meĨNnjrdur ammƗ döúege 8
Lúemek bunuƾ daƩÕ sebebi meĞƗnenüƾ ǥDĪaleleri müsterƩí olmaƷdur ǥilƗFÕ seles-i bevl
ǥilƗFÕdur 9
ve daƩÕ her džabƗƧ bu cülƗEÕ içe günlük ve šopalaƷ her birinden bir direm on
direm úeker-ile 10
ve ƥÕGƗVÕ Ʒalyeler münƗsib ƧavƗyic ve büznjr ve džƗƧibi yaú
\ơmiúlerden ictinƗb ơde 11
ƩXdžnjdžƗ ki Ʒavun ve ƷabaƷ ve ƩÕ\Ɨr yơmekden yƗƩnjd iúbu
devƗ\Õ istiǥPƗl ơde döúege 12
iúemege bu nƗfiǥdür džÕfat-Õ devƗdžular bƗƥÕnda džuda biten
yarpuz bơú direm ve 13
Ʃardal ve Ƨabbü'r-reúƗd ki tere toƩPÕdur üçer direm günlük bir
direm dögeler eleyeler kefi 14
alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn ơdeler bir miĞƷƗl yơyeler baǥĪÕ
šabíbler eydür Ʃorǀsuƾ cünceresin 15
alalar göyündüreler saƧƷ ơdeler bir dƗniƷ yƗ iki
GƗniƷÕOÕcaƷdžu-y-Õla içeler bu ǥillete 16ƥƗyet nƗfiǥdür yƗƩnjd iúbu maǥFnjQÕ istiǥPƗl ơdeler
günlük ƷabÕ ve kestane ve šopalaƷ 17
her birinden dört direm dögeler eleyeler kefi
alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn ơdüp bir miĞƷƗl 18
Ʒadar istiǥPƗl ơdeler ƗƩir devƗ günlük ve
bellnjš yigirmiúer direm Ƨabbü'l-maƧleb ve šopalaƷ 19 ve demü'l-aƩaveyn ve ƩnjOÕncƗn ve
ƷÕrfa ve egir ve anduz bơúer direm dögeler eleyeler Ʒurdžlar 20
ơdeler üç direm ƷadarÕ
72
21
istiǥPƗl olÕna fadžl mandžnjríde eydür bir devƗ vardur ki döúege iúeyen kimesneye
džƗliƧdür taƧƷtƷ-i tecrübe olÕndÕdžDƧtƧce oldÕdžÕfat-Õ 22 helílec-i kƗbilí ve belílec ve emlec
onar direm bellnjš sirkede bir gün berkce ÕdžlanmÕú 23
ola ƷavrulmÕú yene ƷurÕPÕú ola
šoƷu[z] direm ve günlük ve anduz ve Ʒara günlük 24 ve kesílƗ bơúer direm ve mürr-i džƗfí
üç direm bal-Õla maǥFnjn ơdeler üç yƗ dört direm 25ƷadarÕ istiǥPƗl ơdeler ve ƷímnjliyƗ bir
nevǥan šopraƷdur ki derziler anuƾÕla ƷumƗú biçerler 26
anÕdžÕƥÕr ödi-y-ile meĞƗneye ve
Ĩekerine dürteler döúege iúemegi menǥ eyler mƗOƗyesǥde 27 eydür ƩÕOƗl yaǥní ƷÕOÕr dơrler
diúƷurdaƥusÕdur seles-i bevli menǥ eyler ve mení gelmegi
[123-a]
1
defǥ eyler ve daƩÕ žÕlf dơrler baƷanaƷdur teke baƷanaƥÕn yaƷup bal-Õla maǥFnjn ơdüp
Dƾa üç 2 direm Ʒadar alup džu-y-Õla içseler döúege iúemegi menǥ eyler mücerrebdür eger
mersin yơmiúin 3
yơseler eger yaúÕla eger ƷurÕ-y-Õla meĞƗnede ƧurƷat ola nƗfiǥdür ve
besbƗse-y-ile meĞƗneye 4 yaƷu eylemek seles-i bevli menǥ eyler bir kitƗbda eger buƥday
unÕ ve boy toƩPÕ-y-Õla ve sƗde 5
yaƥÕ-y-Õla Ƨaríre biúürüp yơmek sidük zorÕna ƥƗyet
QƗfiǥdür irúƗd eydür eger bir 6
miĞƷƗl ƩnjOÕncƗQÕ úarƗb-Õla içseler ǥacƗyib te’Ğíri vardur
\ƗƩnjd mürr ve šopalaƷ ve 7
bellnjš berƗber alup her gün üç direm istiǥPƗl ơtseler ƩalƗdž
eyler taƷšír-i bevl içün 8
eger ƧarƷÕla olur-Õsa Ʒavun çekirdegi ve ƩÕ\Ɨr çekirdegi ve
ƷabaƷ çekirdegi ve šatlu bƗdem 9
muƷDúúer ve keĞírƗ ve buyan balÕ ve niúƗsta ve šín-i
ermení ve ƩDúƩƗú dögeler eleyeler cülƗb-Õla 10
bƗdem yaƥÕ-y-Õla içeler ekúilerden ve
11
šuzlulardan ve tíz nesnelerden iƧtirƗz eyleye ve cerb nesneler yơyeler semiz tavuƷ
džuyÕn içeler ƧƗví-i kebírde eydür úDǥr dơrler bir nesne 12
bevl yolÕndan gelür ƷÕl gibi
DƷdur gƗh olur ki nÕdžf ĨirƗǥ çÕƷar baƷla ve yaú 13
penír ve ƷurÕ penír yơmekden olur ve
ƥalíž šaǥƗmlar yơmekden ǥƗUÕĪ olur ƥalíž 14
nesneler yơyüp ƧarƗret ǥƗUÕĪ olup bögrekler
yataƥÕnda olmaƷdan olur 15ǥilƗFÕnda müleššif muƷaššaǥ nesneler vơrmek-ile ƧƗdžÕl olur ve
ƥÕGƗVÕ taršíb 16ơtmek-ile olur eger meĞƗne vecaǥÕ olan kimesnenüƾdžol ƷoltuƥÕnda ayva
Ʒadar 17 nesne çÕƷsa eyü ǥalƗmet degüldür on bơúinci günde helƗk olmaƥa delƗlet 18 eyler
ƧƗví-i kebírde eydür eger bir miĞƷƗl ƩnjOÕncƗQÕ bƗrid džu-y-Õla içseler döúege iúemegi 19
menǥ eyler ǥacƗyibdür yene ǥavdet eylemez seksen altÕncÕ bƗb bevl-i demdedür 20
yaǥní
Ʒan iúemekdedür eger sebebi kilyede yaǥní bögrekde šamar aƥ]Õ açÕlmaƷdan vƗƷÕǥ 21
olsa yƗ yÕrtÕlmaƷdan olsa ǥalƗmeti Ʒan ƥabíš gele yaǥní ƩƗlidž ve tƗze Ʒan 22
gele eger
73
23
infitƗƧdan olur-Õsa az az gele eger inúLƷƗƷdan yaǥní šamar yarÕlmadan gelür-ise
defǥaten çoƷ gele yƗ cezbe yƗ saƷašdan ola yaǥní mecƗrí-yi bevle nesne šoƷunmaƷdan 24
olmÕú ola yƗ ƥƗlibƗ tíz nesne yơmiú ola yƗ semmí nesne yumúDƷ ola ǥilƗFÕ eger ǥalíl 25
yaǥní maríĪ eger Ʒavíce olup ĪDǥIÕ yoƥÕsa bƗselíƷden fadžd ơdüp Ʒuvvete göre 26
Ʒan
DƷÕdalar tƗ kim imƗle hem taƷlíl ola ve her džabƗƧ ƷurdžÕ kehribƗ bir miĞƷƗl ve šín-i 27
ermení bir miĞƷƗl ve džamƥÕ ǥarabí ƷavrulmÕú ola bir miĞƷƗl dögeler eleyeler ayva
úarƗEÕ-y-Õla
[123-b]
1
yƗ mersin rubbÕ-y-Õla her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa on direm ola içeler yƗƩnjd her džabƗƧ bezr-i 2
ƷašnjQƗ ve džamƥÕǥarabí ve siƾirlüce otÕ toƩPÕ ve feslegen toƩPÕ her birinden bir miĞƷƗl
3
alalar ammƗ hep ƷavrulmÕú gerekdür bƗdem yaƥÕ-y-Õla ter ơdeler ve gülƗb-Õla yoƥuralar
daƩÕ 4
tenƗvül ơdeler her džabƗƧ böyle ơdeler ve ƥÕGƗVÕ summƗƷÕla ve tavuƷ ve çil ve
keklik 5
eti-y-ile yƗƩnjd mürdümük ve bƗdem içi ki ƷavrulmÕú ola summƗƷÕla yƗƩnjd
Lúbu ƷurdžÕ 6
istiǥPƗl ơdeler džÕfat-Õ Ʒurdž niúƗsta ve keĞírƗ ve džamƥÕ ǥarabí ve ǥXdžƗre-i
OÕƧyetü't-teys 7 ve cülnƗr bir direm dögeler eleyeler summƗƷdžuyÕ-y-Õla Ʃalš ơdüp Ʒurdžlar
ơdeler her gün bir miĞƷƗl 8 ƷurdžÕ mersin rubbÕ-y-Õla ki on direm ola tenƗvül ơdeler ve
gerekdür ki yörümekden ve ata 9 binmekden ve cimƗǥdan ve ƷatÕƧareketlerden ve džRƥan
ve džarmÕsaƷ ve turb ve ƷatÕ šatlu- 10
lar ve ƷatÕ ekúiler ve ƧammƗmdan ve aƥÕr nesne
götürmekden ictinƗb ơdeler ƷurdžÕƗƩir 11 cülnƗr ve büssed ve šín-i ermení ve šín-i ƷÕbrÕsí
üçer direm ve kehribƗ bir buçuƷ direm ve 12ƩÕ\Ɨr toƩPÕ ve semiz otÕ toƩPÕ ve keĞírƗ ve
niúƗsta her birinden dört direm dögeler Ƨarírden 13
eleyeler semiz otÕdžuyÕ-y-Õla Ʒurdžlar
ơdeler siƾirlüce otÕdžuyÕ-y-Õla içeler yƗƩnjd Ʒan 14 iúemek šamarlarda te’ekkül sebebi-y-ile
ola ǥalƗmeti ƷatÕ ziyƗde vecaǥ olmaƷdur ve az az çÕƷmaƷdur 15
keríh rƗyiƧasÕ olmaƷ
ǥilƗFÕ kilye ve meĞƗne ƷurdžÕnuƾ ǥilƗFÕdur fadžl 16
buƷUƗš Ƨekím eydür bir kimesne Ʒan
Lúese uyuúPÕúƷan olsa ve taƷšír-i bevl 17 daƩÕ olsa ve ƷarnÕnda vecaǥ daƩÕ olsa yƗ bevlde
vecaǥ olsa meĞƗnede ƷarƧa 18 vardur ve daƩÕ eydür bir kimesne Ʒan iúese ve iriƾ gelse ve
ƷXúnjr gelse mühmel 19
ƷRƷa meĞƗnede ƷarƧa vardur ve daƩÕ eydür Ʒaçan bevlde
köpükler olsa kilye vecaǥ 20 olmaƥa ve ƥalíž yơl olmaƥa delƗlet eyler seksen yơdinci bƗb
kilyede 21
yƗ meĞƗnede ƧDdžƗ olmaƷdadur yaǥní bögrekde yƗƷavuƷda šaú olmaƷdadur 22
sebebi kilyede meĞƗnede ƥalíž yelmeúük ƩÕlš olmaƷdur ƧarƗret-i ƥarí[z]iyye tecfíf eyler
74
23
rušnjbetin giderür ƥalíž ƷÕlur zamƗn-Õla müteƧaccir olur ƩXdžnjdžƗ ki bevlüƾ mecƗrísi 24
šar ola ekĞer oƥlancuƷlara ǥƗUÕĪ olur ve rušnjbeti çoƷ mizƗclara ǥƗUÕĪ 25 olur šaúXƾ sebeb-i
IƗǥilísi ƧarƗret-i nƗriyyedür šabíǥíden ƩƗric ammƗ sebeb-i 26
mƗddesi ƥalíž yelmeúük
ƩÕlšdur yƗ medd yƗ ƥalíž Ʒandur mecƗrí-yi bevl šar 27
olmaƷ yƗ ƩulƷÕ yƗ ƩÕlšdan yƗ
veremden yƗ mecƗríde yƗ civƗUÕnda ola džÕƷÕlmaƷÕla
[124-a]
1
maĪƗ\ÕƷ vơre ammƗ remilüƾ yaǥní Ʒum olmaƥXƾ mƗddesi ƥÕlžeti ve lüznjceti iƾen
2
ziyƗde degüldür anuƾ-çün baǥĪÕ baǥĪÕna muttadžÕl olup yapÕúmaz tƗ kim šaú ola-y-ÕGÕ
šabíǥatÕ 3 defǥ eyler az az defǥ-i ƗVƗndur lüznjcet ziyƗde degüldür çoƷ zamƗn šurmaz ki 4
birbiri-y-ile ulaúa šaú ola-y-ÕGÕ ammƗ šaú olmaƷda mƗddesi çoƷdur hem lezic 5 yelmeúük
ve ƥalíž bögregüƾ feĪƗVÕnda yapÕúur šurur iri gelür úol ÕOÕca 6 ƧammƗmlarÕ vardur anlarda
daƩÕ bu yoldan ƧƗdiĞ olur ƧarƗret ve aru mƗdde daƩÕ 7 vardur ve ƧammƗm ƷDĪanlarÕnda
daƩÕ çoƷ vƗƷÕǥ olur úol džuda kim ƥalíž fuĪnjl 8 çoƷ ola ƷDĪana geldükde Ʒaynar ol fuĪnjl
biúer dibine çöker šaú olur 9 ƧattƗ faƷír Ʒosšanšiyyede çÕƷar ƧammƗm dơmekle meúKnjr
ƧammƗmda gördüm ƷDĪanda 10 batmÕú šaúlar Ʒat ender Ʒat batmÕú zamƗn-Õla tederrüb-ile
ƷaluƾlanmÕú insƗn 11
daƩÕ ƧammƗma beƾzemez degüldür ǥalƗmeti ammƗ kilyede šaú
olmaƷ ǥalƗmeti evƗyilde 12
küdnjre[t] üzerine olup džRƾra džƗfí olmaƷ bögrek olduƥÕ
mevĪLǥde Ʒašanda 13
yaǥní sekirden üstinde bögürde vecaǥ olmaƷ ve ĞÕƷlet ve temeddüd
olmaƷdur ƧattƗ maríĪ 14 kendü aƾlar bilür Ʒašanda muǥallaƷ bir nesne ĞƗbit šurur ƩXdžnjdžƗ
ki çoƷ šaǥƗm 15
yơyüp baƥardžXƷlar memlnj’ olduƷda džDƷlamaƷOÕƷ sebebi-y-ile vecaǥ
ziyƗde olur gƗh olur ki 16
šaú olduƥÕ šarafda ƩƗyada elem olur meĞelƗ iki sekirden
üstinde bơlde ve bögürde 17
iki bögrek vardur ammƗ džDƥ šarafda olan bögrek
yuƷarudadur ve džol šarafda 18
olan aúDƥadadur eger džDƥ šarafda bögrekde šaú olsa džDƥ
ƩƗyada elem olur 19
ve džDƥ ayaƷda Ʃader ve üyüúmek ƧƗdžÕl olur zírƗ ziyƗde vecaǥǥƗUÕĪ
olsa 20
ayaƷdan bögrege muttadžÕl müúterek úiryƗnlar var ola úiryƗn vecaǥ sebebi-y-ile
ƷÕzar 21
ƧarƗret ƧƗdžÕl olur Ʒan ol vecaǥ šarafÕna münceĨib olup çekilür memlnj’ olur 22
vecaǥ sebebi-y-ile ƥaleyƗn ƧƗdžÕl olup Ʒaynar imtilƗ daƩÕ ziyƗde olur anda olan 23
rnjƧ
muƧtaƷan olur boƥulur Īarnjr Ʃader ve üyüúmek ƧƗdiĞ olur o vaƷtlarda bu 24
ƧDdžƗtuƾ
vecaǥÕ içün nevbetler vardur nevbet vaƷWÕnda Ʒavlince úebíh vecaǥ ǥƗUÕĪ 25
olur midde
JƗh olur ki ayda yƗƩnjd artuƷda altÕ ayda yƗ bir yÕlda bir kerre gelür 26 faƷír bu belƗ-y-Õla
75
[124-b]
1
vaƷt-Õ evvel tedƗrük ơtmek müdirrƗt ve müfettitƗt istiǥPƗl ơde šurmaƷ gerekdür mƗdde
taƷlíl 2 olÕnur gƗh gƗh ƷXdžmaƷ daƩÕƩǀúdur vallƗhü aǥlem ǥilƗFÕ hemƗn mƗddesin 3 Ʒašǥ
eylemekdür ƥalíž ƥÕGƗlar yơmek-ile ve ictinƗb ơtmek-ile ve südler gibi ve 4džÕƥÕr eti ve
teke eti ve Ʃamírsüz etmek gibi ve heríse ve tutmaç gibi ve yelmeúük 5
šatlu nesneler
gibi ve niúƗstalu nesneler ve südlü nesneler yơyeler ve haĪPÕ müúkil 6 yơmiúlerden alma
ve úeftƗOnj ve amrnjd gibi nesneler yơyeler ki šaúXƾ mƗddesi 7
kesile ƧƗdžÕl olmaya ve
bedeni tenƷÕye eylemek gerekdür mƗddeden Ʒay’-ile ƷXdžmaƥÕla 8
ve ishƗl-ile ammƗ
ishƗlden ƷXdžmaƷ evlƗdur bedeni tenƷÕye eyler ve mƗddeyi kilyeden 9 ƥayrÕ muƩƗlif
cihete ceĨb eyler gƗh olur ki mütevƗtir Ʒay’ eylemek ƥayrÕǥilƗclarÕ 10 müfní olur ve daƩÕ
müdirrler gerekdür nefs kilyeden mƗddeyi giderür ammƗ ziyƗde ƧƗr 11
nesneler olmaya
ki mƗddeyi ol yơre ceĨb eyler ve müteƧaccir eyler ƩÕ\Ɨr toƩPÕ ve ƷabaƷ toƩPÕ 12
ve
helynjn ve kƗkünec ve Ƨasek ve bersiyƗYúƗn gibi eyüdür ve haĪPÕ eyü ơtmege 13 meúƥnjl
olmaƷ gerekdür andan müfettitler yaǥní šaú šaƥÕdur nesneler istiǥPƗl 14
ơtmek gerekdür
DƷUƗdž eger maǥƗcín ammƗ eger vecaǥ heyecƗn eylemiú olur-Õsa 15
bƗselíƷden fadžd
gerekdür ve tafdžílü'l-ǥilƗc gerekdür ki her džabƗƧ üç direm 16
rƗziyƗne toƩPÕ ve hindibƗ
toƩPÕ ve buyan dibi ƷazÕnmÕú irice dögülmiú üçer direm 17
ve aƷ úeker on direm
Ʒaynadalar cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd džuyÕ 18ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla çil ve keklik eti-
y-ile ve seríǥü'l-haĪm etler-ile ola yƗƩnjd her 19
džabƗƧƩÕ\Ɨr toƩPÕ ve úínƩÕ\Ɨr toƩPÕ ve
Ʒavun çekirdegi bunlaruƾúírelerin çÕƷarup 20
onar direm alalar úeker Ʒatup içeler yƗƩnjd
içeler yƗƩnjd rƗziyƗne toƩPÕ 21 ve [e]nísnjn üçer direm alalar Ʒaynadalar on direm úeker
Ʒatalar džƗfí ơdeler onar 22 direm úíre-yi ƩÕ\Ɨreyn ve on direm daƩÕƷavun çekirdegi úíresi
Ʒatalar içeler 23
eger vecaǥ ziyƗde olup ziyƗde zaƧmet vơrür-ise iúbu mašbnjƩÕla ishƗl 24
eyleyeler džÕfat-Õ mašbnjƩ rƗziyƗne toƩPÕ ve kerefis toƩPÕ ve ebegümeci toƩPÕ ve Ʃašmí
25
toƩPÕ üçer direm hindibƗ toƩPÕ yƗbis benefúe dört direm ve ǥunnƗb ve sibistƗn 26 ve
DƷ encír yigirmiúer dƗne ve sinƗmekí yơdi direm ve buyan dibi ƷazÕnmÕú 27
dört direm
persiyƗYúƗn bơú direm caǥde ve Ƨasek ve ƧƗúƗ her birinden
76
[125-a]
1
yơdiúer direm cemíǥi üç rašl džuda Ʒaynadalar tƗ kim bir rašl Ʒala içinde on 2
direm
terencübín ve on direm ƩÕ\Ɨr-úenber içi ezeler süzeler seƧer vaƷWÕnda içeler 3
eger bu
devƗ-y-Õla ƩalƗdž ola minnet ƩudƗya elƧamdülillƗh ve ƗOƗǥalíl muƩtelif edviyyeler 4 šuzlu
balÕƷ ve turb ve Ʒavun ve šoraƷ otÕ gibi yơyeler ƷXdžalar yƗƩnjd šoraƷ 5
otÕ ve kelem ve
turb toƩPÕ ve Ʒavun toƩPÕ ve kerefis toƩPÕ ve turb yapraƥÕ ve adžOÕ džuda 6
oƾad
Ʒaynadalar džƗfí ơdeler bir pƗre ǥasel ve úÕrlaƥun yaƥÕ ve šuz Ʒatalar 7 ƷXdžalar yelegi
úÕr[l]aƥun yaƥÕna banduralar aƥz[a] džRƷalar ƷXdžalar ve daƩÕ Ɨb-zen ơdeler 8 Ɨb-zen
EƗbadya ve šoraƷ otÕ ve Ƨasek ve iklíl-i melik ve merzencnjú ve kerefis 9 ve boy toƩPÕ ve
ǥXdžfur toƩPÕ ve persiyƗYúƗn ve Ʃašmí ve benefúe Ʒaynadalar džuyÕna gireler 10 oturalar ve
daƩÕ muƧallil yaƥlar-Õla bơllerini ve bögürlerini muƧkem ovalar šoraƷ 11 otÕ yaƥÕ gibi ve
EƗbadya yaƥÕ gibi ve zanbaƷ yaƥÕ gibi ve Ƨasek ve nercis 12
yaƥÕ gibi yaƥlar-Õla ovalar
\ƗƩnjd körpe Ƨasek yaƥÕ yƗ turb yaƥÕ šamzu[r]alar nƗfiǥ- 13
dür inúƗ’llƗhü teǥƗOƗ ve gơce
yatÕcaƷ vaƷWÕ yơmek yơmeye ve šatlu Ʒavun yơmek nƗfiǥdür 14
ve aƷ yaú üzüm ve
ƩÕ\Ɨreyn toƩPÕ ve Ʒavun toƩPÕ eyüdür ve her gün taƧrík ơdeler 15
tekrƗr be-tekrƗr ve
reclƗ yaǥní ayaƥÕ üzerine ƷalƷmaya tƗ kim Ƨacer yơrinden 16
arÕla aúDƥa ine eger
eger maǥOnjm olsa kim šaú yơrinden indi mecƗríden 17
bir yơrde šuruƷGÕ ƷaldÕ ol yơre
ƧacƗmat urmaƷ gerekdür Ʒurla 18džovurmaƷ gerekdür kim aúDƥa Ƨareket ơde eger vecaǥ
ifrƗš olup taƧammül 19 teúekkül olur-Õsa muƩaddirlerden ve fulnjniyyƗ-yÕ rnjmí ve
bezrü'l-benc 20
úeker-ile ve ƩDúƩƗú gibi nesneler-ile taƧĨír eylemek gerekdür eger
müstaƧkem olup 21
muƷarrer oldÕ-y-Õsa ǥilƗFÕnda teftít eyler nesneler-ile šaúÕ šaƥÕdmaƥa
22
çƗre gerekdür ammƗ ƧƗr nesnelerden ictinƗb eylemek gerekdür zencebíl 23
gibi ve
büber ve Ʒaranfil ve ƥayrÕ issi nesnelerden ƥƗyet ictinƗb gerekdür 24
tƗ kim raƷtƷ gidüp
ƥalíž müteƧaccir olmaya eger mizƗcda ƧarƗret olur-Õsa 25
iúbu müfettit-ile teftít ơdeler
yaǥní šaú šaƥÕdur nesnelerden iúbu 26
devƗ-y-Õla ǥilƗc ơdeler džÕfat-Õ devƗ iki ƩÕ\Ɨr toƩPÕ
ve Ʒavun toƩPÕ onar direm 27
ve úalƥam toƩPÕ bơú direm ve kerefis toƩPÕ ve rƗziyƗne
toƩPÕ ve enísnjn üçer direm
[125-b]
1
maƧleb ƧabbÕ dört direm dögeler eleyeler Ƨarírden geçüreler miƷGƗr-Õúerbet üç direm
alalar sikencübín-i 2 sƗdec-ile yƗ sikencübín-i büznjrí-y-ile her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa on direm
77
[126-a]
1
úíresi gibi edviyyeler-ile ǥilƗc ola ve šaú šaƥÕdur devƗlar istiǥPƗl ơde džÕfat-Õ 2 devƗ ki šaú
šaƥÕdur Ʒuvvet-ile fašrƗVƗliynjn ki yabƗn kerefisi dơrler ƷÕrca toƩPÕ 3
vardur mevízece
beƾzer ve aƷ büber ve Ʒara büber üçer direm zencebíl ve selíƩe 4 ve dƗrçíní ve caǥde ve
78
[126-b]
1 2
ve meĞƗne siƾir bigidür bitmez ve daƩÕ oƥlancuƷlarda tíz biter yigitlerde gơç biter
muƩƗšaradur Ʒoçlarda híç bitmez bu ǥilƗclaruƾ tafdžíli meĨNnjr oldÕ 3
kilyede ve eger
meĞƗnede olsun šaú olmanuƾǥilƗFÕdur ammƗ eger kilyede ve 4 meĞƗnede Ʒum olsa ǥilƗFÕ
hemƗn yene meĨNnjr ǥilƗclardur ammƗ bu Ʒadar var- 5
dur ki bu remilde ve Ʒumda ƧƗr
edviyyeler ve Ʒaví müdirrler istiǥPƗl ơtmek lƗ]Õm 6
degüldür vallƗhü aǥlem bi'dždžavƗb
fadžl nefísí eydür Ʃašmí toƩPÕnuƾ luǥƗEÕ 7 ǥXdžfur toƩPÕ yaƥÕ-y-Õla ƧXƷne ơdeler tereúúXƧ-
79
Õla bevlüƾ mecrƗlarÕna varur šaú 8 šayrÕnup endirmege muǥín olur ve ƩÕ\ƗUúenber içmek
EƗdem yaƥÕ-y-Õla eyü- 9
dür aƩúƗya reƩƗvet vơrür šayrÕncaƷ eyler ơtmegi ƗVƗn eyler 10
hem baƥardžXƷlarÕ pƗk šaú olduƥÕ yơri vƗsiǥ eyler maĪƗ\ÕƷdan ƩalƗdž 11
eyler ammƗ
meĞƗnede šaú olmaƷ ǥalƗmeti meĞƗnede ve nevƗƧísinde vecaǥ olmaƷ 12
ve Ĩekerüƾ
dipleri gicimek ve Ĩeker ƷalƷmaƷ aƧ\Ɨnen belƗVÕn yene inmek ve ƷƗUnjre 13 aƥ olmaƷ ve
DƷluƥa mƗyil Ʒum gelmek ve ǥusr-Õ bevl ve iƧtibƗVÕ gƗh olur ki 14 eginmekden maƷǥada
oÕƷar içerüde šaú šurur džanur ki tebevvül ơtmek-ile defǥ 15
ơde zor eyler ƩalƗdž ister ve
ayaƷlarÕn džalsa veyƗ ƥarnÕ üzerine yatup 16
ayaƷlarÕn džalsa šaú yơrinden erilür ve
meĞƗneye issi džular döküp el-ile 17džRƷsalar yuƷaru yuƷaru šaú yơrinden erilür geƾezlik-
ile džu döker ekĞer 18
aruƷ mizƗclara meĞƗne šaúÕ ǥƗUÕĪ olur ve ekĞer semiz kimesneler
kilye yaǥní 19 bögrek šaúÕǥƗUÕĪ olur zírƗ bögrekde yaƥ çoƷ olsa mecrƗlar šar 20 olur ƥalíž
PƗddeler šurmaƥa ve šaú olmaƥa ƷƗbil olur ve arƷalarda kilye 21
-y-ile meĞƗne arasÕ
YƗsiǥ olur šaúXƾ mƗddesi yolda Ʒalmaz meĞƗneye varur 22 çoƷ zamƗn çövelüp šurmaƥÕla
müteƧaccir olur imdi aƧ\Ɨnen müdirrler içmekden 23
ƥƗfil olmaya ki mƗddeyi idrƗr
eyleye müteƧaccir olmaƥa Ʒomaya menƗfiǥi úifƗda eydür 24
ƥƗríƷnjn ile rƗvend-i çíní
içmek bögrekde šaúa ƥƗyet nƗfiǥdür 25
ve mƗOƗyesǥde eydür Ʒara erük džamƥÕ yaǥní džDƷÕz
Ʒaçan džuda Õdžlansa 26 ƧattƗ bal gibi olsa andan-džRƾra yigirmi direm alup on direm kerefis
toƩPÕ Ʒatup 27
maǥFnjn ơdüp bir defǥada yơse bu vech-ile nice kerre istiǥPƗl eylese
kilyede
[127-a]
1
ve meĞƗnede šaúÕ šaƥÕda gidere mücerrebdür ve daƩÕ Ğíl ve necíl daƩÕ dơrler yaǥní 2
bayaƥÕ ayruƷ kökin Ʒaynadup içseler šaúÕ šaƥÕdur ve Ƨacerü'l-yehnjd ƷXú yumurda- 3 sÕna
beƾzer šaúdur bení isrƗ’il zeytnjQÕ dơrler ol šaúdan noƩnjd Ʒadar 4 alup bilegi üzerinde džu-
5
y-Õla ezseler içseler kilye šaúÕ šaƥÕda gidere mücerrebdür ve gögercin tezegin alup
dögeler berƗber úeker Ʒatalar oƥlancuƷlara buçuƷ 6
direm ve böyük adama bir direm
içüreler džu yolÕnda šaúÕ gidere ve encír 7 džu yolÕn pƗk ơdicidür ve baldÕUÕƷara ki
bersiyƗYúƗn dơrler džulu yơr- 8
lerde biter Ʃǀúca otdur džu yolÕnda šaúÕ giderür ve cimƗǥ
úehvetin getürür 9 irúƗdda eydür eger yơdi gün her günde on iki direm turb džuyÕn alup 10
úeker Ʒatup içseler bögrekde ve ƷavuƷda olan šaúÕ šaƥÕdur giderür eger 11
gögercin
tezegin Ʒatsalar ƷƗQnjnda úeyƩ ebnj ǥalí eydür nevbet vaƷtlarÕnda 12
Ʒaçan bir kimesne
80
Lúbu mašbnjƩÕ idmƗn eylese bögrek šaúÕna fƗ’ide vơrür 13 šaú çÕƷarur eyler ve bevli
idrƗr eyler ƗVƗ[n]lÕƥÕla šaúÕ endirür 14
džÕfat-Õ mašbnjƩ ebegümeci yapraƥÕ cemǥơdeler bir
šancereye Ʒoyalar Ʒaynadalar 15
džuyÕn alalar džuyÕna yaƥ ve bal Ʒatalar vƗfir içeler bu
vech-ile ǥƗdet ơde- 16
ler nƗfiǥ ola inúƗ’llƗhü teǥƗOƗƷƗQnjnda rnjfes Ƨek[í]m eydür kibrítí
džularda 17 oturmaƷ šaúÕ šaƥÕdur giderür úol edviyyeler ki šaúÕ šaƥÕdur bunlardur ki 18Ĩikr
olÕnur Ƨasek yaǥní demir bÕšraƷ ve persiyƗYúƗn ve ǥDƷreb küli ve yaƥÕ 19
ǥacƗyibdür
müdebber yaƥÕ meĨNnjrdur ammƗ nefísí eydür ƩƗlidž zeyt yaƥÕna 20
útúede diri-y-iken
ǥDƷrebleri Ʒoyalar daƩÕ üç hefte yaz issisinde güneúe 21
Ʒoyalar šura ƥƗyet eyüdür ve
daƩÕdžÕrça ki ƥƗyet saƧƷ olÕnmÕúƥubƗr gibi 22
ve džÕrçanuƾ küli daƩÕƷatÕ eyüdür džanǥatÕ
džÕrçayÕ alup demir kepçeye Ʒoyalar 23
od üzerinde ƷÕzduralar tamƗm ƷÕzduƷda Ʒalye
šaúÕnuƾ džuyÕna dökeler 24
džuyÕna džuyÕ içegelsün olanÕn alalar bƗƷísin yene ƷÕzduralar
yene džuya 25 dökeler tƗ kim hep kils ola döküle dökülenin alalar kuƧl gibi saƧƷơdeler ve
daƩÕ 26
tavuƷ yumurdasÕ ƷabuƥÕ kim yavrusÕ henüz yumurdadan çÕƷPÕú ola ol 27
ƷabÕ
alalar od kenƗUÕna Ʒoyalar ƷararduƥÕ gibi alalar ve bir devƗ vardur yedi'l-lƗh
[127-b]
1
dơrler ǥažím fƗyidesi olduƥÕ sebebden džanǥatÕ dört yaúÕnda bir tekeyi alalar
boƥazlayalar úol 2
vaƷtda ki üzüme alaca düúmiú ola ƷanÕ aƷduƷda evvel çÕƷan ƷanÕ
almayup ve ƗƩir çÕƷanÕ 3
almayup mƗbeynde olan ƷanÕ alalar Ʒoyalar šura pƗOnjze gibi
šoƾa andan-džRƾra uvaçuƷ 4
šoƥrayalar ƷanÕ anuƾ üzerine sereler üzerine biz gibi bir
nesne Ʒoyalar tƗ kim tozdan 5 ƧÕfž ơde issi güneúde Ʒoyalar ƷurÕya andan-džRƾra bir
ƷDúucuƷ alup turb džuyÕ-y-Õla 6 yƗ kerefis džuyÕ-y-Õla istiǥPƗl ơdeler ǥacƗyib fiǥl göreler ve
daƩÕ yund ƷXúÕ dơrler bir serçedür 7
çig-ile eger biúmiú ve eger šuzlu ƷurÕPÕú yơseler
ƥƗyet fƗyide ơde ve Ɨb-zenlere ve našnjla 8
meúƥnjl olmaƷ vƗcibdür tƗ kim yollarÕ aça
devƗya ƗVƗn ola ƧƗví-i kebírde eydür 9 dƗyimƗƷXdžmaƥa mülƗ]Õm olan kimesne evcƗǥ-yÕ
külƗda ve ƷurnjƧÕ külƗda ƥayrÕǥilƗca iƧtiyƗc 10 olmaz ve Ʒaví ƧarekƗtdan ve ƧammƗma
girmekden ƧDĨer ơdeler ƧummƗVÕ sƗkin olur-Õsa tavuƷ ve 11
oƥlaƷ etin yơdüreler fÕstuƷ
ve bƗdem içi yơdüreler ƷurnjƧÕ külƗda ve meĞƗnede encír eyü 12
degüldür merƗrí
nesneler iƧGƗĞ eyler ve daƩÕ eyüdür ayruƷ kökin alup dögüp džÕƷup 13
džuyÕn alup on iki
direm Ʒadar içeler müdƗvemet ơdeler her gün on iki direm içeler meĞƗnede 14
šaúXƾ
kebírin ve džDƥírin šaƥÕdur giderür ǥacƗyib ƩƗdždžasÕ vardur seksen 15 sekizinci bƗb evrƗm-Õ
81
külƗdadur yaǥní bögreklerde úLú olmaƷdadur çÕban gibi 16 eger demeví yƗdžafrƗví olur-Õsa
ǥalƗmeti ƧummƗ olmaƷ ammƗ Ʒaví ve lƗ]Õm olmaz ve ǥašaúÕ 17
ziyƗde olmaƷ ve
ƧummƗVÕƷarÕúXƷ gƗh Ƨarekete gelür gƗh sƗkince olur nevbeti olmaz gƗh 18 üúür ditrer ve
yanar göyünür úöyle kim üzerinde yorƥan ve Ʒaftan Ʒomaz ve 19
bögrek yatduƥÕ yơrde
vecaǥ olmaƷ eger verem džDƥda-y-Õsa džDƥ šarafda vecaǥ olur 20 eger džol šarafda-y-Õsa džolda
21
vecaǥ olur ve eger buƾalsa yƗƩnjd vecaǥÕ ve aƥUÕVÕ olmaz šarafÕna yatsa bögrekler
yatduƥÕ yơrde ĞÕƷlet eglenür zírƗ bögrek 22
muǥallaƷ olur bir nesneye müstenid olmaz
åƗhir olur ve daƩÕ ol yơrde ƧarƗret olur 23
zírƗ ƧarƗret-i ƥaríziyye ol yơre cemǥ olur ve
džudƗǥ daƩÕ olur zírƗ bögrekden dimƗƥa 24
buƩƗr çÕƷar ve seher ǥƗUÕĪ olur ol çÕƷan
buƩƗrlar yübnjset vơrdügi sebebden ve džafrƗ 25
ƷXdžmaƷ maǥdede džafrƗ ƧƗdiĞ olduƥÕ
sebebden ve hem maǥde cigere müúƗrikdür ciger daƩÕ 26 kilyeye müúƗrikdür maǥde ƷÕzar
džafrƗƧƗdiĞ olur cigerde daƩÕdžafrƗ artuƷ tevlíd 27
olur ƧarƗret sebebi-y-ile ve ǥusr-Õ bevl
daƩÕǥƗUÕĪ olur zírƗ verem bunuƾ mecƗrísine
[128-a]
1
maĪƗ\ÕƷ vơrür ƩXdžnjdžƗ ki mecrƗlara Ʒaríb yơrde verem ola ǥilƗFÕ evvelƗ bƗselíƷden fadžd
2
ơdeler eger Ʒuvvet vaƷt müsƗǥade eyler ve Ʒuvvete ve šƗƷate göre Ʒan çÕƷaralar ve
gerekdür ki 3 her džabƗƧ iúbu Ʒadar cülƗEÕ içeler on dƗne ǥunnƗb ve it üzümi bơú direm ve
hindibƗ 4
toƩPÕ üç direm Ʒaynadalar džuyÕna on direm aƷ úeker Ʒatup içeler ve ƥÕGƗVÕ
arpa cülƗEÕ 5
benefúe yaƥÕ-y-Õla ve ƩDúƩƗúÕla ve ǥunnƗb ve sibistƗn-Õla ve nílnjfer-ile
biúmiú ola 6 yƗƩnjd iúbu Ʒadar cülƗb her džabƗƧ içe benefúe úarƗEÕ yƗƩDúƩƗúúarƗEÕ her 7
ƷanƷÕVÕ bulÕnsa on direm alalar bơú direm be[z]r-i ƷašnjQƗ luǥƗEÕ-y-Õla yƗ on direm ayva 8
çekirdegi luǥƗEÕ-y-Õla içeler ve bögrege ĪÕPƗd ơdeler arpa unÕ ve Ʃašmí ve džandal-Õ
DƧmer ve ebyaĪ 9 ve úiyƗf-Õ mƗmíúƗ ve muƥƗĞ ve hindibƗ ve it üzümi džuyÕ ve yaúƷabaƷ
ƷazÕndusÕ 10 gerek müfred yaƷu ile gerek baǥĪÕVÕn cemǥi ile yaƷu ile maraĪXƾƷuvvetine
göre yƗƩnjd bir 11
pƗre bize gülƗb-Õla Õdžladup bƗrid ơdeler yaƷu ơdeler yƗƩnjd Ʒírnjší ơdüp
bize 12 sürüp ovalar Ʒírnjší mnjm-ÕdžƗfí yigirmi direm ola benefúe yaƥÕ ve ƷabaƷ yaƥÕ ve 13
hindibƗdžuyÕ ve yaú kiúnic džuyÕ ve mƗUnjl džuyÕ ve semiz otÕ ve bƗdrencbnjye 14džuyÕ uruz
otÕ džuyÕdur bunlaruƾÕla düzülmiú Ʒírnjší ola yƗƩnjd her džabƗƧ 15
úínƩÕ\Ɨr ve ƩÕ\Ɨr ve
Ʒavun toƩPÕ üçin bile gelür muƧkem andan-džRƾra sirke bize Ʒoyalar džu 16 içinde Ʒoyalar
ovalar süd gibi džuyÕ çÕƷar aƾa úíre dơrler ol úíreden içeler 17 yƗƩnjd ƷabaƷ çekirdegi içi ve
82
Ʒavun çekirdegi içi ve ƩÕ\Ɨreyn çekirdegi içi bơúer direm 18 ve semiz otÕ toƩPÕ on direm
alalar dögeler üç direm alup úeker cülƗEÕ on direm ve gülƗb 19 on direm Ʒatalar içeler bu
ǥilƗcuƾƥayrÕ híç araya nesne Ʒomayalar tƗ verem naĪc bulÕnca 20
ǥalƗmeti yaǥní verem
naĪc bulmaƥa ibtidƗ eyledüginüƾǥalƗmeti oldur ki bir hefte 21 geçdükde ƧummƗVÕ sƗkin
olmaƷ vecaǥÕ ziyƗde olmaƷ ve ĞÕƷlet ziyƗde ve iƷúLǥUƗr 22 yaǥní tüleri ürpermek ǥƗUÕĪ olur
bu ǥalƗmetler ki gördük hemƗn ĪÕPƗdlar yaǥní 23
yaƷular urmaƷ ardÕnca olalar ĪÕPƗd
QƗfiǥƷurÕ benefúe ve iklíl ve kettƗn toƩPÕ 24 ve arpa unÕ ve šoraƷ otÕ ve boy toƩPÕ onar
direm džu-y-Õla ve benefúe yaƥÕ-y-Õla Ʒaynadalar 25
yaƷu ơdeler ve daƩÕ iklíl ve Ʃašmí ve
kettƗn toƩPÕ ve šoraƷ otÕ ve boy toƩPÕ ve benefúe 26Ʒaynadalar džuyÕn ÕdžÕcaƷÕla sünger-
ile uralar sünger tekrƗr olmaƷ Ʃǀúdur biri 27
džovuya birin uralar tekrƗr böyle ơdeler tƗ
kim džu nüfnjĨơde buƾa nudžnjl dơrler
[128-b]
1 2
eger görseƾ ki vecaǥ daƩÕ sƗkin oldÕ maǥOnjmdur ki tamƗm naĪc oldÕ deúüp ve aƷÕdur
nesneler Īamm ơdeler meĞelƗ meĨNnjr ĪÕPƗd gögercin tezegi ve burçaƷ unÕ ve degirmen
tuzÕ 3Ʒatalar yaƷu ơdeler midde aƷa çÕƷa bevl yolÕndan andan-džRƾra her džabƗƧ benefúe
ve terencübín 4 üçer direm cemǥơdüp cülƗb ơdüp içeler yƗƩnjd ƩDúƩƗúúarƗEÕ on direm ve
ƩÕ\Ɨreyn 5 toƩPÕ ve Ʒavun toƩPÕ on direm úírelerin alup içeler ƩDúƩƗúúarƗEÕ-y-Õla içeler
\ƗƩnjd 6 kettƗn toƩPÕ ve niúƗsta ve šín-i ermení ve kƗkünec üçer direm dögeler eleyeler
bir yơre cemǥ ơdeler 7
üç direm alup on direm ƩDúƩƗú úarƗEÕ-y-Õla içeler ve ƥÕGƗVÕ
mürdümük ve bƗdem içi ve 8 yaúƷabaƷ ola yƗƩnjd otuz altÕ direm eúek südi ve on direm
DƷ úeker-ile içeler 9
eger midde yaǥní iriƾ yƗ džaru džu çoƷ zamƗn gelür-ise iúbu sufnjIÕ
istiǥPƗl ơdeler 10
džÕfat-Õ sufnjf ƩÕ\Ɨreyn çekirdegi içi ve Ʒavun çekirdegi ve ƷabaƷ
çekirdegi ve ƷabaƷ çekirdegi 11
içi onar direm ve ƩDúƩƗú toƩPÕ ve niúƗsta ve džamƥÕ
ǥarabí ikiúer direm kƗkünec ƧabbÕ 12 bơú dƗne dögeler eleyeler miƷGƗr-Õúerbet üç direm
ƩDúƩƗú úarƗEÕ-y-Õla içeler yƗƩnjd iúbu 13
ƷurdžÕ aƷ úeker cülƗEÕ-y-Õla içeler džÕfat ƷabaƷ
çekirdegi içi ve Ʒavun çekirdegi içi ve ƩÕ\Ɨreyn 14
çekirdegi içi her birinden bơú direm
Ʃašmí toƩPÕ ve ebegümeci içi ve semiz otÕ toƩPÕ üçer 15 direm bƗdem içi muƷDúúer yơdi
16
direm rƗziyƗne toƩPÕ üç direm dögeler eleyeler ayva çekirdegi luǥƗEÕ-y-Õla yoƥuralar
Ʒurdžlar ơdeler midde yaǥní iriƾ gelmege nƗfiǥdür eger verem-i kilye balƥamí 17
yƗ sevdƗ
sebebinden ǥƗUÕĪ oldÕ-y-sa ǥalƗmeti ƧummƗ olmaƷ ve ziyƗde iltihƗb 18
olmaƷ ve ĞÕƷlet
83
olmaƷ geyrek altlarÕnda vecaǥ daƩÕ ziyƗde olmaya Ʒavlince 19 vecaǥÕna müúƗbihdür farƷÕ
ƧXƷne-y-ile ƧXƷne Ʒavlince nƗfiǥ ve buƾa daƩÕ ziyƗde vecaǥ 20
vơrür daƩÕƥayrÕ farƷlarÕ
meĨNnjrdur ǥilƗFÕ her džabƗƧ buyan dibi ve hindibƗ 21
toƩPÕ ve rƗziyƗne toƩPÕ üç direm
ve aƷ úeker on direm cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd-Õla 22
ve mürdümük-ile ve
EƗdem içi-y-ile ve šabíǥatÕ telyín olÕna müleyyin sinƗmekí bơú direm ve rƗziyƗne 23
toƩPÕ üç direm ve aƷ úeker on direm Ʒaynadalar süzeler džƗfí ơdeler içinde on bơú 24
direm ƩÕ\ƗUúenber içi ezeler içeler ve iúbu mašbnjƩÕla telyín olÕna džÕfat-Õ mašbnjƩ
UƗziyƗne 25 toƩPÕ kerefis toƩPÕ ve hindibƗ toƩPÕ ve ƷÕ]Õl gül ve bƗdrencbnjye ve benefúe
ve nílnjfer üç 26
direm ve sinƗmekí bơú direm buyan dibi dört direm ve türbüd ƷazÕnmÕú
irice dögülmiú 27 ve ƷÕ]Õl üzüm on dƗne ve ǥunnƗb ve sibistƗn on bơú dƗne ƷurÕ encír on
GƗne
[129-a]
1
cemíǥsin biúüreler üç rašl džuda tƗ kim bir rašl Ʒala içinde on bơú direm ƩÕ\ƗUúenber 2
ezeler süzeler seƧerde içeler yƗƩnjd bơú direm sinƗ ve bƗdrencbnjye ve rƗziyƗne toƩPÕ 3
ve hindibƗ toƩPÕ üçer direm ve buyan dibi ƷazÕnmÕú irice dögülmiú dörd direm
Ʒaynadalar 4
süzeler džƗfí ơdeler ƩÕ\ƗUúenber maǥFnjQÕ bơú miĞƷƗl seƧer vaƷWÕnda içeler
DƩúama deƾlü 5 džabr ơdeler ve baǥde noƩnjd džuyÕ ve ǥXdžfur toƩPÕ ve tavuƷ eti ƥÕGƗ ola ve
bögreklerine 6ĪÕPƗd ơdeler ĪÕPƗd šoraƷ otÕ ve bƗdrencbnjye dörd direm kettƗn toƩPÕ ve
boy toƩPÕ bơú direm 7 ve ebegümeci toƩPÕ ve Ʃašmí toƩPÕ onar direm dögeler eleyeler
UƗziyƗne džuyÕ-y-Õla maǥFnjn ơdeler yƗƩnjd 8 džamƥÕǥarabí-y-ile yƗƷara erük džamƥÕ-y-Õla ki
džuda Ƨall olÕnmÕú ola Ʃalš ơdüp ĪÕPƗd ơdeler 9
yƗƩnjd džÕƥÕr incigi iligi ve Ʒaz yaƥÕ ve
tavuƷ yaƥÕ ve muƷl džuda erimiú ola yaƷu ơde 10
fadžl mandžnjríde muƧammed bin
ĨekeriyyƗ eydür vecaǥ ziyƗde mü[ú]tedd olduƷda efynjn-Õla ve 11 zaǥferƗn-Õla ǥilƗc eyler-
idüm vecaǥ sƗkin olur-ÕGÕ rƗƧat olup uyur-ÕGÕ ve her kim ÕdžÕUƥan 12
dikeni toƩPÕn
13
sikencübín-ile içeler vecaǥÕ sƗkin eyler fi'l-ƧƗl eger bögrekde eger šalaƷda ve acÕ
EƗdem evcƗǥ-yÕ kilyeye úifƗ vơrür ve Ʒavlince daƩÕ eyüdür seksen šoƷuzuncÕ 14
bƗb
meĞƗne veremindedür meĞƗneye ekĞer demeví yƗdžafrƗví verem ǥƗUÕĪ olur 15
yƗ ibtidƗ’
\ƗƩnjd meĞƗnede šaú olup Ƨareket-ile ve ƷazmaƥÕla verem eyler ǥalƗmeti džanca 16džanca
aƥUÕ olmaƷ ve ƧummƗ-yÕ muƧriƷa dƗyim ve ziyƗde ǥašaúÕ ve šarÕOƥanmaƷ ve 17
seríǥ olmaƷ ve ƷƗUnjre nƗrí olmaƷ meĞƗnede ziyƗde ƧurƷat olmaƷ gƗh olur ki iƧtibƗs-Õ 19
bevl ǥƗUÕĪ olur ve gƗh olur ki ayaƷ yolÕ daƩÕ ǥasír olur ǥilƗFÕ evvelƗ bƗselíƷden fadžd 20
eylemek vaƷt müsƗǥade eyler-ise her džabƗƧ dört direm benefúe ve üç direm hindibƗ 21
toƩPÕ ve on dƗne ǥunnƗb ve úeker ve terencübín onar direm ola Ʒaynadalar džƗfí ơdüp
sükkeri 22 ve terencübíni Ʒatalar cülƗEÕ içeler ve ƥÕGƗVÕ arpa cev-Ɨb úarƗb-ÕƩDúƩƗú ile yƗ
úarƗb-Õ 23
benefúe-y-ile ve mevĪÕǥi benefúe yaƥÕ-y-Õla ovalar našnjl ơdeler úol džu-y-Õla ki
anda 24
benefúe ve ƩDúƩƗú Ʒay[n]amÕú ola ve úol džuda otura ki anda benefúe ve
ebegümeci 25
ve Ʃašmí ƷaynamÕú ola yƗƩnjd ĪÕPƗd ơdeler ĪÕPƗd benefúe ve Ʃašmí ve
džandal-Õ aƧmer ve 26 ebyaĪ ve it üzümi džuyÕ ve kƗkünec džuyÕ ve Ƨayy-i ǥƗlem džuyÕ yaǥní
uruz otÕ džuyÕ 27
ve yaú ƷabaƷ ƷazÕndusÕ benefúe yaƥÕ-y-Õla yaƷu ơdeler eger iƧtibƗs
ziyƗde olur-Õsa ǥilƗFÕ
[129-b]
1
her džabƗƧ benefúe úarƗEÕ ve bezr-i ƷašnjQƗ luǥƗEÕ onar direm Ʃalš ơdüp içeler 2 yƗƩnj[d]
merv toƩPÕ ve kettƗn toƩPÕ üçer direm ve on direm úeker cülƗb ơdüp içeler ve 3ƥÕGƗVÕ
PƗú müzevveresi ve bƗdem içi ve bülüç eti ve Ɨb-zene oturmaƷ gerekdür ki 4
anda
benefúe ve Ʃašmí ve ebegümeci toƩPÕ ve persiyƗYúƗn ve iklíl-i melik ve šavuƷ otÕ 5 ve
boy toƩPÕ ve kettƗn toƩPÕ Ʒaynadalar džuyÕna gire otura yƗƩnjd iúbu ĪÕPƗd-Õla yaƷu 6
ơdeler džÕfat-Õ ĪÕPƗd ƷurÕ benefúe úeylem unÕ úol buƥday içinde olur 7
toƩmlarÕ ki aƾa
delüce dơrler etmek içinde çoƷ olsa adamÕ delü eyler aƾa úeylem 8
dơrler anuƾ unÕ ve
burçaƷ unÕ ve kelem toƩPÕ ve kettƗn toƩPÕ ve bƗdrencbnjye ve iklíl-i melik 9
ve Ʃašmí
toƩPÕ ve ebegümeci her birinden bir šutam yumúDƷ dögeler tavuƷ yaƥÕ-y-Õla yƗ Ʒaz 10
yaƥÕ-y-Õla yƗ džÕƥÕr iligi-y-ile ƷarÕúdurup yaƷu ơdeler fadžl taƷvím-i ebdƗnda eydür 11
maƩnjf maraĪdur eger ifrƗš-Õla ǥusr-Õ bevl olur-Õsa ekĞer ƧƗr mizƗclarda olur 12 šoƷsanÕncÕ
EƗb meĞƗne ƷurnjƧÕndadur yaǥní ƷavuƷda baú bert çÕƷmaƷda- 13
dur sebebi ƷavuƷda šaú
\Ɨ Ʒum ve ƷayÕr olmaƷdan ƧƗdiĞ olur sürüúerek 14
džÕ\Õrur baú eyler yƗƩnjd ƧƗdd ƩÕlš
kiçirek džÕ\Õrur baú eyler yƗƩnjd verem 15 deúilür iriƾ aƷar baú olur ǥalƗmeti ziyƗde vecaǥ
ve yaƷmaƷ olmaƷdur bevl 16ơtdükce ve ƷatÕƷRƷmaƷdur ve ǥusr-ile çÕƷmaƷdur ve bevl
oÕƷduƷda midde çÕƷmaƷdur 17
ve kepege beƾzer nesneler çÕƷmaƷdur ve džafƗyiƧe beƾzer
nesneler çÕƷmaƷdur yaǥní kepekden 18 daƩÕ yadždžÕca nesneler ǥarablar džafƗyiƧ-i bƗb dơrler
yaǥní Ʒapu taƧtalarÕ ǥilƗFÕ her 19
džabƗƧ cülƗb içmekdür yaǥní benefúe úarƗEÕ yƗƩnjd yƗ
85
ƩDúƩƗú úarƗEÕ 20
her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa on direm ve kƗkünec ƷurdžÕ yƗ ƩDúƩƗú ƷurdžÕ bir
miĞƷƗl 21 alalar ezeler içeler ve daƩÕĨeker yolÕndan zerrƗƷÕla úƗf-Õ ebyaĪ dökeler eger 22
vecaǥ ziyƗde olur-Õsa ammƗ eger göyünmek artuƷ olur-Õsa mƗ’-i ǥasel mer- 23
v
toƩPÕnuƾ luǥƗEÕ-y-Õla içeler merv džÕƥÕr diline beƾze[r] bil andan bir džÕQÕfdur ve ƥÕGƗVÕ 24
mürdümük ve bƗdem içi ve azcuƷ noƩnjd-Õla biúe eger bu ǥillet-ile ƷabĪ daƩÕ olur 25ǥilƗFÕ
it üzümi ve leblƗb-Õ džarmaúXƷdur bơúer direm yƗbis benefúe 26
dört direm džu-y-Õla
Ʒaynadalar on bơú direm ƩÕ\ƗUúenber içi ve on direm 27
daƩÕ terencübín Ʒatup süzüp
içeler džÕfat-Õ devƗ ki bu ǥillete nƗfiǥdür niúƗsta
[130-a]
1
dört direm keĞírƗ ve kettƗn toƩPÕ ikiúer direm šín-i ermení bir direm yumúDƷ dögeler 2
bir miĞƷƗl alup on direm ƩDúƩƗú úarƗEÕ-y-Õla içeler efĪal ǥilƗc meĞƗne 3 ƷurnjƧÕnda bir
miĞƷƗl kƗkünec ƷurdžÕ alup on direm ƩDúƩƗú úarƗEÕ-y-Õla 4
yƗ benefúe úarƗEÕ-y-Õla içeler
\ƗƩnjd iúbu devƗ\Õ istiǥPƗl ơdeler meĞƗne ƷurnjƧÕna 5
nƗfiǥdür džÕfat-Õ devƗ köknƗr içi
yigirmi dƗne ve ƩÕ\Ɨr toƩPÕnuƾ içi 6
on direm niúƗsta nÕdžf miĞƷƗl ve sünbül ve bezr-i
kerefis üçer direm alalar 7 dögeler eleyeler bir buçuƷ direm alup ƷurÕ-y-Õla yơyeler fadžl
eger meĞƗne ƷurnjƧÕ 8 ifrƗš olsa maƩnjf maraĪdur ibn-i serƗfiynjn eydür verem-i meĞƗnede
ƷurnjƧ 9 ekĞer yigidlere ve mürƗhiƷ oƥlanlara yaǥní bulnjƥa yaƷÕn olan oƥlanlara 10
ǥƗUÕĪ
olur ve daƩÕ eydür efĪal ǥilƗc ƗOƗt-Õ bevlde süd içmek bevl yolÕnda 11ƷurnjƧ olana ƥƗyet
QƗfiǥdür süd içmek cilƗ vơrür baúÕ bƗUÕƷƥusl eyler 12
baǥĪÕ zamƗn süd içüp džRƾra ƷurdžÕ
NƗkünec daƩÕ içmek efĪaldür sedídí 13
eydür buyan dibin çeynese džuyÕn yudsa ƧurƷat-i
bevl ve kilyede ve meĞƗ[ne]de 14
olan ƷurnjƧa nƗfiǥdür ve ayruƷ kökin Ʒaynadup džuyÕn
içseler ǥusr-Õ bevlde 15 ve meĞƗnede olan ƷurnjƧa nƗfiǥdür ve daƩÕ encibƗr nƗfiǥdür gerek
köki gerek 16
yapraƥÕ gerekse yaú gerek ƷurÕ olsun Ʒan gelmegi ve iriƾ gelmegi ve
ƷarƧayÕ 17
bitürür miƷGƗr-Õ úerbet bir miĞƷƗldür ƧƗví-i kebírde eydür aǥĪƗ-yÕ bevlde
ƷurnjƧ 18
olan kimesnelere bundan eúref ǥilƗc olmaya raƷtƷ süd içüreler eúek 19
südi ve
keçi südi gibi ola eger ƥÕGƗya muƧWƗc ise džÕƥÕr südi eyüdür 20
ƧurƷati defǥ eyler encír
\ơmek bevli Ƨaríf eyler muƧƗribde ƷarƧa olsa encír 21
yaramazdur šoƷsan birinci bƗb
meĞƗnede cereb ve ƧurƷat 22
olmaƷdadur yaǥní meĞƗnede uyuz ve gicik olmaƷdadur ve
sidük yaƷa yaƷa 23
çÕƷmaƷdadur ǥalƗmet-i cereb sidük yaƷmaƥÕla [gi]cinmek ve
rüsnjbda kepek 24
gibi nesneler olmaƷ ve meĞƗne ƷatÕ gicimek ve bedeni aruƷlamaƷ ve
86
[130-b]
1
bƗdem içi-y-ile yƗƩnjd cülƗb içe on dƗne ǥunnƗb ve ƷurÕ benefúe bơú direm yƗƩnjd 2
bezr-i ƷašnjQƗ luǥƗEÕ yƗ ayva luǥƗEÕ her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa on direm daƩÕúeker Ʒatup 3 cülƗb
ơdüp içeler ve Ĩeker yolÕndan ǥavrat südin zerrƗƷÕla dökeler ve ƥÕGƗVÕƧaríre 4
buƥday
unÕ ve bƗdem içi ve bƗdem yaƥÕ aƷ úeker-ile yƗƩnjd aƷ oƥlaƷ paçasÕn 5
yơye ammƗ
ƧurƷatü'l-meĞƗne yaǥní meĞƗnede ƧurƷat ve göyünmek sebebi yƗ midde vardur yaǥní
džaru 6džu ve iriƾ vardur yaƷar yƗƩnjd meĞƗnede ve kilyede ƷurnjƧ ola yƗ cereb ola 7 bunlar
ǥalƗmetler-ile meĨNnjrdur yƗƩnjd bevlüƾ Ƨiddetindendür ve bnjUƷÕyyetindendür 8
ola
ǥalƗmeti ƧarƗret-i mizƗcdur ve ƷƗUnjre nƗrí olmaƷ ve ƷatÕǥašaúÕ olmaƷ 9 ǥilƗFÕ her džabƗƧ
on direm benefúe úarƗEÕ içmek ve ƥÕGƗVÕ arpa cev-Ɨb benefúe 10
yaƥÕ-y-Õla yƗ bƗdem
yaƥÕ-y-Õla eger arpa cev-ƗEÕndan istikrƗh ơtse mürdümük müzevveresi 11 bƗdem içi-y-ile
ve bu devƗ\Õ vơreler eyüdür džÕfat-Õ devƗ ki ƧurƷat-i bevle nƗfiǥdür ƷabaƷ 12 çekirdegi içi
ve ƩÕ\Ɨreyn içi ve Ʒavun çekirdegi içi üçer direm ve ebegümeci toƩPÕ ve 13Ʃašmí toƩPÕ
dörd direm šatlu bƗdem içi muƷDúúer yơdi direm ve keĞírƗ nÕdžf direm cümlesin 14 dögeler
eleyeler cemǥơdeler üç direm miƷGƗUÕn alalar otuz altÕ direm Ʒarpnjz džuyÕ-y-Õla 15
içeler
\ƗƩnjd ebegümeci džuyÕn semiz otÕ toƩPÕnuƾúíresi-y-ile yigirmi dört direm 16
ola içeler
eger ƧurƷat-Õla idrƗr daƩÕ olur-Õsa iúbu devƗ nƗfiǥdür džÕfat-Õ devƗ 17
bellnjš sirkede
ÕdžlanmÕú ola Ʒavuralar dört direm ve šopalaƷ ve günlük her birinden 18 bir direm dögeler
eleyeler úerbet üç direm demir džuvarduƥÕdžu-y-Õla ki yigirmi dört 19 direm ola içeler nƗfiǥ
ola inúƗ’llƗhü teǥƗOƗ ƧƗví-i kebírde eydür Ĩeker içi yanÕnda 20
Ƨikke olsa džabrÕ eridüp
Ĩekere ƧXƷne ơdeler yƗ úƗf-Õ mƗmíúƗ\Õ sirke-y-ile 21
džu-y-Õla ezüp Ĩekere ƧXƷne ơdeler
\ƗƩnjd gül yaƥÕ-y-Õla yƗ bezr-i ƷašnjQƗ luǥƗEÕ-y-Õla ƧXƷne ơdeler 22
šoƷsan ikinci bƗb
evrƗm-Õ ünĞiyyededür ve Ʒa[Ī]íbdedür yaǥní ƩƗya 23
ve Ĩeker úLúlerindedür ammƗ eger
verem ƧƗr olur-Õsa demeví yƗdžafrƗvídür ǥalƗmeti 24 levni ƷÕ]Õl ve vecaǥ olmaƷ ve ƧarƗret
ve iltihƗb ve ǥašaúÕ olmaƷ ve ǥažím olmaƷ yaǥní 25
úLú böyük olmaƷdur zírƗ mƗdde
müteƩa[l]Ʃil olur ƧarƗret sebebinden eger adžlí 26 ve eger nƗrí ve ƷƗUnjre džaru olmaƷǥilƗFÕ
87
[131-a]
1
erük ve on dƗne ǥunnƗb ve ƥÕGƗVÕ arpa cev-Ɨb yƗƩnjd mürdümük müzevveresi bƗdem 2
içi-y-ile ve maríĪ et adžOÕn ve šatlu nesneler yơmekden gey ƧXƷne ve Ĩekere arpa unÕ
šuƧleb 3
dơrler džu üzerinde biter yodžXƾ gibi köki olmaz yaƷu ơdeler yƗƩnjd yaú kiúníc 4
džuyÕ ve it üzümi džuyÕ ve baƷla unÕ ve mercimek unÕ ve hindibƗdžuyÕ-y-Õla yƗƩnjd 5 yƗƩnjd
bir pƗre bizi sirke ve gülƗb-Õla ve kiúníc džuyÕ-y-Õla Õdžladup Ĩeker üzerine 6
ovalar ve
šabíǥatÕ telyín olÕna fƗkihe ve ƩÕ\ƗUúenber-ile ve terencübín-ile her birinden 7
on direm
ola yƗƩnjd úarƗb-Õ benefúe ve terencübín ve ƩÕ\ƗUúenber yigirmiúer direm 8 issi džuda Ƨall
ơdüp içeler inƧišƗt derecesine Ʒaríb olmaƷ yaǥní maraĪ küreví 9
vơrmege baúlayÕcaƷ
EƗbadya ve iklíl-i melik ve šoraƷ otÕ her birinden bir šutam 10 dögeler eleyeler yumurda
džarusÕ-y-Õla Ʃalš ơdüp yaƷu ơdeler yƗƩnjd balƥamí yƗ sevdƗví 11
ola ǥalƗmeti ƷƗUnjre aƷ
olmaƷ ve ƧummƗ olmaƷ ve ǥašaúÕ olmaƷ vecaǥÕ az olmaƷ 12
ve melmesi yumúDƷ olmaƷ
veremüƾ rengi aƷ olmaƷǥilƗFÕ her džabƗƧ üçer direm 13 buyan dibi ve rƗziyƗne toƩPÕ ve
ǥaselí gülbeúeker on direm ve ƥÕGƗVÕ ve ǥXdžfur 14
toƩPÕ-y-Õla ve šabíǥatÕ telyín olÕna bir
15
mašbnjƩÕla ki anda türbüd ve enísnjn ve rƗziyƗne ve bƗdrencbnjye ola yƗƩnjd šoraƷ otÕ
toƩPÕ ve úalƥam toƩPÕ ve Ʒavun toƩPÕ ve buyan 16
dibi ve úÕrlaƥun yaƥÕ ve bal ve šuz
Ʒaynadup džuyÕn içüp ƷXdža yƗƩnjd 17
kemmnjn ve günlük ve baƷla unÕ ve iç yaƥÕ ki zeyt
içinde erimiú ola yaƷu 18ơdeler yƗƩnjd baƷla unÕ ve boy toƩPÕ ve bƗbadÕ ve iklíli berƗber
alalar dögeler eleyeler 19
bƗbadya yaƥÕ-y-Õla yƗ šoraƷ otÕ yaƥÕ-y-Õla šÕOƗ ơdeler yƗƩnjd
muƷl ve günlük 20
ve mnjm ve Ʒírnjšíler šÕOƗ ơdeler ve ǥalƗmetü's-sevdƗví ƷatÕ olmaƷ ve
kümnjdet 21
üzerine olmaƷ ve ƷƗUnjre aƷ olmaƷ vecaǥ olmamaƷ ǥilƗFÕ her džabƗƧ
EƗdrencbnjye 22
ve rƗziyƗne toƩPÕ ve buyan dibi üçer direm ve sükkerí gülbeúeker on
direm cemǥơdüp Ʒaynadalar 23 cülƗEÕ içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd ve ǥXdžfur toƩPÕ ve šabíǥatÕ
telyín olÕna eftímnjn mašbnjƩÕ-y-Õla 24 yƗƧabbÕ-y-Õla ve yaƷu ơdeler müleyyin yaƷular-Õla
Ʒaz yaƥÕ ve tavuƷ yaƥÕ ve džÕƥÕr incigi yaƥÕ ve 25
benefúe yaƥÕ ve muƷl-Õla yƗƩnjd baƷla
unÕ ve noƩnjd unÕ ve iklíl ve bƗbadya ve šoraƷ 26 otÕ berƗber alup dögeler eleyeler kelem
džuyÕ-y-Õla yoƥurup yaƷu ơdeler Ĩekerüƾ veremleri ǥalƗ- 27
metleri hemƗn ƩƗya
veremlerinüƾǥalƗmetleri gibidür ǥilƗFÕ ammƗƧƗr veremüƾǥilƗFÕ
88
[131-b]
1
her džabƗƧ on direm temr-i hindí ve on direm úeker yƗƩnjd on direm šatlu enƗr 2 džuyÕ ve
on direm ekúi enƗr džuyÕ ve on direm sükker her džabƗƧ içeler ve ƥÕGƗVÕ 3 temr-i hindí ve
EƗdem içi-y-ile úorbƗ ve šabíǥatÕ zerdƗOnj ƩRúƗEÕ-y-Õla yƗ fƗkihe mašbnjƩÕ-y-Õla 4
içeler
telyín ơdeler ve Ĩekere ĪÕPƗd ơdeler džÕfat-ÕĪÕPƗd nƗfiǥƷÕ]Õl gül ve mercimek 5 muƷDúúer
ve cülnƗr ve enƗr ƷabÕ ve arpa unÕ onar direm Ʒaynadalar ve gül yaƥÕ-y-Õla 6
dögeler
yaƷu ơdeler ve bƗrid veremi ƩƗyada olan bƗrid verem ǥilƗFÕn ơdeler ve 7 Ĩekere iúbu
ĪÕPƗGÕ yaƷu ơdeler ĪÕPƗd bƗbadya ve iklíl varsama toƩPÕ ve Ʃašmí ve Ʃurma 8 çekirdegi
unÕ berƗber alup dögeler eleyeler zanbaƷ yaƥÕ-y-Õla Ʃalš ơdüp yaƷu ơdeler 9
gƗh olur ki
Ĩekere iǥvicƗc ǥƗUÕĪ olur sebebi teúennüc yƗ temeddüddür Ĩeker ǥDĪalelerine 10
yetüúür
ǥilƗFÕ riyƗĪeti terk ơtmek ve Ƨareket ơtmeyüp rƗƧat olmaƷ seríǥü'l-haĪm 11ƥÕGƗlar yơmek
RƥlaƷ ve ƷuzÕ eti ve sebebi zƗyil olduƷdan džRƾra müleyyin nesneler- 12
ile telyín
gerekdür džÕƥÕr incigi iligi ve tavuƷ yaƥÕ ve ördek yaƥÕ ve Ʒaz yaƥÕ ve džƗfí 13 mnjm-Õla ve
keĞírƗ ve Ʃašmí-y-ile ve benefúe yaƥÕ cemǥ ơdüp merhem ơdeler daƩÕ ovalar 14
fadžl
muƧammed ĨekeriyyƗ eydür ƩƗyanuƾ džDƥ yumurdasÕnda verem ƧƗdiĞ oldÕ 15
ƷXdžmaƷ
istiǥPƗl eyledüm idmƗn üzerine adžOÕ gitdi híç ƷalmadÕ bundan eyü 16
devƗ bulmadum
ƷXdžmaƥXƾ nefǥi ƷatÕ žƗhir ve ižhƗr oldÕ ve daƩÕ eydür Ʒaçan 17ƷurnjƧǥavratlar fercinde
\Ɨ Ĩekerde yƗ dübürde olsa veremi olmasa 18
vƗcibdür dƗyim müceffif ve ƷurÕdur
nesneler yaƷu ơdeler kƗƥÕd gibi ki muƧriƷ ola 19
ve úeb gibi kim muƧriƷ ola ve ƷabuƷ
gibi ki muƧriƷ ola ve daƩÕ eydür bir kimesneyi 20
gördüm ki ƩƗyasÕnuƾ derisi düúdi híç
nesne ƷalmadÕdžandal ve gül 21 ve kƗInjr ve šaúlardan yƗbis šaúÕla ki it üzümi džuyÕ-y-Õla
ezilmiú ola 22 eyü oldÕ üzerine yene derisi bitdi ammƗ evvelki deri gibi olmadÕƷaçan 23
šaúDƷda Ƨikke olsa džuyÕ çÕƷsa yaúarsa aƷƗƷÕ\Ɨ ve úiyƗf-Õ mƗmíúƗ 24
her birinden nÕdžf
direm nnjúƗGÕr ve džabr her birinden bir dƗniƷ ve zaǥferƗn 25
nÕdžf dƗniƷ ve çoƥan cümle
Ʒadar dögeler eleyeler yƗsemín yaƥÕna Ʃalš ơdüp 26
šÕOƗ ơdeler mücerrebdür ve esbƗb-Õ
ǥalƗPƗtda ve úerƧ-i nefís[í]de ƷurnjƧÕ Ĩeker ve 27
ƩXdžye yaǥní Ĩekerde ve ƩƗyada ve
ešrƗIÕnda baúlar bertler çÕƷdža ƷatÕ yaramazdur
89
[132-a]
1
tíz müteǥaffin olur gerekdür ki ǥilƗFÕnda ihmƗl olÕnmaya tíz sirƗyet ơdüp 2 gidegen olur
ammƗ eger henüz daƩÕ tƗze olsa džabr-Õla ve mürdƗsenc-ile ve úarƗb-Õla 3 ve ƥusl olÕnmÕú
yaǥní úarƗb-Õla yunmÕú iƷlímiyƗ bile ǥilƗc olÕna ki ǥufnjnet defǥ 4 olÕna ve tnjtiyƗ ve inci ve
göyünmiúƷabuƷ ve rastuƷ šaúÕ ve sƗdenc ve cülnƗr 5 gibi nesneler-ile ĪÕPƗd yƗ merhem
ơdeler yƗ zernjr ơdeler eger eskimiú olup çoƷ zamƗn 6
geçmiú olsa gerekdür ki duƷƗƷÕ
kündür ve göyünmiú kƗƥÕd ve úam aƥacÕnuƾ köki 7 ve mürekkeb nesneler-ile ǥilƗc ơdeler
eger Ɨkile olur-Õsa ferfiynjn-Õla ǥilƗc olÕna ammƗ eger 8 ƷurnjƧ dƗƩil-i Ĩekerde olsa
ǥalƗmeti ƧurƷat-i bevl ve ǥusr-ile ƩurnjFÕ ve midde ve Ʒan 9
çÕƷmaƷdur ve ƷXúnjr
oÕƷmaƷdur ǥilƗFÕnda müberrid ve müceffif edviyye ki evvelide meĨNnjr- 10 dur ve meĞƗne
ƷurnjƧÕ ǥilƗFÕn ơdeler ammƗ eger Ĩekerde Ƨikke olsa ƧƗdde mƗddelerin 11
ve džafrƗví
PƗddelerden bnjraƷí yƗ sevdƗví Ʒandan ƧƗdiĞ ola ki müteǥaffin 12
olmÕú ola Ĩekere ve
nevƗƧísine mundžabb ola Ƨikke iƧGƗĞ eyleye dơrler ki ol 13 mevĪLǥe Ƨikke vơrür ǥilƗFÕ ol
ƧƗddlarÕ tenƷÕye ơtmekdür eger fadžd-Õla ve eger 14
ishƗl-ile helílec mašbnjƩÕ-y-Õla ve
úƗhtere mašbnjƩÕ-y-Õla andan džRƾra sirke gül yaƥÕ-y-Õla 15 azcuƷ mƗmíúƗ ve kerefis džuyÕ ki
dögülüp džÕƷÕlmÕú ola Ʒatalar eger bnjraƷí mƗdde 16
olur-Õsa ve illƗ kiúníc džuyÕƷatalar ve
issi džu-y-Õla ƥusl ơdeler yuyalar tƗ kim 17 cildi yuna arÕna leyyinet bula ve mesƗmlar aça
PƗdde müteƧallil ola ve lezǥí 18
Ƨiddeti sƗkin ola andan-džRƾra yumurda aƥÕn šÕOƗơdeler
muǥtedil tebríd eyler 19 ve tecfíf eyler ve aǥĪƗ\Õ berkidür mƗdde mundžabb olmaƷdan ƧÕfž
eyler eger 20
ƥalíž meĨNnjrlar müfíd olmasa gerekdür ki bušlaruƾ iç yüzinden Ĩekere 21
Ʒaríb yơrlerden ƧacƗmat ơdeler ve Ĩekere sülükler šutalar daƩÕ cerebi šÕOƗlar-Õla 22
šÕOƗ
ơdeler ki mevĪLǥinde meĨNnjrdur šoƷsan üçünci bƗb 23
aǥĪƗ-yÕ tenƗsülüƾ ǥilletleri
24
beyƗQÕndadur yaǥní cimƗǥa müteǥalliƷ emrƗĪ beyƗQÕnda noƷdžƗn-Õ bƗh yaǥní noƷdžƗn-Õ
cimƗǥ bir nice dürlü sebebden ǥƗUÕĪ olur eger Ɨlet 25
müsterƩí ve geƾúek olmaƷdan ǥƗUÕĪ
olur-Õsa ǥilƗFÕ hemƗn fƗlic ǥilƗcdur 26 ve her džabƗƧǥaselí gülbeúeker ve üç direm rƗziyƗne
Ʒaynadalar džƗfí ơdüp içeler 27
ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd džuyÕ ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla ƷƗUnjrede naĪc
åƗhir olur-Õsa Ƨabb-Õ
[132-b]
1
džabr-Õla yƗƧabb-Õ ayƗric-ile yƗ luƥƗĨiyƗƧabbÕ-y-Õla meĨNnjrdur ve ƧƗr yaƥlar-Õla Ĩekeri
ve ƩƗyalarÕ dübüre 2 varÕnca aralÕƥÕn ovalar Ʒusš yaƥÕ gibi ve zanbaƷ ve Ʃayrí ve nercis
90
[133-a]
1
ve fÕstuƷ ve fÕnduƷ yƗƩnjd her gün felƗsife maǥFnjQÕ kim mƗddetü'l-ƧayƗt dơrler bir
miĞƷƗl 2ƷadarÕ ve ƥÕGƗVÕƷalyeler džRƥan-Õla ve hevic-ile ve úalƥam-Õla ve ƷuzÕ eti-y-ile
džÕfat-Õ 3 maǥFnjn-Õ felƗsife dƗr-Õ fulful ve büber ve zencebíl ve dƗrçíní ve belílec ve emlec
91
[133-b]
1
sebebi-y-ile olsa ǥalƗmeti mení geƾezlik-ile çÕƷa ve hem ƥalíž ola ve tíz inzƗl ơde bƗrid
2
nesneler Ʃǀú gelmek ǥilƗFÕ her džabƗƧ on direm sƗdec sikencübín ve on direm daƩÕ 3
gülƗb-Õla içeler yƗƩnjd otuz altÕ direm semiz otÕ toƩPÕnuƾ südi on direm úeker-ile içeler 4
\Ɨ džÕƥÕr yoƥurdÕ ayran ve ƥÕGƗVÕ Ʃatun šuzluƥÕ-y-Õla yƗ Ƨabb-Õ rummƗn ve oƥlaƷ yƗ 5
92
bülüç eti-y-ile ola eger sebebi ƗOƗt-Õ menínüƾ rušnjbeti olur-Õsa ekĞer bu maraĪ ǥÕ\Ɨlde
olur 6 ǥalƗmeti mení raƷtƷ olmaƷ ve ƷƗUnjre ƥalíž olmaƷǥilƗFÕ her džabƗƧúalƥam toƩPÕ ve
hevic 7
toƩPÕ her birinden üç direm ve ǥaselí gülbeúeker on direm alalar cülƗb ơdüp
içeler ve ƥÕGƗVÕ 8 Ʒalyeler ƷRƷulu otlar-Õla ve münƗsib toƩmlar-Õla biúe yƗƩnjd iúbu
devƗ\Õ istiǥPƗl ơdeler 9
yaramaz rušnjbetler gerekdür ve úehvet-i cimƗǥ\Õ taƧrík eyler
džÕfat-Õ devƗ büber ve dƗr-Õ fulful ve zencebíl 10 üçer direm buyan dibi bơú direm džRƥa[n]
toƩPÕ ve helynjn toƩPÕ dörder direm aƷ noƩnjd on 11
direm ve ƷabÕ çÕƷPÕú džXdžam yơdi
direm yumúDƷ dögeler kefi alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn ơdeler bir 12
miĞƷƗl istiǥPƗl ơdeler
eger çoƷ zamƗn cimƗǥÕ terk ơtmekden olur-Õsa ki zühde meúƥnjl 13
ola ve ǥüryƗn yörüye
\Ɨ iƩtiyƗr-Õla terk ơtmiú ola yƗ Īarnjrí terk ơtmiú ola nefse 14
nisyƗn gelüp aǥĪƗ-yÕ iǥUƗĪ
ơtmiú ola mení tevlíd ơtmekde ihtimƗm eylemez olmÕúdur 15
nitekim Ʃatun kiúiler oƥlan
emzürdügin emzürmekden ferƗƥat eylese yƗ iƩtiyƗr-Õla yƗ Īarnjrí 16
ola nefse nisyƗn
gelür süd tevlíd eylemege ihtimƗm eylemez süd gelmez olur ǥalƗmeti 17
çoƷ zamƗn
cimƗǥÕ terk eylemek ve ƩƗãÕUÕna az getürmek ǥilƗFÕ et-tnjsiǥ fi'l-aƥdiyye 18
yaǥní mení
ziyƗde eyler ƥÕGƗlar yơmek tƗze balÕƷ ve tƗze süd úeker-ile ve yoƥurd kök džRƥan-Õla 19
[134-a]
1
džu dökseler ki ol kƗfir taƩayyül eylese kim iúte boynÕQÕ urdÕlar Ʒan gögsine döküldi 2
Gơse ol kƗfir ölür imdi taƩayyül çoƷ dürlü emirler iƧGƗĞ eyler ve daƩÕ gerekdür ki 3
cimƗǥ ziyƗde eyler edviyyeler yơye helynjn ve bƗdem içi ve fÕstuƷ ve fÕn[d]uƷ ve Ʒǀz içi
ve rnjInjdun 4 biúmiú yumurda džarusÕ ve kenger ve cÕrcír gibi ve daƩÕĨekere ve ƩƗyalara
93
süreler ammƗ ƥƗyet saƧƷ ơtmek gerekdür ve bu yaƥÕ Ĩekere ve dübüre bile ve dizi
gözlerine ve sekir- 11
den üzerine bögrek yatduƥÕ yơrlere ve bögürlere ve ƩƗyalara
süreler džÕfat-Õ duhn 12
bƗn yaƥÕ yigirmi direm ve büber ve ƧÕltít yaǥní ƷDdžQÕ ve cünd-i
bídester ki Ʒunduz ƩƗyasÕ dơrler 13
her birinden nÕdžf direm ve misk bir dƗniƷ ve panbuƷ
14
çekirdegi yaƥÕ iki direm ve bnjraƷ nÕdžf direm edviyyeleri azcuƷ yaƥÕla hƗvanda
dögeler tƗ kim Ƨall ola bƗƷí Ʒalan yaƥlarÕ daƩÕ 15 Ʒoyalar ƷarÕúduralar istiǥPƗl ơdeler ve
daƩÕ eger bunlar ƧƗĪÕr bulÕnmasa bu daƩÕ nƗfiǥdür 16 cÕrcír toƩPÕn alalar iki kendü Ʒadar
úeker penír Ʒatalar her gün üç miĞƷƗl Ʒadar tenƗvül 17
ơdüp üzerine rnjInjdun yumurda
džarusÕn yơyeler nƗfiǥdür inúƗ’llƗhü teǥƗOƗ ammƗ eger inǥƗž yaǥní 18
ƷÕ\Ɨm-ÕĨeker ĪDǥíf
olsa gerekdür ki iúbu ƧXƷne istiǥPƗl olÕna cimƗǥÕ ziyƗde eyler ƷÕ\Ɨm-Õ 19
Ĩekeri ziyƗde
eyler ve cimƗǥa arznj\ÕƷaví eyler džÕfat-ÕƧXƷne kettƗn toƩPÕ ve boy toƩPÕ yigirmi- 20úer
direm ve buƥday ve noƩnjGÕ bulƥur gibi dögülmiú ola on bơú direm šoraƷ otÕ 21 ve pƗ]nj
ve cÕrcír her birinden bir šutam ve úalƥam šoƥranmÕú ola yigirmi direm džRƥan 22 toƩPÕ ve
helynjn toƩPÕ üçer direm ve ǥXdžfur toƩPÕ irice dögülmiú yigirmi direm aƷ encír on 23
GƗne ƷÕ]Õl üzüm çekirdegi çÕƷPÕú on direm üç rašl džuda bu cümle Ʒaynadalar tƗ kim bir
buçuƷ 24
rašl Ʒala ve úÕrlaƥun yaƥÕ Ʒǀz yaƥÕ ve tƗze sayaƥÕ onar direm Ʒatalar ƧXƷne
ơdeler eger sebebi 25
cimƗǥ ơtdügi kimesneyi sevmeyüp yƗ ifrƗš muƧabbeti olduƥÕ
sebebden olur-Õsa ƥƗyet 26
muƧteúem ve ǥažamet issi Ʃatun olur-Õsa ki andan ƧayƗ ơde
utananuƾ oƥOÕ ƷÕ]Õ olmaz 27
dơdükleri yoldan olur-Õsa ǥilƗFÕ nefsden bu fikirleri
gidermekdür úƗQÕQÕ taƧƷír ơde
[134-b]
1
fi'l-cümle sebebi zƗyil eylemekdür eger sebebi sƗEÕƷƗ vehm eyleye ki kendüde erlik
yoƷdur ve cimƗǥa 2 Ʒudret yoƷdur veyƗ siƧr eyleyüp baƥlamÕúlardur dơyü iǥtiƷƗd ơtmiú
ola ǥilƗFÕ ol 3
sebebi zƗyil eylemekdür eyü maǥƷnjl Ƨayaller-ile meĞelƗ falan kimesne
94
QƗfiǥdür ve šatlu džuda ƷabaƷƷabÕ ve ƷabaƷ yapraƥÕ ve mƗUnjl yapraƥÕ ve arpa bulƥur 19
gibi dögülmiú ola Ʒaynadalar džuyÕna gire ve taǥab ve zaƧmetlü iúlerden ictinƗb ơde 20
çoƷ oturmaya ve ƧƗr yƗbis nesneler yơmeye yƗƩnjd cimƗǥĪDǥIÕnuƾ sebebi nefƩ ve ríƧ az
21 22
olmaƷdan ola bedenüƾ aúDƥalarÕnda ekĞer bürnjdetden olur yƗƩnjd ifrƗš-ÕƧarƗret yƗ
ifrƗš-Õ yübnjsetden ola ǥalƗmeti bedeni ƷurÕ ola ve aǥĪƗlarÕ selím ola mení keĞír ola 23Ƨín-
i cimƗǥda ƧarƗret ve nefƩ olmaya ve nefƩ vơrür nesneler Ʃǀú gele ǥilƗFÕ nefƩ vơrür 24
nesneler yơmekdür noƩnjd gibi ve biúmiúúalƥam gibi ve hevic gibi ve yaúdžRƥan gibi ve
daƩÕ úol 25
nesneler ki ríƧi kesr eyler anlaruƾ gibi nesnelerden ictinƗb ơdüp yơmeyeler
seĨƗb gibi ve ayÕt 26 toƩPÕ gibi ve bƗrid nesneler yơmeye mƗUnjl toƩPÕ gibi ve kiúníc gibi
27
ve semiz otÕ toƩPÕ gibi ve nílnjfer ve kƗInjr gibi ve cimƗǥÕ ziyƗde eyler nesneler
\ơmege meúƥnjl ola helynjn gibi ve šatlu bƗdem gibi
[135-a]
1
ve rnjInjdun yumurda džarusÕ gibi ve Ƨarúef yaǥní kenger ve cÕrcír gibi çitlemük ve 2
noƩnjd veyƗ vơreler müdebber biúmiú ola ve Ʒaz ve ördek ve dürrƗc ve çil ve 4 keklik ve
serçeler ve yabƗn gögercinleri ve ƷanƗbir ve Ƨacel ki keklikdür ve tƗze süd 5 ve adžl-Õ lnjf
\ÕlanbÕçaƥÕ dibi ve güner içi ve Ʃorǀs šaúDƥÕ ve šatlu yaú üzüm 6
ve eyü encír tamƗm
göyünmiú ve bal ve bƗdem ve ƩurmƗ ve muhallebí ve südlü birinc úeker-ile 7 ve Ƨabb-Õ
ƷulƷul yaǥní delüce tesbíƧ içi ve ƷuzÕ eti ve tƗze balÕƷ tavada biryƗn 8 olmÕú ola yơyeler
ve šuz az etmek ve boy toƩPÕ ve hindustƗn Ʒǀ]Õ içi ve heríseler 9 ve serçe yumurdalarÕ
ve beynileri ve bögrülce ve šurunc ve naǥne ve bƗdrnjc ve dƗr- 10 çíní ve saƷanƷur ƩXdžnjdžƗ
ki göbegi šuzlanmÕú ve anduz ve bƗdem yaƥÕ ve úÕrlaƥun 11 yaƥÕ ve muƷDúúer džXdžam ve
UƗziyƗne ve fulful ve madžšakí ve Ʒaranfil ve ƷÕrfa ve demirciler 12
demir džuvarduƥÕ ve
džÕƥÕr yaƥÕ ve çitlemük ve baƷla ve úeker-i šabarzad ve sükker-i ǥXúur 13 yaǥní úeker peníri
ve ǥXdžfur toƩPÕ ve balÕƷ ki Ʒumda olur çoƷ ayaƷlarÕ var ve úarƗb-Õ 14
reyƧƗní yƗƩnjd
ƧarƗret-ile yübnjsetden sebebinden ola ǥalƗmeti bedeni naƧíf o- 15
lmaƷ ve beƾzi džaru
olmaƷ ve mení az olmaƷ ve inzƗli gơç olmaƷ ve ǥilƗFÕ her gün 16 keçi südinden otuz altÕ
direm ve terencübín on direm alup cülƗb ơdüp içeler 17 ve ƥÕGƗVÕƷuzÕ eti kim yaúƷabaƥ-
Õla biúe ve bơlini ve sekirdeni üzerlerin 18
ve Ĩekerin ve ƩƗyasÕn benefúe ve ƷabaƷ yaƥÕ-
y-Õla yaƥlayalar ve iúbu ƧXƷne-y-ile 19
iƧtiƷƗn ơdeler ƧXƷne-i nƗfiǥ oƥlaƷ paçasÕ ve baúÕ
ve yaú helynjn 20
ve simíd göbegi onar direm bir rašl džuda Ʒaynadalar tƗ kim nÕdžf Ʒala
süzeler 21 andan-džRƾra tavuƷ yaƥÕ ve Ʒaz yaƥÕ onar direm ve džÕƥÕr yaƥÕ on direm alalar 22
cemǥ ơdeler ƧXƷne ơdeler yƗƩnjd dimƗƥ ĪDǥIÕndan ola Ʒuvvet ƧassƗVÕnuƾ mƗdde- 23
si
DǥĪƗ-yÕ tenƗsülden gider menínüƾ Ƨareketin idrƗk eylemez cimƗǥa iútihƗVÕ 24
olmaz
ǥalƗmeti ƧavƗssÕ daƩÕ mükedder olmaƷdur ve Ƨareketi baší olmaƷdur ǥilƗFÕ 25
dimƗƥa
taƷviyyet eylemekdür maǥFnjnlar-Õla ve muvƗIÕƷ ƷRƷular-Õla ve šÕOƗlar-Õla ve ƥayrÕ 26
dimƗƥÕ taƷviyyet eyler nesneler ĪDǥf-Õ dimƗƥ bƗEÕnda meĨNnjrdur yƗƩnjd kilye 27
ĪDǥIÕndan ola yaǥní ĪDǥf-Õ cimƗǥXƾ sebebi bögrekler ĪDǥIÕndan ola kim bơli
[135-b]
1
berk olmaz bögreklerde Ɨfet olsa cimƗǥa iútihƗ ĪDǥíf olur úehvet-i šabíǥiyyet tamƗm
olmaz 2 ƗOƗ kilye Ʒaví olmayÕnca zírƗ kim menínüƾ mƗddesi cigerden iki kilye[y]e gelür
ecvefüƾ 3 úXǥbelerinden bögreklere gelür džƗfí olur mƗyenden ƩƗlí olur bögrekler-ile
ƩƗyalar 4
arasÕnda mecrƗ ve šaríƷ vardur bir šamardur ki keĞírü'l-ǥƗãÕfdur Ʒat Ʒat egri
bügri- 5
dür tƗ kim mƗdde-i mení eklensün ve naĪc bulsun ücnjn ƷÕ]ÕlluƷdan aƷluƥa
96
munƷalib 6
olsun ücnjn andan-džRƾra ƩƗyalara varur ƩƗyalar daƩÕ menínüƾ tamƗm
olmasÕna muǥín- 7
dür bunlar daƩÕ ƧarƗret vơrüp tamƗm naĪc olur bu sebebdendür ki
LǥtidƗl-ile kilyesi 8 ƧƗr olan kimesneler cimƗǥa ƷƗdir olur yƗƩnjd úeyƩ ebnj ǥalí Ʒavl
üzerine dimƗƥdan 9
mení aƧmer olduƥÕ ƧƗlde nuƩƗǥlara yaǥní oƾurƥa iliklerine iner
andan kilyelere 10
yaǥní bögreklere iner bögreklerden ol mecrƗya iner andan ƩƗyalara
iner imdi 11 maǥOnjm oldÕ behr-i taƷdír kilyeler ĪDǥíf olsa úehvet-i cimƗǥ daƩÕĪDǥíf 12 olur-
ÕPÕú ǥilƗclarÕ meĨNnjrdur ve daƩÕ bilmek gerekdür ki mení dördünci haĪmuƾ 13
15
faĪla oldÕ vƗcibü'd-defǥ oldÕ nitekim haĪm-Õ maǥdenüƾ faĪlasÕ birƗz olup defǥ-i vƗcib
olup mündefiǥ olur-ÕGÕ belki maǥQƗVÕ budur ki Ʒamu aǥĪƗya 16 bu haĪmuƾ zübdesi vƗfí ve
NƗfí olduƷdan džRƾra ol zübdeden zƗyid gelen mení 17
olmaƥa džarf olÕnur bu zübde bir
rušnjbetdür ki bi'l-fiǥil aǥĪƗ olmaƥa Ʒaríb 18
olmÕúdur bedende rušnjbetlerüƾ efĪalleri
budur anuƾ-çündür ki meníden az 19 istifrƗƥ eylesek ve Ʒandan çoƷ istifrƗƥ eylesek mení
istifrƗƥÕnuƾ 20
ĪDǥIÕ ekĞerdür Ʒan istifrƗƥÕnuƾĪDǥIÕndan zírƗ menínüƾ istifrƗƥÕna 21Ƨarídž
olup ilƧƗƧ eylesek ol bedene bedel-i mƗ-yeteƧallel olÕcaƷ haĪm-Õ 22 rƗbiǥƾ zübdesinden
ƥDdžb ơdüp güç-ile almÕú olursÕn bedene žulm ơtmiú 23 olursÕn ƧƗdžÕl-Õ kelƗm bir šolabdur
ki aǥĪƗ-yÕ adžlínüƾ her birinden cƗrí 24
olur gelür her ǥXĪvdan bir bezr ve toƩm gibidür
25
müúƗbehet anuƾ-çün olur istirƩƗ beƾzemeyen uƥrulÕƷ dơdükleri daƩÕ bu menídendür
ve daƩÕ bilmek gerekdür ki 26
Ɨdem oƥlanlarÕ cimƗǥa iƷGƗrda muƩtelifdür bi-Ƨasbü'l-
mizƗc baǥĪÕlar vardur ki 27 híç džabr ơdemezler eger terk eyleseler Īarar ƧƗdžÕl olur bunlar
demeví mizƗFÕ
[136-a]
1
kilyeleri ƧƗr ve cigeri Ʒaví Ʒalbi ve dimƗƥÕƷaví ve ƧarƗret-i ƥaríziyyesi ve rušnjbet-i 2
Ddžliyyesi vƗfir ve eyü Ʃamrlar ve nefís etler ve ƧelvƗlar yơmek muǥWƗd ƧXĪnjrda 3
ve
UƗƧatda ve baǥĪÕlar var kim cimƗǥa Ʒadar degül eylese Īarar ƧƗdžÕl olur 4
bƗrid yƗbis
mizƗclu kimesnedür yƗƩnjd bƗrid rašb mizƗcdur Ʒan ve 5 džafrƗVÕ az naƧíf cigeri ve kilyesi
ve dimƗƥÕ bƗrid ve bünyesi ĪDǥíf 6 ve beƾzi džaru yƗƩnjd aƷdur taǥab ve zaƧmet çeker ve
çoƷ Ƨareket ve açlÕƷ 7
ve seher ve ekúiler yơmek ve baúÕ gök šƗƷ nesneler yơmege
8
meúƥnjl ola menƗfiǥi cimƗǥ iǥtidƗl üzerine cimƗǥ eylemek imtilƗ\Õ giderür ve nefse
neúƗš ve feraƧ vơrür 9 ve ƥDĪabÕ sƗkin eyler ve yaramaz fikirleri giderür ve mƗlíƩnjlyƗya
97
QƗfiǥdü[r] ve emrƗĪÕ 10
sevdƗvíye nƗfiǥdür ve nefse neúƗš vơrür ve leĨĨeti ziyƗde eyler
ve buƩƗrlar 11
ki meníden çÕƷar nevƗƧí Ʒalbden ve dimƗƥdan mütevellid olup çÕƷar ve
ǥƗúÕƷXƾ 12
ǥDúƷÕQÕ zƗyil eyler sevdügi kimsenüƾƥayrÕna cimƗǥ daƩÕ eyler-ise cimƗǥ gƗh
13
olur ki yaramaz buƩƗrlardan çoƷradÕ ve baúÕ taƷayyül olmaƥa ve evcƗǥÕ mefƗdžÕla
QƗfiǥdür 14
ve ƧƗlibeyn ve bơl aƥUÕVÕna ve veremlerine nƗfiǥdür iǥtidƗl-ile olÕcaƷ meĨNnjr
15
maraĪlara nƗfiǥdür cemíǥsine çoƷ kimesneye cimƗǥa muǥWƗd iken terk ơtmekden 16úol
ǥavratlara iƩtinƗƷÕ raƧm dơrler bir maraĪ vardur ricƗle daƩÕ ǥƗUÕĪ 17
olur menínüƾ
buƩƗrlarÕ çÕƷmaƷdan džudƗǥ ve lehíb ve šarlÕƥanmaƷ ve istirƩƗ 18
gƗh olur ki ƥDúy olur
ammƗ úol kimesneler ki cimƗǥdan ƧDĨer eylemek vƗcibdür 19
yƗbis mizƗclardur zírƗ
\Ɨbis mizƗclar çoƷ cimƗǥ eylese ekĞer sill 20
ǥƗUÕĪ olur yƗ ĨÕƷƷ ǥƗUÕĪ olur ve daƩÕ Ʒalbi
ĪDǥífler ve maǥdesi ĪDǥífler 21
ve aƧúƗVÕ ve siƾirleri ĪDǥífler ve nÕƷUÕVÕ ve ĪDǥf-Õ badžarÕ
olanlara ƥƗyet 22
Īarardur ve daƩÕ vƗcibdür ki Ʃavf ve ƥDĪab ve ifrƗš-Õ feraƧ ve ifrƗš-Õ
ƥam ǥDƷabince 23
ơtmeyeler ve ishƗlden ve fadžddan džRƾra cimƗǥ ơtmeyeler ve
ƧammƗmda ve ƧƗr hevƗda 24
ve ƥƗyet bƗrid hevƗda ơtmeyeler ve ƷXdžmaƷdan džRƾra ve
LƧtiƷƗndan džRƾra 25
cimƗǥơtmeyeler ve yaúlu ǥacnjzelere ve ƥƗyet džDƥíreye ơtmeyeler ve
sevmedügi kimesneye 26
ve sevdügi ve ǥƗúÕƷ olduƥÕ kimesneye ve muƧteúem ǥažím ve
kebír kimesnelere cimƗǥ 27
ơtmeyeler faƷír yaƷínen bildüm izniƷde bir kimesne bir
džabíye ifrƗš ǥƗúÕƷ
[136-b]
1 2
olmÕú ittifƗƷ vƗdžÕl olmÕú cübn-i inzƗlde üzerinde cƗn vơrmiú cƗlínnjs eydür ben bir
devƗ bilürem ki Ʒaçan er anÕ istiǥPƗl eylese daƩÕǥavrat-Õla cimƗǥ eylese ǥavrat híç 3 bir
VƗǥat džabr eylemeye bir daƩÕ šaleb eyleye andan-džRƾra vadžf eyledi džÕfat-Õ sekbínc ve
muƷl 4
ve zencebíl mürebbísi balÕ ve šoraƷ otÕ ve útƩ ve rƗziyƗnec bu ikisi muƧarrÕƷ
yaǥní göyünmiú 5 ola ve šoƾuz aúÕƥÕ her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa bir miĞƷƗl olup yumúDƷ dögüp
UƗziyƗne 6 džu-y-Õla maǥFnjn ơdüp mƗ’íce yaǥní džuyÕƥƗlibce ola Ĩekere süreler terk ơdeler 7
WƗ kim yene ƷurÕya andan-džRƾra cimƗǥ ơdeler her ayda bir kerre eylemek kifƗyet eyler
ƧƗví-i 8
kebírde eydür eger mení eksük olsa dimƗƥ ĪDǥIÕndan olur eger intiúƗr-Õ inǥƗž 9
ĪDǥíf olsa ĪDǥf-Õ Ʒalbden olur eger cimƗǥa iútihƗ ĪDǥíf olsa ciger ve bögrekler 10
ĪDǥíf
olmaƷdan olur ve cimƗǥa heyecƗn vơrür meúví džRƥan ve meĞirdíšnjs 11
Ʃayrludur eger
ƥamdan olur-Õsa devƗ’ü'l-misk [f]adžl eylemek gerekdür bu bƗbda münƗsib 12
ƥÕGƗlar
98
YƗcibdür ki üç džÕfat cemǥ ola evvelki džÕfat oldur ki çoƷƥÕGƗ vơre 13 yaǥní bedene aƩOƗš-Õ
džƗliƧayÕ çoƷ irsƗl eyleye ikinci džÕfat oldur ki nüffƗƩ ola 14
yaǥní ríƧ-i tevlíd eyler ola
üçünci džÕfat oldur ki ƧarƗrete mƗyil ola eger bu üç 15džÕfat bir ƥÕGƗda cemǥ olsa noƩnjd-Ɨb
gibi ve bögrülce ve úalƥam ve hevic ve ƥayrÕ 16
bunlaruƾ gibi ammƗ noƩnjd cemíǥ
ƥÕGƗdan bu bƗbda aƷYƗdur eger bir kimesne her gün bir 17
ƧXƷne yaǥní šutam ÕdžlanmÕú
noƩnjd yơse džucaƥazÕn üzerine içse tamƗm 18
Ʒuvvet ƧƗdžÕl ola eger bƗrid mizƗc olsa
zencebíl yƗ cÕrcír irice döge bile 19
Õdžlaya yƗ ǥDƷabince yơye yƗ felƗsife yơye ammƗ
meĨNnjr džÕfatlaruƾ ikisi cemǥ olsa baƷla 20
gibi ƥÕGƗVÕ çoƷdur hem nüffƗƩdur ammƗ
ƧarƗreti yoƷdur eger buƾa bir ƧƗr nesne 21
Īamm eylesek zencebíl gibi yƗ dƗr-Õ fulful
gibi yƗ úDƷƗƷul gibi maƷdžnjd ƧƗdžÕl 22
olur džRƥan ƧƗr ve rašbdur nüffƗƩdur ammƗ ƥÕGƗVÕ
azdur eger bir yaúÕnda Ʒoyun 23Ʒoyun eti-y-ile biúürsek maƷdžnjd ƧƗdžÕl olur ve yumurda
džarusÕ ve tavuƷ beynisi 24 ve ƷuzÕ beynisi ve serçe beynisi ve iligi ƷamusÕ çoƷƥÕGƗ vơrür
ammƗ eger 25 bunlara naǥne ve azcuƷ zencebíl ve šuz Īamm olÕnsa maƷdžnjd ƧƗdžÕl olur ve
daƩÕ 26
bilmek gerekdür kim her devƗ yƗƩnjd ƥÕGƗ ki nefƩ vơrür ríƧ eyler bundan ƩƗlí
degül ki 27
ancaƷ maǥdede nefƩ vơre yƗƩnjd ancaƷ ǥurnjƷda yaǥní šamarlarda nefƩ vơre
\ƗƩnjd hem
[137-a]
1
maǥdede ve hem šamarlarda nefƩ vơre evvelki ƷÕVÕm ƷarnÕnda nefƩ vơrür nuǥnjž ícƗb
eylemez 2 yaǥní Ʒula Ĩeker ícƗb eylemez ikincisi Ʒaví ƷÕ\Ɨm ícƗb eyler üçüncisi ƷÕYƗm
ícƗb 3 eyler fi'l-cümle džÕfat-Õ muƷavví Ʒaví inǥƗž eyler yaǥní Ɨleti ziyƗde ƷÕYƗma getürür
DƷ 4 džRƥan alalar iki džRƥan Ʒadar ǥasel Ʒatup Ʒaynadalar tƗ kim džRƥanuƾdžuyÕ 5 gide ǥaseli
Ʒala iki ƷDúXƷ alup úerbet ơdüp içe ammƗ ziyƗde ƷatÕ odda Ʒaynatmaya- 6
lar daƩÕ ƧƗr
mizƗc kimesnelere münƗsib degüllerdür muƷavví ƗƩir džRƥanÕ džÕƷalar 7 džuyÕn alalar
berƗber úeker penír Ʒatalar ve džÕƥÕr südi iki cüz Ʒaynadalar tƗ kim ƥalíž ola 8
on iki
direm Ʒadar içeler evvelkiden bu artuƷ aƥUÕlardur ve mení çoƷ tev- 9
líd eyler
úarƗblardan yeƾi ve šatlu Ʃamr ve úarƗb-Õ reyƧƗní ve úarƗb-Õ zebíbí ve úarƗb-Õ 10
tín ve
úarƗb-Õ Ƨasek ve úarƗb-Õ helynjn eyüdür eger cÕrcírüƾ ǥXdžƗresin alup 11
nebíĨ-ile içseler
fi'l-ƧƗl nefǥi žƗhir ola bir kimesne dƗyim serçe yơse ve dƗyim süd 12
içse džu yơrine
\ơmesi içmesi bu ikisine münƧDdžÕr olsa menísi ziyƗde ola 13Ƨaríf ƷÕ\Ɨmdan ƩƗlí olmaya
ve daƩÕ mƗ’-i ǥasel eyüdür ƩXdžnjdžƗ ki tekrƗr demir-ile 14
šaƥlanmÕúdžu-y-Õla ola eger nÕdžf
99
[137-b]
1
devƗ-yÕ ƗƩir-i yezíd fi'l-bƗh ve meníyi idrƗr eyler hindustƗn Ʒǀ]Õ üç direm ve hevic
toƩPÕ 2
dört direm úDƷƗƷul bơú direm feslegen toƩPÕ üç direm ve zaǥferƗn nÕdžf direm
ƩXdžyetü'Ğ- 3 ĞDǥleb yaǥní dilki šaúDƥÕ dơrler bir ot kökidür on direm dögeler Ƨarírden
eleyeler kefi 4 alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn ơdeler çiniye Ʒoyup yigirmi gün Ʒadar ar[d]iyyede
džDƷlayalar džabƗƧlarda 5 bir miĞƷƗl istiǥPƗl ơdeler maǥFnjn-ÕƗƩir bögreklere Ʒuvvet vơrür
ve issi eyler ve çoƷ 6
cimƗǥ eylemek muǥayyen olur džDƷanƷur göbegi ve ƷurÕ naǥQƗ ve
dilki šaúDƥÕ dơdükleri ot köki 7 üçer direm ve úDƷƗƷul ve baƷla ve panbuƷ çekirdegi içi
Eơúer direm ve džRƥan toƩPÕ on 8
direm yumúDƷ dögeler kefi alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn
ơdeler miƷGƗr-Õ úerbet bir buçuƷ miĞƷƗl maǥFnjn-Õ 9 ƗƩir yenfaǥü'l-bƗh-Õ cimƗǥa fƗyide
eyler ve Ĩekeri Ʒaví eyler ve úehvet-i cimƗǥ\Õ uyarur hevic 10 toƩPÕ ve ƩÕltít ki ƷDdžQÕdur
Eơúer direm reyƧƗn toƩPÕ ve tnjderí-yi adžfer ve aƧmer onar direm 11
dƗrçíní ve ƷÕrfa ve
Ʒaranfil ve besbƗse ve fnjfel dörder direm ve Ƨabb-Õ zelem bơú direm 12
ve rƗziyƗne
toƩPÕ üç direm yumúDƷ dögeler eleyeler Ƨarírden daƩÕ kefi alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn
ơdeler 13
bir miĞƷƗl istiǥPƗl ơdeler ƧƗví-i kebírde eydür kefi alÕnmÕú bal úerbeti içmek
ƥƗyet nƗfiǥdür 14
mücerrebdür edviyye Ʒatmayalar azcuƷ zaǥferƗn Ʒatalar hemƗn
100
[138-a]
1
eyleye yƗbis ơtdüklerinden-džRƾra úöyle fiǥl eyleye mücerrebdür edžƷíl yaǥní badžal-Õ
ǥundžul ki 2 yabƗn džRƥanÕ dơrler yigirmi bơú direm zanbaƷ yaƥÕnda Ʒaynadalar tƗ kim biúe
andan-džRƾra ayaƥÕ altlarÕna 3
süreler yatalar yơre badžmayalar ƷÕ\Ɨm-Õ Ĩekere ǥacƗyib
IƗyide vơre yơdi gün böyle ơdeler mütevƗlí 4
birbiri ardÕnca ƷurÕduƷca yene süreler
mücerrebdür bu esrƗr mektnjmdandur ƩarƗšín Ʒaçan 5
yơr baƥardžXƷlarÕn yusalar
ƷurÕtsalar saƧƷ ơdüp úÕrlaƥun yaƥÕnda ezseler Ĩekere šÕOƗ ơd- 6
seler ammƗ evvel el-ile
ovalar tekrƗr be-tekrƗr istiǥPƗl ơdeler ki eĞeri žƗhir ola kürrƗĞ 7
yaǥní gendene toƩPÕ
úarƗb-Õla içmek bƗb-Õ cimƗǥda ögür edviyyelerdür ƩXdžnjdžƗ ki úƗmísi olsa 8 úƗmí kürrƗĞ
Ʒosšanšiniyyede pÕradža dơrler inǥƗžda ve taƧrík-i bƗhda ƥƗyetdür üç 9
direm miƷGƗUÕ
istiǥPƗl ơdeler eger bnjre-i ermení iki direm ve üç direm zanbaƷ yaƥÕ-y-Õla 10
saƧƷơdüp
Ĩekeri ovsalar ƷÕ\Ɨma Ʒuvvet vơrür ƥƗyet eyüdür Ƨulbe yaǥní boy toƩPÕ Ʒaynadup 11
bal-Õla luǥnjƷơdüp istiǥPƗl ơtseler cimƗǥÕ heyecƗna getürür ve džadra fƗyide eyler ve daƩÕ
12
úalƥam aúÕ bƗKÕ heyecƗna getürür eyüdür hevic ziyƗde heyecƗn vơrür ammƗúalƥam 13
ziyƗde ƥÕGƗ vơrür ve Ʒaranfil maǥdeye ve cigere ve dimƗƥa Ʒuvvet vơrür anuƾ-çün
cimƗǥa 14
Ʒuvvet vơrür ne šaríƷ-ile istiǥPƗl olÕnsa nƗfiǥdür ammƗ süd-ile istiǥPƗl
ơderseler cimƗǥa 15
ƥƗyet fƗyide vơrür ƧÕltít siƾirlere Ʒuvvet vơrür ƥƗyet ve cimƗǥa Ʒaví
101
[138-b]
1
ve dƗrçíní her birinden dört direm zaǥferƗn bir miĞƷƗl ve efynjn iki direm ve úalƥam
toƩPÕ on direm ve 2
hevic toƩPÕ bơú direm gendene toƩPÕ iki buçuƷ direm ve džRƥan
toƩPÕ üç direm tere toƩPÕ bơú direm ve lisƗn-Õ 3 ǥXdžfur üç direm kƗǥide üzerine maǥFnjn
ơdüp Ʒǀz miƷGƗUÕ istiǥPƗl ơdeler džÕfat-Õ mesnjƧ 4
ferfiynjn ve cünd-i bídester ve
ǥƗƷÕUƷarƧƗ her birinden buçuƷ direm müúk rubǥ direm bir vaƷÕyye 5 zanbaƷƩƗlidž içinde
erideler Ĩekeri ve civƗUÕQÕ muƧkem ovalar ƥƗyet nƗfiǥdür ve mnjcizde 6 eydür etüƾ yaƥÕn
alup úƗf ơdeler ǥacƗyib nƗfiǥdür úarƗb-Õ muƷavví ƷÕ]Õl hevici alup 7
aƷçe Ʒadar uvacuƷ
šoƥrayup džuda Ʒaynadalar anuƾ üç bölüginde bir bölügi Ʒadar 8 ǥasel Ʒatup yene
Ʒaynadalar tƗ kim džunuƾ üç bölükde bir bölügi Ʒala andan endireler eger 9
besbƗse ve
cevz Ʒatup gơce gündüz ƷadeƧƷadeƧ içeler ǥažím menfaǥatÕ vardur džÕfat-Õ 10 devƗ’ ƥƗyet
ƷÕYƗm vơrür ƧÕltít-i šíb yaǥní ƷDdžQÕƷÕUƷ bơú direm Ʒadar džu-y-Õla içeler 11
džabƗƧ içseler
Jơce fƗyide vơrür eger ziyƗde incüdürse džovuƷdžuya girmek gerekdür keĨƗ 12 fi'l-mandžnjrí
ve úifƗda eydür eger ƧÕltíti bal-Õla maǥFnjn ơdüp cimƗǥdan iki sƗǥat öƾürdi 13 on iki direm
úarƗb-Õla içseler tízcek Ĩekere ƷÕYƗm vơre ammƗ bƗrid mizƗclara eyüdür 14
bilmek
gerekdür ki ayaƷlar altÕna ƧƗr yaƥlar sürmek evǥiye-i meníye ve buƾlara ǥažím fƗyide 15
Yơrür suƩnjnet vơrür keĨƗ fi'l-sedídí menƗfiǥi cƗYúír kilyeye yaǥní bögreklere ve
102
meĞƗneye 16
Ʒuvvet vơrür eger bal-Õla bir buçuƷ direm içseler mení[yi] ziyƗde eyler
DǥĪƗ-yÕ bƗãÕnayÕ tesƩín 17
eyler eger dökseler süd-ile maǥFnjn ơdüp sekirden üzerlerine
ursalar bƗKÕ yaǥní cimƗǥÕ 18 heyecƗna getürür ƷatÕ inǥƗž eyler yaǥní Ɨleti ƷÕ\Ɨma getürür
menƗfiǥi ǥXdžInjr yaǥní serçe 19
gördügi vaƷt boƥazlayup mercimek unÕna ƷarÕúdurup
IÕnduƷ Ʒadar Ƨabblar 20
eyleyüp Ĩekere šÕOƗ eyleseler ve ayaƷlarÕ altÕna daƩÕ süreler
ǥacƗyib nesneler göreler ifrƗš 21
leĨĨet vơre ve ziyƗde keĞíre vơrür keĨƗ fi'úúifƗ-yÕ íĪƗƧ
QƗm bƗhnƗmede eydür bir devƗ vardur ki 22
erlere ve ǥavratlara cimƗǥ úehvetin Ʒaví
eyler džÕfat-Õ devƗ budur cÕrcír toƩPÕ bơú miĞƷƗl 23
ve baƷla bơú buçuƷ miĞƷƗl alalar
dögeler saƧƷơdeler kefi alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn ơdeler yơdi gün 24 istiǥPƗl ơdeler ammƗ
gerekdür ki bir gün yơye bir gün yơmeye úehvet-i cimƗǥda ve mení[yi] ziyƗde
eylemekde 25
ƥƗyet eyüdür ƧƗví-i kebírde Ʃardal yaƥÕ-y-Õla Ĩekeri yaƥlayalar ve suǥd
yaƥÕ mücerrebdür ƧattƗ 26
bir sƗǥatde nefǥi žƗhir olur eger Ƨaseki gölgede ƷurÕdup
muƧkem saƧƷơdüp daƩÕ yaúƧaseki džRƷup 27 ol mesƧnjƷƧaseki džoyu[p] yene ƷurÕdalar üç
defǥa maǥde ơdeler andan-džRƾra üç direm Ʒadar alup úeker-ile içeler
[139-a]
1
šoƷsan dördünci bƗb sürǥat-i inzƗldedür sebebi eger Ʒuvvet-i mƗsikenüƾĪDǥIÕ 2 olur-Õsa
ǥalƗmeti tízcek inzƗl ola hem çoƷ gele ǥilƗFÕÕšrífiller ve gülbeúekerler 3 yơmekdür ve ƧƗr
nesneler eyüdür eger sebebi bürnjdet-ile rušnjbet olsa ǥalƗmeti 4 ƧarƗreti ve ǥašaúÕ az
olmaƷ ve mení raƷtƷ olmaƷ ve çoƷ gelmek ǥilƗFÕ her 5 džabƗƧ üç direm bƗdrencbnjye
yaǥní oƥul otÕ ve üç direm džÕƥÕr dili ki lisƗnü'Ğ- 6Ğevr dơrler ve on direm úeker ve ƥÕGƗVÕ
noƩnjd džuyÕ ve ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla ola 7
ve tavuƷ eti-y-ile ola ve serçe eti-y-ile ve yabƗn
gögercini eti-y-ile her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa 8 ve bedeni tenƷÕye ơdeler rušnjbetleri gide Ƨabb-Õ
ayƗric-ile ve Ƨabb-Õdžabr ve Ƨabb-Õ benefúe 9 her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa úol mašbnjƩÕla ki anda
türbüd ve enísnjn ve rƗziyƗne 10
toƩPÕ ola ve šabíǥatÕ ƩÕ\Ɨr-úenber maǥFnjQÕ-y-Õla Ƨall
olÕna yƗƩnjd Ʒafr maǥFnjQÕ šoraƷ 11
otÕ ve turb toƩPÕ ve úalƥam ve šuz ve ǥasel birle
biúmiú ola mernjƩƗt ve ƷasuƷ 12
ve ƩƗya ve daƩÕ aúDƥasÕ zanbaƷ yaƥÕ-y-Õla ve mersin
13
yaƥÕ-y-Õla ve šoraƷ otÕ yaƥÕ-y-Õla muƧkem ovalar ve fencennjú maǥFnjQÕ žƗhir beyyin
nefǥ vơrür eger menínüƾ 14
Ƨiddetinden olsa ki mizƗcda ve kilyede ƧarƗret olmaƷdan
Ƨiddet gele mení-y-ile 15
ǥalƗmeti tíz inzƗl olsa ve mení çÕƷar-iken ziyƗde yaƷa yaƷa
lezic-ile çÕƷa ǥilƗFÕ 16 her džabƗƧ on direm sikencübín-i sƗdec ve yigirmi direm semiz otÕ
103
toƩPÕnuƾ südi 17 içeler yƗƩnjd alma úarƗEÕ yƗ ayva úarƗEÕ yƗ erük úarƗEÕ her ƷanƷÕVÕ olur-
Õsa 18 on direm Ʒadar içeler ve ƷurdžÕ šebƗúír ve džandal-Õ aƧmer ve ebyaĪ nƗfiǥdür gƗh 19
olur ki ciger ve Ʒalb ve dimƗƥĪDǥIÕndan ǥƗUÕĪ olur ǥilƗclarÕ meĨNnjrdur 20
šoƷsan bơúinci
EƗb cimƗǥa iútihƗ çoƷ olmaƷdadur sebebi mení ve Ʒan çoƷ 21
olmaƷdan ǥƗUÕĪ olur yƗ
cemíǥ beden mümtelí olmaƷdan ola yƗƩnjd meníde 22
Ƨiddet ola yƗƩnjd menínüƾ
yataƷlarÕnda büĞnjr ve gicik ola yƗƩnjd nüffƗƩ nesneler 23 yơmekden ola ki sevdƗƧƗdžÕl ola
nefƩ vơre yƗƩnjd sevdƗnuƾ keĞretinden 24
ola ǥilƗclarÕ sebeblerin zƗyil eylemekdür
25
šoƷsan altÕncÕ bƗb menínüƾ dururÕnda yaǥní iƩtiyƗrsuz irƗdetsüz seyelƗQÕndadur eger
menínüƾ 26 seyelƗQÕ menínüƾ keĞretinden ve cimƗǥXƾƷÕlletinden ve Ʒan ve mení ziyƗde
eyler 27ƥÕGƗlaruƾ çoƷ istiǥPƗlinden olur-Õsa ǥalƗmeti mení çoƷ çÕƷmaƷdur Ƨín-i
[139-b]
1
cimƗǥda ve ĪDǥf daƩÕ gelmeye ǥilƗFÕ bƗselíƷden yƗƩnjd nehr-i bedenden fadžd ơdeler
bunuƾ ǥilƗFÕna 2
meúƥnjl olmanuƾ adžOÕ yoƷdur mƗ’-i ifrƗš ơdeler cimƗǥdan Ʒala yƗƩnjd
kil[y]e yaǥní 3
bögrek ĪDǥíf olmaƷdan ola yƗ Ʒuvvet-i mƗsike ĪDǥíf olmaƷdan ola
ǥalƗmeti meĨNnjrdur 4 ĪDǥf-Õ kilye bƗEÕnda ve bedeni aruƷ olmaƷdur ve eger Ʒaftana yƗ
göƾlege yƗ çƗGÕUúine 5 bulaúur-Õdža eĞeri bƗƷí Ʒala yuvmaƥÕla geçmeye ǥilƗFÕ meĨNnjrdur
ĪDǥf-Õ kilyedür felƗsife 6
kim mƗddetü'l-Ƨay[Ɨ]t dơrler nƗfiǥ devƗdur seyelƗn-Õ meníye
šoƷsan yơdinci bƗb 7 cimƗǥ eyler-iken teƥƗyyüš ơtmekdedür ziyƗde úevƷinden eúek miĞƗl
Rdžurur džÕçar aǥ>Ī@Ɨ- 8 larÕ müsterƩí olmÕúdur šoƷsan sekizinci bƗb fatƷdadur yaǥní ƷasuƷ
yarÕlmaƷdadur 9 ve ƷÕylede yaǥní Ʒavluçdadur evvelƗ bilmek gerekdür Ğerb baƥardžXƷlar
üzerinde yaƥdur 10
teúríƧde eydür Ğerb bir ǥXĪvdur ki mürekkebdür birbiri üzerine iki
šabaƷadur 11
iki ƥÕúƗVÕ vardur birbiri üzerinedür aralÕƷlarÕnda yaƥlar vardur ve šamarlar-
12
dan úLǥbler ve yaruƷlar vardur ve baǥĪÕ úiryƗnlar vardur maǥde aƥ]Õndan ibtidƗ’ 13
eyler tƗƷnjOnjn dơdükleri baƥardžXƷda tamƗm olur cirƗb gibi yaǥní šaƥarcuƷ gibidür 14 eger
džu gitse šurur ve šabaƷalarÕ olÕúur örülmiú gibi džifƗƷÕla ve šamarlar ve úiryƗnlar-Õla 15
yelmeúük rušnjbetler gider šurur ammƗ džifƗƷÕ džÕƧƗƧda eydür džifƗƷ úol ƷasuƷda 16
altÕnda bir deri daƩÕ vardur aƾa dơrler ammƗ šabíbler aƾa ƥÕúƗ’-i džifƗƷí 17
dơrler cemíǥ
DƧúƗ\Õ iƧƗša eylemiúdür iki šarafÕ gelür böyle çÕƷar ƷavuƷdan a[ú]aƥa- 18
ya muttadžÕldur
ve ƩƗdžÕraya muttadžÕldur ürbeye yaǥní buš diplerinde ƷasuƷda Ʒaríb 19
yơrde iki delük
vardur šamarlar nüfnj>Ĩ] ơdecek mecrƗlardur eger adžldan yaǥní 20
šabíǥíden böyük olsa
104
[140-a]
1
bir nice zamƗn muƷarrer šurmaƷÕla ƧƗdžÕl olur nicesi mümkin ola ki ĞƗbit šura ammƗ 2
müúterek ǥalƗmet-i küllisine ziyƗde ƷabarmaƷǥƗUÕĪ olmaƷ nefesini Ƨ>Ɨ@ĪÕr eylese daƩÕ 3
ziyƗde olmaƷ ƷarnÕ yuƷaru yatsa eger baƥardžXƷ inmiú olur-Õsa tízcek ƥƗyib 4
olur eger
\ơlden olsa tíz ƥƗyib olmaz ƷarƷara olur eger Ğerb inmiú olsa 5Ƨacmi ziyƗde olmaz ve
ƷarƗƷar olmaz eger mƗ’í olsa el urmaƥÕla maǥOnjm olur baƥarsuƷlarda 6 olÕna gƗh olur ki
Ʒulunc vecaǥÕ gibi vecaǥǥƗUÕĪ olur ve baǥĪÕ zibil daƩÕ gider ammƗ 7 müzellaƷ rušnjbetden
olur-Õsa ǥilƗFÕ her džabƗƧ kemmnjn ve kerevyƗ üçer direm on direm aƷ 8 úeker-ile yƗƩnjd
cevƗriú-i kündür yƗ cevƗriú-i kemmnjn her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa bir miĞƷƗl ve 9ƥÕGƗVÕƷalyeler
10
büznjr-ile yƗƩnjd maǥFnjn-Õ sen[c]erniyƗdan bir miĞƷƗl seƧer vaƷWÕnda yơye ve iúbu
ĪÕPƗd-Õla yaƷu ơde ĪÕPƗd-Õ çiriú ve serv ƷozaƥÕ ve mƗ]nj ve enƗr ƷabÕ ve ceft-i 11 bellnjš
ve baƷla unÕ berƗberce alalar dögeler eleyeler mersin džuyÕ-y-Õla maǥFnjn ơdeler eger
sebebi 12
ƩƗyanuƾ kesesine baƥardžXƷ inmek olur-Õsa ƷÕyle dơrler ǥalƗmeti eger yaƥUÕQÕ
üzerine 13
yatsa içeri gide yƗ el-ile itseƾ ednƗ sebeb-ile içeri Ʒaça azcuƷ Ʒar[Ʒ]ara ola
ǥilƗFÕ 14
cevƗriú-i kemmnjn yƗ cevƗriú-i kündür yaǥní günlük cevƗriú her ƷanƷÕVÕ olsa
günde bir 15 miĞƷƗl yơye ve ƥÕGƗVÕ mušancanalar büznj[r]-Õla ve Ʃǀú bnjy edviyyeler-ile ve
Ʒalyeler-ile ve 16
bu ĪÕPƗd-Õla yaƷu ơdeler ĪÕPƗd-Õ ceft-i bellnjš yaǥní bellnjšuƾ içine
yapÕúdur yufƷacuƷ 17ƷÕ]Õlca [Ī]ar vardur aƾa ceft-i bellnjš dơrler ve enƗr aƷPƗǥÕ oldur ki
çiçek andan 18 çÕƷar ekúi enƗruƾ eyüdür ve çiriú ve erük džamƥÕ ve balÕƷ yelimi ve yÕOƥun
DƥacÕnuƾ 19
yơmiúi ve ƷurÕ gül ve mersin ve mƗ]nj berƗberce alalar dögeler eleyeler yaú
mersin džuyÕ-y-Õla 20Ʃalš ơdeler fatƷ ola[n] yơre yaƷu ơdüp biz-ile baƥlayalar çözmeyeler
illƗ bir heftede 21
bir kez eger šƗƷat getürmezsüz üç günde bir içeler bu ǥilletüƾdžƗƧibini
105
menǥ ơdeler 22
yơl eyler nesnelerden ve ekúilerden ve ƧammƗma çoƷ girmeden ve
cimƗǥdan ve ƥafle[t] Ƨareketden 23 ve imtilƗdan ve Ʃamrdan ve çoƷ yơmekden eger ríƧi
olur-Õsa yaǥní yơlden olur-Õsa ǥalƗmeti 24ƷarƷara eylemek ziyƗde olmaƷ ednƗ badžmaƥÕla
yene gide tíz gide ǥilƗFÕ her džabƗƧ 25
kerefis toƩPÕ ve enísnjn ve rƗziyƗne toƩPÕ üçer
direm ve ǥaselí gülbeúeker on direm 26
alalar cülƗb ơdüp içeler ƥÕGƗVÕ noƩnjd Ƨabb-Õ
Ʒuršum-Õla ve çil eti-y-ile ve dürrƗc eti-y-ile 27
ve berrí gögercin eti-y-ile ve serçe eti-y-
ile ve baƥlayÕcaƷ nesneler-ile baƥlayalar ve nefƩ vơrür
[140-b]
1
nesneler yơyeler yƗƩnjd her džabƗƧ bir miĞƷƗl kemmnjn içe yƗ bir direm sencerniyƗ içe
ve seĨƗb toƩPÕ ve 2
ayÕt toƩPÕ ve egir-ile ve yarpuz ve merzencnjú ve útƩ ve ayva bir
GƗne ve delüce baƷla bunlaruƾ 3
gibi nesneler-ile yaƷu ơdeler ve issi yaƥlar-Õla ovalar
zanbaƷ yaƥÕ-y-Õla ve nƗrdín yaƥÕ-y-Õla ve nƗrdín 4 ve Ʒusš yaƥÕ ve šoraƷ otÕ yaƥÕ ve mÕdžr
benefúesi yaƥÕ ve nercis yaƥÕ ve ƥayrÕ 5
bunlara beƾzer yaƥlar-Õla ovalar yƗƩnjd iúbu
sufnjfdan istiǥPƗl ơdeler džÕfat-Õ sufnjf 6 seĨƗb toƩPÕ ve enísnjn ve rƗziyƗne ve hevic toƩPÕ
7
ve kerevyƗ ve gendene toƩPÕ üçer direm ve kemmnjn dört direm ve ayÕt toƩPÕ iki
direm dögeler eleyeler her gün üç direm Ʒadar rƗziyƗne džuyÕ-y-Õla yƗƩnjd 8
on direm
sükker cülƗEÕ-y-Õla eger sebebi džu ve rušnjbet olur-Õsa ki ƩƗyalaruƾ kísesine gider 9
ol
ekĞer bu ǥille[t] oƥlancuƷlara ǥƗUÕĪ olur rušnjbetleri çoƷ olup siƾirleri geƾúek 10
olduƥÕ
içün ǥalƗmeti elbette içeriye gitmez ƥƗyet böyük olur emles olur ǥilƗFÕ her 11
džabƗƧ
buyan dibi ve rƗziyƗne toƩPÕ ve enísnjn üçer direm ve ǥaselí gülbeúeker on direm 12
cülƗb ơdüp içeler ƥÕGƗVÕ mušancana ve Ʒalyeler ki neúf ơder ola ammƗ biz-ile istiǥPƗl 13
ơderler yaǥní yararlar çÕƷardurlar ve yene dikerler muƩƗšaradur yƗƩnjd džÕƥÕr tezegi-y-ile
arpa 14
unÕ-y-Õla yaƷu ơdeler yƗƩnjd kelem toƩPÕ küli-y-ile yƗƩnjd bƗƥ çubuƥÕ küli-y-ile
\ƗƩnjd bellnjš 15
küli-y-ile yaƷu ơdeler yƗƩnjd zeyt yaƥÕ yƗ zanbaƷ yaƥÕna azcuƷ cünd-i
bídester yaǥní azcuƷ 16Ʒunduz ƩƗyasÕƷatalar ve mürr ve bnjraƷƷatalar ol ǥXĪYÕ ovalar ve
Lúbu sufnjIÕ istiǥPƗl 17ơdeler džÕfat-Õ sufnjf nƗfiǥdür iúbu ǥillete rƗziyƗne toƩPÕ ve kestane
üçer direm šopalaƷ 18
ve sünbül her birinden bir direm ve hevic toƩPÕ ve úalƥam toƩPÕ
ikiúer direm dögeler eleyeler üç direm 19
Ʒadar alup issi džu-y-Õla yƗ eyü aƷ úekerden
cülƗb-Õla yƗƩnjd yaú rƗziyƗne džuyÕndan 20
cülƗb-Õla istiǥPƗl ơdeler taƷvím-i ebdƗnda
eydür ƥayrÕ maƩnjf maraĪdur fadžl pambal otÕ 21
dơrler bir ot vardur anuƾ toƩPÕ üçer
106
[141-a]
1
šoƷsan šoƷuzÕncÕ bƗb emrƗĪÕ raƧmdedür ve ǥXƷrdadur ǥulnjƷda oƥlan ƧƗdžÕl 2
olmaƥa
ǥXƷr dơrler ve ǥusr-Õ Ƨabl ve keĞíre ÕVƷƗš yaǥní oƥlana ƷalmaƷ ǥasír olmaƷ ve 3
híç
ƷalmamaƷ ve ƷalduƥÕ vaƷtda daƩÕ yene ednƗ bahƗne-yile oƥlan düúmekdedür eger
sebebi 4 raƧmüƾ bürnjdeti olur-Õsa raƧmde olan šamarlaruƾ aƥÕzlarÕna bürnjdet ve keĞƗfet
Yơrüp 5 Īamm eyleye inĪimƗm-Õ raƧm ǥƗUÕĪ olmÕú ola ki eger menísini raƧme girmegi
menǥ eyleye eger 6
girse daƩÕ müncemid ola oƥlan olmaƥa ƷƗbil olmaya ǥalƗmeti ƧayĪ
ƷanÕ raƷtƷ olmaƷ 7
ve az olmaƷ ve Ƨumreti az olmaƷ ve zamƗQÕ baší olmaƷ ve nabĪÕ
8
mütefƗvit olmaƷ mütefƗvit nabĪ oldur ki muǥtedlik süknjn zamƗQÕndan bunuƾ süknjn
zamƗQÕ baší ola ve hem džalb olmaƷ 9 ve levni aƷ olmaƷ ve ƧayĪ zamƗQÕ gơç gơç olmaƷ
yaǥní šuhr zamƗQÕ uzun olmaƷ 10ǥilƗFÕǥavratuƾ mizƗFÕ tebdíl eylemek ve bedeni tenƷÕye
eylemekdür eger balƥamí eger sevdƗví 11
olsun her džabƗƧ rƗziyƗne toƩPÕ ve
EƗdrencbnjye üçer direm ve ǥaselí gülbeúeker on 12
direm Ʒaynadalar cülƗb ơdüp içeler
ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd-Õla ve Ƨabb-ÕƷuršum-Õla altÕ yơdi gün 13
daƩÕ ziyƗde bu vech-ile tedbír
olÕna tƗ kim naĪc bulÕnca artuƷ nesne yơmeye ƷƗUnjre 14
naĪc olÕnduƷda Ƨabb-Õ džabr-Õla
\Ɨ Ƨabb-Õ ayƗric-ile yƗƩnjd mašbnjƩÕla ki anda türbüd ve mƗ- 15
hízehrec ve enísnjn ve
UƗziyƗne ve ƥayrÕ balƥam ve sevdƗ ishƗl eyler edviyyeler 16
yƗƩnj[d] bu bƗbda nƗfiǥ
merzeceler istiǥPƗl ơdeler džÕfat-Õ merzece ki raƧme suƩnjnet 17
vơrür ve Ʒaví eyler ve
yüklü olmaƥa muǥayyen olur biǥavni'l-lƗhi teǥƗOƗ zaǥferƗn ǥnjd-ÕƩƗm 18
ve úeb-i yemƗní
ve summƗƷ ikiúer direm cümlesin dögeler eleyeler bal-Õla erideler ƷarÕúduralar bir 19
SƗre panbuƥa yƗ Ʒoyun yüƾini gül yaƥÕna bulaúduralar daƩÕ ol bala baturalar 20
daƩÕ
ƧayĪdan arÕnduƷda ǥavrat götüre üç güne deƾlü böyle ơde daƩÕ 21
mücƗmaǥate úürnjǥ
ơdeler džÕfat-ÕƩarice ki andan daƩÕƷavícedür šavúan mƗyesi 22 ve balÕƷ ödi ve ayu ödi ve
107
[141-b]
1
on direm bƗdrencbnjye úarƗEÕ-y-Õla içe yƗƩnjd meĞirdíšnjs yƗ tiryƗƷÕ fƗUnjƷ her 2 ƷanƷÕVÕ
olur-Õsa bir direm aƷúeker cülƗEÕ-y-Õla issice içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd ve ǥXdžfur toƩPÕ-y-
Õla 3
ola ve dƗrçíní ve fulful yaǥní büber ve zaǥferƗn-Õla ola ve Ʒašana Ʒašan ƷuyruƷ
džRƷÕQÕ- 4
nuƾ ezri yanlarÕdur ve ǥƗneye yaǥní ƷasuƥÕna ve sekirden üstine bơllerine
QƗrdín 5 yaƥÕ ve zanbaƷ ve nercis ve çitlemük yaƥÕƧar[Ɨ]retler muƧkem süreler suƩnjnet
Yơrür merzeceler 6
götüre kemmnjn-Õ kirmƗní ve sƗdec-i hindí ve iklíl ve zaǥferƗn gibi
nesneler-ile merzece ơdüp 7
götüre ve daƩÕ raƧme suƩnjnet vơre iúbu noƩnjd-Õla džÕfat-Õ
noƩnjd míǥa-Õ yƗbis yaǥní 8Ʒara günlük ve ƷÕnna yaǥní dƗne çƗGÕr ve Ƨabbü'l-ƥƗr ve ƷÕ]Õl
zerníƩ ve bƗrzed bu da ƷÕnna- 9
dan bir nevǥdür ve seĨƗb yaǥní sedef dơdükleri ot
berƗber alup dögeler eleyeler seĨƗb 10
džuyÕ-y-Õla Ʒurdžlar ơdeler ƧƗcet vaƷWÕnda buƩnjr
ơdeler nƗfiǥdür eyüdür bu ǥillete yƗƩnjd 11
šavúan tüyin ve seĨƗb ve Ʒaz yaƥÕ ve ördek
yaƥÕ cemǥ ơdüp buƩnjr ơdeler ammƗ eger 12
snj’-i mizƗFÕ ƧarƗret sebebden olup raƧmi
ƷurÕdup ve meníyi iƧUƗƷ eyler-ise 13ǥalƗmeti ǥavratuƾ mizƗFÕ aruƷ olmaƷ ve beƾzi džaru
olmaƷ ve mení az olmaƷ ve ƧayĪ ƷanÕ 14
ƥalíž ve Ʒara olmaƷ veútde úDǥr çoƷ olmaƷ
yaǥní göbek-ile ferci arasÕnda ƷÕl çoƷ 15
olmaƷ ǥilƗFÕ tebdíl-i mizƗcdur her džabƗƧ altÕ
direm semiz otÕ toƩPÕnuƾ südi ve on 16
direm aƷúeker cülƗb ơdüp içeler yƗƩnjd úarƗb-Õ
tüffƗƧ yƗ sƗdec sikencübín ve gülƗb 17 ve lisƗn-ÕĞevr džuyÕ onar direm ola içeler ve ƥÕGƗVÕ
PƗ’-i laƧm yƗ zírbƗc oƥlaƷ yƗ 18 ƷuzÕ eti-y-ile ve ƥayrÕ eyü ƥÕGƗlar-Õla džÕfat-Õ merzece ki
bu ǥillete nƗfiǥdür Ʒaz yaƥÕ ve ördek 19
yaƥÕ ve tavuƷ yaƥÕ alalar erideler ǥulik-i enbƗš
yaǥní çitlemük džDƷÕ]Õ bơú direm alup 20
yaƥlara Ʒatup Ƨall ơdeler bir pƗre Ʒoyun yüƾine
bandurup istiǥPƗl ơdeler ammƗ eger ziyƗde 21
yübnjset sebebinden olur-Õsa ki meníyi
ƷurÕda fercin yƗbis ơde ǥalƗmeti ǥavrat 22
aruƷ olmaƷ ve naƧíf olmaƷ ve menínüƾƷÕlleti
ve fercüƾ yebsi dƗyim olmaƷ gƗh olur ki 23
yƗbis deri gibi olur ǥilƗFÕ mizƗFÕ taršíb
108
[142-a]
1
yaƥÕ Ʒamu yaƥlarÕ erideler benefúe yaƥÕna ve ƷabaƷ ve nílnjfer yaƥÕna Ʃalš ơdeler bir
SƗre Ʒoyun 2 yüƾine Ʃalš ơdüp götüreler ammƗ eger rušnjbetden olur-Õsa ki mení šurmaz
yene çÕƷa[r] ǥalƗmeti raƧmden 3 dƗyim rušnjbet aƷmaƷ eger gebe Ʒalsa yene düúmek zírƗ
meúíme ki oƥlan yataƥÕna dơrler 4 raƧmüƾ šamarlarÕ aƥ]Õna muttadžÕldur eger ol šamarlar
rušnjbet-ile šolup raƧmüƾ cermi mübettel olup yaú 5 olur-Õsa oƥlan böyük olduƷda ƷƗdir
olmaz ki imsƗk ơdebile düúer ǥilƗFÕ her džabƗƧ 6
her džabƗƧ gülbeúeker eger sükkerí eger
ǥaselí on direm bƗdrencbnjye ve rƗziyƗne toƩPÕ üçer 7
direm alup cülƗb ơdüp içeler ve
ƥÕGƗVÕ noƩnjd ve Ƨabb-ÕƷuršum yaǥní ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla ola ve 8 dƗrçíní ve zaǥferƗn ola
andan-džRƾra bedeni tenƷÕye ơdeler ƷXdžmaƥÕla ve ishƗl-ile ƷXdžacaƷ 9
nesneler ve
müshiller ki meĨNnjrdur ve ƥÕGƗlarÕ yübnjsete mƗyil gerekdür Ʒalyeler ƷRƷulu edviyyeler-
ile 10
ve dƗrçíní gibi ve ƥayrÕ ve iúbu ferzece istiǥPƗl ơdeler bu ǥillete nƗfiǥdür džÕfat-Õ
ferzece 11
míǥa-Õ yƗbis yaǥní Ʒara günlük ve sƗdec-i hindí ve zaǥferƗn her birinden bir
direm yumúDƷ 12
dögeler Ƨarír-ile eleyeler ve nƗrdín yaƥÕn Ʒatala[r] ve Ʒoyun yüƾine
bulaúduralar istiǥPƗl ơdeler 13
džÕfat-Õ ƧXƷne rušnjbetden olan ǥXƷra nƗfiǥdür topalaƷ ve
günlük irice dögülmiú 14
yigirmiúer direm üç rašl džuda Ʒaynadalar tƗ kim bir rašl Ʒala
bundan her gün on direm 15
alup raƧme ƧXƷne ơdeler gƗh olur ki gebe ƷalmamaƷ erüƾ
menísi ǥavratuƾ menísine muvƗIÕƷ 16
olmaz eger ƗƩir ǥavrat-Õla cimƗǥ ơde eyü gele Ʃǀú
ve ƗƩir daƩÕ tƗ rƗst gelince kim ikisinüƾ 17
mizƗFÕ uyuúalar gƗh olur ki erüƾ Ĩekerinüƾ
baúÕ aúDƥa mƗyil olur mení raƧme šoƥUÕ 18
varmaz ǥalƗmeti kümresi yay gibi olmaƷ
ƩƗyalardan yaƾa çekilmek bevli daƩÕ šoƥUÕ 19
gitmez ǥilƗFÕ Ʒaz yaƥÕ ve tavuƷ yaƥÕ ve
keçinüƾ içi yaƥÕ ve džÕƥÕr incigi iligi ve keçi incigi iligi 20
ve ördek yaƥÕ ve džƗfí mnjm ve
benefúe yaƥÕ ve bƗdem yaƥÕ ve ƷabaƷ yaƥÕ ve bunlardan 21
Ʒírnjší ơdeler daƩÕ Ĩekeri
dikeler šoƥUÕ ola berk baƥlayalar džaralar tƗ kim müsteví ola 22
šoƥUÕla yƗƩnjd inzƗl
olduƷdan-džRƾra tízcek šuru gelmek yƗƩnjd yơliklemek ve 23
ƷalƥÕmaƷ yƗ ifrƗš aǥUƗĪÕ
109
[142-b]
1
eylemek gƗh olur ki sebebi emr-i semƗví olur allƗhü teǥƗOƗ baǥĪÕ úecerlerde yơmiú
Yơrmek ƩulƷ eylemez bu maƷnjlden olur 2
gƗh olur ki ǥav[r]at ziyƗde semiz olur úDƧPÕ
ziyƗde olur mecƗrí šar olur ve her Ğerb yaǥní cevz 3
yaƥÕ menínüƾ mecrƗlarÕn džÕƷar
ǥalƗmeti žƗhirdür ƷarnÕ miƷGƗUÕndan yuƷaru mürtefiǥ olur 4
yörüdükce Ʃastalar nefes
yollarÕ šar olmÕúdur ǥilƗFÕ tehzíldür fadžd ve ishƗl ve 5 ƧXƷne-i ƧƗddlar-Õla ve ƥÕGƗ\Õ az
\ơmek-ile ve ÕšrÕfíl-i džDƥír çoƷ istiǥPƗl ơtmek-ile ve dƗ’-i lük 6
yơmenüƾ ǥacƗyib
>Ʃ@Ɨdžiyyeti vardur tíz aruƷladur yƗƩnj[d] veremden ola raƧm aƥ]Õnda gƗh 7 olur ki verem
olur ƷDdžÕƷatÕ olur yƗƩnjd sigil gibi et olur yƗ retiƷ olur yaǥní 8 arsalÕƷ dơrler bunuƾǥilƗFÕ
müúkildür Ƨadíd-ile yƗ edviyye-i ekkƗl-ile olur muƩƗšaradur 9
gƗh olur ki raƧmüƾ aƥ]Õ
egilür bir šarafa meyl eyler sebebi bir šarafÕna džalƗbet yƗƩnjd 10
bir šarafÕnda olan ǥurnjƷa
imtilƗ vƗƷÕǥ olmÕú ola nitekim ƧayĪƷanÕ muƧtebes olduƷda 11 olur yƗƩnjd ƥalíž ƩÕlšlar ki
12
yelmeúük ve yapÕúXƷ ola ribƗšlar ki baǥĪÕna dökeler daƩÕ raƧmüƾ aƥ]Õ bir šarafÕna
meyl eyleye pes raƧmüƾ aƥ]Õ fercüƾ aƥ]Õna muƧƗzí olmaya 13
Īarnjrí mení dafƷ
olÕnduƷda raƧmüƾ içine girmeye gebe Ʒalmaya ǥalƗmeti Ƨín-i cimƗǥda 14
ǥavrat
raƧminde vecaǥǥƗUÕĪ ola zírƗ raƧmüƾ boƥazÕ uzanup Ĩekere gelse 15
gerekdür Īarnjrí bu
Ƨínde görilür istiƷƗmet üzerine ƧƗdžÕl olmaz hey’et-i ƷDĪíb 16
üzerine Ƨareket ơdemez
daƩÕ müte’ellim olur ve Ʒab-Õla ƷÕralar yaǥní bu madžlaƧat içün ve 17 oƥlan šoƥurmaƷ içün
çoƷ müzƗvele eylemiú el urmÕú ƷarÕlar olur anlar bilürler 18
barmaƷ ururlar ne šarafa
meyl eylemiúdür ve Ʒatldan mÕdur yƗ imtilƗdan mÕdur yƗ ǥurnjƷ- 19
tamÕdur maǥOnjm
ơdeler anlara mürƗcaǥata gerekdür anlardan ƧDƷtƷat ƧƗle vƗƷÕf olup 20
tedƗrük olÕna
ǥilƗFÕ ammƗ eger imtilƗdan olur-Õsa džƗfinden fadžd ơdeler yaǥní šopuƥXƾ 21
içi yüzinden
bir šamardan ki aƾa džƗfin dơrler Ʒan alalar raƧm ne šarafa meyl eyler-ise ayaƷda 22 daƩÕ
ol šarafdan fadžd ơdeler ammƗ eger ƷabĪdan ve tekƗĞüfden olur-Õsa bilƗ-verem ve mƗdde-
i 23
müleyyinler gerekdür ƧXƷneler-ile ve šaúradan yaƥlar-Õla ve içerüden götüricek
110
úƗflar ve ferzeceler-ile 24
ferzeceler-ile telyín ơdeler ammƗ ƧXƷne encír ve bƗEnjnec ve
boy toƩPÕ ve ǥXdžfur toƩPÕ ve kettƗn toƩPÕ 25úÕrlaƥun yaƥÕ-y-Õla meĨNnjrlarÕƷaynadalar
džuyÕna yaƥÕ Ʒatup ƧXƷne ơdeler ammƗ müleyyin yaƥlar 26
tavuƷ ve Ʒaz ve ördek yaƥÕ
27
gibi ve bƗbadya yaƥÕ gibi ammƗúƗflar kelem yapraƥÕ tavuƷ yaƥÕ-y-Õla biúmiú ola ve
úÕrlaƥun yaƥÕ-y-Õla Ʃalš ơdüp Ʒoyun yüƾi-y-ile götüreler eger rušnjbetden
[143-a]
1
olur-Õsa Ƨabb-Õ ayƗric-ile ve Ƨabb-Õ džabr-Õla istifrƗƥ ơdeler yaǥní ishƗl ơdeler andan-
džRƾra ƷƗbileye 2
dơyeler barmaƥÕn baǥĪÕ yaƥlar-Õla yaƥlaya daƩÕ barmaƥÕn džRƷa çeke
3
šoƥUÕlda tƗ kim fercüƾ aƥ]Õna raƧmüƾ aƥ]Õ muƷƗbil ola tamƗm muƧƗzíde ola fadžl
ǥavratlara ƧayĪ- 4
dan pƗk olduƥÕ gibi cimƗǥ eylemek ƥƗyet eyüdür erkek olur hem
džDƧtƧü'l-mizƗc 5 olur rnjfes Ƨekím eydür her bƗrí ki ǥavrat ƧayĪÕ ve ƷanÕndan tízce tízce 6
görse delƗlet eyler ki ǥavratuƾ šabǥÕ ƧƗrdur erkek šoƥurmaƥa ƷƗbildür ve muƧammed
bin 7 ĨekeriyyƗ eydür Ʒaçan ǥavrat cimƗǥa šƗlib olsa iƷtiĪƗ eylese ƧƗmile olur 8
eger
LútihƗVÕ olmaz-Õsa mení çÕƷar gider eger bir ǥavrat šavúan mƗyesin džƗfí tƗze 9 ƷaymaƷ
yaƥÕ-y-Õla šuhrdan džRƾra götürse gebe Ʒalmaƥa muǥayyen ola yƗƩnjd belesƗn 10ǥnjGÕn yƗ
ƧabbÕn buƩnjr ơtseler ƷamÕǥ-ile yƗƩnjd Ʒurd ödin yƗ adžlan ödin yƗ 11
šavúan ödin her
ƷanƷÕVÕ olur-Õsa aƾa dƗniƷƷadar alup eridseler raƧmüƾ 12 aƥ]Õna šÕOƗơtseler andan-džRƾra
cimƗǥ eyleseler gebe Ʒala ammƗ gerekdür çoƷ zamƗn er 13
ve ǥavrat cimƗǥ ơtmeyeler
ikisine bile tamƗm-Õ iútihƗ-yÕ džƗGÕƷ gele ve çoƷ zamƗn o- 14
ynayalar heyecƗna gele
tamƗm-Õ iútihƗƷalƷÕya ƩXdžnjdžƗ ki šuhr ǥDƷabince ola gebe Ʒalur 15 bi-iĨnillƗhi teǥƗOƗƧƗví-
i kebírde eydür gebe Ʒalmaƥa ǥalƗmet oldur ki cimƗǥdan džRƾra 16
tüleri ürpermek ve
raƧmüƾ aƥ]Õ yumulmaƷ ki džalƗbet-ile olmaya andan-džRƾra ƧayĪ 17
görmeye görür-ise
daƩÕ az göre ve džDƥUÕVÕnda ĞÕƷlet ola ve memeleri böyüye hem aƥUÕya 18 ve ƷXdžacaƥÕ gele
ve gözleri çuƷurlana ve yüzinde kelef ǥƗUÕĪ ola ammƗǥasel 19úerbeti içmek vecaǥ iƧGƗĞ
eylemek muǥteber ǥalƗmet degüldür zírƗ gƗh olur ki 20
ǥavratlar bal úerbeti içmege
muǥWƗd olurlar serƗfiynjn eydür eger ǥavrat üç 21
gün fíl kemiginüƾ nüúƗresin yaǥní
egeden çÕƷan Ʃurdesin iki direm Ʒadar alup 22 içseler yüklü Ʒala bi-iĨnillƗhi teǥƗOƗ egerçi
ki ǥƗƷÕr daƩÕ olur-Õsa muƧammed bin ĨekeriyyƗ 23
eydür sünbül ve mürr buƩnjr ơtseler
ƧumƷÕla yüklü olmaƥa iǥƗnet eyler ve daƩÕúol 24džamƥlar ki anda ƥƗyet ƧarƗret yoƷdur
muƷl gibi ve ǥanberi ǥavratlar götürseler 25 gebe Ʒalalar eger džovuƷluƷ ziyƗde olur tiryƗƷ
111
[143-b]
1
ƩašƗ eylemez hemƗn bi-iĨnillƗhi teǥƗOƗ gebe Ʒalur ǥacƗyib nefǥi vardur džÕfat-Õ fer[z]ece
šavúan mƗyesi 2 ve baǥarÕ yaǥní boƩÕ ve summƗƷ ve mürr-i džƗfí ve zaǥferƗn ve ǥnjd üçer
direm edviyyeleri dögeler ǥasele 3 Ʃalš ơdeler Ʒoyun yüƾi-y-ile götüreler mücerrebdür
bir devƗ ki gebe Ʒalmaz ǥavratlara eyüdür 4
buƩnjr ơdeler džÕfat-Õ buƩnjr dƗr-Õ úLúDǥƗn ve
úDǥrü'l-erneb ve yƗbis seĨƗb yaǥní 5
sedef berƗber dögeler eleyeler džÕƥÕruƾ sayaƥÕ-y-Õla
ƷarÕúduralar Ʒurdžlar ơdeler buƩnjr ơdeler bir devƗ ki 6 ƧƗmile ǥavratlara ki oƥlan
düúürmekden ƷorƷalar ve oƥlan düúüreƾlerdür 7
zernebƗd ve durunc ve cünd-i bídester
ve ƧÕltít yaǥní ƷDdžQÕ ve mƗ]nj ve šebƗúír her 8 birinden bir direm ve zencebíl on direm ve
úeker on direm ve misk nÕdžf miĞƷƗl 9 dögeler eleyeler kefi alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn ơdüp
iki direm Ʒadar tenƗvül ơdeler eger oƥlan 10 erkek olsa üç ayda deprenür ve eger ƷÕz olsa
dört ayda deprenür 11
ƧƗví-i kebírde eydür Ʒar džuyÕn vesƗyir bƗrid nesneler içmek
ǥavratlarÕǥƗƷÕr eyler 12 yüzinci bƗb keĞret-i šamĞdadur yaǥní ƧayĪƷanÕ çoƷ ve rušnjbetler
çoƷ gelmekdedür 13
eger Ʒan çoƷ olup beden mümeĞĞelí olmaƷdan šamarlar šolmaƷdan
olur-Õsa ǥalƗmeti semiz olmaƷ 14
ve šamarlarÕ šolu olmaƷ ve çoƷ aƷmaƷdan ziyƗde ĪDǥf
15
gelmemek ve beƾzi müteƥayyir olmamaƷ belki daƩÕ fƗyide eyler fuĪalƗ\Õ defǥ eyler
Ʃǀúƥanímetdür Ƨabs ơtmege meúƥnjl 16 olmayalar illƗ meger kim ifrƗš ơdüp ĪDǥf vơre ve
ƩafaƷƗn vơre ǥilƗFÕ bƗselíƷden 17
fadžd ơdeler Ʒuvvete göre Ʒan çÕƷaralar ve memelerin
baƥlayalar tƗ kim Ʒan ol šarafa meyl ơde 18
ammƗ ziyƗdece baƥlamaƷ gerekdür ve
19
memeleri altÕna çömlek uralar nitekim göbege çömlek ururlar meúKnjrdur ve daƩÕ her
džabƗƧ bir miĞƷƗl ƷurdžÕ kehribƗ ve šín-i ermení bir miĞƷƗl ve ayva 20
rubbÕ on direm
cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ summƗƷÕla tavuƷ eti-y-ile ola yƗƩnjd 21 iúbu devƗ\Õ cülnƗr ve
kehribƗ ve šín-i ermení üçer direm džamƥÕ ǥarabí üç direm siƾir- 22
lüce otÕ toƩPÕ ve
feslegen toƩPÕ üçer direm ƷavrulmÕú gerekdür toƩmlardan ƥayrÕVÕn dögeler 23
yumúDƷ
ola Ʃalš ơdeler üç direm Ʒadar alup mersin rubbÕ-y-Õla yƗ ayva rubbÕ-y-Õla içeler 24
ve
baldÕrlarÕna ƧacƗmat çölmegin uralar ve džƗfinden fadžd eylemek nƗfiǥdür džÕfat-Õ 25 ferzece
ƧayĪ ƷanÕn baƥlar aƷƗƷÕ\Ɨ ve lÕƧyetü't-teys ve günlük ƷabÕ ve gezmƗzec 26
ve demü'l-
112
DƩaveyn ve mƗ]nj ve rƗmek ve ƷÕršƗs-Õ muƧriƷ yaǥní göyünmiú kƗƥÕd berƗber alalar 27
eleyeler mersin džuyÕ-y-Õla ƷarÕúduralar Ʒoyun yüƾi-y-ile götüreler eger Ʒan raƷtƷ olup
[144-a]
1
ve Ƨiddet ve lešƗfet üzerine olur-Õsa ǥalƗmeti beƾzi džaru ve ƷanÕ raƷtƷ ola ƥalíž olmaya
2
ve ǥašaúÕ ziyƗde olmaƷ ve aƥ]Õ acÕ olmaƷ ve Ʒanuƾ rengi džaruluƥa mƗyil olmaƷ ve
sürǥat-ile 3 çÕƷmaƷ ve ÕĪãÕUƗb üzerine ola ve nefesi šar ola ǥilƗFÕ alma rubbÕ yƗ ayva rubbÕ
her 4 ƷanƷÕVÕ olur-Õsa on direm alalar bir miĞƷƗl šín-i ermení yƗ šín-i ƷÕbrÕsí yƗ džamƥÕ
ǥarabí ammƗ 5 ƷavrulmÕú olalar Ʒatup içeler ve ƥÕGƗVÕƩatun šuzluƥÕ-y-Õla yƗ summƗƷÕla
\Ɨ mercimek 6
ve tavuƷ ve ƷavrulmÕú bƗdem içi-y-ile džÕfat-Õ Ʒan aƷmaƥÕ Ʒašǥ eyler ve
raƷtƷdžÕƥÕr ödi 7 ƷanÕ keser vedaǥ yaǥní it boncuƥÕ göyünmiú ola ve šín-i ermení ve džamƥ-
Õ ǥarabí ikiside 8 ƷavrulmÕú olalar ve aƷƗƷÕ\Ɨ ve lÕƧyetü't-teys ǥXdžƗresi üçer direm
dögeler eleyeler bir buçuƷ 9
direm alalar summƗƷ džuyÕ-y-Õla ve siƾirlüce otÕ džuyÕ yƗ
semiz otÕ džuyÕ her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa 10
yigirmi miĞƷƗl alalar içeler yƗƩnjd šamarlar
yarÕlmaƷdan yƗ šamar aƥ]Õ açÕlmaƷdan ola ǥalƗmeti 11
çoƷ džƗfí tƗze Ʒan gele azcuƷ
vecaǥÕla ǥilƗFÕ her džabƗƧƷurdžÕ cülnƗr ve šín-i 12 ermení ve džamƥÕǥarabí ƷavrulmÕú her
birinden bir miĞƷƗl on direm ayva rubbÕ-y-Õla içeler ve ƥÕGƗVÕ 13 summƗƷÕla tavuƷ eti-y-
ile ve ƷavrulmÕú bƗdem içi-y-ile ve edviyyelerden et bitürür ve Ʒan 14
šutar nesneler
günlük ve džabr ve anzurnjt üçer direm dem-i aƩaveyn ve šín-i ƷÕbrÕsí dör- 15
der direm
OÕƧyetü't-teys iki direm dögeler eleyeler mersin džuyÕ-y-Õla yoƥuralar yƗƩnjd siƾirlüce 16
otÕdžuyÕ-y-Õla yoƥuralar ferzece ơdüp götüre džÕfat-Õ ferzece ƧayĪƷanÕn baƥlar 17 mƗ]nj ve
šaƥ keçisi boynuzÕ göyündüreler ve yumurda ƷabÕ göyünmiú ve ƩurmƗ çekirdegi 18
[144-b]
1
seƧerde içeler tƗ kim eyü ishƗl ơde andan-džRƾra Ƨabs eyler nesneler meúƥnjl olalar Ʒurdž-
Õ cülnƗr 2 gibi ve ƷurdžÕ kehribƗ gibi ve mersin rubbÕ ve ayva rubbÕ ve džamƥÕǥarabí ve
siƾirlüce otÕ toƩPÕ 3
gibi ve ƥÕGƗVÕ summƗƷÕla yƗ Ʃatun šuzluƥÕ-y-Õla çil ve dürrƗc ve
bülüç eti-y-ile yƗƩnjd iúbu 4
devƗ\Õ tenƗvül ơdeler ayva džuyÕ-y-Õla yƗ mersin rubbÕ-y-Õla
džÕfat-Õ devƗƷXúnjr-Õ kündür ve demir poƩÕ 5 ve šín-i ermení dörder direm dögeler eleyeler
Ʃalš ơdüp šaǥƗmdan evvel yƗ džRƾra tenƗvül ơdeler 6
yƗƩnjd fƗrisí birinc yƗ ƷÕ]Õl birinc
džuyÕ-y-Õla Ʒaynadalar muƧkem Ʒaynaya süzeler džƗfí ơdeler daƩÕ 7 šín-i ermení ve günlük
her birinden bir direm ac-Õla içeler eger Ʒan ifrƗš-Õla aƷar-Õsa bu ferzeceyi 8 götüre džÕfat-Õ
ferzece kuƧl saƧƷ olÕnmÕú ve tengƗr iki dürlüdür bir maǥdení ve birisi 9 džÕQƗǥídür ol kim
o[l] džÕQƗǥí tengƗrdur andan ve cülnƗr üçer direm ve šín-i maƩWnjm ve kemmnjn-Õ 10
kirmƗní her birinden buçuƷ direm dögeler eleyeler summƗƷdžuyÕnda yƗ mersin džuyÕnda
\Ɨ bƗƥ tegegi džuyÕnda 11
Ƨall ơdeler panbuƷ banduralar istiǥPƗl ơdeler yƗƩnjd göyünmiú
sevdƗ Ʒan üzerine ƥƗlib 12
olmÕú ola Ƨiddeti sebebinden šamarlaruƾ aƥ]Õ açÕlmÕú ola
ǥalƗmeti bedeni aruƷ olmaƷ 13
ve aƥ]Õ ƷurÕ olmaƷ ve Ʒan ƥalíž olmaƷ ve Ʒara olmaƷ
ǥilƗFÕ her džabƗƧ bƗdrencbnjye 14
üç direm ve aƷúeker on direm ve ƥÕGƗVÕ mürdümük ve
noƩnjd bƗdem içi-y-ile ve sevdƗví 15ƩÕlšÕ istifrƗƥơdeler eftímnjn ƧabbÕ-y-Õla yƗ mašbnjƩÕ-
y-Õla yƗ necƗƧ maǥFnjQÕ-y-Õla beden sevdƗví 16
ƩÕlšdan arÕnduƷdan-džRƾra ƷanÕƧabs eyler
nesneleri istiǥPƗl ơdeler ƷƗEÕĪ rubblar 17
ve Ʒurdžlar gibi meĨNnjrdur fadžl menƗfiǥ-i
müzƗker bir ǥavrat Ʒan aƷar šurmaz 18 rnjInjdun yumurda-y-Õla nÕdžf direm mürri içse ƷanÕ
Ƨabs ơder mücerrebdür keĨƗ fí mƗOƗyesǥde 19
encibƗr eger köki eger ƥayr-Õ eczƗVÕ her
\ơrinden Ʒan gelür-ise nƗfiǥdür ammƗ kökinden 20
bir miĞƷƗl Ʒadar alup muƧkem saƧƷ
ơdüp rnjInjdun yumurda-y-Õla içeler ve encibƗr úarƗEÕ eyüdür 21
mücerrebdür nefísí ve
esbƗb-Õ ǥalƗPƗtda eydür bir pƗre aƷ džƗfí panbuƥÕ odda ƷÕzduralar 22
daƩÕ gơce-y-ile
ǥavrat fercinde götüre yata andan çÕƷarup ƷurÕdalar daƩÕ göreler ne ƩÕlš 23ƥƗlib ise anuƾ
rengi žƗhir olur eger aƷ olur-Õsa fuĪnjl balƥamídür eger Ʒara yƗ gök yƗ 24
yeúil olur-Õsa
sevdƗdandur eger džaru olur-Õsa džafrƗdur gƗh olur ki yosuƾ rengi 25
bƗƷí Ʒalur ǥilƗFÕ
ƥƗlibƗ evvelƗ ƩÕlšÕ istifrƗƥ ơdüp meĨNnjr ƧƗbislerden istiǥPƗl ơdeler 26
gƗh olur ki
114
[145-a]
1
daƩÕ olmaz ƧayĪƷanÕƩod muǥayyen devri vardur ayda ayda iki üç gün daƩÕ ziyƗde 2
ǥƗdet-i maǥUnjfesi olur bunuƾ aƾa göre olmaz ǥilƗFÕ bevƗsír ǥilƗFÕ gibidür gƗh 3
olur ki
ƷurnjƧdan olur ǥalƗmeti Ʒan gelür [ir]iƾ-ile ve džaru džu-y-Õla gƗh olur ki mühmel ƷRƷu
gelür 4 ǥilƗFÕ gelür inúƗ’llƗhü teǥƗOƗ ammƗ rušnjbetler çoƷ aƷmaƷ sebebi eger Ʒuvvet ĪDǥíf
yaǥní raƧmüƾ 5 Ʒuvvet-i ƥƗriyyesi ĪDǥíf olur-Õsa ƥÕGƗ\Õ Ʒabnjlde ǥƗciz olur-Õsa ǥalƗmeti
beƾzi džaru olmaƷ 6
ve Ʒuvveti ĪDǥíf olmaƷ ve ruš[nj]betüƾ gelmesi devr-ile ola ǥilƗFÕ
Ʒuvvet-i ƥƗriyye taƷviyye olÕnmaƷ 7 gerekdür lašíf ƥÕGƗlar-Õla seríǥü'l-haĪm ola ve Ʒalbe
ve maǥdeye Ʒuvvet vơrür úerbetler içe ƧummƗĪ 8úarƗEÕ ve utrunc úarƗEÕ ve alma úarƗEÕ
ve ayva úarƗEÕ ve müferriƧ maǥFnjnlar gibi ve Ʒalyeler ki nƗúif 9 ola ve tavuƷ ve gerdenƗc
10
biúüreler yƗƩnjd fuĪnjl-Õ cemǥ olmÕú ola beden defǥ eyledügi sebebden tenƷÕye ve
istifrƗƥ šaríƷasÕ-y-Õla ol fuĪnjl demeví yƗdžafrƗví yƗ balƥamí yƗ 11 sevdƗví ola ve ne adžl-Õ
ƩÕlšdur istidlƗl olÕnur meĨNnjr šaríƷ-ile ki meĞelƗ aƷ 12
panbuƷ götüre ǥavrat tƗ kim ol
rušnjbet-ile mülevveĞ ola güneúde Ʒoyalar ƷurÕya 13
ƥƗlib-i levni maǥOnjm olur ol ƩÕlšÕ
ishƗl-ile yƗ fadžd-Õla tenƷÕye ơdeler andan-džRƾra 14
ƷƗEÕĪ rubblar ve ƷƗEÕĪ Ʒurdžlar ki
meĨNnjrdur istiǥPƗl ơdeler ƧƗví-i kebírde eydür eger 15
memeleri altÕna çömlek urmaƷ
raƧmden Ʒan gelmegi defǥ eyler ne yoldan olur-Õsa 16
nƗfiǥdür yüz birinci bƗb iƧtibƗs-Õ
šamĞdadur yaǥní ƧayĪƷanÕ šutulmaƷdadur 17
sebebi eger raƧmde verem olmaƷdan olur-
Õsa ǥalƗmeti ĞÕƷletdür vecaǥdur ƧummƗdur ǥilƗFÕ 18
fadžd eylemek ve her džabƗƧ on dƗne
ǥunnƗb ve persiyƗYúƗn ve bezr-i hindibƗ üçer 19 direm aƷúeker ve terencübín onar direm
ve ƥÕGƗVÕ bƗdem içi-y-ile mürdümük yƗƩnjd džabƗƧlarda 20 on direm benefúe úarƗEÕ ve on
direm terencübín içeler eger sebebi ƷÕllet-i dem yaǥní bedende Ʒan 21
az olup bedenüƾ
Ʒana iƧtiyƗFÕ olur-Õsa bƗƷí faĪla Ʒalmaz ola kim ƧayĪ görmege 22
mecƗl ola-y-ÕGÕ
ǥalƗmeti bedeni naƧíf ve beƾzi džaru olmaƷ ve sƗEÕƷƗ çoƷ ecletlü 23
ve çoƷ istifrƗƥ ve
zaƧmet çoƷ ơtmiú ola ǥilƗFÕ her džabƗƧ alma úarƗEÕ ve aƷ úeker 24
onar direm ve
müferriƧler ki maǥdeyi ve Ʒalbi Ʒaví maǥƗcínden bir miĞƷƗl içeler ve rƗƧat 25
olup
riyƗĪeti terk eyleye ve taǥabÕ ve çoƷ uyumaƥa meúƥnjl ve muǥtedil ƧammƗma 26
gire
115
muǥtedil yơrlerde sƗkin ola ve eyü ƥÕGƗlar ki ƥalíž ola ve eyü Ʒan tevlíd 27
eyler ola anÕ
\ơye heríseler gibi ve etler ve ƧelvƗlar ve neúƗ-y-Õla mašbnjƩ ola eger dem sebebi
[145-b]
1
Ʒan ƥalíž olmaƷ yƗƥalíž ƩÕlš olmaƷdan olur-Õsa yƗƩnjd bürnjdet sebebden mecƗrí šar 2
olmÕúdur raƧme Ʒan gelmez ǥalƗmeti rengi aƷ olmaƷ ve nabĪÕ baší olmaƷƷƗUnjre ƥalíž ve
3
aƷ olmaƷ ve bedeni süst olmaƷ ve çoƷ iúemek ve ƷatÕ uyumaƷ 4 ve çoƷ tükürmek ǥilƗFÕ
her džabƗƧ kerefis toƩPÕ ve enísnjn toƩPÕ ve rƗziyƗne toƩPÕ ve šaƥ 5 yarpuzÕ ikiúer direm
ve ǥaselí gülbeúeker on direm Ʒaynadalar cülƗb ơdeler içeler ve ƥÕGƗVÕ 6
noƩnjd
müzevveresi ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla yƗƩnjd her džabƗƧ persiyƗYúƗn ki baldÕUÕƷara dơrler ve 7
müúk-i šarƗPútǥ üçer direm ve úeker-i aƧmer on direm ve ǥavratÕ iúbu Ɨb-zene oturdalar 8
ayvašana ve iklíl-i melik ve šoraƷ otÕ ve rƗziyƗne toƩPÕ ve kelem toƩPÕ ve kerefis toƩPÕ
ve übhel ki 9
ardÕc yơmiúidür ve seĨƗb ki sedef dơrler tƗze ola mecmnjǥÕn Ʒaynadalar
Ʒuvveti džuya çÕƷa 10
andan-džRƾra gire otura ve göbegine besbƗse ve cevz ve sünbül ve
Ʒaranfil ve ƷƗƷnjle-i džDƥír ve 11
ƷƗƷnjle-i kebír ve Ʒusš ve ƧamƗPƗ ve aĨƩÕr çiçegi ve
GƗrçíní ve Ƨabb-Õ belesƗn bu meĨNnjr 12
edviyyelerden baǥĪÕ yƗƩnjd dükeli ne-Ʒadar ele
girer-ise alup irice dögeler džuda Ʒaynadalar 13
daƩÕ bir kíseye Ʒoyup göbegi üzerine
yaƷu ơdeler tekrƗr be-tekrƗr ơdeler ardÕnca olalar 14
ƧayĪÕ yörüdür yƗƩnjd bu maǥFnjQÕ
\ơyeler ƧayĪÕ idrƗr eyler defǥi müúk-i šarƗPútǥ 15
ve Ʒusš ve rƗvend-i çíní ve asƗUnjn ve
ƧamƗPƗ ve üzerlik ve caǥde üçer direm ve rƗziyƗne 16 toƩPÕ ve kerefis toƩPÕ ve enísnjn
ikiúer direm dögeler kefi alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn ơdeler bir miĞƷƗl 17
Ʒadar alup ƷÕ]Õl
bögrülce džuyÕ-y-Õla istiǥPƗl ơdeler eger bögrülce bulÕnmaz-Õsa Ʒara noƩnjd yƗ 18
ƷÕ]Õl
noƩnjd džuyÕ-y-Õla istiǥPƗl ơdeler džÕfat-Õ ferzece ƧayĪÕ [y]örüdür mürr-i džƗfí ve šaƥ 19
yarpuzÕ dörder direm ve seĨƗb ve çörek otÕ üçer direm ve delüce baƷla ve 20 afsentín her
birinden bir direm dögeler eleyeler seĨƗb džuyÕ-y-Õla yƗ sünbül džuyÕ-y-Õla yo[ƥ]uralar 21
22
götüreler ferzece aƷYƗ evvelkiden aƷYƗdur šaƥ yarpuzÕ ve ardÕc yơmiúi ve seĨƗb-Õ
\Ɨbis ve Ƨanžal ƷabÕ ve kündüs üçer direm ve misk-i tibetí iki Ƨabbe zanbaƷ yaƥÕnda 23
24
arÕnmÕú ola is[t]iǥPƗl ola eger ifrƗš semizlükden olur-Õsa mesƗligi šar olmÕú ola
mezƗƧim eyler ǥalƗmeti žƗhirdür ǥilƗFÕ džƗfini fadžd eylemekdür çoƷ Ʒan çÕƷarmaƷdur 25
ve riyƗĪet ve taǥab ve açlÕƷ çekmek gerekdür ve her džabƗƧ on direm ekúirek sƗdec 26
sikencübín içmek gerekdür ve ƥÕGƗVÕ etsüz sikbƗc gerekdür yaǥní sirkelü aú ve ekúi 27
116
šaǥƗmlar yơmekdür ve ac-Õla ƧammƗma gire çoƷ derleye ve issi güneúde otura džÕfat-Õ
buƩnjr
[146-a]
1
ƧayĪÕ idrƗr eyler Ʒara günlük ve zencebíl ve ǥƗƷÕUƷarƧƗ ve ažfƗr-Õ šíb ki iblís dÕrnaƥÕ 2
Gơrler ve cƗYúír oƥlan aúÕ dơrler ve günlük ve ǥnjd her birinden bir direm micmereye 3
Ʒoyup buƩnjr ơdeler tƗ kim buƩƗUÕ raƧme yetüúe buƩ>nj]r-ÕƗƩir çitlemük džDƷÕ]Õ ve cƗYúír 4
ve muƷl ve çörek otÕ micmereye Ʒoyup buƩnjr ơdeler raƧme vara eger snj’-i mizƗcdan
olur-Õsa 5 bedenüƾ küllisinde yƗ baǥĪÕVÕnda šalaƷda ǥillet olmaƷ gibi yƗ maǥdede ǥillet 6
[146-b]
1
sebebden olur-Õsa südüƾ mƗddesi ƧayĪƷanÕndan olur bedende Ʒan az olup bedene vefƗ
ơtmese 2 ƧayĪ ƷanÕ ƧƗdžÕl olmaz süd daƩÕ ƧƗdžÕl olmaz Ʒan az olmaƷ gövdeden çoƷ Ʒan
oÕƷmaƷdan 3 ola bƗtí šaríƷ-i kƗn yƗƩnjd bedenüƾ mizƗFÕ fƗsid olmÕúdur yƗƩnjd memenüƾ
mizƗFÕ fƗsid 4 olmÕúdur yƗƩnjd šaǥƗPÕ az yơr yƗƩnjd Ʒan ƧƗdžÕl olur nesneler yơmez ƥƗyet
EƗrid yƗbis 5 nesneler gibi ǥalƗmeti meĨNnjr sebeblerden biri yƗ daƩÕ artuƥÕ bulÕnmaƷdur
ǥilƗFÕ meĨNnjr 6
sebebleri zƗyil eylemekdür ammƗ eger Ʒan fƗsid olmaƷdan olur-Õsa ki
Ʒanuƾ üzerine džafrƗ yƗ 7
balƥam yƗ sevdƗ ƥalebe ơtmiú ola ǥalƗmeti eger džafrƗ ƥalebe
ơtmiú olur-Õsa südüƾ rengi džufrete 8 mƗyil olmaƷ ve raƷtƷ yaǥní šurÕ olmaƷ ve šaǥPÕnda
Ƨiddet ve tízlük olmaƷdur ve eger 9
balƥam ƥƗlib olsa ǥalƗmeti südüƾ rengi ƷatÕ aƷ
olmaƷ ve džulu olmaƷ ve ekúilüge 10 mƗyil olmaƷ eger sevdƗƥƗlib olsa ǥalƗmeti ƥalíž süd
olmaƷ ve az olmaƷǥilƗFÕ 11 bedeni tenƷÕye ơtmek ƥƗlib olan ƩÕlšdan ol ƩÕlšuƾdžadedi-y-
ile meĞelƗ džafrƗvíde arpa cev-Ɨb 12
ve isfíd-i bƗclar oƥlaƷ ve ƷuzÕ ve ördeklü ve
13
kemmnjniyye ve rummƗniyyeler yơmek gibi ve balƥamíde zírbƗc aúÕ yaǥní sirkelü ve
úekerlü aú ki anda hevic toƩPÕ ve rƗziyƗne toƩPÕ ve Ƨaríre buƥday 14
unÕndan ve boy
toƩPÕ-y-Õla ve úÕrlaƥun yaƥÕ ve bal birle ve sevdƗvíde buƥday aúÕ 15
noƩnjd-Õla ve arpa ve
encír-ile ve bƗdem yaƥÕ ve semiz tavuƷ etler-ile ve Ʒoyunuƾ memelerin yơmek eyüdür 16
süd çoƷ olmaƷ šaríƷi ƧƗví-i kebírde eydür arpa džuyÕ-y-Õla rƗziyƗnec ve noƩnjd bile 17
18
biúmiú ola içmek eger bu muradždžDǥlarÕ dögüp ursalar memeleri pƗk eyler arÕdur ve
eger simsimi dögüp ursalar memede olan tenƷÕye eyler eger mürri ve enísnjn ve noƩnjd 19
unÕQÕ memeye šÕOƗ ơtseler memede olan fuĪnjOÕ tenƷÕye eyler ve eger bilegi šaúÕ ezüp 20
[147-a]
1
memeye tüg-ile ve mürdeseng-ile ve gül yaƥÕ-y-Õla šÕOƗơdeler yƗƩnjd limnjn ve sirke-y-
ile šÕOƗơdeler 2 ve südi az eyler ƥÕGƗlar ve edviyyeler eyüdür ammƗ evrƗm-ÕĞedy yaǥní
memede úLúler ve veremler 3 olmaƷ eger verem ƧƗr olur-Õsa memelerde süd penír olmÕú
ola ve müteǥaffin olmÕú ola 4
süd ƥalíž ve keĞíf olduƥÕ sebebden yƗƩnjd memelerüƾ
mizƗFÕ bƗrid südi müncemid ƷÕla 5 yƗƩnjd ifrƗš-ÕƧarƗret yƗƩnjd memelerüƾ mizƗFÕ ifrƗš-Õ
ƧarƗret üzerine ola südi ƥalíž 6 eyleye mƗyesin gidermek neúf ơtdürmek-ile yƗƩnjd oƥlan
ĪDǥífce emer Ʒuvvet-ile emmez ki 7 ƥalíži bile çekebile-y-idi raƷtƷin džovurur ƥalíži Ʒalur
çoƷ šurmaƥÕla mütekƗĞif olur 8
verem ǥƗUÕĪ [o]lur ǥalƗmeti úLúmek ve ƷatÕluƷ ve vecaǥ
ve Ƨumret ǥilƗFÕ üzerine bir pƗre kettƗn 9 bizin su-y-Õla sirke-y-ile Õdžladup uralar tƗ kim
ƧarƗreti ala ve ǥufnjnetin menǥ eyleye ve bíz olmasÕn 10Ʒašǥơde kese eger ziyƗde úiddet-
ile ƧarƗret olur-Õsa baƷla unÕ ve arpa unÕ ve muƥƗĞ ve 11
yumurda džarusÕ-y-Õla ve kiúníc
džuyÕ-y-Õla ve semiz otÕdžuyÕ-y-Õla ve ƥayrÕ bunlara beƾzer nesneler-ile šÕOƗ 12 šÕOƗơdeler tƗ
kim vecaǥÕ sƗkin ơde mƗdde dökülmegi menǥ ơde ve intihƗda ve ƧarƗreti sƗkin 13
ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla 27
ola tƗ kim ƷƗUnjre naĪc bulÕnca andan-džRƾra Ƨabb-Õ džabr yƗ Ƨabb-Õ
ayƗric-ile tenƷÕye olÕna
[147-b]
1
yƗƩnjd türbüd ve mƗhízehrec ve enísnjn ve rƗziyƗnec ve ƥayrÕ sevdƗ\Õ ishƗl eyler
nesneler 2 istiǥPƗl olÕna yƗƩnjd münƗsib ferzeceler yaǥní öƾden götüricek úƗflar istiǥPƗl
olÕna 3 džÕfat-Õ ferzece ki raƧmi Ʒaví eyler ve tesƩín ve gebe ƷalmaƥÕ yarar zaǥferƗn ve 4
ƩƗm ǥnjd ve úeb-i yemƗní ve summƗƷ her birinden ikiúer direm ƥƗyet yumúDƷ dögeler
bal-Õla erideler 5 Ʒoyun yüƾi-y-ile yƗ panbuƷÕla bandurup gül yaƥÕna bandurup daƩÕ ol
erimiú bal-Õla 6
bulaúdurup üç gün mütevƗliyen böyle ơdeler andan-džRƾra mücƗmaǥat
ơdeler daƩÕ aƷarca 7
ferzence šavúan mƗyesin ve balÕƷ ödi ayu ödi ve adžlan ödi cemǥ
ơdüp 8
bir yơre Ʒatup yüƾi-y-ile bulaúdurup götüreler rnjfes Ƨekím eydür ben bir devƗ
bilürem 9
ki eger ǥavrat ol devƗ\Õ istiǥPƗl eylese hemƗn gebe Ʒala inúƗ’llƗh egerçi ki
ǥƗƷÕr 10 daƩÕ olur-Õsa andan-džRƾra ol devƗ\Õ vadžf eyledi džÕfat oldur ki šavúan mƗyesi 11 ve
boƷÕ berƗber alup bal-Õla Ʃalš ơdüp üç gün götüreler ve her gün bir direm fíl diúi 12
nüúƗresi içeler yƗ tiryƗƷÕ erbaǥa yƗ ĞemƗniye her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa bir direm alup
EƗdrencbnjye 13úarƗEÕ-y-Õla içeler yƗƩnjd bir direm meĞUnjdíšnjs yƗ tiryƗƷÕ fƗr[nj@Ʒ alup on
direm 14 cülƗb-Õla içeler ƥÕGƗVÕ noƩnjd-Õla ve ǥXdžfur toƩPÕ içi-y-ile ve dƗrçíní ve büber ve
zaǥferƗn- 15Õla biúmiú ola ve bơllerin ve ƷasuƥÕn ve ǥƗnesin yaǥní muƧkem nƗrdín
yaƥÕ-y-Õla 16
yƗ zanbaƷ veyƗ nercis yƗ çitlemük yaƥÕ-y-Õla ovalar ve raƧmde ƧarƗret
Yơrür úƗflar 17
götüreler meĞelƗƷurdÕPƗQƗ ve sƗdec-i hindí ve iklíl-i melik ve zaǥferƗn
gibi ferzece 18
ơdüp götüreler ve raƧmi iúbu buƩnjr-Õla tesƩín ơdeler džÕfat-Õ buƩnjr Ʒara
günlük ve defne 19 yơmiúi ve zerníƩ-i aƧmer ve bƗrzed ki ƷÕnna ve dƗne-i çƗGÕr dơrler ve
seĨƗb berƗber alup 20
dögeler eleyeler seĨƗb džuyÕ-y-Õla Ʒurdžlar ơdeler ƧƗcet vaƷWÕnda
raƧme buƩnjr ơdeler 21
ƥƗyet eyüdür yƗƩnjd šavúan baǥarÕ ve seĨƗb ve Ʒaz yaƥÕ ve ördek
yaƥÕ-y-Õla 22 buƩnjr ơdeler eger sebebi raƧmde ƧarƗret olup raƧmi ƷÕzdurup meníyi yƗbis
ơdüp 23
ƷurÕtmaƷdan olur-Õsa ǥalƗmeti ǥavratuƾ mizƗFÕ naƧíf ve levni adžfer olmaƷdur 24
ve ƧayĪ ƷanÕnuƾ nazƗratÕ yaǥní ƷÕlleti ve úDǥruƾ keĞreti ve ƧayĪ ƷanÕ ƥalíž ve Ʒara 25
olmaƷdur ǥilƗFÕ ǥavratuƾ mizƗFÕn tebdíl eylemekdür her džabƗƧ tuƧmugƗn toƩPÕnuƾ 26
südin çÕƷarup elli diremine on direm aƷ úeker Ʒatup yƗ úarƗb-Õ tüffƗƧ yƗ sƗdec 27
sikencübín gülƗb-Õla ve lisƗn-ÕĞevr džuyÕ-y-Õla her birinden on direm ola içeler ve ƥÕGƗVÕ
120
[148-a]
1
mƗ’-i laƧm ve zírbƗc oƥlaƷ yƗƷuzÕ eti-y-ile ve ƥayrÕ bedeni semridür nesneler-ile ve
daƩÕ iúbu 2
ferzeceyi götüreler bu ǥillete nƗfiǥdür džÕfat-Õ ferzece Ʒaz ve ördek ve tavuƷ
yaƥÕ alup 3
erideler daƩÕ bơú direm çitlemük džDƷÕ]Õ Ʒatup Ƨall ơdeler Ʒoyun yüƾin
bandurup 4 götüreler istiǥPƗl ơdeler eger sebebi yübnjset olur-Õsa giren meníyi ifsƗd eyler
5
ǥalƗmeti ǥavrat aruƷ olmaƷ ve mení az olmaƷ ve ferci dƗyimƗ yƗbis olmaƷdur 6ǥilƗFÕ
ferci müršÕb ƥÕGƗlar ve úarƗblar-Õla taršíb eylemekdür her džabƗƧ on direm 7 úarƗb-Õ
benefúe yƗ úarƗb-Õ ƩDúƩƗú içmek-ile yƗƩnjd cülƗb içe sükker-ile gülƗb-Õla 8
ve siƾirlüce
otÕ toƩPÕ-y-Õla ve feslegen toƩPÕ-y-Õla ve ƥÕGƗVÕ mƗ’-i laƧm ve tƗze balÕƷ ve ƧammƗma 9
çoƷ girmek az oturmaƷ ve müršÕb yaƥlar istiǥPƗl eylemek benefúe ve ƷabaƷ yaƥÕ 10 gibi
ve nílnjfer yaƥÕ gibi yaƥlara Ʒoyun yüƾin bandurup götüreler eger rušnjbet 11
sebebinden
olup giren meníyi yene çÕƷarmaƷdan olur-Õsa ǥalƗmeti raƧmden dƗyimƗ 12
rušnjbet
DƷmaƷdur eger gebe Ʒalsa daƩÕ yene düúürmekdür ǥilƗFÕ her džabƗƧ 13
sükkerí yƗ ǥaselí
cülƗb on direm ve bƗdrencbnjye ve rƗziyƗne toƩPÕ her birinden 14 üçer direm alup cülƗb
ơdüp içmekdür ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd ve ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla 15 ve dƗrçíní ve zaǥferƗn içmekdür
andan-džRƾra bedeni ƷXdžmaƥÕla ve ishƗl-ile pƗk 16
ơtmekdür muƷayyƗt ve müshilƗt
meĨNnjrdur ve issi otlu Ʃnjb rƗyiƧalu 17 otlar-Õla Ʒalyeler yơmekdür ve daƩÕ iúbu ferzeceyi
istiǥPƗl ơtmekdür bu ǥillete nƗfiǥdür 18
džÕfat-Õ ferzece Ʒara günlük ve sƗdec-i hindí ve
zaǥferƗn her birinden bir direm 19 yumúDƷ dögeler eleyeler Ƨarírden geçe nƗrdín yaƥÕ-y-
Õla Ʃalš ơdüp Ʒoyun yüƾi-y-ile 20
götüreler džÕfat-Õ ƧXƷne ǥXƷra nƗfiǥdür rušnjbetleri
21
raƧmden giderür šopalaƷ ve günlük irice dögülmiú her birinden yigirmi direm üç rašl
džuda Ʒaynadup 22 tƗ kim bir rašl Ʒala her gün on direm alup raƧme ƧXƷne ơdeler gƗh olur
ki 23
erüƾ menísi ǥavratuƾ menísine muvƗIÕƷ olmaduƥÕ sebebden daƩÕ gebe Ʒalmaz 24
gerekdür ki ǥavratÕ bir ƗƩir ǥavrata tebdíl ơdeler tƗ kim ikisinüƾ menísi muvƗIÕƷ 25
ola
JƗh olur ki kümrenüƾ ribƗãÕ ƷDdžír olur daƩÕ Ĩekerüƾ baúÕ aúDƥa 26
egilür mení raƧme
šoƥUÕ varmaz ǥalƗmeti Ĩekerüƾ kümresi yay gibi 27
egri olmaƷdur ƩƗya šarafÕna mƗyil
olmaƷdur ve bevli daƩÕ šoƥUÕ gitmemekdür ǥilƗFÕ
121
[148-b]
1
Ʒaz yaƥÕ ve ördek ve keçi yaƥÕ ve džÕƥÕr incigi iligi ve džƗfí mnjm ve benefúe yaƥÕ ve šatlu
2
bƗdem yaƥÕ ve ƷabaƷ yaƥÕ Ʒírnjší düzüp süreler çekeler uzadalar berƗber ơdeler
muƧkem 3
yaƥlayalar eger sebebi mení tamƗm girdükden džRƾra tízcek ƷalƷmaƷdan ve
ƷatÕ Ƨareket 4 ơtmekden yƗƩnjd aǥUƗĪÕ nefsƗniyye ziyƗde ƥDĪab yƗ ƥam yƗ feriƧ yƗƩnjd
ziyƗde 5 olmaƷdan ola yƗƩnjd bedení elem sebebinden olur ƧummƗ gibi yƗdžarǥ yƗ sekte 6
\Ɨ fƗlic yƗ istirƩƗ gibi yƗƷatÕ vecaǥlar gibi Ʒulunc vecaǥÕ gibi yƗ çoƷ cimƗǥ 7 ơtmek yƗ
fadžd yƗ ƧacƗmat ơtmek yƗ ƧammƗma çoƷ girmek gibi yƗ ƷatÕ džovuƷ yƗ 8 ƷatÕ ƧƗr
UƗyiƧalu nesne kerefis [Ʒ]oƷmaƷ gibi ǥilƗclarÕ sebeblerin gidermek 9 ve aǥĪƗ-yÕ re’isleri
taƷviyyet ơtmekdür gƗh olur ki Ʒabl-Õ bƗríden semƗví sebeb 10
olup muƷadder böyle
olmaƷdan olur yơmiúsüz aƥaçlar gibi olur ƧDƷƷ teǥƗOƗnuƾ 11
taƷdíri böyle ola vallƗhü
Dǥlem bi'dždžavƗb fadžl ǥinníde meníde serƗfiynjn 12
eydür eger ǥavrat her gün üç güne
deƾlü iki direm fíl diúi nüúƗresin yơse 13
ƧƗmile ola egerçi ki ǥƗƷÕr daƩÕ olur-Õsa
muƧammed bin ĨekeriyyƗ eydür eger sünbül ve 14
mürr-i džƗfí buƩnjr ơtseler Ƨabb-Õla
muǥayyendür ve džumnjƥdan ƷatÕ ƧƗr olmaya muƷl gibi 15
ve ƥayrÕ götürseler Ƨabb-Õla
muǥayyen ola eger Ʒaví bürnjdet olur-Õsa tiryƗƷ eyüdür 16
ve cev[z]-i berrí içmek Ƨabb-
Õla muǥayyen olur sƗyir ƧayvƗQƗta içürürler tƗ kim döli 17
döúi ziyƗde olsun içün
muƧammed bin ĨekeriyyƗ eydür ǥavrat cimƗǥa šƗlib 18
olup ƷÕzmayÕnca ƧƗmile olmaz
LútihƗVÕ ziyƗde olmasa mení yene çÕƷar gider 19
rnjfes Ƨekím eydür her Ʒaçan ki ǥavrat
ƧayĪÕ tíz tíz görse delƗlet eyler ki 20
anuƾ šabǥÕ ƧƗrdur anuƾ-çün erkek šoƥurur eger
erkek üç ayda deprenür 21
diúi olsa dört ayda deprenür muƧammed bin ĨekeriyyƗ eydür
eger ǥavrat mÕdžrí baƷla 22
Ʒadar erkek ayudan içse erkek šoƥura ƧƗví-i kebírde eydür
eger oƥlan raƧmde 23Ʒuvvet-ile Ƨareket eylese erkekdür ve eger ǥavrat evvelki ƧƗlinden
gökcek olsa erkekdür 24
eger ǥavrat ƧayĪ ǥDƷabince ki ƥusl ơtdügi günde cimƗǥ olÕnsa
erkek šoƥurur yơdinci 25
günde cƗriye šoƥurur sekizinci günde ƥulƗm šoƥar šoƷuzÕncÕ
günde cƗriye 26 ve onuncÕ günde ƥulƗm šoƥar ve on birincinde ƩansÕ šoƥar vallƗhü aǥlem
27
yü[z] dördünci bƗb fí keĞretü'l-ÕVƷƗš yaǥní ǥavrat gebe Ʒalur vel[Ɨ]kin yene düúer
ceníni
122
[149-a]
1
ƧÕfž ơdemez eger yuƷar[u] ǥXƷrda meĨNnjr olan esbƗb ƩƗricíden vƗƷÕǥ olur-Õsa 2 ǥilƗFÕ
anlardan ƧÕfž eylemekdür ammƗ eger esbƗb dƗƩilíden olur-Õsa eger rušnjbet 3
ziyƗde
olmaƷdan ǥƗUÕĪ olur-Õsa ǥalƗmeti raƧmden rušnjbet çoƷ aƷmaƷ ve bedeni 4 süst olmaƷ ve
göz ƷapaƷlarÕ teheyyüc üzerine olmaƷ yaǥní úLú olmaƷ ve tükrük 5
çoƷ olmaƷ ve kesel
olmaƷdur ǥilƗFÕ raƧmi rušnjbetden tenƷÕye eylemek ayƗric 6 Ƨabblar-Õla ve müshil-i
ayƗricler-ile ve muƷayyi’ler-ile yaǥní ƷXdžduracaƷ nesneler ƷXdžmaƷƷamusÕ 7 meĨNnjrdur
ve kebere ve udžnjl džuyÕ ve toƩmlar ve Ʒašana ƩÕrvaǥ yaƥÕ sürmek ve acÕ 8 bƗdem yaƥÕ ve
Ʒusš yaƥÕ sürmek eyüdür tƗ kim rušnjbetleri talšíf eylesün 9
içün ve her džabƗƧ on direm
EƗdrencbnjye úarƗEÕ içeler ve ƥÕGƗVÕƷalyeler 10
münúif toƩmlar-Õla ve daƩÕ devƗ-yÕ misk
eger Ƨulví ve eger mürrí nƗfiǥdür ve maǥFnjn-Õ 11
sencerniyƗdan bir miĞƷƗl içmek nƗfiǥ
džÕfat-Õ cevƗriú rušnjbeti giderür ƷurÕdur 12
ve ceníni ƧÕfž eyler yaǥní oƥlanÕ ƧÕfž eyler
zernebƗd ve durunc ikiúer direm 13 ve inci ve kehribƗ ve ƩƗm ǥnjd her birinden bir direm
ve uúne ve sünbül her birinden 14 nÕdžf direm dögeler eleyeler kefi alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn
ơdeler miƷGƗr-Õúerbet bir miĞƷƗl 15 yƗƩnjd üç džabƗƧ mütevƗliyen [t]iryƗƷÕ kebírden nÕdžf
direm içeler gebe Ʒalmaƥa 16
ǥalƗmet ƧayĪ baƥlana ve cemíǥ bedene ĞÕƷlet ǥƗUÕĪ ola ve
LútihƗ sƗƷÕš 17
ola ve ÕĪãÕUƗb ve tüleri ürpermek ve göƾli dönmek olur olmaz nesneler
arznj 18
eylemek ve Ʒab-Õla ǥavrat raƧmin göstereler eger raƧmüƾ aƥ]Õ yumulmÕú olup 19
džalƗbet olsa maǥOnjmdur ki ƷalmÕúdur sufnjf nƗfiǥ ceníni ƧÕfž eyler 20
ve artuƷ rušnjbetleri
]Ɨyil eyler cünd-i bídester nÕdžf direm ve kerefis toƩPÕ ve rƗziyƗne 21 toƩPÕ ve enísnjn ve
QƗQƩƗh ve saǥter ve encüdƗn ve ƩnjOÕncƗn her birinden bir direm 22
yumúDƷ dögeler bir
miĞƷƗl Ʒadar yƗ iki direm Ʒadar istiǥPƗl ơdeler yƗƩnjd iúbu 23
cevƗriúi tenƗvül ơdeler
džÕfat-Õ cevƗriú kerefis toƩPÕ ve nƗQƩƗh ve zencebíl ve 24
ƩnjOÕncƗn üçer direm kemmnjn-Õ
kirmƗní ki sirkede ÕdžlanmÕú ola bir gün bir gơce 25
altÕ direm cemíǥsi dögeler eleyeler
Ƨarírden kefi alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn ơdeler 26úerbet bir miĞƷƗl eger ÕVƷƗš ríƧ sebebinden
olur-Õsa yaǥní gƗh olur ki raƧmde 27ƥalíž ríƧ olur raƧmi gerer oƥlanÕ defǥ eyler ǥalƗmeti
ƷasuƥÕ i[n]tifƗƩ üzerine olur
[149-b]
1
ve ƷarƷara olur maǥdede nefƩ olur haĪPÕ yörümez olur nüffƗƩ nesnelerden incünür ve
Rƥlan 2
böyümeden düúmek ǥilƗFÕ her džabƗƧ muƷaddemƗ meĨNnjr udžnjl džuyÕ içmek
123
yigirmi miĞƷƗl yƗƩnjd 3 her džabƗƧ rƗziyƗne toƩPÕ ve kerefis toƩPÕ ve enísnjn üçer direm
ǥaselí gülbeúeker-ile on direm ve 4 ƥÕGƗVÕ noƩnjd ve ǥXdžfur toƩPÕ ve tavuƷÕla yƗ çil eti-y-
5
ile yƗ dürrƗc yƗ keklik yƗ serçeler eti-y-ile azcuƷ zaǥferƗn ve dƗrçíní ve iúbu devƗ
ƧƗmile olan Ʃatunlara ki oƥlan düúer günlerdür raƧmde 6
ríƧ olduƥÕ sebebden džÕfat-Õ
zernebƗd ve durunc ve ƷDdžQÕ ve cünd-i bídester ve mƗ]nj ve šebƗúír 7
her birinden bir
direm ve zencebíl on direm ve misk bir dƗniƷ úeker mecmnjǥÕ Ʒadar dögeler eleyeler 8
kefi alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn ơdeler miƷGƗUÕ bir miĞƷƗl ola ve Ʒašan yaǥní sekirdeni üstüni
9
ve öƾüni zanbaƷ yaƥÕ-y-Õla yƗ snjsen yaƥÕ-y-Õla yƗ nercis yaƥÕ-y-Õla yƗ džaru mÕdžr
benefúesi 10 yaƥÕ-y-Õla ve šoraƷ otÕ yaƥÕ-y-Õla ve reyƧƗn yaƥÕ-y-Õla yƗ acÕ bƗdem yaƥÕ-y-
Õla yƗ nƗrdín yaƥÕ-y-Õla 11
yaƥlayalar ovalar ve hindnjstƗn Ʒǀ]Õ için úeker-ile yơmek
ǥacƗyib ƩƗdžiyyeti vardur 12
ceníni ƧÕfž eylemekde eger ǥavrat ƷatÕ aruƷ olup oƥlana
bedenden ƥÕGƗ artmayup 13 düúmek olur-Õsa ǥavratÕ eyü ƥÕGƗlar-Õla 14 beslemek gerekdür
JƗh olur ki ƧayĪ 15 boƥunur oƥlana ƥÕGƗ gelmez ǥilƗFÕ her džabƗƧ üç direm persiyƗYúƗn ki
baldÕUÕ- 16
Ʒara dơrler ve bơú direm daƩÕ müúk-i šarƗPútǥ ve rƗziyƗne toƩPÕ ve hevic
toƩPÕ üçer direm 17 ve on direm aƷúeker-ile ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd džuyÕǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla ve
GƗrçíní ve zaǥferƗn 18 fadžl ƧƗví-i kebírde eydür ƧƗmile Ʃatunlara ƩafaƷƗn ǥƗUÕĪ olsa issi 19
džuyÕ curǥa curǥa içeler ve geyrekleri altÕQÕ ÕdžÕcaƷ yumúDƷ džnjf birle örteler 20
ƧƗmile
ǥavratuƾ südi çoƷ olmaƷ içerüde olan oƥlan ĪDǥíf olmaƥa 21 delƗlet eyler zírƗƥÕGƗ oƥlana
az varur ve daƩÕ eydür ƧƗmile ǥavratlara ki ƥDúeyƗn 22ǥƗUÕĪ ola anuƾ südin içmek eyüdür
eger erkek šavúan mƗyesin úarƗb-Õla içeler erkek 23
šoƥar ve eger diúi šavúan mƗyesin
içseler diúi šoƥar yüz bơúinci bƗb 24
fí ǥusrü'l-velƗdet yaǥní oƥlanÕ güç šoƥurmaƷdadur
sebebi Ʒuvvet-i dƗfiǥĪDǥíf 25 olmaƷdan ola yƗƩnjd ǥavrat ƷatÕ semiz ola yƗƩnjd raƧmi ƷatÕ
kiçirek ola eger Ʒuvvet-i 26
dƗfiǥĪDǥIÕndan olur-Õsa ǥilƗFÕ zanbaƷ yaƥÕ-y-Õla yƗúÕrlaƥun
yaƥÕ-y-Õla yƗ zeyt 27
yaƥÕ-y-Õla arƷasÕQÕ ve ƷarnÕQÕ ovmaƷ gerekdür ve daƩÕ bƗbadya ve
šoraƷ otÕ ve iklíl-i melik
[150-a]
1
ve merzencnjú ve nemmƗm ki varsama dơrler ve kelem yapraƥÕ ve pƗ]nj yapraƥÕ ve
kettƗn toƩPÕ 2 Ʒaynadup ǥavrat džuyÕna gire otura ve daƩÕ bir pƗre kettƗn bizine kündüú
ve cünd-i bídester 3
bulaúdurup burnÕna džRƷalar aƷdžurdur Ʒaçan aƷdžurmaƷ istese
gerekdür ki aƥ]Õn ve burnÕn 4 šutalar aƷdžurmaya aƷdžurmaƷ vaƷWÕnda cehd ơde egine anuƾ
124
toƩPÕ ve kettƗn toƩPÕ ve varsama Ʒaynadup dökeler eger güç šoƥurmaƷ hevƗnuƾ
ƧarƗretinden olur-Õsa 21
ǥilƗFÕ arƷasÕn ve bơlin ve ƷarnÕn ve ƷasuƥÕn gül yaƥÕ-y-Õla ve
benefúe yaƥÕ-y-Õla ovalar ve gülƗb 22
ve džandal ƷRƷudalar ve bƗrid yơrde otura ve ekúi
enƗr-Õla šatlu enƗUÕ içi içküsi-y-ile 23
džÕƷalar on direm terencübín-ile içeler ve ƥÕGƗVÕ
mürdümük bƗdem içi-y-ile isfƗnaƩÕla ƧƗví-i kebírde 24
eydür ǥavratlar oƥlan šoƥmaƥa
Ʒaríb olsa eyü ƷRƷular eyü degüldür belki yaramaz 25
ƷRƷular eyüdür vuĪǥÕ cümle
muǥayyendür fadžl eger üç yƗ dört miĞƷƗl ƩÕ\ƗUúenber ƷabÕn 26
dögeler eleyeler üç ol
Ʒadar džu ve bir yaƥƷatalar içeler tíz šoƥura mücerrebdür eger mÕƷQƗšís 27 šaúÕn džol eline
ala šuta hemƗn oƥlan gelincek šaúÕ bÕraƥa mücerrebdür tíz šoƥar
[150-b]
1
eger mercƗQÕ ǥavratuƾ ferci ƷapusÕna adžalar hemƗn oƥlan gelincek gidereler
mücerrebdür eger çaƷmaƷ 2 šaúÕn ǥavrat alup bir pƗre bize baƥlayup kendözinde baƥlasa
3
zaƧmetsüz šoƥura ve eger eger yarasanuƾ ödin fercine dürtseler fi'l-ƧƗl šoƥura
mücerrebdür eger iki direm zaǥferƗn içürseler 4
fi'l-ƧƗl šoƥura ƧƗví-i kebírde eydür
125
ƧƗmile ǥavrata ƧƗdde maraĪǥalƗmet-i mevtdür eger 5 dileseƾ ki ǥavrat gebe ƷalmamÕúdur
Jơce ƷarnÕn muƧkem ƷarnÕn šoyura daƩÕ çig balÕ 6 úerbet ơdüp içüreler eger burÕ šutar-Õsa
gebedür eger ƷabĪ olsa yƗƧabs-i bevl olsa 7 gerekdür ki mƗ’-i ǥasel ve bnjraƷÕla ƧXƷne
olÕna ve daƩÕ bir ǥavrat ki ƷatÕ güç šoƥursa gerekdür ki 8 göbegin kesmeyeler tƗ kim bevl
ơtmeyince yƗƩnjd aƷdžurmayÕnca yƗƩnjd aƥlaya bevl ơtdügi ǥalƗmet 9 göbegi Ʒabarur fadžl
10
fí iƧtibƗsü'l-meúímet ve'l-ceníni'l-meyt yaǥní oƥlan yataƥÕ düúmese veyƗ oƥlan
ƷarnÕnda Ʒuvvet olup düúmese ihmƗl ve müsƗhele ơtmeyüp anÕ çÕƷarmaƷ ardÕnca 11
olalar ki ǥufnjnet bulup ǥavrat helƗk olmaya ǥalƗmeti oldur ki oƥlan Ƨareket 12ơtmez olur
ve ǥavratuƾ ešrƗIÕ yaǥní eli ayaƥÕdžovur bƗrid olur ve tíz tíz džolur ǥilƗFÕ 13 müúk-i šarƗPútǥ
ve bersiyƗYúƗn ve ardÕc yơmiúi üçer direm ve delüce baƷla ve šaƥ 14 yarpuzÕ ikiúer direm
alup Ʒaynadup úeker-ile cülƗb ơdüp içeler ve daƩÕ kündüú-ile ve çörek 15
otÕ-y-Õla ve
miski burnÕna bulaúdurup aƷdžurdalar aƷdžuracaƥÕ vaƷt aƥ]Õn burnÕn šutalar 16 tƗ kim egine
cehd ơde buruya Ʒatlana yƗƩnjd iúbu devƗ\Õ vơreler džÕfat-Õ devƗ ardÕc yơmiúi 17 ve asƗUnjn
ve zi[r]Ɨvend ve müúk-i šarƗPútǥ ve persiyƗYúƗn ve ǥasel-i lebení üçer direm 18 dögeler
eleyeler kefi alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn ơdeler iki direm alup issi džu-y-Õla içeler yƗƩnjd 19
ardÕc yơmiúi ve zirƗvend ve delüce baƷla ve kerdeme toƩPÕ üçer direm dögeler eleyeler
džÕƥÕr ödi-y-ile 20
úƗflar ơdüp götüreler yƗƩnjd dƗne-i çƗGÕr ki ƷÕnna dơrler ve cƗYúír ki
Rƥlan aúÕ 21
dơrler ve cünd-i bídester ve džÕƥÕr ödi bir direm alalar dögeler eleyeler iki
direm alup issi džu-y-Õla 22
içüreler eger nifƗs ƷanÕ šutulsa bu daƩÕ ǥažím belƗdur
Ʃatunlara tízcek ǥilƗFÕna 23
meúƥnjl olalar ǥilƗFÕ kerefis toƩPÕ ve rƗziyƗne toƩPÕ ve
bersi[y]ƗYúƗn ve mü[ú]k-i šarƗPútǥ her 24 birinden bir direm ve aƷúeker on direm alalar
cülƗb ơdüp içeler fadžl ƧƗví-i kebírde 25
eydür eger oƥlan šoƥduƷdan džRƾra nüfesƗ
Ʃatunlarda raƧmde vecaǥ olsa issice džuya 26
oturdalar vecaǥÕ sƗkin eyler ve raƧmde olan
veremi yumúadur ve arpa džuyÕ içürseler ƧummƗVÕn sƗkin 27 eyler tekrƗr be-tekrƗr içüreler
Ʒuvvetin yơrine getürür ve taršíb eyler muvƗIÕƷ tedbírdür ƩXdžnjdžƗ
[151-a]
1
arpa džuyÕƷan aƷmaƥÕ teskín eyler yüz altÕncÕ bƗb gebe ƷalmaƥÕ menǥ eyler nesneleri 2
beyƗn eyler šabíb ve muǥƗlic olan kimesneye beyƗn eylemek ƩXdžnjdžƗ ki ǥavratlara beyƗn
eylemek 3 híç cƗyiz degüldür gerekdür ki mestnjrca beyƗn olÕna ǥavratlar bilmek úerdür
ve belƗdur 4 ǥDƷl yoƷdur ammƗ vadžf eylemekde nefǥ vardur úol yơrlerde ki ǥavratuƾ
126
(ϞϛϦϣέϭήϋ˴ΰϟϯϮϧϭϞϔϠϓ˷ΐΣϭήϤΣϝΩήΧϭϞϴϔϟ˯ήΧϭϰϗϮϗΪϨΣέΰΑΪΑ) 8
(ϪΘόϤΑϦΠόϳϭ˯ΰΟΪΣϭ
ϪΘϠϣΎΣΖϧΎϛ ϥ ϭϞΒΤϟ ϊϨϤϳϪϧΎϓϪϓϮμΑ Γ˯ήϤϟ Ϟ˷ϤΤΘϳϭ ԹϪϠϳΎγ) 9
(ΖϠ˷ϤΤΗ ϭ ΖτϘγ ϥΎϛήϬη ϰΗ ϰϓ
Ζϗϭ Ώάδϟ˯ΎϣϊϣϩΩΰϳϭΐϧήϜϟΡΎϘϓΓ˯ήϤϟ) 10
(ϭΏήϐϟϕέϭϭΐϧέϻΔΨϔϧϞ˷ϤΤΗϭϪΒϘόΑϭΎϤΠϟ
ήϛ άϟϦϫήϳϭϪΗήϤΗ) 11
(ϥήϴϣΎϤϟϭΎϗήΤϣήϳΰϨΨϟΐόϛϦϣάΧέϮϳϭϞΒΤΗϻΎϬϧΎϓΎϴϧϮϤϘδϟΎΑϭϥήτϘϟΎΑ)
12
(ϥΎϨγ ϥ Ϟϴϗ ϭ Γ˯ήϤϟ ϞϤΨΗ ϭ ϡέΩ ϒμϧ ϥΎϛ ΎϤϬΗ Ϧϣ ϕήΤϣ ϥΎΘϜγϭ ϡΎϤΤϟ ϕέίϭ) 13
(ΫΪγϻ
ϪϴϓΔ˷ϴλΎΨΑϞΒΤΗϢϟωάΨϗϰϠϋΓ˯ήϤϟΎϳήθϘϠϋ) fadžl ƧƗví-i kebírde eydür 14
Ʒaçan siƾirleri ĪDǥíf
olsa yƗ raƧmde ǥillet olsa sirkelü nesne istiǥPƗl olÕnmaya Īarardur 15
yüz yơdinci bƗb fí
LƩtinƗƷü'r-raƧm bu bir ǥilletdür ki džarǥa beƾzer ve ƥDúye beƾzer 16
ammƗ mebde’-i
raƧmdendür sebebi menínüƾ evǥiyede ictimƗǥÕndan ƧarƗret-i ƥaríziyye ki 17
raƧmdedür
manšÕƥÕ olur anda ƧXƷne-ile keyfiyyet-i semiyye müstaƧíl olur raƧm müteúennic olur 18
zírƗ raƧm ǥLdž\Ɨní ǥXĪvdur Ƨissi ƥƗlibdür buƩƗr-Õ semmí çÕƷar Ʒalbe ve dimƗƥa yetüúür 19
>ƥ]aúy ve džarǥƧƗdiĞ olur yƗƩnjd sebebi ƧayĪƷanÕ baƥlanmaƷdan olur raƧmde müteǥaffin
20
olur ƧarƗret-i ƥaríziyye ki raƧmde olur boƥarlar meĨNnjr aǥUƗĪlar bunda daƩÕǥƗUÕĪ olur
21
ve bu ǥilletüƾ nevbeti ve devri olur ǥalƗmeti Ʒaçan nevbeti Ʒaríb olsa beƾzi džaru olur 22
ve yüzi džaru olur ve iƩtilƗš-ÕǥDƷl olur ve kesel ve incikleri ĪDǥíf olur ve ƩafaƷƗn 23 olur
ve nabĪÕ džDƥír olur ve süknjn zamƗQÕ baší olur nabĪÕ olur mütefƗvit dơrler ve burÕn 24
delükleri ve gözleri rušnjbet üzere olur zírƗ dimƗƥÕĪDǥíf olur rušnjbetleri imsƗk 25ơdemez
ve hem ǥDdžr-Õla rušnjbetler ki raƷtƷ olur ve maríĪ kendüsi aƾlar ƷasuƷ yörelerinden 26
yuƷarusÕna çÕƷar yürege varur ve dimƗƥa çÕƷar Ƨissi bƗãÕl olur ƥDúy ƧƗdiĞ olur 27
džavtÕ
kesilür ve tekellüm ơdemez džarǥa beƾzer džarǥXƾ devri vardur ve nevbeti vardur
[151-b]
1
bu daƩÕ eyledür džarǥda düúer ve baǥĪÕ aǥĪƗ müteúennic olur ammƗ bu ǥilletde ǥDƷOÕQÕ
ǥavrat 2
bi'l-külliye yavu ƷÕlmaz džarǥda bi'l-külliye gider ammƗ ƥDúye müúƗbehet
çaƥÕUdžalar iúidmekde ve ešrƗIÕ 3 bƗrid olmaƷdadur pes bu džarǥÕla ƥDúy arasÕnda bir nesne
oldÕ ǥilƗFÕ vaƷt-Õ nevbetde 4
ayaƷlarÕn ovmaƷdur ve inciklerin berk baƥlamaƷdur ve
bu[r]Õn delüklerin šutmaƷdur ve yüzine 5
gülƗb džaçmaƷdur ve aǥOƗ-yÕ džavt-Õla
çaƥÕrmaƷdur iki ƷulaƷlarÕna šurup çÕƥÕralar ammƗ eyü 6
[Ʃ]ǀú ƷRƷular yaƷÕn
getürmeyeler belki müntin ve keríh ƷRƩar nesneler ƷRƷudalar göyünmiú 7
nesneler gibi
127
ve nefš ve terĞ ve kündüú ve cünd-i bídester ve uúDƷ ve míǥa ve ƷÕnna yaǥní šƗne 8 çƗGÕr
ve džRƥan džarmÕsaƷ ve bevl ve birƗz gibi nesneler ƷRƩudalar tƗ kim bu meĨNnjrlar ki 9
10
buƩƗrlar baúa çÕƷup anda dimƗƥda olan bƗrid buƩƗrlarÕ taƧlíl eylesün içün ve raƧmi
DúDƥa Ʒaçup munbesiš olsun içün zírƗ ki raƧm ǥXĪYÕǥLdž\Ɨnídür Ĩekiyy- 11 ü'l-Ƨüsn bunuƾ
úƗQÕndandur yaramaz mühmel ƷRƷulardan Ʒaçar müte’eĨĨí olur gözel ve gökcek 12
[152-a]
1
menídür Ƨareket-i cimƗǥiyye-y-ile suƩnjnet gelüp ve raƧmi aúDƥa meyl ơdüp recül ceĨb-
i mƗ-šaleb 2ơtmek-ile müterƗkim olan mení yene eriyüp dökülür ve her džabƗƧ üç direm
seĨƗb toƩPÕ 3 ve rƗziyƗne toƩPÕ ve ayÕt toƩPÕ alup Ʒaynadalar on direm aƷúeker Ʒatup
cülƗb ơdüp içeler yƗ- 4 Ʃnjd her džabƗƧ úarƗb-Õ afsentín on direm alup issi džu-y-Õla Ƨall
ơdüp içeler ve maríĪi 5Ɨb-zene Ʒoyalar bƗbadya ve šoraƷ otÕ ve iklíl ve mer[z]encnjú ve
nemmƗm ki varsama dơrler ve 6
berencƗúef ki çiçegi hemƗn ǥaynÕ bƗbadyadur ammƗ
128
[152-b]
1
yaǥní zaǥferƗn yaƥÕ ve bƗbadya yaƥÕ ve šoraƷ otÕ yaƥÕ bơúer direm alup meĨNnjr elli
direm 2 džuya Ʒatup issice fercinden ƧXƷne ơdeler ayaƷlarÕ ƥƗyet yuƷaru gerekdür ki 3
džuyÕ šaúra çÕƷmaya ammƗ eger bikr olur-Õsa ǥilƗFÕ daƩÕ tezvícden ƥayrÕ degüldür
germiyyet-ile 4
cimƗǥ ơdeler tƗ kim muƧtaƷan olan mení çÕƷa gide süddeleri açÕla
gözcügezi daƩÕ açÕla 5 inúƗ’llƗhü teǥƗOƗ yüz sekizinci bƗb fi'n-nefƩi fi'r-raƧmi sebebi snj’-
129
i mizƗFÕ bƗrid raƧmi 6ǥƗUÕĪ olmaƷdur Ʒaçan ƥÕGƗ raƧme vƗdžÕl olsa yenbaƥí haĪm olmaz
mizƗFÕ bƗrid 7
olduƥÕ içün nefƩe ve ríƧe tebdíl eyler ǥalƗmeti ǥƗnede yaǥní göbekden
DúDƥa 8 mübƗrek mevĪLǥden yuƷaru úLú žƗhir olmaƷƷanlÕcaƷ ve aƥUÕ ve gerilmek ƧƗdžÕl 9
olmaƷ ve yơl šolmaƷƷaçan elüƾ-ile göbekden aúDƥa ve mevĪLǥden yuƷaru vursaƾ 10 šabl
gibi öte yơl varduƥÕ maǥOnjm olur ǥilƗFÕ her džabƗƧ üçer direm kerefis 11 toƩPÕ ve rƗziyƗne
toƩPÕ ve enísnjn toƩPÕ alalar irice dögeler ve Ʒaynadalar džuyÕna on direm 12
aƷ úeker
Ʒatalar yƗƩnjd cevƗriú-i kemmnjndan bir miĞƷƗl tenƗvül ơde yƗƩnjd bu 13 devƗdan istiǥPƗl
ơdeler džÕfat-Õ devƗ seĨƗb toƩPÕ rƗziyƗne toƩPÕ enísnjn toƩPÕ ve fašrƗVƗliynjn 14
ve
ƷurdÕPƗQƗ ve kiruyƗ her birinden onar direm dögeler Ƨarírden eleyeler bir miĞƷƗl alup 15
DƷúekerden cülƗb-Õla ki on direm ola içeler yƗƩnjd sencerniyƗ nÕdžf miĞƷƗl alup 16úol džu-
y-Õla içeler ki anda üçer direm nƗQƩƗh ve kerefis toƩPÕƷaynamÕú ola ve daƩÕ 17ĪÕPƗdlar
yaǥní yaƷular ve ferzeceler ve musaƩƩin kimƗdlar ơdeler ĪÕPƗd nƗfiǥ bu ǥillete 18 eyüdür
kemmnjn ve bnjraƷ ve muƷl üçer direm ƷurÕ encír on direm yumúDƷ dögeler 19 tƗze südde
Ƨall ơdüp ǥƗneye yaǥní göbekden aúDƥa yuƷaruya 20
yaƷu ơdeler ve göbegine
šoraƷ otÕ yaƥÕ ve seĨƗb yaƥÕ ve Ʒusš ve zanbaƷ yaƥÕ 21
birle muƧkemce issice süreler
\ƗƩnjd šoraƷ otÕ ve afsentín ve berencƗsef 22 ve iklíl ve merzencnjú ve nemmƗm ve útƩ ve
seĨƗb ve üzerlik toƩPÕ Ʒaynadup džuyÕna 23
otura yüz šoƷuzÕncÕ bƗb fí evrƗmü'r-raƧm
ekĞer raƧmüƾ veremi ƷatÕ olur hem 24
ƧƗr olur sebebi raƧme nesne šoƷunmaƷdan veyƗ
çoƷ cimƗǥ yƗ nifƗs ƷanÕ baƥlanmaƷdan 25ǥƗUÕĪ olur yƗƩnjd oƥlanÕ güç šoƥurmaƷdan veyƗ
çoƷ cimƗǥ ơtmekden olur 26
ǥalƗmeti eger verem ƧƗr olur-Õsa ƧƗdde ƧummƗ olmaƷ ve
ĪarabƗn ve ƷatÕ ǥašaúÕ ve aƥ]Õ 27
acÕ olmaƷ ve dili Ʒara olmaƷ ve baúÕ aƥUÕmaƷ ve
heĨeyƗn söylemek ve iƩtilƗš-
[153-a]
1
ü'l-ǥDƷl ve nabĪÕ seríǥ olmaƷ ve mütevƗtir olmaƷ ve ƷašanlarÕ ve ƩƗdžÕrateyn ve Ğünnesi
yaǥní göbekden 2
aúDƥa ve bơl ve bögrekleri aƥUÕmaƷ ve ǥusr-Õ bevl olur eger verem
raƧmüƾ yuƷarusÕna Ʒaríb 3
yơrde olup meĞƗnenüƾ aƥ]Õn džÕƷar olur-Õsa ǥusr-Õ bevl olur
ammƗ ƩƗdžÕra yaǥní bögürler 4
eger ikisi bile aƥUÕsa verem iki šarafÕnda bile olmaƥa
delƗlet eyler eger Ʒašanda yaǥní sekirden 5
üzerlerinde olur-Õsa raƧmüƾ mu’aƩƩarÕnda
olmaƥa delƗlet eyler ve ƷabĪ daƩÕ olmaƥa sebeb 6
olur zírƗ raƧmüƾ mu’aƩƩarÕ miǥƗÕ
müstaƷíme Ʒaríbdür džÕƷar her bƗrí kim verem böyük 7 ola ƷabĪ ve ǥusr-Õ bevl ziyƗde olur
130
ǥilƗFÕ ibtidƗda bƗselíƷden fadžd eylemek ve Ʒuvvete 8 göre Ʒan çÕƷarmaƷ ve daƩÕ her gün
on dƗne ǥunnƗb ve üç direm yƗbis benefúe ve 9 on direm aƷúeker-ile cülƗb ơdüp içeler
\ƗƩnjd onar direm benefúe úarƗEÕ ve terencübín 10
alup issi džuda Ƨall ơdüp içeler ve
ƥÕGƗVÕ arpa džuyÕ benefúe ki ƩDúƩƗú ile biúmiú 11
ola yƗƩnjd bƗdem içi-y-ile ve isfƗnaƩÕla
\ƗƩnjd otuz altÕ direm ferfaƩ yaǥní semizlük 12
otÕ toƩPÕnuƾ südi ve on direm úeker-ile
içeler ve daƩÕ göbege ve aúDƥa ferce varÕnca 13
yaƷu ơdeler džÕfat-Õ ĪÕPƗd arpa unÕ ve
baƷla unÕ ve mercimek unÕ ve Ʃašmí ve benefúe üçer 14 direm ve kƗInjr bir dƗniƷ cemíǥin
dögeler it üzümi džuyÕ-y-Õla yoƥuralar yƗƩnjd kiúnic džuyÕ-y-Õla 15
yƗ hindibƗ džuyÕ-y-Õla
yoƥuralar ÕdžÕcaƷơdüp yaƷu ơdeler ve daƩÕ raƧmine bƗrid luǥƗblar-Õla 16
ve bƗrid yaƥlar-
Õla ƧXƷne ơdeler yƗƩnjd ayva çekirdegi luǥƗEÕ ve Ʃašmí luǥƗEÕ ve bezr-i 17ƷašnjQƗ luǥƗEÕ
onar direm ve benefúe yaƥÕ ve ƷabaƷ yaƥÕ onar direm ve it üzümi 18džuyÕ ve ǥDdžü'r-rƗǥí
džuyÕ ve siƾirlüce otÕdžuyÕ-y-Õla raƧmine ƧXƷne ơdeler 19
ve meĨNnjrlardan Ʒoyun yüƾi-y-
ile götürmek daƩÕ cƗyi[z]dür ve intihƗda bƗbadya ve Ʃašmí 20
ve kettƗn toƩPÕ ve [i]t
üzümi ve iklíl-i melik ve ebegümeci Ʒaynadup tanšíl ơdeler ve 21 daƩÕ mübƗrek mevĪLǥe
gül yaƥÕ ki yumurda aƥÕ-y-Õla Ʃalš olÕnmÕú ola šamzuralar eger 22
müteƧallil olup
šaƥallüb gider-ise Ʃǀú minnet ƩXĨƗya ve illƗ eger aǥUƗĪÕ lƗ]Õmlar ki ƧummƗ 23
gibi ve
vecaǥ ziyƗde olmaƷ gibi ve tüleri ürpermek gibi ve ƧummƗVÕnuƾ muƩtelif ed- 24 vƗUÕ ola
ve džancÕmaƷ ve meĨNnjr aǥUƗĪlar müútedd olmaƷ vƗƷÕǥ olur-Õsa delíldür ki 25 cemǥơdüp
deúilmek yüzin šutar pes gerekdür ki šabíǥata iǥƗnet [ơ]deler ƧƗr 26
luǥƗblar-Õla kettƗn
toƩPÕ luǥƗEÕ ve bezr-i mürr ve zanbaƷ ve Ʃírí yaƥÕ-y-Õla ǥilƗc ơdeler eger ferzece 27 eger
ƧXƷne ve bƗbadya ve benefúe ve kettƗn toƩPÕ ve encír-ile ĪÕPƗd ơdeler ǥƗne üzerine
eger naĪc
[153-b]
1
bulup deúildi-y-ise mƗ’-i ǥasel-ile ki anda kettƗn toƩPÕƷaynamÕú ola raƧmine ơdeler ve
her džabƗƧƩÕ\Ɨreyn 2
toƩPÕ ve Ʒavun toƩPÕƧulbín her birinden onar direm cümle otuz
direm olur alup on direm daƩÕ 3 aƷúeker Ʒatup içeler eger verem sevdƗdan olup ƷDdžƷatÕ
olup šurur-Õsa raƧmde 4 bu adžl çoƷ vƗƷÕǥ olur öƾürdi verem daƩÕ olmaƷ lƗ]Õm degül zírƗ
ki raƧm fuĪnjl 5
mundžabb olÕcaƷ yơrdür šabíǥatÕ ƥalíž ve çoƷ fuĪnjOÕ aúDƥa defǥ eyler
ƩXdžnjdžƗ ki 6
sevdƗnuƾ bi'š-šabǥi meyli aúDƥadur ve raƧmüƾ bir šarafa meyli lƗ]Õm gelür
úeyƩ ebnj ǥalí 7
eydür eger verem džDƥ šarafda vƗƷÕǥ olsa džol šarafa meyl eyler eger džol
131
šarafda verem 8
olsa džDƥa meyl eyler ve eger verem raƧmüƾ öƾinde olsa ardÕna meyl
eyler ve eger 9 ardÕna olsa öƾine meyl eyler ǥalƗmeti ǥƗnede ĞÕƷlet ve muĪšarib olmaƷ ve
ayaƷlarÕ 10
Ƨareket eylemek ve ƷasuƷda ƷatÕluƷ olmaƷ eger verem raƧmüƾ raƷabesinde
olur-Õsa ve ekĞer 11
verem raƷabede olur ǥilƗFÕ her džabƗƧ üçer direm buyan dibi ve
UƗziyƗne toƩPÕƷaynadalar 12 on direm aƷúeker Ʒatup cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd
ve ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla ve bedeni 13
sevdƗví ƩÕlšlardan pƗk ola eftímnjn Ƨabb-Õla ve
14
mašbnjƩÕ-y-Õla yƗƩnjd sinƗ-y-Õla ve maǥFnjn-Õ necƗƧÕla ve raƧmine gül yaƥÕ ki anda
merhem-i bƗselíƷnjn yƗ merhem-i dƗƩiliynjn 15 erimiú ola raƧmine šamzuralar ve ǥƗnesine
ve yaƥUÕQÕna ve göbekden aúDƥaya Ʒusš 16
yaƥÕ ve ƩÕrvaǥ yaƥÕ yaǥní kene otÕ yaƥÕ ve
Vnjsen yaƥÕ dürteler ve günde bir nice kerre 17 džuda oturdalar ki anda iklíl ve šoraƷ otÕ ve
EƗbadya ve boy toƩPÕ ve kettƗn toƩPÕ 18
ve mer[z]encnjú ve berencƗsef ƷaynamÕú ola
\ƗƩnjd muƷl ve Ʒaz yaƥÕ ve keçi bögregi 19 yaƥÕ ve džÕƥÕr incigi iligi ve yƗsemín yaƥÕ ve
PÕdžr benefúesi yaƥÕ ve džƗfí mnjm bunlardan 20
Ʒírnjší ơdüp dürteler ƧƗví-i kebírde eydür
raƧmde bevƗsír-ile ƧayĪ ƷanÕ arasÕnda 21
farƷ bevƗsír ƷanÕ vecaǥÕla gelür ƧayĪ ƷanÕ
vecaǥsuz gelür bevƗsír ƷanÕn 22
Ʒašǥ ơdeler nitekim erlerde olan bevƗsír Ʒašǥ olÕnur
andan-džRƾra ayaƷlarÕn 23
yuƷaru Ʒalduralar daƩÕ bir zamƗn šura andan-džRƾra bơline ve
ƷarnÕna ƷƗEÕĪ 24
nesneler-ile ĪÕPƗd ơdeler ve ƷƗEÕĪ džulara oturalar eger Ʒašǥ olmasa
25
memeleri altÕna ve bơline miƧcemeler urmaƥa mülƗ]Õm olalar yüz onuncÕ bƗb fí
serešƗnü'r-raƧm 26 serešƗnuƾ ekĞer ƧudnjĞÕ raƧmde ƧƗr veremler ǥDƷabince olur münfecir
olmasa ve müteƧallil 27 olmasa bi'l-külliye belki raƷtƷ taƧlíl olup ƥalíž bƗƷí Ʒalsa ƩXdžnjdžƗ
ki mƗdde
[154-a]
1
demeví ola tíz serešƗna intiƷƗl eyler ƧarƗreti ve rušnjbeti taƧlíle ve taƧallüle ƷƗbildür
ǥalƗmeti 2
ifrƗš vecaǥ olmaƷdur erbiyyeteynde ve ƷasuƷdan aúDƥada varduƷda ve keríh
ƷRƷudur 3 Ʒara yƗ ƷÕ]Õl rušnjbetler aƷmaƷ bu maraĪ oƾulmaƥa ƷƗbil degüldür gerek
müteƷarriƧ olsun 4 gerek ƥayrÕ müteƷarriƧ olsun ve gerekse aƩúƗda raƧmüƾƥayrÕǥXĪvda
olsun zírƗ 5 aǥĪƗ-yÕ žƗhire olduƥÕ vaƷt daƩÕǥilƗFÕǥasírdür müúkildür fe-keyfe ki aǥĪƗ-yÕ 6
EƗãÕnda vƗƷÕǥ ola hele úöyle ƷomaƷ olmaz vecaǥÕ teskín eyler nesneler-ile muǥƗlic
gerekdür 7
ǥilƗFÕ nemmƗm yaǥní varsama ve bƗbadya ve iklíl ve šoraƷ otÕ ve
ebemgümeci ve kelem yapraƥÕ 8 ve pƗ]nj yapraƥÕ ve boy toƩPÕƷaynadup džuyÕna oturalar
132
[154-b]
1
yaǥní gebe olmaƥa bu ǥilletüƾ fevƷi oƥlan deprenicek vaƷtdan öƾürdi Ƨareket eylemek
ve hem 2 ƷDdžƷatÕ olmaƷ ve haĪPÕ yörümez olmaƷ ve ƷarƷara eylemek ve ƷarnÕnda nefƩ
olmaƷ gƗh olur ki 3
istisƷƗ-yÕ šablaya beƾzer ammƗ farƷÕ bunuƾ ƷarnÕndaƥÕ ƷatÕdur
istisƷƗnuƾ yumúDƷdur 4
ve bu ǥillet džƗƧibinüƾ ƩulƷÕ yaramaz olur ve nefesi ƩabíĞ olur
ǥilƗFÕ her džabƗƧ yigirmi direm 5
udžnjl džuyÕ içmek gerekdür yƗƩnjd rƗziyƗne toƩPÕ ve
6
hindibƗ toƩPÕ ve küúnjĞ toƩPÕ ve enísnjn toƩPÕ üçer direm alup dögüp on direm aƷ
úeker-ile cülƗb ơdüp içeler her gün bu Ʒadar 7 içeler ve ƥÕGƗVÕ zírbƗc ve tavuƷ eti-y-ile ve
çil ve keklik eti-y-ile ola yƗƩnjd iúbu devƗ\Õ 8 içeler bu ǥillete nƗfiǥdür džÕfat kerefis toƩPÕ
ve sirkede ÕdžlanmÕú kemmnjn yene ƷavrulmÕú ƷurÕPÕú 9
ola on direm ve nƗQƩƗh ve
133
zencebíl dörder direm mecmnjǥÕ Ʒadar úeker dögeler eleyeler iki direm 10
Ʒadar içeler
ƧƗví-i kebírde reƧƗ-y-Õla serešƗn ortasÕnda farƷ yoƷdur yüz on ikinci bƗb 11 fí ƷurnjƧü'r-
raƧm ekĞer raƧmde ƷurnjƧ olmaƷ Īarbe ve saƷaš olmaƷdan olur yaǥní nesne
šoƷunma[Ʒ]dan 12
ǥƗUÕĪ olur yƗƩnjd ƧƗr ƩÕlš mundžabb olmaƷdan olur ǥalƗmeti müútedd
vecaǥ ve ĪarabƗn 13
yaǥní džRƷultu-y-Õla aƥUÕmaƷ gƗh olur ki ƧummƗ daƩÕ olur ve eger
sebebi ƩƗricden Īarbe ve saƷaš 14
ve nesne šoƷunmaƷdan olur-Õsa ǥalƗmeti tƗze džƗfí Ʒan
gelmek ve sebebi vƗƷÕǥ olmaƷǥilƗFÕ 15Ʒan almaƷƷuvvete ve sinne ve mizƗca ve ǥƗdete
göre Ʒan çÕƷarmaƷ ve her džabƗƧ on dƗne 16ǥunnƗb ve benefúe yaú eger ƷurÕ bơú direm ve
DƷ úeker on direm ve ƥÕGƗVÕ mürdümük 17
ve bƗdem içi ve ƷabaƷ ve isfƗnaƩ ve iúbu
ferzeceyi istiǥPƗl ơdeler džÕfat-Õ ferzece enƗr ƷabÕ 18
ve serv ƷozaƥÕ ve úƗb-Õ yemƗní ve
gül yumúDƷ dögeler mersin džuyÕ-y-Õla yƗǥDdžü'r-rƗǥí džuyÕ-y-Õla 19 yoƥuralar istiǥPƗl ơdeler
eger vecaǥƥƗlibƗ ziyƗde olup Ʒara ve mühmel ƷRƷar nesneler çÕƷar-Õsa 20
raƧmde Ɨkile
olmaƥa delƗlet eyler ǥilƗFÕ her džabƗƧ on dƗne ǥunnƗb ve üç direm hindibƗ 21 toƩPÕ ve on
direm aƷúeker-ile cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ mürdümük ve bƗdem içi ve noƩnjd-Õla 22
ve iúbu ƧXƷne-y-ile iƧtiƷƗn ơdeler džÕfat-ÕƧXƷne arpa džuyÕ bir rašl ve kefi alÕnmÕú bal on 23
direm ve snjsen yaƥÕ on direm ve merhem-i bƗselíƷnjn nÕdžf direm bƗselíƷnjn bu edviyye 24
ƷaynaduƷda džuyÕna Ƨall olÕna raƧmine ƧXƷne olÕna yƗƩnjd ƷÕUƷ direm mƗ’-i ǥasel 25
ve
onar direm burçaƷ unÕ ve boy unÕ ve mercimek unÕƧXƷne düzüp iƧtiƷƗn ơdeler 26
eger
oÕƷan aƷ olup mühmel rƗyiƧasÕ olmaz-Õsa ƷurnjƧdan arÕnmaƥa delƗlet eyler ǥilƗFÕ 27
her
džabƗƧ on direm benefúe úarƗEÕ ve on direm terencübín içeler ve ƥÕGƗVÕ mürdümük
[155-a]
1
ve bƗdem içi ve isfƗnaƩ ve daƩÕ bu ƧXƷne-y-ile iƧtiƷƗn ơdeler džÕfat-ÕƧXƷne gül yaƥÕ ve
benefúe 2 yaƥÕ onar direm ve bƗselíƷnjn nÕdžf direm alup yaƥlar içinde Ƨall ơdüp raƧmine
ƧXƷne 3 ơdeler eger çÕƷan nesne müntin olup et džuyÕna ve tƗze et yuyundusÕna beƾzer-ise
4
ǥilƗFÕ ƷƗEÕĪ nesneler-ile ƧXƷne ơdeler birinc unÕ ve mercimek unÕ ve enƗr ƷabÕ ve
cülnƗr ve yÕOƥun 5
aƥacÕ mƗ]njVÕ ve mersin yơmiúi ve ceft-i bellnjš Ʒaynadalar yaƥÕ daƩÕ
Ʒatalar ƧXƷne ơdeler ve 6
her džabƗƧ on direm ayva úarƗEÕ içeler on direm gülƗb-Õla ve
ƥÕGƗVÕ Ʒav[r]ulmÕú mürdümük 7
ve summƗƷ džuyÕ ve tavuƷ eti ve çil daƩÕ ele giricek
eyüdür eger midde meĞƗneye dökülür-ise 8 ǥilƗFÕ her džabƗƧ úarƗb-Õ benefúe yƗ úarƗb-Õ
ƩDúƩƗú her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa on direm 9
yƗƩnjd ƩÕ\Ɨr toƩPÕ úíresi ve Ʒavun toƩPÕ úíresi
134
mevĪLǥe göreler çÕƷaralar eger Ʒan-Õla çÕƷar-Õsa veyƗ ziyƗde acÕmaƷ daƩÕ delƗle[t] eyler
ki 27 barmaƷ ol mevĪLǥe šoƷundÕ ve úXƷƗƷ daƩÕ vardur ve cimƗǥơtdükde daƩÕ ol
[155-b]
1
mevĪLǥe degdükde vecaǥ ifrƗš olur hem Ʒan bile çÕƷar ǥilƗFÕ her džabƗƧ on direm benefúe
2
úarƗEÕ yƗƩDúƩƗú içeler ve ƥÕGƗVÕ mürdümük bƗdem içi-y-ile yƗƩnjd Ʒaz yaƥÕ ve 3 ördek
yaƥÕ ve keçi yaƥÕ ve džÕƥÕr incigi iligi ve benefúe yaƥÕ ve a[z]cuƷ zift 4 Ʒatalar ol yơre šÕOƗ
ơdeler yƗƩnjd snjsen yaƥÕ on direm ve çitlemük džDƷÕ]Õ 5
yƗƩnjd zift azcuƷ Ʒatalar yaƷu
ơdeler yƗƩnjd mevĪLǥe šÕOƗơdeler ammƗ raƧmde Ƨikke 6 sebebi džafrƗví yƗ bnjraƷí yƗ ekkƗl
ƩÕlš dökülmekdür gƗh olur ki ifrƗš Ƨiddet 7 tecƗvüz eyler ǥavrat cimƗǥa šoymaz her bƗrí
ki cimƗǥ olÕnsa yene artar nitekim ƩƗricde 8 Ƨikke olsa eyle olur-ÕGÕƷDúÕmaƥa šoymaz-ÕGÕ
ǥilƗFÕ fƗkihe mašbnjƩÕ-y-Õla yƗ ehlílec 9
mašbnjƩÕ-y-Õla bedeni tenƷÕye eylemek gerekdür
ve her džabƗƧ rummƗneyn ki acÕ içküsi-y-ile 10džÕƷÕlmÕú ola otuz altÕ direm aƷúeker-ile yƗ
temr-i hindí-y-ile yƗ erük úarƗEÕ-y-Õla yƗ 11
ƷoruƷ [ú]arƗEÕ-y-Õla her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa on
direm ola içeler yƗƩnjd ayÕt toƩPÕ 12
ve ƩDúƩƗú toƩPÕ ve mƗUnjl toƩPÕ bơúer direm ve
135
[156-a]
1
ǥunnƗb on direm úeker-ile cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ mürdümük bƗdem içi-y-ile ve
2
šabíǥatÕ fƗkihe mašbnjƩÕ-y-Õla yƗ helílec-i adžfer mašbnjƩÕ-y-Õla telyín olÕna ammƗ bu
Gơdüklerümüz 3 šabíǥatÕƷabĪ üzerine olup ve Ʒan daƩÕ sƗyil olmayÕncaƷdur ammƗ eger
4
šabíǥatÕ münƧal olup demi sƗyil olsa ǥilƗFÕ oldur ki her džabƗƧ bir miĞƷƗl ƷurdžÕ 5 kehribƗ
ve šín-i ermení bir miĞƷƗl ve sefercel rubbÕ on direm içeler ve ƥÕGƗVÕ 6 semiz tavuƷ eti-y-
ile summƗƷluca aúÕ ola eger çil ve dürrƗc ele gelür-ise daƩÕ nefísdür 7 džÕfat-Õ devƗ úol
bevƗsír ki Ʒan gelür dƗmídür aƾa nƗfiǥdür büssed 8
ve kehribƗ ve vedaǥ ki it boncuƥÕ
Gơrler mühre úekillüce deƾizlerde olur-ÕPÕú 9
ite ƷatÕra šaƷarlar anuƾ muƧriƷ yaǥní
göyünmiúi ve šín-i ermení ikiúer direm Ʒara helíle 10
ve emlec bơúer direm ve gendene
toƩPÕ üç direm ve muƷl on direm cemíǥin yumúDƷ 11 dögüp eleyüp ve muƷOÕ yunmaduƷ
gendene džuyÕnda Õdžladalar Ƨall ơdeler muƷl 12
tamƗm Ƨall olduƷda Ƨabblar ơdeler üç
direm Ʒadar alup demirciler demir džuvarduƥÕ 13
džudan on direm alup anuƾÕla içeler
džÕfat-Õ devƗ-yÕ ƗƩir šarƗĞtĞ ve cülnƗr 14
ve muƷl ve helílec ve belílec ve emlec her
15
birinden dört direm ve mersin yơmiúi ve ceft-i bellnjš ikiúer direm yumúDƷ dögeler
136
Ƨarírden eleyeler ve muƷOÕ servi aƥacÕnuƾ yapraƥÕ 16džuyÕ-y-Õla Ƨall ơdüp sƗyir edviyyeyi
Ʃalš ơdüp yoƥurup Ƨabblar ơdeler úerbet 17
iki direm ola ammƗ ceft-i bellnjš içine
muttadžÕl džRƥan ƷabÕna beƾzerce džaru- 18
cuƥazdur yƗƩnjd bu ǥilletüƾ džƗƧibine gendene
džuyÕndan bơú direm ve 19
on direm Ʒaz yaƥÕ içüreler ve daƩÕ serv yapraƥÕ ve bƗGÕncƗn
ÕƷPƗǥÕ 20
ve mürr ve úDƧm-Õ Ƨanžal ve yÕlan ƷavÕ ve muƷl ve džRƥan buƩnjr ơdeler eger
müfred eger 21
mecmnjǥÕn yumúDƷ od üzerine dikili iccƗne ki delügi ola Ʒoyalar buƩnjr
ơdeler 22
tƗ kim zƗyil ola yaǥní džRƥula ammƗ nice günler ơdeler tƗ kim ƷurÕya ve düúe
ammƗ eger bevƗsír 23 sevdƗví Ʒan ziyƗde šolduƥÕ sebebden bí-ƧXĪnjr ơdüp vecaǥlar vơrür-
ise 24
ǥilƗFÕ šamar aƥÕzlarÕn teftíƧ ơdüp ol memlnj olan ƷanÕ çÕƷarmaƷ ardÕnca o- 25
lmaƷdur tƗ kim vecaǥƩafíf ola ve sƗkin ola šamarlar aƥ]Õn fetƧ eyler devƗlar ferfiynjn 26
gibi ve buƩnjr-Õ meryem gibi ve džÕƥÕr ödi gibi ve acÕ džRƥan gibi dögüp džuyÕn 27
alup
Ʒoyun yüƾi-y-ile úƗf gibi ơdüp götüreler bir zamƗn džabr ƷÕla tízcek açÕla
[156-b]
1
aƥUÕVÕ sƗkin ola ammƗ öƾürdi leyyinet vơrmek gerekdür ki ƧammƗma girmek-ile ve
úeftƗOnjcalardaki 2
yaƥÕ dürtmek-ile ve džÕƥÕr incigi iligi ve deve örgüci yaƥÕ-y-Õla
yumúadalar andan-džRƾra meĨNnjr 3 ƧƗdde nesneler uralar ve daƩÕdžRƥanuƾƷabÕn giderüp
zeyt yaƥÕna bandurup úƗf 4
gibi götürse eyüdür ve daƩÕ Õšrífil muƷOÕ nƗfiǥdür ve Õšrífil-i
džDƥír nƗfiǥdür eger vecaǥ 5
ifrƗš olur-Õsa vecaǥÕ teskín eyler edviyyeler-ile ĪÕPƗd ơdeler
džÕfat-ÕĪÕPƗd iklíl-i melik 6
ve benefúe ve Ʃašmí ve ebegümeci ve šoraƷ otÕ onar direm
dögeler eleyeler benefúe yaƥÕnda 7 Ƨall ơdüp yaƷu ơdeler yƗ gül yaƥÕ-y-Õla Ƨall ơdüp
yaƷu ơdeler yƗƩnjd kelem yapraƥÕn bir deste 8 alup džu-y-Õla biúüreler müherrƗ ola andan-
džRƾra hƗvana Ʒoyalar üzerine gül yaƥÕ ve yumurda 9 džarusÕ ve šesnjc Ʒadar efynjn yaǥní
iki Ƨabbe efynjn hƗvanda rÕIƷÕla ezeler tƗ ki merhem 10 gibi ola yơmiúin istiǥPƗl ơdeler
Ƨabbe bir arpa aƥÕUÕdur ĪÕPƗd-ÕƗƩir bevƗsíre nƗfiǥdür gendene 11 toƩPÕ ve kettƗn toƩPÕ
ve muƷl-Õ azraƷ bơúer direm sƗde džÕƥÕr yaƥÕ-y-Õla Ʒaynadalar hƗvanda saƧƷ ơdeler 12
merhem gibi ola maƷǥadÕna yaƷu ơdeler sufnjf nƗfiǥ bƗbadya ve iklíl ve Ƨasek ve acÕ
EƗdem 13 ve nƗQƩƗh ve gendene toƩPÕ berƗber alalar dögeler Ƨarírden eleyeler gendene
džuyÕ-y-Õla Ʃalš ơdeler yumúacuƷ 14
od üzerine Ʒoyalar tƗ kim biúe daƩÕ acÕ zerdƗOnj
çekirdegi yaƥÕ-y-Õla yaƥlayalar miƷGƗr-Õ 15úerbet dört direm džÕfat-Õ devƗ bevƗsíri ƷurÕdur
enƗr ƷabÕƩXdžnjdžƗ ki ekúi 16 enƗr ƷabÕ ve lÕƧyetü't-teys ǥXdžƗresi ve ceft-i bellnjš ki bellnjš-Õ
137
džarbdur ve serv ƷozaƥÕ 17 ve günlük üçer direm dögeler eleyeler it üzümi džuyÕnda bir gün
bir gơce Õdžladalar tƗ ki 18 merhem gibi ola andan-džRƾra bir ƩÕUƷa pƗre bize bulaúdura ol
mevĪLǥe yapÕúdura 19
džÕfat-Õ duhn nƗfiǥdür bu ǥillete Ʒusš mürr bơú direm ve selíƩe dört
direm ve gendene 20
džuyÕ ve yonca džuyÕ yigirmiúer direm ve merzencnjú ve sƗhtƗnec
dörder direm yƗbis 21
edviyye bulƥur gibi döküle džu-y-Õla Ʒaynadalar tƗ kim ĞülüĞi Ʒala
süzeler džƗfí ơdeler bezr yaƥÕ 22
ve zerdƗOnj çekirdegi yaƥÕ Ʒatalar Ʒaynadalar yumúacuƷ
od üzerinde tƗ kim džuyÕ gide yaƥÕ 23Ʒala džÕfat-Õ buƩnjr bevƗsíri ƷurÕdur muƷl ve günlük
ve úam džDƷÕ]Õ ve yüzerlik 24 ve kebere kökinüƾƷabÕ berƗber dögeler iccƗne-y-ile delügi
ola buƩnjr ơdeler ammƗ tamƗm ǥilƗFÕ 25
bu ǥilleti Ʒašǥ eylemekdür yƗƩnjd ƧƗdde devƗlar
26
uralar ferfiynjn gibi ve zencƗr merhemi gibi ve díg-ber-díg dơdükleri devƗ gibi ve
ferbiynjn ve ĨerƗríƧ eger ƧƗdde edviyyeler-ile ǥillet 27
gidüp yơrinde ƧurƷat vecaǥÕ bƗƷí
ƷaldÕ-y-Õsa iúbu ĪÕPƗd-Õla yaƷu ơdeler ĪÕPƗd keçi içi yaƥÕ
[157-a]
1
ve Ʒaz yaƥÕ ve tavuƷ yaƥÕ ve ördek yaƥÕ ve džÕƥÕr incigi yaƥÕ ve deve örgüci yaƥÕ her 2
birinden bir cüz alalar erideler daƩÕ benefúe yaƥÕ ve ƷabaƷ yaƥÕ ve džƗfí mnjm her
birinden bir cüz 3 Ʒírnjší ơdeler yaƷu ơdeler fadžl ƧƗví-i kebírde eydür Ƨurf yaǥní tere
toƩPÕ ki ƷavrulmÕú 4 ola úol zaƩír ki bevƗsír-ile olmÕúdur ƥƗyet enfaǥdur miƷGƗr-Õúerbet
üç diremdür 5
eger gül yaƥÕ ve issi džu-y-Õla içseler daƩÕ enfaǥdur dögülmemiú ola ƥayrÕ
medƷnjƷ vơreler 6 mandžnjríde eydür bu bir devƗdur ki bevƗsíri giderür düúürür ve laƧm-Õ
]Ɨyidi zƗyil eyler her ne 7
yơrde olur-Õsa džÕfat-Õ zerníƩ-i aƧmer ve adžfer ve nnjúƗGÕr ve
>Ĩ]erƗríƧ ki panbal ƷurdÕ 8 dơrler ve Ʒuduz ƷurdÕ daƩÕ dơrler yazÕn güle ve naƩle üúegen
olur ve kirec berƗber 9 alalar Ʒalye šaúÕ džuyÕ-y-Õla yoƥuralar Ʒurdžlar ơdeler Ʒurdlar eger
ƧƗcet olur-Õsa saƧƷ 10
ơdeler ekeler eger daƩÕ aƷYƗca olsun dơrsek iúbu devƗ\Õ istiǥPƗl
ơdeler džÕfat-Õ ƩarbaƷÕ 11
esved ve zerníƩ-i aƧmer ve adžfer ve kirec ve Ʒalye šaúÕ ve
>Ĩ]erƗríƧ ki panbal ƷurdÕ dơrler 12
bir böcekdür ve mevízec ve ƷÕĞĞƗ’ü'l-ƧÕPƗr ki Ʒarƥa
düglegidür ve nnjúƗGÕr Ʒalye šaúÕ 13
džu-y-Õla yoƥuralar Ʒurdžlar ơdeler eger ƷašrƗn-Õla ve
sirke-y-ile yoƥursalar aƷYƗ olur muƧammed bin ĨekeriyyƗ 14
eydür süg otlarÕ yơmekde
ǥacíbdür devƗ-yÕƧƗddlar ơdemedügi iúi bu eyler eger bu devƗlardan 15ƧƗr verem ƧƗdiĞ
olur-Õsa arpa unÕ-y-Õla yumurda džarusÕ ve gül yaƥÕ Ʃalš olup merhem 16
gibi eyleyüp
uralar eger bevƗsír düúüp ziyƗde vecaǥ ǥƗUÕĪ olur-Õsa simsim yaǥní džXdžam 17
alalar
138
göyündüreler gül yaƥÕ-y-Õla saƧƷ ơdüp uralar sƗkin ơde bi-iĨnillƗhi teǥƗOƗ mandžnjríde
eydür 18
eger Ʒan gelmez-ise fadžd ơdeler her bƗrí ki Ʒan çÕƷa sƗkin olur ve fadžddan daƩÕ
ƩayrlusÕ 19 budur ki bevƗsírüƾ üzerine ƧƗdd devƗlar Ʒoyalar džRƥan džuyÕ gibi ve ƥayrÕ fetƧ
eyler gibi 20
cƗlínnjs eydür maƷǥadda šamar aƥÕzlarÕ açÕlmÕú olsa ol kimesneye ĨƗtü'l-
cenb 21
gibi ve ĨƗtü'r-riyye gibi ve ikle[t] gibi ve cünnjn ve cereb ve teƷDúúür cüder ve
temregiler ve cüĨƗm ve 22
serešƗn gibi maraĪlar ǥƗUÕĪ olmaz ammƗ eger yenbaƥí ǥilƗc
olÕnmasÕ bu meĨNnjr maraĪlar 23 emĞƗl maraĪlar ǥƗUÕĪ olur mar[í]Ī helƗk olur meger kim
GƗyim istifrƗƥ ơdüp bedeni tenƷÕye ơdüp 24
yuyalar ve eyü tedbír ơdeler sedídí eydür
EƗGÕncƗnuƾ ÕƷPƗǥÕ yaǥní džapÕna muttadžÕl ve bƗGÕncƗn 25
üzerine yeúilce nesne gelür anÕ
acÕ bƗdem içi-y-ile dögeler benefúe yaƥÕ-y-Õla Ʃalš ơdüp 26
bevƗsíre šÕOƗ ơdeler tekrƗr
istiǥPƗl ơdeler bevƗsíri gidere mücerrebdür ve daƩÕ eydür ƷÕnna 27
ki šƗne çƗGÕr dơrler
iki direm alup džu-y-Õla ezüp içseler giderür eger üç kerre içseler
[157-b]
1
elbette yene iǥƗde eylemez bi'l-külliye gider mƗOƗyesǥde eydür snjUÕncƗn ki ebyaĪ ola
alalar 2 nÕdžf direm dögeler eski sƗde Ʒoyun yaƥÕ birle maǥFnjn ơdüp panbuƥÕla maƷǥada
uralar telyín-i 3
bevƗsírden berí ơde mücerrebdür džabrÕ gendene džuyÕ-y-Õla saƧƷ ơdüp
bevƗsíre šÕOƗ eyleseler 4
tekrƗr be-tekrƗr ơtseler düúüre gidere mücerrebdür ammƗ
düúdükden-džRƾra gül yaƥÕn iki Ʒalay 5 arasÕna Ʒoyup eri[d]eler daƩÕ süreler Ʒaçan yÕOƥun
DƥacÕn üç dört kerre buƩnjr ơtseler 6 ƷurÕda ve šaƥÕda gidere mücerrebdür lnjf yaǥní
\ÕlanbÕçaƥÕ dơrler bir ot kökin yaúÕla 7 alup zerdƗOnj çekirdegi yaƥÕnda Ʒaynadalar tƗ kim
yana göyüne bevƗsíre šÕOƗ eyleseler šaƥÕda 8
gidere eger bƗãÕnda olsa götüre ǥacƗyibdür
bu bƗbda ammƗ iƧUƗƷơde dơyü ƷorƷu 9
vardur kitƗb-Õ raƧmet dơrler bir risƗlede eydür
Ʒaçan bevƗsír aƷar olsa džarmÕsaƥÕ šuz-Õla 10
dögeler azcuƷ bal-Õla maǥFnjn ơdeler yaƷu
ơdeler ve džarmÕsaƥÕ bal-Õla ac-Õla yơmek istiǥPƗl ơde Ʒašǥ eyler 11
ǥilƗFÕ ƥayrÕ seyyƗli
Ʒašǥ eylerler ammƗƩašardur l[Ɨ]kin bu devƗ istiǥPƗl olÕnur džÕfat-Õ 12 nnjúƗGÕr ve zerníƩ ve
13
kirec berƗber cemíǥin yumúDƷ dögeler bevƗsírüƾ baúlarÕn neúter-ile dürteler bu
devƗdan ekeler Ʒašǥ eyler eger ziyƗde acÕr-Õsa issi yaƥ šamzuralar andan-džRƾra 14
panbuƥÕla tekmíd ơdeler issi yaƥa bandurmÕú olalar šuruta vecaǥÕ sƗkin olÕnca 15 andan-
džRƾra yene neúter-ile dürteler daƩÕ devƗ\Õ yene ekeler ve yene issi yaƥ šamzuralar yene
16
tekmíd ơdeler tƗ kim cümlesi munƷašǥ olÕnca andan-džRƾra panbuƥÕla tekmíd olÕna
139
andan-džRƾra 17
meĨNnjr džarmÕsaƷ šuz-Õla ĪÕPƗd ơdeler tƗ kim ƩalƗdž olÕnca ve eger
džarmÕsaƷ ve büber ve zencebíl 18
bal-Õla maǥFnjn ơdüp istiǥPƗl olÕna hem yơmek-ile
istiǥPƗl olÕna hem ĪÕPƗd-Õla bevƗsíri Ʒašǥ 19
eyler eger seyyƗl eger cƗmid keĨƗ fí
kitƗbü'r-raƧmet ve ƥÕGƗVÕ buƥday etmegi semiz bülüç meraƷa- 20
sÕ ve ekúilerden perhíz
ơdeler ve her bƗrid rašb nesnelerden ictinƗb ơdeler džDƧtƧ- 21
dür eyüdür mücerrebdür
beúír çelebi mücerrebƗWÕndan ÕšrÕfíl-i muƷl Ƨabb-Õ muƷl dơrler tekrƗr tecrübe 22
eylemiú
menfaǥatÕn žƗhir müúƗhede eylemiú ƥƗyet nƗfiǥ bulmÕú bevƗs[í]r ƷanÕn Ʒašǥ 23
eyler ve
ƷanÕn keser ve vecaǥÕn sƗkin eyler ve adžOÕn ve mƗdde Ʒašǥ eyler džÕfat budur helílec-i 24
esved ve kƗbilí helíle ve belílec ve emlec ve göyünmiú ƷabuƥÕ ki džular içinde olur
25
böcek ƷabÕdur baǥĪÕ kimesneler aƾa ƷarabacaƷ dơrler midye ƷabÕ gibidür andan 26 bir
džÕQÕfdur ve kehribƗ her birinden bơú direm ve nƗQƩƗh toƩPÕ altÕ direm ve muƷl-Õ azraƷ
džƗfí 27
yigirmi direm muƷldan ƥayrÕ edviyyeyi dögeler irice eleyeler ve kehribƗ ince
elekden geçüreler
[158-a]
1
bƗdem yaƥÕ-y-Õla olur ve muƷOÕ gendene džuyÕ-y-Õla Õdžladalar iri dögülmiú edviyyeyi
ÕdžlanmÕú 2
muƷl džuyÕ-y-Õla yoƥuralar maǥFnjn ơdeler ac-Õla aƩúam ve džabƗƧ üçer direm
\ơyeler buƾa ÕšrÕfíl-i 3
muƷl dơrler yƗƩnjd bir direm Ʒadar Ƨabblar ơdeler meúKnjr
kitƗblarda yoƷdur ammƗ mücerrebdür 4 ve džarugürz oƥOÕ muƧammed çelebi bevƗsír içün
ƥƗyet mücerrebdür dơyü mebƗliƥ eylemiúdür 5
ol nüsƩa budur behmen-i ebyaĪ yigirmi
6
direm kƗƥÕd-Õ hindí yigirmi direm cev[z]-i hindí yigirmi direm cevz-i bevvƗ yigirmi
direm anzurnjt yigirmi direm iki edviyye miƷGƗr-Õǥasel-ile ƷÕYƗma 7
getürüp sƗyir eczƗ
saƧƷ olÕnup Ʃalš olÕnduƷdan-džRƾra džabƗƧ ve aƩúam 8
baƷla miƷGƗUÕ istiǥPƗl olÕna fadžl-Õ
ƗƩir min-el-mücerrebƗti'l-müteferriƷa eger maƷǥadda 9
bevƗsírden ǥažím verem ǥƗUÕĪ
olsa ƧattƗ maƷǥada Ʃurnjc eylese kündi Ʒapadalar 10
ƥalíž ola sƗde yaƥÕla tekrƗr be-
tekrƗr ĪÕPƗd ơdeler ve lašíf ƥÕGƗlar yơdüreler 11
eyüdür ǥalƗmet-i bevƗsír issi džafrƗví
Ʒandan olmÕú ola göyünmek 12
ve zaƧmet ziyƗde ola eger ƥalíž Ʒandan olur-Õsa
göyünmek ve zaƧmet eksük 13
ola ammƗ aƥÕrlÕƷ ve maraĪ artuƷ ola bevƗsír bir ƥalíž
\ơldür ƷarƗƷar birle 14
göbekde belüre gƗh olur ki Ʒasuƥa ve ƩƗyalara ve Ĩekere ine ve
JƗh ola ki 15 yaƥUÕna çÕƷa ve gƗh ola kim Ʒan ishƗl ơde ve gƗh ola kim ƷabĪ ola ve aƥUÕVÕ
16
ziyƗde ola Ʒulunc gibi šuta ve gƗh ola kim endƗmlar aƥUÕVÕ belüre ve mefƗdžÕl 17 aƥUÕya
140
ve oturmaƷ šurmaƷ vaƷWÕnda gƗh olur ki mafdžallar uvana çatlaya 18 ve ishƗl-ile giden Ʒan
Ʒara olup ve necisden džRƾra ƷatÕ aƷup yƗ šamup 19
dökülür-ise bevƗsír ƷanÕdur Ʒuvvet
ĪDǥíf olup incikleri Ƨareket ve Ʒatanda 20
ditreyüp aƥUÕr olmayÕnca kesmek yaramazdur
ve džovuƷdžu-y-Õla istincƗơtmeyeler 21 sancu eyler yơl ơder ǥilƗFÕ pelíd aƥacÕnda burc olur
ol burcuƾ 22
budaƷlarÕn alup uvaƷ šoƥrayup bir desteye Ʒoyalar iki gün Ʒaynadalar 23
destenüƾ aƥ]Õn džoyalar tƗ kim buƩƗUÕ çÕ>Ʒ]maya džuyÕ eksildükce yene Ʒarúu 24džu Ʒoyalar
andan-džRƾra šura Ʒarúu içeler úifƗ ola aƷúemse'd-dín 25ƧDĪretleri eydür eger úam džDƷÕ]Õn
26
berƗber eski biz birle eridüp merhem gibi olur bevƗsíri deúeler daƩÕ uralar ammƗ
gerekdür ki sigili gidince uralar 27
ve daƩÕ eydür ƩunfesƗ yaǥní šoƾuzlanböcegin zeyt
yaƥÕnda Ʒaynadalar tƗ kim
[158-b]
1
Ʒuvveti yaƥa çÕƷa andan-džRƾra bevƗsíre dürteler ǥacƗyib fƗyide ơde dƗyim dürterler-ise
2
gidere nesne Ʒomaya ve kemƗliyye dơrler bir risƗlede ǥazízden menƷnjldür medƧ 3
eylemiú ƧattƗ bu ǥilƗFÕ ơdicek híç ƥayrÕ ǥilƗca iƧtiyƗc yoƷdur gidere allƗhü 4
teǥƗOƗnuƾ
faĪOÕ ve ǥinƗyeti birle dơmiúler džÕfat-Õ ǥilƗc keberenüƾ düglegini alalar 5 džuyÕn çÕƷarup
bevƗsíre dürteler tekrƗr be-tekrƗr böyle ơdeler elbette zƗyil 6 ola gide dơmiú ve bu ǥilƗFÕ
daƩÕ dơmiú ügez yÕOƥun aƥacÕn buƩnjr ơtse 7 ƷurÕda gidere mücerrebdür ƧƗví-i kebírde
eydür yÕOƥun aƥacÕn üç gün tamƗm buƩnjr 8ơtse bevƗsíre ursalar gidere mücerrebdür ve
daƩÕ her kim bir di[r]em gendene toƩPÕ ve bir direm 9úeker Ʒatup yơse bevƗsír ríƧinüƾ
DdžOÕn gidere ve ƷanÕn kese ammƗ üç 10
gün yơmek gerekdür tíz.rek úifƗ bula eger iki
direm üzerlik toƩPÕn ve iki direm 11 çörek otÕ toƩPÕn dögüp üç gün niúƗsta bile yơseler
göbek aƥUÕVÕn 12
ve bevƗsíri ƷurÕda gidere ƧƗví-i kebírde eydür bevƗsír içün devƗdur 13
Eơú direm defnel yapraƥÕ alup saƧƷ ơdeler šancereye otuz direm rikƗbí 14
zeyt yaƥÕ
Ʒaynadalar Ʒuvveti yaƥa çÕƷa süzeler eger bevƗsír içerü olsa 15Ʒoyun yüƾi-y-ile içerüye
džRƷalar eger ƩƗricde ise bir nesneye süreler uralar 16
elbette berí eyler híç ƥayrÕ devƗya
muƧWƗc eylemez ve daƩÕ eydür zirƗvendi yumúDƷ 17
saƧƷ ơdüp bevƗsíre ögeler hemƗn
VƗǥat ƷanÕn keser úifƗda eydür úol 18
bevƗsír kim dƗƩilde ola maƷǥadÕ miƧceme-y-ile
džovurup dürtmek gerekdür tƗ kim 19
žƗhir ola andan-džRƾra ǥilƗFÕ olÕna šÕOƗ-yÕ mücerreb
EƗGÕncƗn ÕƷPƗǥÕ yaǥní úol 20džapÕna muttadžÕl yeúilce bƗGÕncƗnuƾ baǥĪÕ yơrin buradan alup
ve acÕ 21
bƗdem içi berƗber Ʒatup dögeler tƗ kim Ƨall ola benefúe yaƥÕ-y-Õla Ʃalš ơdüp
141
merhem 22
gibi ola bevƗsíre šÕOƗ ơdeler yaǥní süreler ƩalƗdž eyler bi-iĨnillƗhi teǥƗOƗ
mücerrebdür 23 ve naǥQƗnuƾ yapraƥÕ-y-Õla yaƷu düzüp urmaƷ encaƧ devƗdur yaǥní ƥƗyet
ƩalƗdž 24
ơdici devƗdur duhn-Õ mücerreb bevƗsíre acÕ zerdƗOnj çekirdegi yaƥÕ on 25
direm
míǥa-Õ sƗyile üç direm muƷl iki direm bunda Ƨall ơdeler bunuƾÕla 26
mesƧ ơdeler
ǥacƗyibdür ĪÕPƗd vecaǥÕ sƗkin eyler veremini daƩÕ eyü eyler bevƗsírüƾ 27 cemíǥ envƗǥÕna
eyüdür yunmaduƷ gendene alup šoƥrayalar ve šaú çölmege
[159-a]
1
Ʒoyalar aƥ]Õn muƧkem bekideler tƗ kim buƩƗUÕ çÕƷmaya kendü buƥÕ-y-Õla biúe ammƗ
odÕ yumúDƷ gerekdür 2
biúdükde sƗde džÕƥÕr yaƥÕ yƗ ƷuzÕ yaƥÕ yƗ acÕ bƗdem yaƥÕ Ʒatup
Ʒaynadalar tƗ kim 3
oƾad biúe ammƗ göyünmeye andan-džRƾra hƗvanda saƧƷ ơdeler
merhem gibi ola ÕdžÕcaƷÕla 4 uralar úƗf mümtelí olan bevƗsírüƾ aƥ]Õn açar úDƧm-ÕƧanžal
üç direm acÕ 5 bƗdem içi dört direm dögeler úƗflar ơdeler her sƗǥatde birin götüreler bơú 6
VƗǥate varÕnca ƗƩir buƩnjr-Õ meryem ve muƷl-Õ azraƷ ve azcuƷ gögercin boƷÕúƗf 7 ơdeler
bu andan tíz fetƧ eyler ƩXdžnjdžƗ muƷl džÕƥÕr ödinde Ƨall olmÕú ola 8 aƷUƗdž ki bevƗsír ƷanÕn
ve ƧayĪ ƷanÕn Ʒašǥ eyler Ʒara helíle ve belíle ve emlec ve 9
demir boƷÕ ve mƗ]nj ve
\ÕOƥun aƥacÕ mƗ]njVÕ ikiúer direm ve džandal ve günlük 10
ve dem-i aƩaveyn džamƥÕ ve lük
11
ve sendernjs ve šín-i ermení muƷOÕ ve neúƗ muƷOÕ her birinden bir direm kemmnjn ve
sünbül ve šopalaƷ ve Ʒaranfil ve madžšakí her birinden nÕdžf 12
direm ve bezr-i benc üç
13
dire[m] ve efynjn rubǥ direm bir buçuƷ direm artuƷ yƗ eksürek yƗbis kiúníc ve
summƗƷ yigirmi dörd direm Ʒaynadup džu-y-Õla istiǥPƗl ơdeler ve daƩÕ 14 bevƗsírlü kiúiye
ƧXƷne eylemek Ƨükmi yoƷdur meger ziyƗde Īarnjret ola aƥUÕya bevƗsír- 15 lü kimesnelere
ƥÕGƗ gerekdür ki müršÕb ve müsmin ola eyü Ʒan tevlíd eyleye isfíd-i 16
bƗclar semiz
etler-ile ƷuzÕ ve oƥlaƷ ve tavuƷ ve bülüç ve ním-úet yumurda džarusÕ ve cevƗriúler 17
ve
isfƗnaƩlu bƗdem úíresi ve úÕrlaƥunlu gendene semiz etlü ve džÕƥÕr yaƥÕ ve ƷuzÕ yaƥÕ 18 ve
úeker penír ve boy toƩPÕ ve džRƥan bevƗsíre nƗfiǥdür ammƗ džarmÕsaƷ Īarar eyler ƷanÕ
göyündürür 19 ve Ʒoca Ʃorǀs úorbƗVÕ eyüdür ve ne-Ʒadar gerekse džuyÕ az içe eger seyelƗn
ziyƗde 20 olsa birinclü rummƗniyye ƷurÕ üzüm-ile eyüdür ve ekúilerden ictinƗb ơdeler tƗ
kim 21
ơdeler tƗ kim ríƧe mübeddel olmaya ve gövdesin urmaƥa ve ƧammƗma
mülƗzemet ơde menƗfiǥi 22 banbal otÕ her kim bir direm banbalÕǥÕUƗƷí džƗEnjn-Õla dögeler
23
ve tnjt aƥacÕ kökin göyündürüp külin alalar aƷ mnjm-Õla ve deƾiz köpügi ve yumurda
142
[159-b]
1
alalar ƷurÕ[d]alar ƧƗcet vaƷWÕnda aƥÕz yarÕ-y-Õla ƷarÕúduralar Õdžlana panbuƥÕla uralar
maƷǥad 2
zaƧmetine uralar eyü ola mücerrebdür ríƧ-i bevƗsíre vecaǥ iƧGƗĞ eyler Ʒulunc
gibi ekĞer 3 ƧƗĪÕrda devr eyler ve göbek ešrƗIÕnda bơlde ve gegrekde gƗh olur ki yaƥUÕna
oÕƷar 4 ve maƷǥada yörü[m]esine sebeb sevdƗví ƩÕlšdur bögreklere dökülür yƗƩnjd nefs 5
bögrekde ƧƗdiĞ olur ǥalƗmeti ƷarƷara eylemek göbekde gƗh meĞƗneye iner gƗh 6
zaƩír
LƧGƗĞ eyler gƗh gögse çÕƷar ve yaƥUÕna çÕƷar gƗh Ʒan ishƗl eyler gƗh ƷabĪ 7 eyler ve dizi
gözleri aƥUÕmaƷǥƗUÕĪ olur ve mefƗdžÕl oturmaƷda šurmaƷda çatlar 8 ve cimƗǥƷuvveti ĪDǥíf
eyler ǥilƗFÕ sevdƗ\Õ tenƷÕye eylemekdür ve yơl giderür sürer nesneler 9
yơmekdür
cevƗriúler gibi ve ƥayrÕ ammƗ Ƨaderler-ile ve yaralar ki bögreklere indi tíz vara 10
[160-a]
1
nevƗdžír dơdükleri ƩabíĞ ƷurnjƧdur ki maƷǥadda baƥardžXƷlara Ʒaríb yơrde 2
olur džaru
džular aƷar sebebi miǥƗÕ müstaƷím dơdükleri baƥardžXƥa Ʒaríb 3
yơrde ƩurƗc çÕƷPÕú ola
anÕ deúmekde ihmƗl olÕnup ol yơrde olan 4 et müteǥaffin olup džaru džular çÕƷar yunmÕú et
džuyÕ gibi ve nƗdžnjr 5 yƗ nƗfiĨdür yƗƥayrÕ nƗfiĨdür ǥilƗFÕ nƗfiĨe Ʒašǥ eylemekdür ve ƧƗdde
devƗlar ur- 6 maƷdur tƗ kim ƩabíĞ laƧPÕ ifnƗ eyleye yƗƩnjd iúbu merhemi istiǥPƗl eyleye
QƗdžnjra eyüdür 7 merhem kibrít bir direm Ƨacer-i Ʒaysnjr bir direm ve yÕlan ƷavÕ iki direm
zift on 8
direm ve ƷuzÕ yaƥÕ on direm zifti yaƥda erideler bƗƷí edviyye dögülmiú kuƧl
gibi 9 saƧƷ olÕnmÕúƷatup ƷarÕúduralar ammƗ nƗfiĨ olmasa yaǥní ríƧ ve necisin çÕƷmasa 10
ǥilƗFÕdžÕƷalar tƗ kim içindeki çÕƷa gide andan-džRƾra iúbu merhem istiǥPƗl olÕna džÕfat-Õ 11
merhem dem-i aƩaveyn ve kuƧl ve úeb-i yemƗní ve cülnƗr her birinden dört direm ve
džabr 12
ve günlük ve ǥanzurnjt üçer direm zencƗr nÕdžf dƗniƷ dögeler Ƨarírden eleyeler
benefúe 13 yaƥÕ-y-Õla Ʃalš ơdüp istiǥPƗl ơdeler bu maraĪda ƧDƷƷ söz budur ki muǥƗlicden
14
fƗriƥ olalar cemíǥ zamƗnda zaƧmete Ʒatlanup yörüyeler zírƗǥilƗc-Õ emr müúkildür 15
[160-b]
1
daƩÕ eyü olur vecaǥÕ teskín eyler yƗƩnjd iúbu merhemi uralar džÕfat-Õ iƷlímiyƗ 2 fÕĪĪa iki
direm günlük bir buçuƷ direm isfídƗc bơú direm cümlesin yumúDƷ dögeler 3 gül yaƥÕnda
erimiúdžƗfí mnjm hindibƗdžuyÕ ve ebegümeci džuyÕƷatalar merhem 4 ơdüp istiǥPƗl ơdeler
ammƗúXƷƗƷÕ maƷǥad ƧarƗretden ve yübnjsetden olur ednƗ 5 sebebden yarÕlur yƗbis Ğüfl
oÕƷduƷca úXƷƗƷ ǥƗUÕĪ olur ǥilƗFÕ džabƗƧlarda 6
on direm benefúe úarƗEÕ ve on direm
terencübí[n]-ile içeler ve ƥÕGƗVÕ mürdümük müzevveresi 7
ve ƷabaƷÕla biúe ve iúbu
merhemi uralar džÕfat-Õ merhem iç yaƥlarÕndan Ʒaz ve tavuƷ ve keçi 8 yaƥÕ ve džÕƥÕr incigi
iligi cümlesin benefúe yaƥÕ-y-Õla eridüp istiǥPƗl ơdeler eger úXƷƗƷÕla iltihƗb 9
ve ƷatÕ
vecaǥ olur-Õsa iúbu šÕOƗ istiǥPƗl olÕna džÕfat-Õ šÕOƗ Ʒalaydan isfídƗc bir direm 10
yumurda
DƥÕ on direm ve kƗInjr bir dƗniƷ yƗƩnjd it üzümi džuyÕ ve hindibƗdžuyÕ 11 ve kiúníc džuyÕ ve
semiz otÕ džuyÕ ve Ʃašmí džuyÕ yigirmiúer direm ve benefúe yaƥÕ ve džƗfí aƷ 12
mnjm onar
direm ve dögülmiú elenmiú Ƨarírden geçmiú keĞírƗ bir direm alalar mnjm yaƥÕnda 13
erideler hƗvanda keĞírƗ\ÕƷoyalar Ʃalš ơdeler yƗƩnjd Ʒírnjší ơdeler istiǥPƗl ơdeler eger Ʒan
14
aƷar-Õsa ǥilƗFÕ her džabƗƧ ƷurdžÕ kehribƗ yƗ ƷurdžÕ cülnƗ[r] her ƷanƷÕVÕ olur-Õsa bir
miĞƷƗl dögeler 15
ayva rubbÕ-y-Õla Ʃalš ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ müzevvere summƗƷÕla ve
úol gerüdeki bevƗsír 16
bƗEÕnda meĨNnjrdur anlardan ekeler yüz on yơdinci bƗb fí
17
bernjzü'l-maƷǥadda yaǥní maƷǥadÕ çÕƷmaƷdadur eger böyük veremden olur-Õsa
veremüƾƧiddeti meĨNnjrdur 18 eger maƷǥad müsterƩí olmaƷdan olur-Õsa ǥalƗmeti ellerini
degirdükde tízcek yanalar 19ǥilƗFÕ servi ƷozaƥÕ ve ceft-i bellnjš ve aƷƗƷÕ\Ɨ ve günlük ve
PƗ]nj ve lÕƧyetü't-teys 20 ve it boncuƥÕ ki aƾa vedaǥ dơrler göyünmiú ola ve baƷar-Õ tevƗlí
berƗber alup dögeler 21
Ƨarírden eleyeler daƩÕ maƷǥadÕ çÕƷduƷda ekeler ve meĨNnjr
ƷƗEÕĪlarÕƷaynadup džuyÕnda 22 otursa daƩÕ ekse eyü olur ve her džabƗƧ bơú direm Ƨabbü'r-
rummƗn sufnjIÕ ve on 23
direm ayva rubbÕ cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ summƗƷ
müzevveresi ve bƗdem içi-y-ile ve tavuƷ 24 eti-y-ile ve keklik ve yaú yơmiúlerden perhíz
ơdeler ve südlerden ve ƧammƗmdan ictinƗb ơdeler 25
fadžl bur’u's-sƗǥada eydür Ʒoyun
GÕ[r]naƥÕn yƗ boynuzÕn alalar göyündüreler 26
yumúDƷ dögeler ve anuƾ miƷGƗUÕ Ʒadar
bellnjš ve cülnƗr ve úeb ve mƗ]nj ve gül dögülmiú 27
ola ve enƗr ƷabÕ ve yaú mersin
yapraƥÕ berƗber alalar az džuda Ʒaynadalar tƗ kim otlaruƾ
145
[161-a]
1
Ʒuvveti džuya çÕƷa oƥlanuƾ maƷǥadÕ çÕƷsa bu džuda oturdalar ve maƷǥadÕQÕ yene Ʒoyalar
2
artuƷ çÕƷmaya biǥavni'l-lƗhi teǥƗOƗ mücerrebdür yüz on sekizinci bƗb fí istirƩƗ’ü't-
teberrüc yaǥní 3 maƷǥad müsterƩí olup kendüyi džaluvơrüp geƾúemiú ríƧ yaǥní yơl ve Ğüfl
irƗdesüz 4 çÕƷmaƷ vƗƷÕǥ olur sebebi muƧíš olan ǥDĪaleye Ɨfet ơrmiúdür imsƗk ơden oldur
5
yƗ Ʒašǥ yƗ perde yÕrtÕlmaƷdan siƾirde yƗ siƾir fesƩ olÕnup ekĞer ims[Ɨ]k ol siƾirden 6
yetüúüp müsterƩí olsa ve rušnjbet teúerrüb ơdüp siƾmiú ola ǥilƗFÕ ted- 9
ríc-ile
yetüúmekdür ǥilƗFÕ her džabƗƧ üç direm bƗdrencbnjye ve üç direm daƩÕ rƗziyƗne 10 toƩPÕ
ve ǥaselí gülbeúeker on direm cülƗb ơdüp içeler ƥÕGƗVÕ noƩnjd ve ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla 11 ola
ve daƩÕ bơlüƾ aúDƥa šaraflarÕna ki ƩarrƗz dơrler bơlüƾ ƩarrƗ]ƗWÕndan bir Ʃarazdur 12
maƷǥadÕ ve ešrƗIÕna varan siƾirler andan berü inir ol araya ƧƗr yaƥlar süreler 13Ʒusš yaƥÕ
ki aƾa azcuƷ cünd-i bídester ve ferfiynjn ƷatÕlmÕú ola issi-ile muƧkem 14
süreler ve
zanbaƷ yaƥÕ ve nƗrdín yaƥÕ ve šoraƷ otÕ yaƥÕ ve bƗbadya yaƥÕ ve džaru mÕdžr 15
benefúesi
yaƥÕ ve ƩÕrvaǥ yaƥÕ gibi yaƥlar münƗsibdür eger cünd-i bídester ve ferfiynjn 16Ʒatarlar-
Õsa daƩÕƷaví olur meĨNnjr yaƥlar eger muƷarrer eger mecmnjǥ eyüdür ve daƩÕ nemmƗm
yaǥní 17
varsama ve feslegen ve defnel yapraƥÕ ve turb toƩPÕƷaynadup džuyÕna oturalar
EƗƷí ǥilƗFÕ hemƗn 18 fƗlic ǥilƗFÕ gibidür yüz on šoƷuzÕncÕ bƗb fi'l-Ƨadebe ve riyƗƧi'l-efrese
Ƨadebe 19
dơdükleri faƷrlar vardur ki oƾurƥa kemigi dơrler ol oƾurƥa kemigi yơrinden
ayrÕlur 20 eger öƾüne erilse yaƥUÕn bükülür ƷDǥis dơrler iƷǥanses dơrler yaǥní yaƥUÕQÕ gürz
21
oldÕ dơmek olur eger ardÕna erilse Ƨadebe dơrler gögsi çÕƷar yaƥUÕQÕ içerü 22
girmiú
olur ve gƗh olur ki džDƥ šarafÕna yƗ džol šarafÕna egilür buƾa iltivƗ dơrler 23
sebebi ƧƗr
veremdür ki ǥDĪaleler üzerinde olur yƗƩnjd ƩƗricde yƗ dƗƩilde 24
ola faƷƗrlarÕ yơrinden
oÕƷar ǥalƗmet-i sƗEÕƷƗ bơlinde aƥUÕ olmaƷ verem 25 sebebiden ve ƧummƗ-yÕƧƗdde olmaƷ
verem ƧummƗlarÕ gibi ve nabĪÕ ǥažím olmaƷ ve ƧarƗreti 26
ƷatÕ olmaƷ ve mušbiƷaya
beƾzer lƗ]Õm ƧummƗ olmaƷ ve ziyƗde vecaǥ ve iltihƗb ve ǥašaú 27
ve nabĪÕ ǥažím ve
ƷƗUnjre adžfer ve nƗrí olmaƷ ve arƷada ĞÕƷlet olmaƷ ve bükülmelerdür ǥilƗFÕ
146
[161-b]
1
bƗselíƷden Ʒan alalar Ʒuvvete göre Ʒan çÕƷaralar ve her džabƗƧ üç dƗne ǥunnƗb ve üç 2
direm ǥÕnebü'ĞĞDǥleb yaǥní it üzümi ve aƷ úeker ve terencübín onar direm alalar cülƗb
ơdeler 3
ve ƥÕGƗVÕ mƗ’ü'úúDǥír ve šabíǥatÕ leyyince nesne-y-ile telyín olÕna džÕfat-Õ
4
müleyyin sinƗmekí yơdi direm benefúe ve nílnjfer ve hindibƗ toƩPÕ ve buyan dibi
ƷazÕnmÕú ve irice dögülmiú 5 üçer direm it üzümi bơú direm ve türbüd ƷazÕnmÕú ve irice
dögülmiú bir direm üç 6
rašl džuda Ʒaynadalar tƗ kim bir rašl Ʒala džƗfí ơdeler ve
ƩÕ\ƗUúenber ve terencübín on 7
bơúer direm seƧer vaƷWÕnda içeler eger vecaǥ sƗkin olup
verem zƗyil olsa Ʒaví taƧlíl 8 eyler yaƷular uralar iúbu ĪÕPƗd gibi ƷabÕ çÕƷPÕú simsim ki
9
çörege ekerler yigirmi direm dögeler ve yaú merzencnjú yapraƥÕndan bơú direm saƧƷ
ơdüp Ʒatalar biz üzerine 10
Ʒoyup yaƷu ơdeler ĪÕPƗd-Õ ƗƩir evvelki ĪÕPƗddan artuƷ
leyyinet vơrür muƷl on direm 11 içi yaƥlarÕndan tavuƷ yaƥÕ ve Ʒaz ve ördek yaƥÕ ve džÕƥÕr
incigi yaƥÕ otuzar 12
direm muƷOÕ eridicek Ʒadar issi džu-y-Õla Ƨall ơdeler andan-džRƾra
yaƥlarÕ erideler hƗvanda 13
üzerine dökeler muƧkem Ʃalš ơdeler istiǥPƗl ơdeler ve daƩÕ
ƧƗr yaƥlar-Õla faƷƗrlarÕ 14
yaǥní oƾurƥalarÕ yaƥlayalar džÕfat-Õ duhn Ʒusš ve mürr onar
direm selíƩe 15
altÕ direm irice dögeler dört rašl issice džuda Õdžladalar bir gün bir gơce 16
šura andan-džRƾra Ʒaynadalar yumúDƷ od-Õla tƗ kim bir rašl Ʒala yaǥní yüz ƷÕUƷ direm 17
džu Ʒala andan-džRƾra endireler džƗfí ơdeler bir rašl úÕrlaƥun yaƥÕ Ʒatalar 18
Ʒaynadalar tƗ
kim džuyÕ gide yaƥÕƷala andan-džRƾra oƾurƥalara muƧkem ƷÕzdurup süreler 19
tekrƗr be-
tekrƗr yƗƩnjd sebebi ƥalíž ríƧ ola oƾurƥalar altÕnda ƧƗdiĞ 20
ola šura faƷƗUÕ yơrinden
oÕƷara bu nevǥine riyƗ>Ƨ]-Õ efrese dơrler yaǥní riyƗƧí 21
ki efresedür fars luƥatda ríƧ
Gơmek olur ǥalƗmeti ƧummƗVÕ olmaya ve 22
ǥašaúÕ olmaya belki vecaǥÕ žahrdan-džRƾra
ǥƗUÕĪ ola ǥilƗFÕ her džabƗƧ 23
rƗziyƗne ve enísnjn ve buyan dibi hep üçer direm ve ǥaselí
gülbeúeker 24 on direm cülƗb ơdüp içeler ƥÕGƗVÕ noƩnjd ve bƗdem içi-y-ile müzevvere ve
her 25
džabƗƧ iúbu udžnjl džuyÕndan içe džÕfat-Õ mƗ’-i udžnjl buyan dibi ve rƗziyƗne 26
dibinüƾ
ƷabÕ ve kerefis köki ve ƥƗfiĞ köki yigirmiúer direm ve rƗziyƗne toƩPÕ 27 ve kerefis toƩPÕ
ve enísnjn ve šoraƷ otÕ toƩPÕ bơúer direm dört rašl džuda
[162-a]
1
Ʒaynadalar tƗ kim iki rašl Ʒala andan-džRƾra džƗfí ơdeler ve yơtmiú bơú direm bal 2 Ʒatalar
miƷGƗr-Õúerbet on direm issi džu-y-Õla içeler ve oƾurƥalarÕƩÕrvaǥ yaƥÕ-y-Õla 3
yaƥlayalar
147
miĞƷƗl Ƨabb-Õ níl ve ƥƗríƷnjn ve enísnjn her birinden buçuƷ direm džabr-Õ 10
usƷnjãnjrí bir
direm ve muƷl ve madžšakí her birinden bir dƗniƷ cemíǥsin 11
dögeler Ƨarírden eleyeler
kerefis džuyÕ-y-Õla Ƨabblar ơdeler cümle bir úerbetdür seƧer 12 vaƷWÕnda içeler džabr ơdeler
WƗ kim eyü ishƗl eyleye ƗƩir namƗ[z]da tavuƷ eti-y-ile 13
noƩnjd džuyÕ ve ǥXdžfur toƩPÕ-y-
Õla ola eger bƗƷí nesne Ʒalur-Õsa našnjllar istiǥPƗl olÕna 14
ki yơlleri šaƥÕdur iúbu našnjl
gibi džÕfat-Õ našnjl bƗbadya ve iklíl ve šoraƷ 15
otÕ ve nemmƗm ki varsama dơrler ve
merzencnjú ve kelem yapraƥÕ ve kene otÕ yapraƥÕ 16
ki ƩÕrvaǥ dơrler ve reyƧƗn ve Ʃašmí
her birinden bir šutam cemíǥsi džuda Ʒaynadalar 17
našnjl ơdeler ve miƧcemeler uralar
šoƥUÕlmaƷ ƷDdžGÕ üzerine yƗƩnjd sebebi saƷaš 18
yƗ Īarbe ola ǥilƗFÕ faƷƗr mevĪLǥine rev
ơdeler el-ile rÕIƷÕla džÕƥamaƷÕla Ʒan 19 ceĨb eyler šÕOƗlar-Õla šÕOƗơdeler džÕfat-Õ šÕOƗ mürr ve
Ʒusš ve kebere ve sünbül 20
ve kelem ve selíƩe berƗber olalar daƩÕ dögeler eleyeler eyü
sirke-y-ile arÕdalar istiǥPƗl 21ơdeler yƗƩnjd sebebi ziyƗde ƧarƗret-ile yƗ ziyƗde bürnjdet-
22 23
ile ribƗšlara teúennüc gelmiú ola bu nevǥi nƗdir vƗƷÕǥ olur eger vƗƷÕǥ olsa tízcek
helƗk eyler ƷƗbil ǥilƗFÕ olma[z] yüz yigirminci bƗb fi'd-devƗlí 24
ayaƷlaruƾ ve inciklerüƾ
šamarlarÕ yoƥun olmaƷdur eger bu maraĪ yayaƷ yörür 25 ve ayaƷ üzerine šurur ƧummƗlar
gibi ve böyüklere ve ekƗbirlere Ʃi[Ĩ]met ơdüp 26
ayaƷ üzere ƷarúularÕnda çoƷ šurur
kimesnelere ve bunlaruƾ emĞƗli 27
ayaƷ üzere ƩLĨmet ve džanǥat iúler kimesneler gibi
sevdƗví ƥalíž Ʒan inir šolar
[162-b]
1
ǥalƗmeti yoƥun šamarlar žƗhir olmaƷ ve ayaƥÕ üzerine šolaúXƷ egri bügri šamarlar 2
görünmek ǥilƗFÕ bƗselíƷden fadžd ơdeler tƗ kim Ʒuvvete göre Ʒan çÕƷaralar tƗ kim muƩƗlif
3
cihete meyl ơde hem taƷlíl-i dem ola ve her džabƗƧ on dƗne ǥunnƗb ve it üzümi 4
üç
direm ve on direm aƷ úeker-ile cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd ve mürdümük 5
ve
EƗdem içi-ile ola tamƗm naĪc bulduƷdaki ƷƗUnjre görile sevdƗví ƩÕlšÕ 6
bedenden pƗk
ơdeler eftímnjn ƧabbÕ-y-Õla ve mašbnjƩÕ-y-Õla bedeni tamƗm pƗk olduƷda 7 bir zamƗn šura
148
bu [v]ech-ile Ʒan eyler ƥÕGƗlar yơye tƗ kim bir hefte miƷGƗUÕ geçe 8 ĪDǥIÕ gide andan-
džRƾra ol žƗhir olan šamarlardan fadžd ơdeler ve el-ile 9 džÕƥayalar ƥalíž Ʒan çÕƷup gide
šamarlar yơrine ine ve aúDƥadan yuƷaru berk 10 baƥlayalar džaralar tƗ kim yene inmeye ve
ƥalíž ƥÕGƗlar yơmekden ictinƗb ơdeler kelem 11 gibi ve bƗGÕncƗn ve mercimek ve Ʒu[z]u
eti ve džÕƥÕr eti ve teke eti ve bunlara 12
beƾzer ne kim var-Õsa yơyeler ve ayaƷ üzerine
13
çoƷ yörümeyeler ve ayaƥa zaƧmet vơrmeyeler yüz yigirmi birinci bƗb fí dƗ’ü'l-fíl
yaǥní ayaƷlar ve incikler yoƥun 14 ola fíl ayaƥÕ gibi ve hem rengi daƩÕ fíl ayaƥÕ rengine
beƾzeye sebebi 15 yƗ sevdƗví Ʒan inciklere ve ayaƷlara dökülmekden ƧƗdiĞ ola ǥalƗmeti
16
ayaƷlaruƾ levni kümnjde[t] üzerine olmaƷ ve melmesde ƧarƗret olmaƷdur ve baǥĪÕ 17
Ƨanžal bir buçuƷ dƗniƷ ve türbüd bir buçuƷ direm ve muƷl ve keĞírƗ ve madžšakí 25
her
birinden bir dƗniƷ dögeler eleyeler rƗziyƗne džuyÕ-y-Õla Ʃalš ơdeler Ƨabblar ơdeler 26
[163-a]
1
istifrƗƥ olduƷda ĪÕPƗd ơdeler kelem köki ve etmekciler bnjresi ve buƥday içinde 2 olur
delüce dơrler anuƾ unÕ ve bƗƥ aƥacÕnuƾdžuyÕ yƗ encír aƥacÕ köki yaƷu 3 ơdüp baƥlayalar
WƗ kim bir iki gün šura çözmeyeler andan-džRƾra yene yaƷu ơdeler ve bu 4 maraĪXƾdžƗƧibi
ayaƷ üzerine çoƷ šurmaya ve ayaƷlarÕ üzerine oturmaya 5 ve ƥalíž ƥÕGƗlar yơmeye yƗƩnjd
sebebi ƩÕlš ƥalíž balƥamí ola ayaƷlara dökülmiú 6 ola ǥalƗmeti incikleri yoƥun olmaƷ ve
ƧarƗret ve Ƨumret olmaya bilek bƗrid 7
ola nesne daƩÕ aƷmaya ǥilƗFÕ her džabƗƧ buyan
dibi ve rƗziyƗne toƩPÕ üçer direm 8 ve gülbeúeker on direm ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd džuyÕǥXdžfur
toƩPÕ-y-Õla naĪc bulduƷdan 9 džRƾra beden istifrƗ>ƥ] olÕna ayƗric ƧabbÕ-y-Õla yƗƩnjd naƷtǥ-
ile yƗ snjUÕncƗn 10
ƧabbÕ-y-Õla yƗ mašbnjƩÕ-y-Õla ve Ʒay’ ơtmege idmƗn ơde her hefte üç
defǥa 11 iúbu muƷayyi’-ile džÕfat-Õ muƷayyi’ yaǥní ƷXdžduracaƷ nesne buyan dibi ve Ʒavun
149
12 13
dibi yƗ toƩPÕ ve šoraƷ otÕ toƩPÕ ve turb toƩPÕ ve yapraƥÕ ve turb kündüsi ve
UƗziyƗne toƩPÕ ve pƗ]nj toƩPÕ ve kenger-zid bơú direm džu-y-Õla muƧkem Ʒaynadalar 14
džƗfí ơdeler bir direm šuz Ʒatalar ve on direm ƷÕ]Õl bal Ʒatalar içeler ve 15
tavuƷ yüƾin
úÕrlaƥun-Õla Õdžladalar boƥaza istiǥPƗl ơdüp ƷXdžalar 16
ƷXdžduƷdan-džRƾra yơmek yơmeye
açlÕƥa džabr ơde ve ÕšrÕfíl-i džDƥír istiǥPƗl 17ơde bir miĞƷƗl Ʒadar ve günde bir kerre yơmek
\ơye ve ƥalíž yơmeklerden ve balƥam 18
arturur nesneler ve yaú yơmiúlerden ictinƗb
ơdeler yơmeyeler ve iúbu sufnjIÕ 19
istiǥPƗl ơdeler džÕfat-Õ sufnjf fulful yaǥní büber ve
zencebíl ve günlük 20
üçer direm ƷurdÕPƗn[Ɨ] yaǥní yadždžÕ kemmnjn ve kiruyƗ toƩPÕ
dörder direm cümlesin 21 dögeler yumúDƷ her džabƗƧ bir miĞƷƗl tenƗvül ơdeler ve ayaƥÕna
ãÕOƗ ơdeler šÕOƗ 22
džabr ve günlük ve mürr ve aƷƗƷÕ\Ɨ ve yonca-y-Õla yaƷu dura ve
yörümekden gey 23
džDƷÕna fadžl menƗfiǥi lÕƧyetü't-teys yapraƥÕ-y-Õla yaƷu eyleseler
ƷurnjƧlarÕ 24
kirden pasdan pƗk ơde ve dƗ’ü'l-fíli pƗk ơde ve ƷanÕ sƗyil 25
olmaƥÕ menǥ
eyleye ve ƩabíĞƷurnjƧlarÕ intiúƗrdan menǥ eyleye vesƗyir veremleri 26 tezeyyüdden menǥ
ơde yüz yigirmi ikinci bƗb fí vecaǥÕ žahr yaǥní arƷa aƥUÕVÕnda- 27
dur sebebi sƗdec
bürnjdet yƗƩƗm balƥam ziyƗde olmaƷdur yaƥUÕn aǥĪƗ
[163-b]
1
ki yaƥUÕn aǥĪƗlar ki ƥƗyet bƗridí ve ekĞefdür zírƗ yaƥUÕnda bƗrid nesneler 2
cemǥ
3
olmÕúdur nuƩƗǥ gibi ki murdƗr ilik dơrler ve kemikler ve siƾirler ve ribƗ- šlar gibi ve
Ƨareketi daƩÕ sƗyir ǥXĪva nisbeti azdur ve yürekden ÕraƷ yơrde 4
olur ƧarƗret az varur
Īarnjrí bürnjdet ve ƩƗm balƥam ǥa[Ī]alelerde ve ribƗšlarda 5 ve evtƗrda cemǥ olup arƷayÕ
temdíd eyler ve elem vơrür ǥalƗmeti müzmin olmaƷ 6 ve az az tedríc-ile ƧƗdiĞ olmaƷ tƗ
kim bürnjdet ve balƥam ziyƗde olÕnca ekĞeriyƗ 7
yörüse ve Ƨareket eylese sƗkin olmaƷ
suƩnjnet birle taƧlíl olduƥÕ sebebden 8
ve sƗEÕƷƗ ƥalíž ve lezic yaǥní yelmeúük ƥÕGƗlar
\ơmek ve sininden ve mekƗQÕndan daƩÕ 9
istidlƗl olÕnur ve dilinde rušnjbet olmaƷ ve
ǥašaúÕ az olmaƷ ve musaƩƩin 10
nesneler Ʃǀú gelmek ve süknjn bulmaƷ ve müstaƥUÕƷ
uyumaƷdan-džRƾra uyanduƷda 11
vecaǥ müútedd olmaƷ ve yaú yơmiúler yơse ve bƗrid džu
12
içse ve imtilƗ olsa vecaǥ ziyƗde olmaƷǥilƗFÕ üçer direm rƗziyƗne toƩPÕ ve enísnjn ve
buyan dibi 13
ve ǥaselí gülbeúeker on direm alup cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ noƩnjd ve
EƗdem 14 içi-y-ile ola tamƗm naĪc bulÕcaƷ bedeni ƥalíž ve yelmeúük balƥamí ƩÕlšdan pƗk
15
ơdeler snjUÕncƗn ƧabbÕ-y-Õla yƗ Ƨabb-Õ džabr-Õla yƗ Ƨabb-Õ ƷnjƷiyƗ-y-Õla yƗ snjUÕncƗn
150
mašbnjƩÕ-y-Õla 16
menƗfiǥi Ʒay’ her heftede meĨNnjr muƷayyi’ler-ile Ʒay’ ơdeler yaǥní
ƷXdžalar ve arƷayÕ 17 ƧƗr yaƥlar-Õla marƩơdeler yaǥní muƧkem issi-y-ile ovalar Ʒusš yaƥÕ
gibi ve zanbaƷ 18
yaƥÕ ve Ʃírí ve nemmƗm ki varsama dơrler ve šoraƷ otÕ ve bƗbadya ve
19
daƩÕ bunlaruƾ emĞƗli nesnelerüƾ yaƥlarÕ gibi arƷayÕ ovalar ve cimƗǥdan ve gơce
\ơmekden ve yaú yơmiúlerden 20
ve bƗrid džulardan iƧtirƗz ơdeler ve gƗh güher ƧabbÕ
müntin içeler ve yƗƩnjd 21
merzencnjú tenƗvül ơdeler on direm alalar issi džu-y-Õla Ƨall
ơdüp içeler ƧƗví-i 22
kebírde eydür ebnj nadžr ƩorƗVƗníye vecaǥÕ žahr ǥƗUÕĪ oldÕ snjsen
yaƥÕ-y-Õla 23
dürtüp oda Ʒarúu yatup arƷasÕn ƷÕzdurmÕú gơce uyudÕ ơrtesi ƧammƗma 24
girdi eyü oldÕ Ƨabb ki bu ǥilletüƾ džƗƧibine nƗfiǥdür úDƧm-Õ Ƨanžal ve úayšarac 25
ve
sekbínc her birinden bir buçuƷ dƗniƷ ve džabr ve cünd-i bídester her birinden bir 26 direm
muƷl bir buçuƷ dƗniƷ ve snjUÕncƗn bir miĞƷƗl dögeler eleyeler gendene džuyÕ-y-Õla 27
Ƨabblar ơdeler cümle bir [ú]erbetdür yƗƩnjd seyyi taǥab ve zaƧmet çekmiú ola veyƗ
cimƗǥÕ çoƷ
[164-a]
1
ơtmiú ola zírƗ taǥab ve zaƧmet iúler iúlemiú olsa balƥamí ƩÕlšlar ki sƗkin 2
olmÕúÕGÕ
Ƨarekete gelür ǥDĪalelere ve evtƗra ve ribƗšlara menúer olur ve 3
ríƧler peydƗ olur
temeddüd ve gerilmek ƧƗdiĞ olur vecaǥǥƗUÕĪ olur yƗƩnjd 4 çoƷ taƧlíl sebebi-y-ile cefƗf ve
yübnjset ǥƗUÕĪ olur evtƗr ve siƾirler gerilür 5
ve keĞret-i cimƗǥ yaƥUÕnlara suƩnjnet vơrür
fuĪnjl münceĨib olur evvelƗ 6 džRƾra taƧlíl-ile ƥalíži Ʒalur maƧalli gerilür vecaǥǥƗUÕĪ olur
ǥilƗFÕ cimƗǥÕ 7 terk eylemek ve rƗƧat olmaƷ ve uyumaƷ ve müršÕb ƧammƗma girmek her
džabƗƧ 8 üç direm it üzümi ve on direm úeker-ile cülƗb ơdüp içeler ve ƥÕGƗVÕ 9 mürdümük
EƗdem içi-y-ile ve arƷasÕn zanbaƷ yaƥÕ-y-Õla ve džaru mÕdžr benefúesi 10
yaƥÕ-y-Õla
ƷarÕ>ú]durup memznjc ơdeler süreler yƗƩnjd sebebi ĪDǥf-Õ kilye ola 11
yaǥní bögrekler
ĪDǥIÕndan ve bögrekler emrƗĪÕndan ola ǥalƗmeti kilye ĪDǥIÕnuƾ 12ǥalƗmetidür ve sekirden
üstinde bögrekler yatduƥÕ yơrde vecaǥ olmaƷdur 13ǥilƗFÕ yene bögrek ĪDǥIÕnuƾǥilƗFÕdur
tafdžíl-ile bƗEÕnda meĨNnjrdur yƗƩnjd 14 sebebi bir böyük šamar vardur bơl üzerinde olur ol
šamar mümtelí olmaƷdan 15 ola temdíd ơde gere nitekim ƧummƗ-yÕ mušbiƷlerde olur ve
LƧtibƗs-ÕƧayĪda 16
olur ve iƧtibƗs-Õ nifƗsda olur ǥalƗmeti sekirdende olan faƷralar yaǥní
17 18
oƾurƥa kemikleri üzerinde tƗ yuƷaru oƾurƥalara šnjlen yaǥní uzadÕ vecaǥ olmaƷ ve
yaƥUÕnuƾ levni Ƨumret üzerine olmaƷ ve ƧarƗret olmaƷ vesƗyir ǥalƗmetler ki 19 ƥalebe-i
151
demde olur bunda daƩÕ olmaƷ ve arƷada ĞÕƷlet olmaƷƧareket va- 20ƷWÕnda idrƗk eyleye
vecaǥ ĪarabƗn-Õla olmaƷ ǥilƗFÕ her džabƗƧ on 21
dƗne ǥunnƗb ve üç dƗne it üzümi ve on
direm úeker-ile cülƗb ơdüp içeler 22
ve ƥÕGƗVÕ mürdümük ve bƗdem içi-y-ile ve isfƗnaƩ-
Õla ola yƗƩnjd otuz altÕ direm 23
enƗreyn on direm úeker-ile içeler eger bu tedbírler-ile
eyü olmaz-Õsa bƗselíƷden 24
fadžd ơdeler ve bir laƧža bƗrid džuya gire šura ve nemgín ve
dehlízler altÕnda 25
oturalar ve eyü [e]yler fadžl ƷDdžQÕ ki aƾa ƧÕltít-i šíb dơrler ve çörek 26
otÕ berƗber alalar dögeler eleyeler kefi alÕnmÕú bal-Õla maǥFnjn ơdeler ǥalíl džabƗƧ 27 ac-Õla
ve aƩúam istiǥPƗl ơde mücerrebdür džDƧtƧdür ve daƩÕ vec yaǥní egir vecaǥÕ
[164-b]
1
žahra ve yan aƥUÕVÕna ve gögüs aƥUÕVÕna ve maƥdža nƗfiǥdür ve enísnjn istiǥPƗl eylemek 2
arƷa aƥUÕVÕn zƗyil eyler ve ÕdžÕUƥan dikeni ki aƾa encere dơrler anuƾ yaƥÕ üç direm 3 içmek
4
balƥamÕ ishƗl eyler ve yaƥUÕn aƥUÕVÕna nƗfiǥdür içeler ve sürmek daƩÕ eyüdür hem
cimƗǥÕ taƧrík eyler edhƗndan Ʒusš yaƥÕ ve snjsen yaƥÕ ve seĨƗb yaƥÕ 5
ve bƗbadya yaƥÕ
eyüdür ammƗ yaƥ sürmelü olur-Õsa evvelƗ arƷayÕ mevĪLǥi ƷÕzarda 6 andan-džRƾra süreler
ve úDƧmlardan yaǥní iç yaƥlarÕndan belesƗn yaƥÕ ve timsƗƧ 7
yaƥÕ bu ikisinüƾ içi yaƥÕ
ƥƗyet eyüdür devƗ-yÕ ƗƩir Ʒusš yaƥÕ ve nƗ[r]dín 8
yaƥÕ ve defnel yaƥÕ bunlarda cünd-i
bídester ve günlük ve ÕdžÕUƥan dikeni toƩPÕ üçer 9
direm ve ferfiynjn bir miĞƷƗl Ʒatalar
yaƥUÕQÕ ovalar ƗƩir bir rašl zeyt yaƥÕnda 10 aƥu aƥacÕ yapraƥÕn Ʒaynadalar tƗ kim Ʒuvveti
yaƥa çÕƷa arƷaya süreler ƧƗví-i kebírde 11
eydür müzmin vecaǥÕ žahra ve cimƗǥĪDǥIÕna
ve bögrekler ĪDǥIÕna eyüdür ƩƗm 12
ƩÕlšÕ giderür bir avuç çitlemük toƩPÕ ve bir avuç
zencebíl ve bir avuç cÕrcír 13 bal-Õla maǥFnjn ơdüp yatÕcaƷ vaƷWÕƷǀz Ʒadar tenƗvül ơdeler
ƥƗyet nƗfiǥdür 14
fadžl fí vecaǥü'l-ƩƗdžÕra yaǥní boú bögür aƥUÕVÕ esbƗb-ÕǥalƗPƗt eydür 15
vecaǥÕ žahra Ʒaríbdür ekĞer sebebi balƥamdan ve ríƧden ǥƗUÕĪ olur ǥilƗFÕ 16
daƩÕ hemƗn
vecaǥÕ žahruƾ ǥilƗFÕdur balƥamí ve ríƧí ola ammƗ úƗflaruƾ ve 17
ƧXƷnelerüƾ bu bƗbda
18
te’Ğíri ziyƗdedür bơllerde ve bögreklerde ola[n] bürnjdeti ve balƥamÕ zƗyil eyler zírƗ
mevĪLǥe Ʒaríbdür musaƩƩin úƗflardan iúbu úƗf 19
ƥƗyet eyüdür ki muƷldan ve uúDƷ ve
enísnjn ve zencebíl ve kerefis toƩPÕ ve úDƧm-Õ 20
Ƨanžal ve snjUÕncƗn ve mƗhízehre ve
ƥayrÕ bunlaruƾ emĞƗli nesnelerden 21úƗf ơdüp keĨƗ fi'n-nefísí džÕfat-ÕúƗf-Õdžumnjƥ nƗfiǥdür
sekbínc ve cƗYúír 22
ve muƷl ve uúDƷ ve milƧ-i enderƗní ve úDƧm-ÕƧanžal ve [z]encebíl
ve snjUÕncƗn ve kerefis 23
toƩPÕ ve enísnjn ve rƗziyƗne toƩPÕ ve Ʒusš ve cünd-i bídester
152
ve zernebƗd ve úDƷƗƷul 24 ve ƷurÕ seĨƗb ve mƗhízehre berƗber alup meĨNnjr džamƥlarÕ issi
džuda 25
eridüp ve yƗbis edviyyeleri muƧkem dögüp ince elekden geçürüp erimiú
džamƥlara 26
Ʒatalar úƗflar ơdeler üçer direm miƷGƗUÕ ola šaǥƗmdan ƩƗlí olduƥÕ ƧƗlde 27
istiǥPƗl eyleseler ƥƗyet nƗfiǥ ola belki öƾürdi müleyyin úƗflar yƗƩnjd müleyyin
[165-a]
1
ƧXƷne ơdüp pƗk ơtdükden džRƾra olsa te’Ğíri daƩÕ eyü ola iki bögür aƥUÕVÕ 2 içün ƧƗví-i
kebírde eydür egir ve ƷÕ]Õl boya ve Ʒusš mürr ve rƗvend-i çíní 3 ve çÕnšÕ\ƗQƗ-yÕ rnjmí ve
4
zirƗvend-i šavíl berƗber alup muƧkem dögeler eleyeler bir buçuƷ direm yƗ iki direm
alup ÕdžÕcaƷdžu-y-Õla içeler bögürler aƥUÕVÕna nƗfiǥdür yüz 5 yigirmi üçünci bƗb fí ǥÕUƷu'n-
nisƗ’ yaǥní úol vecaǥdadur ki nisƗ dơdükleri 6 šamarda olur ziyƗde vecaǥdur ibtidƗ eyler
yan baúÕnda džDƥUÕnuƾ mafdžalÕndan 7
uyluƥXƾ šaúÕ yüzinden yörür gƗh olur ki dizlere
deƾlü iner gƗh olur ki 8 topuƷlara daƩÕ inir gƗh olur ki barmaƷlar mafdžalÕna inir her bƗrí
9 10
ki zamƗn çoƷ olup ve mƗdde daƩÕ ziyƗde olsa yörümesi ve nüznjOÕ daƩÕ tedríc-ile
11
ziyƗde olur gƗh olur ki zamƗn-Õla uyluƷlarÕ hüzƗl üzere olur incelür gƗh olur ki
mafdžalÕ yơrinden çÕƷar ǥarec ƧƗdiĞ olur yaǥní aƷsaƷ olur ayaƷlarÕ 12ĪDǥíf olup Ƨareketden
ǥƗciz olmaƷ ve yanÕ baúlarÕndaƥÕ šamarlar mümtelí olmaƷ 13
ve hüzƗl ǥƗUÕĪ olduƷda
mafdžallar yơrinden çÕƷmaƷ ƷƗbiliyyeti gelmek mafdžal 14
yơrinden çÕƷmaƥa sebeb olur
úifƗda daƩÕ keĨ>Ɨ]lik ve daƩÕ eydür cemíǥ evcƗǥÕ 15
mefƗdžÕl ve ƥayrÕ zƗyil olduƷdan-
džRƾra yene tíz ǥavdet eylemez illƗǥÕUƷu'n-nisƗ’ 16ǥÕUƷu'n-nisƗ yene tíz ǥavdet eyler vecaǥ-
Õ verek olsa yanÕ baúÕnda ĞƗbit olur 17
ǥÕUƷu'n-nisƗ gibi intiƷƗl eylemez vecaǥÕna vecaǥ
çoƷ olur ki ekĞer ĪDǥf-Õ verekden 18
ǥƗUÕĪ olur ĪDǥf-Õ verek daƩÕ ƷatÕ yơre çoƷ zamƗn
oturmaƷdan ve ƥayrÕ sebeblerden 19ƧƗdiĞ olur ammƗ nÕƷUÕs ǥÕUƷu'n-nisƗnuƾǥaksidür zírƗ
esƗfilden iǥPƗliyye 20
džXǥnjd eyler evvelƗ barmaƷlardan ibtidƗ eyler ƩXdžnjdžƗ ki baú
21
barmaƷdan gƗh olur ki ökçeden ibtidƗ eyler yƗƩnjd ayaƷ altÕndan yƗ bir šarafÕndan
ibtidƗ’ eyler daƩÕ [t]amƗm 22 olur gƗh olur ki uyluƷlara çÕƷar ribƗšlarda mütemekkin olur
mefƗdžÕl muƧíš 23
olan ecsƗmda mütemekkin olur nÕƷUÕsuƾ ƧudnjĞÕ ekĞer emrde imtilƗ
üzerine 24
çoƷ cimƗǥ eylemekden ǥƗUÕĪ olur ve keĞírü'l-cimƗǥXƾƷÕllarÕ dökülür depesi 25
šaz olur ve munƷarÕs kimsenüƾ ƩƗyalarÕ šavíl olur úifƗdan bu kelimƗWÕ 26
naƷl
eylemekden maƷdžnjd ǥÕUƷu'n-nisƗ ve vecaǥÕ nÕƷUÕs ve vecaǥÕ verek farƷ o- 27
lÕnmaƷdur
ǥilƗFÕ her džabƗƧ üçer direm rƗziyƗne toƩPÕ ve enísnjn ve kerefis toƩPÕ
153
[165-b]
1
ola Ʒaynadalar Ʒuvveti džuya çÕƷa daƩÕ on direm ǥaselí gülbeúeker Ʒatup içeler ve ƥÕGƗVÕ
2
noƩnjd džuyÕ-y-Õla ve ǥXdžfur toƩPÕ-y-Õla müzevvere ola ve bu ǥilletüƾ džƗƧibi ƥalíž ve
haĪPÕ 3 ǥasír ve ƥÕGƗVÕ keĞír nesneler yơmekden ictinƗb ơde ve yaú yơmiúler yơmekden
ve ikindiden 4 džRƾra yơmekden yaǥní šoƷÕla yatmaƷdan iƧtirƗz ơde ve džovuƷ džu
içmekden džDƷÕna 5 ve daƩÕ müleyyin ve müberrid ĪÕPƗdlar yaǥní yaƷular ơtmeyeler zírƗ
ki nisƗ dơdükleri šamar kemige 6Ʒaríbdür ĪÕPƗduƾƷuvveti yơtmez ƩƗrice Ʒaríb yơrlerde
olan ƩÕlšlarÕ taƧlíl 7 eyler ǥXĪva džalƗbet vơrür šabíǥí taƧlílden daƩÕ menǥ eyler eger bƗrid
ĪÕPƗd 8
olur-Õsa Ʃod tecmíd ơdüp džalƗbet vơrdügi beynidür meĨNnjr úerbet ve ƥÕGƗ 9
[166-a]
1
ǥilƗcuƾ ardÕnca olalar zírƗ ki mƗdde ǥamíƷ ve deriƾ yơrdedür sühnjlet-ile ƩalƗdž 2
3. Dø=øN-SÖZLÜK
136b/19, 136b/20, 136b/22, ǥanber < Ar. Amber çiçe÷i, bir tür mimoza.
136b/24, 137a/18, 137a/5, 138a/12, -3-
138a/14, 138a/18, 138a/6, 138b/13, ǥa. 151b/14
138b/24, 139b/15, 139b/16, cevƗriú-i ǥa. 134b/12
139b/25, 140a/1, 140a/6, 140b/12, ǥa.+ i 143a/24
141b/11, 141b/20, 142a/2, 142b/20, ancaƷ Ancak, yalnÕzca. -2-
142b/22, 142b/24, 142b/25, a. 136b/27
142b/26, 143a/12, 143a/18, anda Onda. -19-
143b/18, 144a/4, 144b/19, 145a/4, a. 116b/1, 119b/3, 122a/3, 129a/23,
146a/27, 146b/6, 147a/2, 149a/2, 129a/24, 129b/4, 131a/14, 139a/9,
151a/16, 151a/4, 151b/1, 151b/16, 141a/14, 143a/24, 146b/13, 151a/17,
151b/2, 151b/5, 152a/6, 152b/3, 151b/9, 152b/16, 153b/1, 153b/14,
153a/3, 154a/21, 154b/3, 155a/15, 153b/17
155a/22, 155a/24, 155b/5, 156a/17, a. olan 124a/22
156a/2, 156a/22, 156a/3, 156b/1, a. olmazÕGÕ 119b/4
156b/24, 157a/22, 157b/11, 157b/4, andan Ondan. -89-
157b/8, 158a/13, 158a/26, 158a/3, a. 116b/15, 117a/10, 117a/21,
158b/9, 159a/1, 159a/18, 159a/3, 117b/6, 118b/5, 119b/12, 119b/15,
159b/9, 160a/9, 160b/4, 161a/7, 119b/2, 119b/3, 119b/6, 124b/13,
162b/18, 164b/16, 164b/5, 165a/19, 125b/21, 125b/23, 126b/26, 127b/3,
166a/17 127b/5, 128a/15, 128b/3, 130a/26,
amrnjd < Far. Armut. -1- 130b/27, 132a/14, 132a/18,
a. 124b/6 133b/19, 133b/20, 134a/26, 134b/4,
ǥamyƗ < Ar. Kör, körlük. -1- 135a/21, 135b/10, 135b/6, 135b/9,
ǥa.+ dur 155b/20 136b/3, 136b/7, 137b/21, 137b/23,
Dƾ - Anmak. -1- 137b/27, 138a/2, 138b/27, 138b/8,
a.- a 133b/20 140a/17, 141a/21, 141a/24, 142a/8,
Dƾa Ona. -22- 143a/1, 143a/12, 143a/16, 144a/24,
a. 117a/7, 121a/26, 123a/1, 144b/1, 144b/22, 144b/9, 145a/13,
128a/16, 129b/7, 134b/17, 139b/16, 145b/10, 147a/27, 147b/10, 147b/6,
140a/17, 140b/22, 142b/21, 148a/15, 151b/25, 153b/22,
143a/11, 145a/2, 155b/23, 156a/7, 153b/23, 156b/18, 156b/2, 156b/8,
157b/25, 160b/20, 161a/13, 157b/13, 157b/15, 157b/16,
164a/25, 164b/2 157b/25, 158a/24, 158b/1, 158b/19,
164
ǥaselí < Ar. Bala ait, bal ile ilgili. -18- Ddžlí < Ar. AsÕlla ilgili olma. Gerçek,
ǥa. 117a/26, 131a/13, 132a/26, hakiki. -2-
133a/19, 133b/7, 140a/25, 140b/11, a. 130b/25
141a/11, 142a/6, 145b/5, 147a/26, DǥĪƗ-yÕ a.+ nüƾ 135b/23
148a/13, 149b/3, 151b/17, 161a/10, Ddžliyye < Ar. bk. adžlí. -1-
161b/23, 163b/13, 165b/1 rušnjbet-i a.+ si 136a/2
Ddžfer < Ar. SarÕ. -9- ƗsmƗní < Ar.-Far. 1. Gö÷e ait, gökle ilgili.
a. 133a/11, 157a/11, 157a/7, 2. Gök rengi, açÕk mavi. -1-
161a/27 Ɨ. 119a/1
helílec-i a. 116b/16, 156a/2 ǥDdžr < Ar. Devir, tekrar. -1-
Wnjderí-yi a. 137b/10 ǥa.+ Õla 151a/25
a. olmaƷ 120b/20 ƗVnjPƗní < Ar.-Far. bk. ƗsmƗní. -1-
a. olmaƷdur 147b/23 Ɨ. 126a/16
ǥasír < Ar. Zor, güç, zahmetli. -5- ǥDdžü'r-rƗǥí < Ar. Çoban de÷ne÷i, kuúekme÷i
ǥa. 165b/3 denilen ot. -3-
ǥa.+ dür 139b/27, 154a/5 ǥa. 153a/18, 154a/18, 154b/18
ǥa. olmaƷ 141a/2 Dú Yemek, aú. -9-
ǥa. olur 129a/19 a. 145b/26, 146b/13
ǥasírü'l-bür’ < Ar. øyileúmesi zor ve zahmetli a.+ Õ 138a/12, 146a/2, 146b/13,
olan. -1- 146b/14, 150b/20
ǥa.+ dür 120b/14 a.+ Õ ola 156a/6
Ddžl < Ar. 1. Kök, asÕl, menúe; tür, cins. a. ola 155b/15
2. Bir úeyin kendisi, gerçe÷i. -11- DúDƥa $úD÷Õ, alt. -26-
a. 153b/4 a. 125a/16, 125a/18, 125b/24,
a.-ÕƩÕlšdur 145a/11 142a/17, 148a/25, 150a/11, 151b/10,
a.-Õ lnjf 135a/5 151b/13, 151b/15, 152a/1, 152a/9,
a.+ dan 139b/19 152b/19, 152b/7, 152b/9, 153a/12,
a.+ Õ 125a/5, 131b/15, 139b/2 153a/2, 153b/5, 161a/11
a.+ Õn 131a/2, 157b/23, 158b/9 a.+ da 154a/2
a.+ Õndan 159b/21 a.+ dadur 124a/18
Ddžlan Aslan. -4- a.+ dan 162b/9
a. 138a/16, 141a/22, 143a/10, a.+ dur 153b/6
147b/7 a.+ larÕnda 134b/21
a.+ sÕ 139a/12
168
cüncere < Far. “küncere” posa, ters, artÕk. ç.- duƷda 151b/16
-1- ç.- maƷdur 151b/5
c.+ sin 122b/14 ç.- džalar 151b/2
cünd < Far. Gund, haya, taúak. “Cünd-i çaƷ Tam, tamam. -1-
bídester” Kunduz taúD÷Õ otu ve ç. 166a/26
kökü. -18- çaƷmaƷ Çakmak, çakmak taúÕ. -1-
c.-i bídester 125b/8, 126a/16, ç. 150b/1
126a/4, 134a/12, 138b/4, 140b/15, çam Çam, çam sakÕ]Õ. -2-
143b/7, 149a/20, 149b/6, 150a/13, ç. 147a/16, 154a/9
150a/2, 150b/21, 151b/7, 161a/13, çanaƷ Çanak, a÷açtan ve madenden
161a/15, 163b/25, 164b/23, 164b/8 yapÕlmÕú kap. -2-
cünnjn < Ar. Delirme, çÕldÕrma. -1- ç. 119b/11
c. 157a/21 ç. eylesüƾ 119b/2
cüúƗ < Ar. Ge÷irmek. -1- oƗre < Far. Çare, çözüm. -3-
c. 117a/24 ç. 125a/22
cüz < Ar. Cüz’. Az miktar, biraz. -6- ç. olmamÕú 126a/23
c. 137a/22, 137a/7, 146a/13, 157a/2 ç. olmasa 126a/20
cüĨƗm < Ar. BulaúÕFÕ bir deri hastalÕ÷Õ. -1- çatla - Çatlamak. -2-
c. 157a/21 ç.- r 159b/7
ç.- ya 158a/17
çek - Çekmek; ilaç sürmek, herhangi bir
daƥdaƥa < Ar. Gürültü, patÕrtÕ, boú yere telaú 137a/17, 137a/6, 137b/12, 137b/19,
ve acÕ, baú a÷UÕVÕ. -1- 138a/11, 138a/21, 138b/20,
d. 120a/6 138b/26, 139a/12, 139b/1, 139b/16,
daƩÕ Dahi, da, de, daha, hâlâ, hem, ve, 140a/2, 140a/6, 141a/13, 141a/20,
yine. -294- 141a/21, 141a/3, 141a/6, 141b/7,
d. 116b/14, 116b/19, 116b/26, 142a/16, 142a/18, 142a/21, 142b/11,
116b/6, 117a/2, 117a/23, 117a/8, 142b/16, 143a/17, 143a/2, 143a/23,
117b/10, 117b/15, 118a/17, 143a/25, 143b/15, 143b/19,
118b/12, 118b/24, 118b/6, 119a/16, 144b/22, 144b/6, 145a/1, 146a/17,
119a/19, 119a/21, 119b/1, 119b/2, 146a/22, 146b/2, 146b/21, 146b/22,
119b/24, 119b/25, 119b/6, 120a/5, 146b/23, 146b/25, 146b/27, 146b/5,
120b/23, 120b/5, 121a/20, 121a/21, 147a/22, 147a/23, 147b/6, 148a/1,
121a/25, 121b/24, 122a/10, 122a/14, 148a/12, 148a/17, 148a/23, 148a/25,
122a/17, 122a/23, 122a/24, 122a/6, 148a/27, 148a/3, 149a/10, 149b/16,
122b/8, 122b/9, 123a/1, 123b/18, 149b/21, 149b/27, 150a/10,
123b/19, 123b/3, 124a/11, 124a/22, 150b/14, 150b/22, 150b/5, 151a/20,
124a/6, 124a/7, 124b/10, 124b/2, 151b/1, 152a/18, 152a/8, 152b/16,
124b/22, 125a/10, 125a/7, 125b/14, 152b/3, 152b/4, 153a/12, 153a/15,
125b/17, 125b/21, 125b/22, 126b/1, 153a/19, 153a/21, 153a/8, 153b/2,
127a/1, 127a/20, 127a/21, 127a/22, 154a/22, 154a/23, 154a/5, 154a/8,
127a/25, 127b/12, 127b/25, 155a/1, 155a/18, 155a/19, 155a/26,
127b/26, 127b/27, 127b/6, 128a/25, 155a/27, 155a/5, 155a/7, 155b/19,
128b/1, 128b/18, 128b/19, 128b/20, 155b/25, 155b/27, 156a/19, 156a/3,
129a/13, 129a/19, 129b/18, 156a/6, 156b/14, 156b/3, 156b/4,
129b/21, 129b/27, 130a/10, 157a/10, 157a/18, 157a/2, 157a/26,
130a/12, 130a/15, 130b/2, 131b/13, 157a/5, 157a/8, 157b/15, 157b/5,
131b/16, 131b/19, 132a/2, 132a/21, 158a/27, 158b/16, 158b/26, 158b/6,
132b/10, 132b/2, 132b/4, 132b/9, 158b/8, 159a/13, 159a/25, 159a/26,
133b/2, 133b/20, 133b/25, 134a/14, 159b/18, 159b/22, 160b/1, 160b/21,
134a/15, 134a/2, 134a/4, 134a/7, 160b/22, 161a/11, 161a/16, 161a/9,
134a/9, 134b/24, 134b/4, 135a/24, 161b/13, 162a/20, 162a/5, 162b/14,
135b/11, 135b/12, 135b/25, 135b/6, 162b/19, 163a/7, 163b/18, 163b/3,
135b/7, 136a/16, 136a/20, 136a/22, 163b/8, 164a/27, 164b/16, 164b/3,
136b/2, 136b/25, 136b/3, 137a/13, 165a/1, 165a/14, 165a/18, 165a/21,
199
dem < Ar. Kan. “dem-i aƩaveyn” øki d. 122b/19, 143b/26, 144a/18,
kardeúkanÕ a÷acÕ. -9- 155a/14
d. 145a/27 deƾiz Deniz. “deƾiz köpügi” Suda
ƷÕllet-i d. 145a/20 batmayan, süngere benzer bir tür
d.-i aƩaveyn 144a/14, 159a/10, taú, suya batmaz taúÕ. -3-
160a/11 d. 159a/23, 166a/25
ƥalebe-i d.+ de olur 164a/19 d.+ lerde olurÕPÕú 156a/8
bevl-i d.+ dedür 123a/19 deƾlü Kadar, denli. -7-
d.+ i 156a/4 d. 119b/2, 121b/1, 129a/4, 137b/15,
taƷlíl-i d. ola 162b/3 141a/20, 148b/12, 165a/7
demeví < Ar. Bünyesinde dört unsurdan depe Tepe. -1-
biri olan kan maddesinin baskÕn d.+ si 165a/24
olmasÕ, kanlÕ mizaç. -10- depren - Hareket etmek, nüks etmek, ortaya
d. 119a/15, 127b/16, 129a/14, oÕkmak. -5-
130b/23, 135b/27, 139b/23, d.- icek 154b/1
145a/10, 155b/24 d.- ür 143b/10, 148b/20, 148b/21
d. ola 154a/1 derece < Ar. Derece, ölçü, mertebe. -1-
d. olurÕsa 118a/9 d.+ sine 131a/8
demir Demir. “demir dikeni, demir bÕšraƷ” deri Deri, cilt. -5-
ÇobankalgÕdan da denilen, dikenli, d. 131b/22, 139b/16, 141b/23
battÕ÷Õ zaman dikeni çok acÕtan bir d.+ si 131b/20, 131b/22
ot. “demir boƷÕ, demir poƩÕ” Erime deriƾ Derin. -1-
durumundaki madenlerin yüzeyinde d. 166a/1
toplanan madde, demir boku, dÕúÕk. derle - Terlemek. -1-
-12- d.- ye 145b/27
d. 121b/18, 127a/18, 127a/22, derzi Terzi. -1-
130b/18, 135a/12, 144b/4, 146a/19, d.+ ler 122b/25
156a/12, 159a/9, 166a/3 deste < Far. Demet, tutam. -4-
d.+ ile 137a/13, 137b/15 d. 118b/3, 156b/7
demirci Demirci, demir satan, demir eúya d.+ nüƾ 158a/23
yapan veya onaran kimse. -2- d.+ ye 158a/22
d.+ ler 135a/11, 156a/12 deú - Deúmek, yarmak, yarÕp açmak. -3-
demü'l-aƩaveyn < Ar. øki kardeúkanÕ a÷acÕ. d.- eler 158a/26
-4- d.- mekde 160a/3
203
E e. 145a/22
ecsƗm < Ar. Cisimler, nesneler. -1-
ebdƗn < Ar. Bedenler. “taƷvím-i ebdƗn”
e.+ da 165a/23
Eser adÕ. -3-
ecvef < Ar. Anatomide periferik beyin
taƷvím-i e.+ da 119b/13, 129b/10,
sinirlerinin ilk çifti. -1-
140b/20
e.+ üƾ 135b/2
ebegümeci Ebegümecigillerden, mor renkli
eczƗ < Ar. Ecza, ilaç ham maddesi. -2-
çiçekleri ilaç, yapraklarÕ sebze
e. 158a/7
ƥayr-Õ e.+ sÕ 144b/19
211
enbƗš < Ar.-Far. “ǥulik-i enbƗš” Menengiç e.- eler 138b/8, 161b/17
reçinesi. -1- e.- mege 126b/8
ǥulik-i e. 141b/19 e.- ür 127a/13
enberbƗríú < Gr. Dikenüzümü, kadÕntuzlu÷u, enfaǥ < Ar. Daha faydalÕ, en faydalÕ. -6-
sarÕçalÕ. -4- e. 119a/14, 122a/12
e. 117a/3, 118b/10 e.+ dur 119a/12, 121a/21, 157a/4,
ƷurdžÕ e. 116b/27 157a/5
e.+ ile 117a/12 enísnjn < Far. < Gr. Anason. -31-
encaƧ < Ar. FaydalÕ ilaç. -1- e. 121b/10, 121b/13, 124b/21,
e. 158b/23 125a/27, 126a/12, 131a/14, 133a/21,
encere < Far. IsÕrgan otu. -2- 139a/9, 140a/25, 140b/11, 140b/6,
e. 119b/4, 164b/2 141a/15, 145b/16, 145b/4, 146b/18,
enceren < Far. bk. encere. -1- 147b/1, 149a/21, 149b/3, 151b/22,
e. 137b/17 152a/26, 152b/11, 152b/13, 154b/5,
encibƗr < Far. KÕ]Õl behmeneye benzer bir 161b/23, 161b/27, 162a/9, 163b/12,
ot. -3- 164b/1, 164b/19, 164b/23, 165a/27
e. 130a/15, 144b/19, 144b/20 envƗǥ < Ar. Çeúit, tür. -4-
encír < Far. øncir a÷acÕ ve meyvesi. -23- e. 122a/15, 126a/23
e. 118b/2, 119a/3, 119a/5, 119b/6, e.-Õ bevƗsíre 159b/27
121a/24, 124a/26, 124b/26, 127a/6, e.+ Õna 158b/27
127b/11, 128b/27, 130a/20, er Erkek kiúi. -7-
134a/22, 135a/6, 142b/24, 147a/16, Ʒaçan e. 136b/2
152b/18, 154a/14, 163a/2 zamƗn e. 143a/12
e.+ ile 119b/8, 146b/15, 147a/16, e.+ lerde olan 153b/22
153a/27 e.+ lere 138b/22
encüdƗn < Ar. KadÕD÷acÕ, úeytanboku. -1- e.+ üƾ 142a/15, 142a/17, 148a/23
e. 149a/21 ơr - Ulaúmak. -1-
endƗm < Far. Ten, beden, vücut, organ. -1- Ɨfet ơ.- miúdür 161a/4
e.+ lar 158a/16 erbaǥa < Ar. Dört sayÕVÕ. -4-
enderƗní < Ar.-Far. “milƧ-i enderƗní” Billur tiryƗƷÕ e. 119a/18, 119b/22,
renkte tÕbbî bir tuz, saf tuz, HacÕ 141a/27, 147b/12
Bektaú tuzu. -1- erbiyyeteyn < Ar. øki kasÕk. -1-
milƧ-i e. 164b/22 e.+ de 154a/2
endir - øndirmek. -4- eri - Erimek. -10-
217
esved < Ar. Siyah, kara. -3- e.+ iyile ola 133b/5, 134b/10,
e. 116b/17 139a/7, 143b/20, 154b/7
helílec-i e. 157b/24 e.+ ler 136a/2, 145a/27
džÕfat-ÕƩarbaƷÕ e. 157a/11 e.+ lerile 132b/19, 132b/26,
Húek (úek. -4- 134b/16, 146b/15, 159a/16
e. 128b/8, 130a/18, 133b/19, e.+ lerile ola 124b/18
139b/7 gibi e. olur 142b/7
Húref < Ar. Daha (en, pek) úerefli, onurlu. e.+ üƾ 138b/6
-1- ơt - Etmek, yapmak. -796-
e. 130a/18 bevl ơ.- dügi 150b/8
et Et. -81- cimƗǥơ.- dügi 134a/25
e. 160a/4 ƥusl ơ.- dügi 148b/24
degirmi e. 154a/22 bevl ơ.- dükce 129b/16
edviyyelerden e. 144a/13 cimƗǥơ.- dükde 155a/27
maríĪ e. 131a/2 SƗk ơ.- dükden 165a/1
müntin olup e. 155a/3 \Ɨbis ơ.- düklerinden 138a/1
WƗze e. 155a/3 ơ.- e 117a/10, 141a/20, 159a/26
yunmÕú e. 160a/4 berí ơ.- e 157b/3
e.+ dür 126a/27 cehd ơ.- e 150a/15, 150a/4, 150b/16
e.+ i 117b/22, 118b/9, 120a/26, cimƗǥơ.- e 142a/16
124b/4, 129a/5, 129b/3, 131b/11, defǥơ.- e 126b/15
132b/18, 133a/23, 134b/10, IƗyide ơ.- e 122a/5, 127b/7, 158b/1
134b/16, 135a/17, 135a/7, 155a/7, fezaǥơ.- e 117b/18
162b/11 Ƨareket ơ.- e 117a/21, 125a/18
e.+ in 116b/2, 127b/11 Ʃavf ơ.- e 117b/18
e.+ iyile 117a/13, 118b/16, 118b/17, ƧayƗơ.- e 134a/26
120a/25, 120b/1, 123b/5, 124b/18, ƧÕfž ơ.- e 127b/5
126a/12, 126a/13, 132b/11, Ʃurnjc ơ.- e 118b/12
132b/12, 132b/26, 133a/2, 133a/23, ictinƗb ơ.- e 122b/10, 134b/19,
134b/13, 134b/16, 136b/23, 139a/7, 152a/15, 165b/3
140a/26, 140a/27, 141b/18, 144a/13, idmƗn ơ.- e 163a/10
144b/3, 148a/1, 149b/4, 152a/10, idrƗr ơ.- e 122a/11
154b/7, 156a/6, 160b/24, 162a/12 LƧGƗĞơ.- e 125b/12
LƧUƗƷơ.- e 157b/8
219
ƥayr < Ar. AyrÕ, baúka, artÕk, di÷er. -2- g. ƷalmamÕúdur 150b/5
ƥ.-Õ eczƗVÕ 144b/19 g. Ʒalmaya 142b/13
ƥ.+ Õna 136a/12 g. Ʒalmaz 143b/3, 148a/23
ƥayrÕ < Ar. Baúka, di÷er. -41- g. ƷalmÕúdur 154a/21
ƥ. 120b/10, 121a/20, 121b/26, g. Ʒalsa 142a/3, 148a/12, 151a/5
124b/9, 125a/23, 127b/9, 128a/19, g. Ʒalur 143a/14, 143b/1, 148b/27
128b/20, 132b/27, 135a/25, g. olmaƥa 154b/1
136b/15, 138a/24, 139b/23, Jơce Gece. -16-
140b/20, 140b/4, 141a/15, 141b/18, g. 119a/3, 125a/13, 137b/15,
142a/10, 142a/27, 146b/25, 147a/11, 137b/21, 138b/11, 138b/9, 149a/24,
147b/1, 148a/1, 148b/15, 152b/3, 150b/5, 152a/8, 155a/25, 156b/17,
154a/4, 155b/20, 157a/19, 157a/5, 161b/15, 163b/19, 163b/23, 165b/14
157b/11, 157b/27, 158b/16, 158b/3, g.+ yile 144b/22
159b/9, 160a/5, 164b/20, 165a/15, geç - Geçmek. -8-
165a/18 g.- dükde 128a/21
ƥ.+ sÕn 143b/22 g.- e 148a/19, 162b/7, 165b/19
ƥayšÕl - Dönmek, geri dönüp gelmek. -1- g.- er 124a/27
ƥ.- a bir 119a/15 g.- meye 139b/5
ƥDĪab < Ar. Hiddet, öfke, dargÕnlÕk, g.- miú 160b/12
NÕzgÕnlÕk. -5- g.- miú olsa 132a/6
ƥ. 136a/22, 142a/23, 142a/27, Jơç Geç. -4-
148b/4 g. 126b/1, 141a/9
ƥ.+ Õ 136a/9 g. olmaƷ 135a/15, 141a/9
gebe KarnÕnda yavru bulunan, yüklü, geçür - Geçirmek. -6-
hamile. -28- g.- eler 118b/23, 121a/5, 125b/1,
g.+ dür 150b/6 125b/9, 157b/27
g. Ʒala 141a/24, 143a/12, 147b/9 g.- üp 164b/25
g. Ʒalalar 143a/25 gegrek bk. geyrek. -1-
g. Ʒalmaƥa 143a/15, 143a/26, g.+ de 159b/3
143a/9, 149a/15 gel - Gelmek. -88-
g. ƷalmaƥÕ 147b/3, 151a/1 g.- di 122a/16
g. ƷalmaƷ 147a/20, 147a/22 g.- dükde 124a/8, 150a/14
g. ƷalmamaƷ 142a/15, 147a/20,
147a/21
238
g.+ lerin 133b/24, 133b/25 gülƗb < Far. Gül suyundan yapÕlan bir tür
g.+ lerine 134a/10 úurup. -18-
gözel Güzel, iyi. -1- g. 128a/18, 132b/17, 134b/15,
g. 151b/11 134b/9, 141b/16, 141b/25, 150a/15,
ƥubƗr < Ar. Toz, ince toprak. -1- 150a/16, 150a/21, 151b/5
ƥ. 127a/21 g.+ Õla 120a/19, 123b/3, 128a/11,
ƥulƗm < Ar. Erkek çocuk, genç, delikanlÕ. 131a/5, 133b/3, 147b/27, 148a/7,
-2- 155a/6
ƥ. 148b/25, 148b/26 gülbeúeker < Far. Gül kullanÕlarak yapÕlan
ƥusl < Ar. YÕkama, gusül. -4- bir tür macun. -21-
ƥ. ơdeler 132a/16 g. 117a/26, 120a/25, 131a/13,
ƥ. ơtdügi 148b/24 131a/22, 132a/26, 133a/19, 133b/7,
ƥ. eyler 130a/11 140a/25, 140b/11, 141a/11, 142a/6,
ƥ. olÕnmÕú 132a/3 145b/5, 147a/26, 161a/10, 161b/23,
güç Güç, zor, zahmetli. -8- 163a/8, 163b/13, 165b/1
g. 149b/24, 150a/13, 150a/17, g.+ ile 149b/3, 151b/17
150a/20, 150b/7, 152b/25 g.+ ler 139a/2
g.+ ile 121b/4, 135b/22 gülnƗr < Far. Yabani nar a÷acÕ. -3-
güher < Far. Gevher, cevher. Metinde bir g. 133a/4, 133a/9, 138a/26
tür hap. -1- gün Gün, yirmi dört saatlik zaman
g. 163b/20 dilimi. -85-
gül < Far. 1. Gül. 2. Çiçek. -35- g. 117a/20, 119b/13, 119b/3,
g. 116b/21, 117a/14, 120a/15, 119b/6, 120b/13, 122b/22, 123a/7,
120a/20, 128b/25, 130b/21, 125a/14, 125b/15, 125b/20,
131b/20, 131b/4, 131b/5, 132a/14, 125b/22, 127a/9, 127b/13, 130b/27,
140a/19, 141a/19, 147a/1, 147a/14, 132b/25, 133a/1, 134a/16, 135a/15,
147b/5, 150a/16, 150a/21, 153a/21, 137b/20, 137b/24, 137b/4, 138a/3,
153b/14, 154a/14, 154a/19, 138b/23, 138b/24, 140b/7, 141a/12,
154b/18, 155a/1, 155a/21, 156b/7, 141a/26, 142a/14, 143a/21, 144a/23,
156b/8, 157a/15, 157a/17, 157a/5, 145a/1, 147a/25, 147a/26, 147b/11,
157b/4, 160a/25, 160a/26, 160b/26, 147b/6, 148a/22, 148b/12, 152a/10,
160b/3 153a/8, 154b/6, 158a/22, 158b/10,
g.+ e 157a/8 158b/11, 158b/7, 159b/18, 163a/3
245
Ʃ. 132b/2 Ƨ. 126a/23
Ʃayrlu < Ar.-T. HayÕrlÕ, iyi, faydalÕ. -2- ƧƗĪÕr < Ar. HazÕr. -6-
Ʃ.+ dur 136b/11 Ƨ. 116b/12
Ʃ.+ sÕ 157a/18 Ƨ. bulÕnmasa 134a/15
ƧayvƗQƗt < Ar. Hayvanlar. -3- Ƨ.+ da 159b/3
Ƨ. 133b/19 Ƨ. eylese 140a/2
Ƨ.+ a 143a/26, 148b/16 Ƨ. olsa 126a/17
Ƨayy < Ar.-Far. “Ƨayy-i ǥƗlem” Kaya Ƨ. olurÕsa 155a/11
koru÷u, uruz otu. -1- haĨihi < Ar. Bu. -1-
Ƨ.-i ǥƗlem 129a/26 h. 154a/17
ƧayĪ < Ar. Adet olma, regl olma. -47- haĪm < Ar. Sindirim. -13-
Ƨ. 141a/6, 141a/9, 141b/13, h.-Õ maǥdínüƾ 135b/14
142b/10, 143a/16, 143b/12, h.-Õ rƗbiǥƾ 135b/21
143b/25, 144a/16, 144b/27, 145a/1, h.+ da 119a/24
145a/16, 146a/10, 146b/1, 146b/2, h.+ dan 135b/13
147a/22, 147b/24, 148b/24, h.+ Õ 118b/14, 124b/12, 124b/5,
149a/16, 149b/14, 151a/19, 149b/1, 154b/2, 165b/2
153b/20, 153b/21, 154a/23, 159a/8 h. olmaz 152b/6
zamƗn-ÕƧ. 147a/23 h.+ uƾ 135b/12, 135b/16
LƧtibƗs-ÕƧ.+ da 164a/15 ƧDĪret < Ar. SaygÕ, sayma için büyüklere
Ƨ.+ dan 141a/20, 143a/3, 146a/8 verilen ünvan. -1-
idrƗr-ÕƧ. eyler 146a/25 Ƨ.+ leri 158a/25
Ƨ. görmege 145a/21 hefte < Far. Hafta. -11-
Ƨ.+ Õ 143a/5, 145b/14, 145b/18, h. 116b/3, 127a/20, 128a/20,
146a/1, 146a/15, 146a/16, 146a/18, 137b/26, 162b/22, 162b/7, 163a/10
146a/20, 146a/21, 146a/22, 146a/23, h.+ de 140a/20, 163b/16, 165b/17
146b/27, 148b/19 h.+ de bir 125b/11
Ƨ.+ uƾ 146a/7 Ƨekím < Ar. Hekim, tabip, doktor. -12-
ƧDĨer < Ar. Çekinme, zarar verebilecek Ƨ. 119b/1, 120b/6, 121a/26,
úeylerden kaçÕnma, korunma. -3- 123b/16, 127a/16, 138a/20, 138a/26,
Ƨ. 125b/12 141a/23, 143a/5, 146a/7, 147b/8,
Ƨ. ơdeler 127b/10 148b/19
Ƨ. eylemek 136a/18 helƗk < Ar. Yok olma, ölme. -6-
ƧƗĨÕƷ < Ar. Maharetli, iúinin ehli. -1- h.+ a 121b/1
255
hey’et < Ar. ùekil, suret, görünüú. -1- ƧÕltít < Ar. KadÕD÷acÕ, úeytanboku. -8-
h.-i ƷDĪíb 142b/15 Ƨ. 134a/12, 137a/21, 138a/15,
heĨeyƗn < Ar. SayÕklama, saçmalama. -1- 143b/7
h. 152b/27 Ƨ.-i šíb 138b/10, 146a/17, 164a/25
ƧÕfž < Ar. Saklama, koruma, muhafaza Ƨ.+ i 138b/12
etme. -8- ƩÕltít < Ar. bk ƧÕltít. -1-
Ƨ. ơde 127b/5 Ʃ. 137b/10
Ƨ. ơdemez 149a/1 ƩÕnzír < Ar. Domuz. -1-
Ƨ. eylemekde 149b/12 Ʃ. 159a/27
Ƨ. eylemekdür 149a/2 ƩÕUƷa < Ar. KalÕn kumaútan yapÕlmÕú
Ƨ. eyler 132a/19, 149a/12, 149a/19 pamuklu bir giyecek, hÕrka. -1-
ƩÕOƗl < Ar. Diú veya kulak karÕúWÕracak Ʃ. 156b/18
alet. -1- ƩÕrvaǥ < Ar. Keneotu. -5-
Ʃ. 122b/27 Ʃ. 149a/7, 153b/16, 161a/15,
ƩÕlš < Ar. KarÕúÕm, besinlerin midede 162a/16, 162a/2
sindirildikten sonra dönüútükleri ƧÕdžUÕm < Ar. Koruk, üzüm koru÷u. -1-
kan, balgam, safra ve sevda (kara úarƗb-ÕƧ. 120a/11
safra) maddelerinden her biri. -28- ƩÕ\Ɨr < Ar. HÕyar, salatalÕk. -17-
Ʃ. 121b/10, 121b/6, 121b/7, Ʃ. 116b/22, 117b/5, 120b/22,
129b/14, 144b/22, 154b/12, 155b/6, 121a/3, 121b/11, 122b/11, 123a/8,
163a/5 123b/12, 124b/11, 124b/19,
Ʃ.+ dan 123b/27, 144b/16, 163b/14 125a/26, 125b/13, 126a/10, 128a/15,
Ʃ.+ dan ol 146b/11 130a/5, 155a/9
Ʃ.+ dur 123b/26, 159b/4 Ʃ.+ uƾ 125b/27
Ddžl-ÕƩ.+ dur 145a/11 ƩÕ\Ɨreyn < Ar. øki hÕyar, hÕyar ve acur. -9-
Ʃ.+ Õ 144b/15, 144b/25, 145a/13, Ʃ. 125a/14, 125b/4, 128a/17,
162b/5, 164b/12 128b/10, 128b/13, 128b/4, 130b/12,
Ʃ.+ lar 142b/11, 164a/1 153b/1
Ʃ.+ lardan 153b/13 úíre-yi Ʃ. 124b/22
Ʃ.+ larÕ 165b/6 ƩÕ\Ɨr-úenber < Ar. HÕyarçember, acur. -16-
Ʃ. olmaƥa 119a/17 Ʃ. 117b/15, 118b/6, 125a/2, 126b/8,
Ʃ. olmaƷdan olurÕsa 145b/1 128b/24, 129a/1, 129a/4, 129b/26,
Ʃ. olmaƷdur 123b/22 131a/7, 139a/10, 144a/27, 150a/25,
Ʃ.+ uƾ 146b/11 154a/16, 161b/6, 166a/9
258
Ʃírí < Ar. ùebboy. -3- ƧudnjĞ < Ar. Yeniden meydana gelme.
Ʃ. 126a/16, 153a/26, 163b/18 Sonradan peyda olma. -3-
ƧLdžƗr < Ar. Hisar, kale. -1- Ƨ.+ Õ 152a/16, 153b/26, 165a/23
Ƨ. 152a/6 ƧXƷne < Ar. Makattan ilaç úÕUÕnga etme,
Ƨiss < Ar. Duyu, his. -4- lavman. -54-
Ƨ.+ i 151a/18, 151a/26, 162b/20 Ƨ. 128b/19, 131a/2, 134a/18,
Ƨ.+ ile 155a/25 136b/17, 142b/24, 153a/27,
ƩLĨmet < Ar. Hizmet, görev, vazife. -2- 154b/25, 155a/13, 155a/2, 166a/10
Ʃ. 162a/27 džÕfat-Õ Ƨ. 134a/19, 142a/13,
Ʃ. ơdüp 162a/25 148a/20, 152a/26, 154b/22, 155a/1,
Ʃod < Far. Kendi. -2- 166a/2
Ʃ. 145a/1, 165b/8 Ƨ.-i ƧƗddlarÕla 142b/5
ƩorƗVƗní < Far.-Ar. Horasan ile ilgili, Ƨ.-i nƗfiǥ 135a/19
Horasan’a ait. -1- Ƨ. ơdeler 122a/19, 126b/7, 130b/20,
Ʃ.+ ye 163b/22 130b/21, 134a/24, 135a/22, 142a/15,
Ʃorǀs < Far. Horoz. -3- 142b/25, 148a/22, 152b/2, 153a/16,
Ʃ. 135a/5, 159a/19 153a/18, 155a/16, 155a/3, 155a/4,
Ʃ.+ uƾ 122b/14 155a/5, 166a/11, 166a/9
Ʃǀú < Far. Hoú, iyi, güzel. -15- Ƨ. ơdüp 165a/1
Ʃ. 132b/22, 134b/12, 140a/15, Ƨ. eylemek 120b/4, 159a/14
142a/16, 143b/15, 151b/24, 151b/6, Ƨ.+ ile 151a/17
152a/13, 153a/22 Ƨ.+ lerile 142b/23
Ʃ.+ ca 127a/8 Ƨ.+ lerüƾ 164b/17
Ʃ.+ dur 124b/2, 128a/26 Ƨ.+ nüƾ 138a/23
Ʃ. gele 134b/23 Ƨ. olÕna 150b/7, 154b/24
Ʃ. gelmek 133b/2, 163b/10 Ƨ.+ yile 128b/19, 135a/18, 152a/25,
ƩRúƗb < Far. Hoúaf, komposto. -2- 154b/22, 155a/1, 155a/13, 166a/2
Ʃ. 124a/27 Ƨulbe < Ar. Çemen otu, boy tohumu. -1-
Ʃ.+ Õ\Õla 131b/3 Ƨ. 138a/10
Ʃnjb < Far. Güzel. -2- Ƨulbín < Ar. “Ƨulbe” Boy tohumu. -1-
Ʃ. 148a/16 Ƨ. 153b/2
Ʃ. ola 116b/25 ƩnjOÕncƗn < Far. Havlincan otu. -10-
ƩudƗ < Far. Allah, tanrÕ. -1- Ʃ. 122b/1, 122b/19, 133a/13,
Ʃ.+ ya 125a/3 137a/15, 149a/21, 149a/24
260
i. eyler 137a/3, 138a/16, 138b/18 inƧišƗt < Ar. Düúme, çökme, gerileme,
ince ønce. -3- alçalma. -1-
i. 157b/27, 164b/25 i. 131a/8
i.+ cük 133b/26 inƷÕãƗǥ < Ar. Tükenme, kesilme, arkasÕ
incel - øncelmek. -1- gelmeme. -1-
i.- ür 165a/10 i.+ nuƾ 146a/8
inci ønci. -2- ǥinní < Ar. 1. Eser adÕ. 2. Hasta, mariz.
i. 132a/4, 149a/13 -3-
incik øncik kemi÷i, dizkapa÷Õ ile ayak ǥi. 120b/11
bile÷i arasÕnda kalan kemik. -21- ǥi.+ de 148b/11
i.+ i 129a/9, 131a/24, 131b/12, ǥi.+ nüƾ 137b/21
141b/27, 142a/19, 148b/1, 150a/12, insƗn < Ar. ønsan. -1-
153b/19, 155b/3, 156b/2, 157a/1, i. 124a/10
160b/8, 161b/11 inúƗ’llƗh < Ar. øQúallah. -2-
i.+ ler 162b/13 i. 116b/3, 147b/9
i.+ lere 162b/15 inúƗ’llƗhü < Ar. bk. inúƗ’llƗh. -7-
i.+ leri 151a/22, 158a/19, 163a/6 i. 121b/6, 125a/13, 127a/16,
i.+ lerin 151b/4 130b/19, 134a/17, 145a/4, 152b/5
i.+ lerüƾ 162a/24 inúƗr < Ar. Ölüyü diriltme, canlandÕrma.
incün - øncinmek. -2- -1-
i.- e 118b/13 i. 120a/5
i.- ür 149b/1 inúLƷƗƷ < Ar. økiye ayrÕlma, yarÕlma,
incüt - øncitmek. -1- çatlama. -2-
i.- ürse 138b/11 i.-Õ maƷǥadda 160a/16
Lƾen Çok, pek, daha çok, gayet, ziyade. i.+ dan 123a/22
-4- intifƗƩ < Ar. ùLúme, kabarma, úLúkinlik. -1-
i. 118a/3, 124a/1, 138a/22, 166a/17 i. 149a/27
infitƗƧ < Ar. AçÕlma, boúalma. TÕkanan bir intihƗ < Ar. Nihayet, son. -2-
organÕn açÕlmasÕ. -1- i.+ da 147a/12, 153a/19
i.+ dan olurÕsa 123a/22 intiƷƗl < Ar. Göçmek, geçmek, bulaúmak.
infitƗƷ < Ar. FÕWÕk olma, yarÕlma, sökülme. -2-
-1- i. eylemez 165a/17
i.+ dan 139b/26 i. eyler 154a/1
272
Ʒ. 119a/19, 119a/20, 121a/18, ƷabĪ < Ar. Tutma, kavrama, kabÕz. -12-
144b/16, 145a/14, 153b/23, Ʒ. 117b/10, 129b/24, 153a/5,
153b/24, 155a/4 153a/7, 156a/3, 159b/6
Ʒ.-Õ šebƗúír bir 120a/18 Ʒ.+ dan 142b/22
Ʒ.+ lardan 121a/20 Ʒ. eyler 159b/7
Ʒ.+ larÕ 160b/21 Ʒ.+ Õ 122a/19
ƷƗbil < Ar. Kabul eden. Olabilir, mümkün Ʒ. ola 158a/15
olan, önde ve ileride olan. -6- Ʒ. olmaƥa 151b/18
Ʒ. 154a/3, 162a/23 Ʒ. olsa 150b/6
Ʒ.+ dür 143a/6, 154a/1 Ʒaç - Kaçmak. -3-
Ʒ. olmaya 141a/6 Ʒ.- a 140a/13
Ʒ. olur 126b/20 Ʒ.- ar 151b/11
ƷƗbile < Ar. Do÷uma yardÕmcÕ olan kadÕn, Ʒ.- up 151b/10
ebe. -1- Ʒaçan Ne zaman, ne zaman ki. -17-
Ʒ.+ ye 143a/1 Ʒ. 123b/19, 126b/25, 131b/16,
NƗbilí < Far. Helile türlerinden biri. -3- 131b/22, 138a/4, 143a/7, 148b/19,
k. 157b/24 150a/3, 151a/14, 151a/21, 152b/6,
helílec-i k. 122b/4 152b/9, 157b/5, 157b/9, 165b/14
džÕfat-Õ helílec-i k. 122b/22 Ʒ. bir 127a/12
ƷƗbiliyyet < Ar. DÕútan gelen etkileri Ʒ. er 136b/2
alabilme, kabul edebilme gücü. -2- Ʒadar < Ar. Kadar, dek, de÷in. -87-
Ʒ. 126a/21 Ʒ. 116b/3, 116b/6, 117a/11,
Ʒ.+ i 165a/13 117a/12, 117a/17, 117a/20, 117b/3,
Ʒabl < Ar. Önce, evvel, ileride, evvelki. 119a/10, 119a/24, 119b/10,
-1- 119b/15, 119b/4, 119b/6, 120a/18,
Ʒ.-Õ bƗríden 148b/9 120a/8, 120b/25, 121a/12, 121a/14,
ƷabuƷ Kabuk. -7- 121a/17, 121a/18, 121a/25, 121b/2,
Ʒ. 131b/19, 132a/4 122b/18, 123a/16, 123a/2, 125b/15,
Ʒ.+ Õ 127a/26, 157b/24 125b/20, 126a/11, 126a/6, 126b/4,
Ʒ.+ Õla 121a/1 127a/3, 127b/13, 128a/3, 128a/6,
Ʒ.+ Õn 122a/16, 122a/8 131b/25, 133a/14, 133a/17, 134a/16,
Ʒabnjl < Ar. Kabul. -2- 136a/3, 137a/22, 137a/4, 137a/8,
Ʒ.+ de 145a/5 137b/24, 137b/4, 138b/10, 138b/19,
Ʒ. eylemez 162b/21 138b/27, 138b/7, 139a/18, 140b/19,
278
Ʒarƥa Karga. “Ʒarƥa düglegi” eúek hÕyarÕ. Ʒ.- up 129b/10, 138b/19, 146a/13,
-3- 164a/10
Ʒ. 157a/12, 165b/23, 166a/23 ƷarÕúXƷ KarÕúÕk, düzensiz, da÷ÕQÕk. -1-
ƷarƧa < Ar. Yara, sivilce. -5- Ʒ. 127b/17
Ʒ. 123b/17, 123b/19, 125b/12 Ʒaríb < Ar. YakÕn. -18-
Ʒ. olsa 130a/20 Ʒ. 128a/1, 132a/21, 135b/17,
Ʒ.+ yÕ 130a/16 139b/18, 153a/2, 160a/1, 160a/2,
ƷarÕ YaúOÕ, ihtiyar. -1- 165b/6
Ʒ.+ lar olur 142b/17 Ʒ.+ dür 153a/6, 164b/15, 164b/18,
ƷarÕl - 1. KarÕúmak. 2. Çiftleúmek. -1- 165b/6
Ʒ.- duƥÕna 133b/19 Ʒ. ola 117a/9
ƷarÕn KarÕn. -19- Ʒ. olmaƷ 131a/8
Ʒ.+ Õ 126b/15, 140a/3, 142b/3, Ʒ. olmÕúdur 135b/18
150a/10 Ʒ. olsa 150a/24, 151a/21, 155a/24
Ʒ.+ Õn 150a/11, 150a/18, 150a/21, ƷaríĪ < Ar. Encere, ÕVÕrgan otu. -1-
150b/5 Ʒ. 137b/17
Ʒ.+ Õna 150a/11, 153b/23 ƷarƷara < Ar. KarÕn gurultusu. -8-
Ʒ.+ Õnda 123b/17, 137a/1, 150b/10, Ʒ. 117a/24
154b/2 Ʒ. eylemek 140a/24, 154b/2, 159b/5
Ʒ.+ Õnda bir 154a/25 Ʒ.+ lar 119a/21
Ʒ.+ ÕndaƥÕ 154b/3 Ʒ. ola 140a/13
Ʒ.+ Õndan 155b/22 Ʒ. olur 140a/4, 149b/1
Ʒ.+ ÕQÕ 149b/27 Ʒarpnjz < Far. Karpuz. -3-
ƷarÕnca KarÕnca. -3- Ʒ. 117a/17, 121a/6, 130b/14
Ʒ. 137b/25 Ʒarúu KarúÕ. -4-
Ʒ.+ lardan 137b/25 Ʒ. 158a/23, 158a/24, 163b/23
ƷarÕú - KarÕúmak. -2- Ʒ.+ larÕnda 162a/26
Ʒ.- mÕú 116b/10 ƷƗUnjre < Ar. 1. Göz bebe÷i. 2. Tahlil
Ʒ.- mÕú ola 116b/11 etmek üzere alÕnan idrar ve idrarÕn
ƷarÕúdur - KarÕúWÕrmak. -15- içine konuldu÷u cam kap. -19-
Ʒ.- alar 118b/27, 119b/10, 134a/15, Ʒ. 116b/10, 118a/11, 118a/17,
141a/25, 143b/27, 143b/5, 154a/11, 120a/1, 120a/23, 126b/12, 129a/18,
159b/1, 160a/9 130b/26, 130b/8, 131a/11, 131a/21,
Ʒ.- alar bir 141a/18
283
kelkelƗnec < Far. KarÕn a÷UÕlarÕna ve idrar kendözi Kendisi, zatÕ, úahsÕ, nefsi. -1-
yanmalarÕna iyi gelen bir tür macun. k.+ nde 150b/2
-2- kendü Kendi. -8-
k. 122b/6 k. 124a/14, 134a/16, 151b/16,
maǥFnjn-Õ k. 122b/6 159a/1
kemƗ-kƗn < Ar.-Far. Eskiden oldu÷u gibi. k.+ de 134b/1
-1- k.+ den 159b/24
k. 126a/25 k.+ si 151a/25
kemƗliyye < Ar. 1. Eser adÕ. 2. Kemalle k.+ yi 161a/3
ilgili, olgun. -1- kene Kene otu. -2-
k. 158b/2 k. 153b/16, 162a/15
kem’et < Ar. Arap mantarÕ, domalan, kenger < Far. Yabani enginar. -3-
keme. -1- k. 134a/4, 135a/1, 152a/12
k. 135a/2 kenger-zid < Far. Kenger sütünden yapÕlan
kemik Kemik. -7- bir tür sakÕz, çengel sakÕ]Õ, kengel
k.+ e 165b/5 sakÕ]Õ, kenger zamkÕ, kenger sakÕ]Õ.
k.+ i 161a/19 -1-
k.+ inüƾ 141a/26, 143a/21 k. 163a/13
k.+ ler 163b/2 kepçe Kepçe. -2-
k.+ leri 164a/17 k. 146a/19
kemmnjn < Ar. Kimyon. -20- k.+ ye 127a/22
k. 117a/25, 131a/17, 140a/7, kepek Tane yemlerin ö÷ütüldükten sonra
140b/1, 140b/6, 152b/18, 154b/8, elenerek ununun ayrÕlmasÕ sonrasÕ
159a/11, 163a/20, 166a/6 geriye kalan selülozca zengin kabuk
cevƗriú-i k. 140a/14, 140a/8 NÕsmÕ. -4-
k.-Õ kirmƗní 122a/4, 122b/1, 141b/6, k. 126a/13, 130a/23
144b/9, 149a/24 k.+ den 129b/17
cevƗriú-i k.+ dan 120a/27 k.+ e 129b/17
cevƗriú-i k.+ dan bir 152b/12 kerdeme < Gr. Su teresi. -1-
k. ola 152a/10 k. 150b/19
kemmnjniyye < Ar. bk. kemmnjn. -1- kerefis < Ar. Kereviz. -41-
k. 146b/12 k. 116b/1, 117b/4, 118b/1, 121b/13,
kenƗr < Far. Kenar. -1- 122a/3, 124b/24, 125a/27, 125a/5,
k.+ Õna 127a/27 125a/8, 125b/18, 125b/27, 125b/3,
289
ƷÕllet < Ar. AzlÕk, kÕtlÕk. -6- ƷÕĞĞƗ’ü'l-ƧÕPƗr < Ar. Karga düglegi, eúek
Ʒ.-i dem 145a/20 KÕyarÕ. -1-
Ʒ.-i leben 146a/27 Ʒ. 157a/12
Ʒ.+ i 141b/22, 147b/24 ƷÕú .Õú, kÕú mevsimi. -1-
Ʒ.+ inden 132b/23, 139a/26 Ʒ. 117b/16
ƷÕnna < Ar. ÇadÕruúD÷Õ bitkisi ve bundan ƷÕúr < Ar. Kabuk. -1-
elde edilen bir zamk. -6- Ʒ.+ Õ 121a/19
Ʒ. 141b/8, 147b/19, 150b/20, ƷÕYƗm < Ar. Tav, ça÷, kÕvam. -7-
151b/7, 157a/26 Ʒ. 137a/2
Ʒ.+ dan 141b/8 Ʒ.+ a 158a/6
ƷÕr .Õr, beyazla az miktarda siyah Ʒ.+ a getüre 137b/22, 138a/25
karÕúmasÕndan oluúan renk, gri. -1- Ʒ.+ a getürür 137a/3
Ʒ.+ ca 126a/2 Ʒ. vơre 138b/13
ƷÕr - .Õrmak. -1- Ʒ. vơrür 138b/10
Ʒ.- alar 142b/16 ƷÕ\Ɨm < Ar. Kalkma, aya÷a kalkma, ayakta
ƷÕrfa < Ar. Amber kabu÷u, tarçÕn a÷acÕna durma. -9-
benzeyen bir a÷acÕn kabu÷u. -4- Ʒ. 137a/2
Ʒ. 122b/19, 133a/12, 135a/11, Ʒ.-ÕĨeker 134a/18
137b/11 Ʒ.-ÕĨekere 138a/3
ƷÕUƷ .Õrk, kÕrk sayÕVÕ. -8- Ʒ.-ÕĨekeri 134a/18
Ʒ. 119b/2, 119b/3, 120a/18, Ʒ.+ a 138a/10
126a/24, 138b/10, 154a/15, Ʒ.+ a getüre 137b/27
154b/24, 161b/16 Ʒ.+ a getürür 138b/18
ƷÕrlaƥuc .ÕrlangÕç. -1- Ʒ.+ dan 137a/13, 137b/15
Ʒ. 150a/8 ƷÕyle < Ar. KasÕk yarÕ÷Õ, fÕWÕk? -3-
ƷÕrma .ÕUÕlmÕú, dövülmüú. -1- Ʒ. 139b/22, 140a/12
Ʒ. 132b/27 Ʒ.+ de 139b/9
ƷÕršƗs < Ar. HasÕr otundan yapÕlan ve ilaç ƷÕz - .Õzmak, ÕVÕnmak. -5-
yapÕPÕnda kullanÕlan bir tür ka÷Õt. Ʒ.- ar 120a/4, 124a/20, 127b/26
-1- Ʒ.- duƷda 127a/23
Ʒ.-Õ muƧriƷ 143b/26 Ʒ.- mayÕnca 148b/18
ƷÕVÕm < Ar. KÕVÕm, bölüm. -1- ƷÕz .Õz. -4-
Ʒ. 137a/1 Ʒ. 146b/20, 155a/17
Ʒ.+ Õ olmaz 134a/26
292
ƷRƩ - bk. ƷRƷ-. -1- ƷoltuƷ Koltuk, omuz baúÕQÕn altÕnda, kolun
Ʒ.- ar 151b/6 gövde ile birleúti÷i yer, koltuk altÕ.
ƷRƩud - bk. ƷRƷud-. -1- -1-
Ʒ.- alar 151b/8 Ʒ.+ Õnda 123a/16
ƷRƩulu bk. ƷRƷulu. -1- ƷorƷ - Korkmak. -1-
Ʒ. 132b/22 Ʒ.- alar 143b/6
ƷRƷ - Kokmak, koklamak. -4- ƷorƷu Korku. -2-
Ʒ.- a 123b/19 Ʒ. 157b/8
Ʒ.- ar 154b/19 Ʒ. ola 117b/19
Ʒ.- maƷ 148b/8 ƷoruƷ Koruk, olgunlaúmamÕú ekúi üzüm.
Ʒ.- maƷdur 129b/16 -3-
ƷRƷu Koku. -8- Ʒ. 120a/11, 120a/17, 155b/11
Ʒ. 145a/3 ƷoruƷlu Ekúi. -1-
Ʒ.+ lar 142a/26, 150a/24, 150a/25, Ʒ. 155b/15
151b/6 Ʒosšanšiniyye < Gr.-Ar. østanbul’un eski adÕ.
Ʒ.+ lara 151b/12 -1-
Ʒ.+ lardan 151b/11 Ʒ.+ de 138a/8
Ʒ.+ larÕla 135a/25 Ʒosšanšiyye bk. Ʒosšanšiniyye. -1-
ƷRƷud - Kokutmak. -3- Ʒ.+ de 124a/9
Ʒ.- alar 150a/22, 151b/6 Ʒoy - Koymak. -47-
Ʒ.- ur 154a/2 Ʒ.- a 117a/11, 150a/11
ƷRƷula - Koklamak. -3- Ʒ.- alar 116b/26, 117a/8, 117b/10,
Ʒ.- maƷ 150a/14, 150a/17, 151b/12 119a/4, 119b/10, 122a/8, 125b/10,
ƷRƷulad - Koklatmak. -1- 125b/20, 125b/22, 127a/14,
Ʒ.- alar 150a/15 127a/20, 127a/21, 127a/22, 127a/27,
ƷRƷulu Kokulu, kokan. -5- 127b/3, 127b/4, 127b/5, 128a/15,
Ʒ. 133b/8, 134b/12, 142a/9, 128a/16, 134a/15, 137b/26, 145a/12,
151b/13, 152a/13 150a/19, 152a/5, 156a/21, 156b/14,
Ʒol Kol. -4- 156b/8, 157a/19, 158a/22, 158a/24,
Ʒ. 140b/23 159a/1, 159a/25, 159b/17, 160b/13,
Ʒ.+ a 140b/22 161a/1
Ʒ.+ dan 162b/18, 162b/19 Ʒ.- salar 122a/11, 122a/14
Ʒ.- up 137b/4, 145b/13, 146a/3,
146a/4, 157b/5, 161b/10, 165b/18
297
k.+ i 127a/18, 127a/22 küreví < Ar. Yuvarlak, küre úeklinde olan.
k.+ in 159a/23 -2-
k.+ iyile 140b/14, 140b/15 k. 131a/8
külƗ < Ar. Böbrek. -6- k. vơrmege 131a/9
k. 120b/15 kürnüb < Ar. Lahana, kelem. -1-
k.+ da 120b/16 k. 154a/9
evcƗǥ-yÕ k.+ da 127b/9 kürrƗĞ < Ar. PÕrasa. -2-
ƷurnjƧÕ k.+ da 127b/11, 127b/9 k. 138a/6, 138a/8
evrƗm-Õ k.+ dadur 127b/15 küúnjĞ < Ar. Ba÷bo÷an, küsküt. -5-
külli < Ar. “küllí” Umumi, bütün. -2- k. 116b/17, 117a/7, 117b/5, 118b/1,
ǥalƗmet-i k.+ sine 140a/2 154b/5
k.+ sinde 146a/5
kümre < Gr. Her türlü hayvan dÕúNÕVÕ,
gübre. -3-
L
k.+ nüƾ 148a/25
OƗden < Far. Laden otu ve bundan elde
k.+ si 142a/18, 148a/26
edilen zamk. -1-
kümnjdet < Ar. Solgun, soluk. -3-
l. 152a/24
k. 116b/9, 131a/20, 162b/16
laƧm < Ar. Et. -7-
kündi bk. kündü. -1-
PƗ’-i l. 132b/17, 141b/17, 141b/26,
k. 158a/9
148a/1, 148a/8
kündü $÷acÕn ortasÕndaki kav gibi
l.-Õ zƗyidi 157a/6
yumuúak madde. -1-
l.+ Õ 160a/6
k.+ si 163a/12
laƧža < Ar. An, kÕsa zaman. -1-
kündür < Gr. Günlük, buhur. -4-
l. 164a/24
cevƗriú-i k. 140a/14, 140a/8
OƗkin < Ar. Lakin, fakat. -1-
duƷƗƷÕ k. 132a/6
l. 157b/11
ƷXúnjr-Õ k. 144b/4
lašíf < Ar. Temiz, hoú, hoúa giden. -2-
kündüs < Ar. “kündnjs” Voynik otu, ayÕ otu,
l. 145a/7, 158a/10
ayÕ kunduzu otu. -1-
OƗ]Õm < Ar. Gerekli, lazÕm. -6-
k. 145b/22
l. 126b/5, 153b/4, 153b/6, 161a/26
kündüú < Ar. bk. kündüs. -3-
DǥUƗĪÕ l.+ lar 153a/22
k. 150a/2, 151b/7
l. olmaz 127b/16
k.+ ile 150b/14
leben < Ar. Süt. -1-
302
mecrƗ < Ar. 1. Su yolu, nehir yata÷Õ, kanal. mekke < Ar. Mekke, Mekke úehri. -1-
2. Bedendeki ahlatÕn akÕúWÕ÷Õ yol. m. 126a/4
-10- mektnjm < Ar. SaklanmÕú, gizlenmiú. -1-
m. 135b/4 m.+ dandur 138a/4
m.-yÕ bevlde 121b/21 melik < Ar. “iklíl-i melik” o÷ulotu, melisa,
m.+ dan 139b/20 kovan otu, tatramba, koçboynuzu.
m.+ lar 126b/19 -16-
m.+ lara 128a/1 iklíl-i m. 119a/1, 121b/18, 125a/8,
m.+ lardur 139b/19 126a/9, 129b/4, 129b/8, 131a/9,
m.+ larÕn 120b/19, 142b/3 145b/8, 147a/13, 147b/17, 149b/27,
m.+ larÕna 126b/7 153a/20, 156b/5, 165b/12, 165b/15
m.+ ya 135b/10 ĪÕPƗd-Õ iklíl-i m. 121b/19
mecnjs < Ar. Ateúe tapan, ateúperest. -1- melmes < Ar. Dokunma, doku. -2-
m. 133b/24 m.+ de 162b/16
mecznjm < Ar. KararlaúWÕUÕlmÕú, kesin karar m.+ i 131a/12
verilmiú. -1- meme Meme. -22-
m. 134b/4 m.+ de 146b/21, 146b/22, 147a/2
medd < Ar. Uzatma, çekme. -1- m.+ de olan 146b/18, 146b/19
m. 123b/26 m.+ de olur 146b/23
medƧ < Ar. Övme, takdir etme. -2- m.+ lerde 147a/3
m. 158b/2 m.+ leri 143a/17, 143b/18, 145a/15,
m. eylemiú 158b/3 146b/17, 153b/24
medƷnjƷ < Ar. Dö÷ülmüú, toz hâline m.+ lerin 143b/17, 146b/15
getirilmiú. -1- m.+ lerüƾ 147a/4, 147a/5
m. vơreler 157a/5 m.+ nüƾ 146b/3
mefƗdžÕl < Ar. Mafsallar, eklemler. -5- m.+ sine 146b/20
m. 158a/16, 159b/7, 165a/22 m.+ ye 146a/26, 146b/19, 147a/1
evcƗǥÕ m. 165a/15 m.+ yi 146b/25
evcƗǥÕ m.+ a 136a/13 memlnj < Ar. bk. memlnj’. -1-
meger < Far. Me÷er, oysa, oysaki. -5- m. olan 156a/24
m. 118a/3, 143b/16, 157a/23, memlnj’ < Ar. Doldurulmuú, dolu. -2-
159a/14, 166a/18 m. olduƷda 124a/15
mekƗn < Ar. Yer, durulan yer, mesken. -1- m. olur 124a/21
m.+ Õndan 163b/8
309
129b/24, 130a/27, 130b/10, 131a/1, müsƗhele < Ar. øúi sÕNÕ tutmayÕp gevúeklik
144b/14, 145a/19, 150a/23, göstermek. -2-
154b/16, 154b/21, 154b/27, 155a/6, m. ơtmeyüp 150b/10, 151b/25
155b/2, 156a/1, 160a/23, 160b/6, müshil < Ar. Müshil, bünyedeki herhangi bir
162b/4, 164a/22, 164a/9 maddeyi hafifletici, sehl edici. -5-
m.+ ile 128b/22 m. 142a/25
mürebbí < Ar. Terbiye edilmiú, iúlemden džÕfat-Õ m. 144a/26
geçirilmiú. -3- m.-i ayƗriclerile 149a/6
m.+ si 132b/26, 133a/20, 136b/4 m.+ ler 142a/9
mürekkeb < Ar. Birleúik, terkip edilmiú. -2- m. vơre 151b/25
m. 132a/7 müshilƗt < Ar. øshal veren, ba÷ÕrsaklarÕn
m.+ dür 139b/10 temizlenmesine yardÕmcÕ olan
mürr < Ar. 1. Mirra adÕ verilen ve úeyler. -2-
Arabistan’da yetiúen bir a÷aç ve o m. 148a/16
D÷acÕn zamkÕ, usaresi. 2. AcÕ. -19- m.+ Õnda 166a/11
m. 123a/6, 140b/16, 143a/23, müsmin < Ar. Besleyici (ilaç, vitamin). -1-
156a/20, 156b/19, 161b/14, m. ola 159a/15
162a/19, 163a/22, 165a/2, 165b/24 müstaƥUÕƷ < Ar. Kendinden geçmiú bulunan.
bezr-i m. 153a/26 -1-
m.-i džƗfí 122b/24, 143b/2, 145b/18, m. 163b/10
146a/10, 148b/14 müstaƧíl < Ar. Saçma, boú, de÷ersiz. -1-
m.+ i 144b/18, 146b/18, 166a/7 m. olur 151a/17
mürrí < Ar. AcÕyla alakalÕ, acÕ. -1- müstaƧkem < Ar. DayanÕklÕ, sa÷lam. -4-
m. 149a/10 m. 162b/19
mürtefiǥ < Ar. Yükselen, yükselmiú. -1- m. olmadÕn 162b/20
m. olur 142b/3 m. olup 125a/20
müršÕb < Ar. Rutubet verici. -10- m. olurÕsa 162b/20
m. 132b/25, 132b/8, 141b/23, müstaƷím < Ar. 1. Do÷ru, istikametli. 2.
141b/26, 148a/6, 148a/9, 159a/15, (÷ri olmayan, düz, dik. -3-
164a/7 miǥƗÕ m. 160a/2
m. ola 117b/23 miǥƗÕ m.+ e 153a/6, 155a/11
müsƗǥade < Ar. øzin, elveriúli bulma. -2- müstenid < Ar. østinad eden, dayanan. -1-
m. eyler 128a/2 m. olmaz 127b/22
m. eylerise 129a/20
322
müsterƩí < Ar. Yumuúak, gevúek, sarkÕk, müúkil < Ar. Müúkül, zor. -6-
düúük. -10- m. 124b/5
m. 132a/25, 144a/20 m.+ dür 142b/8, 154a/5, 160a/14
m. olmaƷdan olurÕsa 160b/18 m. ola 121b/26
m. olmaƷdur 122b/8 m. olur 126a/27
m. olmÕú ola 121a/25 müútedd < Ar. ùiddetli, azgÕn. -6-
m. olmÕúdur 139b/8 m. 154b/12
m. olsa 161a/8 m. olduƷda 129a/10
m. olup 122a/22, 161a/3 m. olmaƷ 153a/24, 163b/11
m. olur 121a/9 m. olup 154a/12, 166a/14
müsteví < Ar. Her yanÕ eúit ve düz. -1- müúterek < Ar. Ortak olan, ortaklÕk. -3-
m. ola 142a/21 m. 124a/20, 140a/2, 155b/26
müúƗbehet < Ar. Benzerlik, benzeúlik. -3- müteǥaffin < Ar. øltihaplanmÕú, enfekte. -7-
m. 135b/24, 151b/2 m. 132a/11, 151a/19
m. ola 155b/23 m. olmÕú ola 132a/12, 147a/3
müúƗbih < Ar. Benzer, eú. -3- m. olup 160a/4
m.+ dür 116b/5, 116b/6, 128b/19 m. olur 132a/1, 151a/20
müúƗhede < Ar. Gözleme, gözlem. -1- müteǥalliƷ < Ar. 1. Ba÷OÕ bulunan. 2.øliúkin,
m. eylemiú 157b/22 ilgili olan. -2-
müúƗreket < Ar. Birbirine ortak olmak, m. 132a/23, 133b/20
ortaklÕk. -1- müte’ellim < Ar. Elemli, acÕOÕ. -1-
m.+ ile 117a/24 m. olur 142b/16
müúƗrik < Ar. Ortak. -3- müte’eĨĨí < Ar. Ezâ duyan, incinen, sÕNÕntÕ
m.+ dür 120a/1, 127b/25, 127b/26 çeken. -1-
müúǥir < Ar. Haber veren, bildiren. -1- m. olur 151b/11
m. 154a/23 mütefƗvit < Ar. Birbirinden farklÕ, çeúitli,
müúk < Far. Misk otu. “müúk-i šarƗPútǥ” aralarÕnda fark bulunan. -4-
Kurt helvasÕ bitkisi. -12- m. 141a/7, 147a/23, 151a/23
m. 138b/4, 150a/14 m. olmaƷ 141a/7
cevƗriú-i m. 134b/13 müteƥayyir < Ar. 1. De÷Lúen, bir halden
m.-i šarƗPútǥ 145b/14, 145b/7, baúka bir hale geçen. 2. Bozulan,
149b/16, 150a/5, 150b/13, 150b/17, deforme olan. -5-
150b/23, 152a/17 m. 154a/24, 155b/25
m.+ ile 134b/9 m. olmaƷ 154a/25
323
su. 3. Kuru üzümü su içinde QƗriyye < Far. bk. nƗrí. -1-
Õslatarak yapÕlan úarap. -2- ƧarƗret-i n.+ dür 123b/25
n.+ ile 163a/9 nadžr < Ar. 1. YardÕm, destek. 2.
džabr-Õ n.+ ile 165b/10 Üstünlük. “ebnj nadžr ƩorƗVƗní” Kiúi
naƷl < Ar. TaúÕma, aktarma, anlatma, adÕ. -1-
söyleme. -2- n. 163b/22
n. ơdüp 138a/20 QƗdžnjr < Ar. Basur deli÷i, basur, hemoroid.
n. eylemekden 165a/26 -2-
QƗm < Far. 1. Ad, adÕnda, adlÕ. 2. Ün, n. 160a/4
úöhret. -1- n.+ a 160a/6
n. 138b/21 QƗúif < Ar. Kurutan, kurutucu. -2-
namƗz < Far. Namaz. -2- n. 145a/8
n. 159a/25 n. ola 145a/9
n.+ da 162a/12 našrnjn < Ar. Do÷al sodyum bikarbonat. -1-
naǥQƗ < Ar. Nane. -2- n. 165b/23
n. 137b/6 našrnjní < Ar. Do÷al sodyum bikarbonat
n.+ nuƾ 158b/23 özelli÷ine sahip, borakslÕ. -1-
naǥne < Ar. bk. naǥQƗ. -4- n. 166a/24
n. 122a/3, 133a/15, 135a/9, 136b/25 našnjl < Ar. ølaçlarla kaynatÕp mâlül
QƗQƩƗh < Far. “nƗQƩuvƗh” Anason. -9- kiúinin az az baúÕna dökülen su. -10-
n. 118a/5, 118a/6, 119a/8, 149a/21, n. 162a/14
149a/23, 152b/16, 154b/9, 156b/13, džÕfat-Õ n. 162a/14, 165b/15
157b/26 n.+ a 127b/7
QƗr < Far. Ateú, od. -1- n. ơdeler 122a/19, 129a/23, 162a/17,
n.+ Õla 166a/27 165b/15
QƗrdín < Ar. Nerdin. -13- n. eylemek 165b/17
n. 134a/5, 140b/3, 141b/4, 142a/12, n.+ lar 162a/13
147b/15, 148a/19, 149b/10, nažar < Ar. Nazar, bakma, bakÕú. -2-
152a/21, 161a/14, 164b/7, 166a/7 n. eylemek 133b/19
QƗrí < Far. Ateúe özgü, ateúle ilgili, n. eyleridi 133b/25
ateúli. -5- nazƗrat < Ar. AzlÕk, kÕtlÕk, küçüklük, kÕllet.
n. 130b/26 -2-
n. olmaƷ 129a/18, 130b/8, 161a/27 n.+ Õ 147b/24
n. olur 120a/1 n.+ Õ olmaƷ 132b/15
326
naĪc < Ar. Piúme, olma, kÕvam bulma, n.+ i 122b/3, 131b/16, 132b/5,
olgunluk. -16- 137a/11, 138b/26, 143b/1
n. 132a/27, 153a/27, 165b/9 n. vơrür 139a/13
n. bulduƷdaki 162b/5 nefes < Ar. Soluk, nefes. -6-
n. bulduƷdan 163a/8 n. 118b/12, 142b/4
n. bulÕcaƷ 163b/14 n.+ i 144a/3, 154b/4
n. bulÕnca 128a/19, 141a/13, n.+ inde 117b/19
147a/27 n.+ ini 140a/2
n. bulmaƥa 128a/20 nefƩ < Ar. Üfleme, úLúme, úLúkinlik. -14-
n. bulmasa 130a/25 n. 134b/20
n. bulsun 135b/5 n.+ e 152b/7
n. bulurÕsa 151b/19 n. olmaƷ 154b/2
n. oldÕ 128b/1 n. olmaya 134b/23
n. olÕnduƷda 141a/14 n. olur 149b/1
n. olur 135b/7 n. vơre 136b/27, 137a/1, 139a/23
ne Ne. -10- n. vơrür 134b/23, 136b/26, 137a/1,
n. 138a/14, 142b/18, 142b/21, 140a/27
144b/22, 145a/11, 145a/15, nefís < Ar. De÷erli, lezzetli, enfes. -3-
145b/12, 157a/6, 159a/19, 162b/12 n. 136a/2, 151b/13
nebíĨ < Ar. Hurmadan ve kuru üzümden n.+ dür 156a/6
oÕkarÕlan bir tür içki, úarap. -1- nefísí < Ar. Hekim adÕ. -5-
n.+ ile 137a/11 n. 126b/6, 127a/19, 144b/21
necƗƧ < Ar. Kurtulma. Metinde terkip adÕ. úerƧ-i n.+ de 126a/26, 131b/26
-2- nefs < Ar. Ruh, can, hayat. -8-
n. 144b/15 n. 124b/10, 133b/20, 159b/4
maǥFnjn-Õ n.+ Õla 153b/14 n.+ den 134a/27
necíl < Far. AyrÕk otu ve kökü. -1- n.+ e 133b/13, 133b/16, 136a/10,
n. 127a/1 136a/8
necis < Ar. DÕúNÕ, pislik. -2- nefsƗniyye < Ar. Nefisle ilgili, nefsânî. -2-
n.+ den 158a/18 DǥUƗĪÕ n. 142a/23, 148b/4
n.+ in 160a/9 nefš < Ar. Neft ya÷Õ. -1-
nefǥ < Ar. Menfaat, fayda, yarar. -8- n. 151b/7
n. 151a/4
327
nefší < Ar. Koyu yeúil ile kahverengi 133b/2, 133b/23, 134b/20, 134b/23,
arasÕnda, siyaha yakÕn koyu yeúil 134b/24, 134b/25, 134b/26,
renk. -1- 134b/27, 135a/26, 136a/7, 138b/20,
n. 166a/25 139a/22, 139a/3, 140b/1, 142a/23,
nehr < Ar. Irmak, nehir. -1- 142a/9, 143b/11, 144a/14, 144b/1,
n.-i bedenden 139b/1 146b/27, 146b/4, 146b/5, 147b/1,
nemek < Far. Tuz. -1- 149a/17, 149a/6, 151b/6, 151b/7,
IÕstuƷÕ n. 120b/3 151b/8, 154b/19, 159b/23, 159b/8,
nemgín < Far. Nemli, Õslak, rutubetli. -1- 162b/17, 163a/18, 163b/1, 163b/10,
n. 164a/24 165b/3
neml < Ar. KarÕnca. -1- n.+ ler olmaƷ 130a/24
n. 137b/25 n.+ ler olmaya 124b/11
nemmƗm < Ar. Keklik otu, barsama. -7- n.+ ler uralar 118a/15, 156b/3
n. 150a/1, 152a/5, 152b/22, 154a/7, n.+ ler vơrmekile 123a/15
161a/16, 162a/15, 163b/18 n.+ lerden 123a/10, 125a/22,
nercis < Far. Nergis çiçe÷i. -13- 125a/23, 125a/25, 134b/25, 140a/22,
n. 121b/15, 125a/11, 126a/15, 149b/1, 157b/20, 164b/20
132b/2, 134a/5, 137b/16, 137b/18, n.+ leri 122a/25, 144b/16, 151a/1
138a/19, 140b/4, 141b/5, 147b/16, n.+ lerile 125a/20, 125a/21,
149b/9, 152a/9 131b/11, 132a/5, 132a/7, 140a/27,
nesne Nesne, úey. -125- 140b/3, 141b/6, 147a/11, 147a/13,
n. 117b/23, 119a/14, 119a/15, 148a/1, 153b/24, 154a/6, 155a/4
123a/11, 123a/17, 123a/23, 123a/24, n.+ lerüƾ 163b/19
123b/10, 124a/14, 127b/4, 128a/19, n. ola 139b/23
131b/20, 136b/20, 139b/20, n. oldÕ 151b/3
139b/24, 141a/13, 148b/8, 151a/14, n. olmaƷdur 155b/16
152b/24, 154a/25, 154b/11, n. olmaya 122a/12
154b/14, 155a/3, 157a/25, 158b/2, n.+ ye 127b/22, 155b/22, 158b/15
161a/6, 162a/13, 163a/11, 163a/7 n.+ yile 161b/3
n.+ den 134b/7 neúƗ < Ar. Niúasta. -2-
n.+ ler 119b/23, 120b/22, 121a/11, n. 159a/10
121a/18, 123a/11, 123a/14, 124b/13, n.+ yÕla 145a/27
124b/5, 124b/6, 127b/12, 128b/2, neúƗš < Ar. Neúe, sevinç, mutluluk. -2-
129b/17, 129b/18, 131a/2, 131b/18, n. 136a/8
328
ním-úet < Far. YarÕ da÷ÕlmÕú, yarÕ da÷ÕQÕk. 161b/24, 162a/13, 162b/4, 163a/8,
-1- 163b/13, 165b/2
n. 159a/16 džÕfat-Õ n. 141b/7
nisƗ < Ar. bk. ǥÕUƷu'n-nisƗ’. -2- n.+ Õ 134a/20
n. 165a/5, 165b/5 n.+ Õla 128b/21, 129b/24, 132b/18,
nisbet < Ar. Münasebet, yakÕnlÕk, ba÷OÕOÕk, 137a/24, 141a/12, 141b/7, 146b/15,
ölçü. -1- 147a/26, 147b/14, 154b/21
n.+ i 163b/3 noƩnjd-Ɨb < Far. Nohut suyu. -1-
nisyƗn < Ar. Bunama, unutkanlÕk. -2- n. 136b/15
n. 133b/14, 133b/16 noƷdžƗn < Ar. Noksan, eksik. -2-
niúƗsta < Far. Niúasta. -11- n.-Õ bƗh 132a/24
n. 123a/9, 123b/12, 123b/6, n.-Õ cimƗǥ bir 132a/24
128b/11, 128b/6, 129b/27, 130a/6, nuƩƗǥ < Ar. Murdar ilik, dima÷. -2-
132b/12, 155a/9, 158b/11 n. 163b/2
n.+ yÕla 132b/27 n.+ lara 135b/9
niúƗstalu < Far.-T. NiúastalÕ. -1- nudžnjl < Ar. BaúÕn tepesi; bükülü ip.
n. 124b/5 Metinde yarayÕ tekrar tekrar
nitekim Nitekim. -9- süngerle temizleme iúlemi. -1-
n. 121a/7, 133b/15, 135b/14, n. 128a/27
142b/10, 143b/18, 150a/14, QnjúƗGÕr < Far. NiúadÕr. -5-
153b/22, 155b/7, 164a/15 n. 131b/24, 157a/12, 157a/7,
noƩnjd < Far. Nohut. -62- 159b/20
n. 116b/18, 117a/26, 118a/1, džÕfat-Õ n. 157b/12
118a/26, 118b/8, 120a/25, 121b/14, nuǥnjž < Ar. 1. Aya÷a kalkma. 2. Penisin
122a/1, 122a/3, 124a/27, 124b/17, sertleúmesi. -1-
125b/7, 126a/12, 127a/3, 129a/5, n. 137a/1
131a/23, 131a/25, 132a/27, 132b/11, nüfesƗ < Ar. Lohusa kadÕn. -1-
133a/21, 133b/10, 134b/13, n. 150b/25
134b/24, 135a/3, 136b/16, 136b/17, nüffƗƩ < Far. Mide ve bagÕrsaklarda gaz
139a/6, 140a/26, 141b/2, 142a/7, yapÕFÕ. -5-
144a/24, 144b/14, 145b/17, n. 139a/22, 149b/1
145b/18, 145b/6, 146b/16, 146b/18, n.+ dur 136b/20, 136b/22
148a/14, 149b/17, 149b/4, 151b/18, n. ola 136b/13
153b/12, 155b/17, 161a/10, nüfnjĨ < Ar. Etki etme, iúleme. -2-
330
P p.+ a 141a/19
p.+ Õ 144b/21
paça < Far. KasaplÕk hayvanlarÕn
p.+ Õla 147b/5, 157b/14, 157b/16,
kesilmiú aya÷Õ. -2-
157b/2
p.+ sÕ 135a/19
p.+ Õla uralar 159b/1
p.+ sÕn 130b/4
SƗre < Far. Parça, cüz. -18-
SƗk < Far. Pak, temiz. -17-
p. 117a/10, 117b/9, 119b/15,
p. 126b/10, 127a/7, 148a/15,
122a/11, 125a/6, 128a/11, 131a/5,
163b/14
132b/19, 141a/19, 141a/22,
p. ơde 163a/24
141b/20, 142a/1, 144b/21, 147a/8,
p. ơdeler 144a/25, 162b/6, 163b/15
150a/2, 150b/2, 156b/18
p. ơtdükden 165a/1
p.+ si 154a/22
p. ơtmekdür 148a/16
pas Pas, kir, küf. -1-
p. eyler 146b/17
p.+ dan 163a/24
p. ola 147a/24, 153b/13
354
SƗ]nj < Far. Ispanakgillerden yapraklarÕ peydƗ < Far. Mevcud, var olan, açÕk,
sebze olarak kullanÕlan bir bitki, kúikâr, meydanda olan. -1-
yaban pancarÕ, yabani Õspanak. -4- p. olur 164a/3
p. 134a/21, 150a/1, 154a/8, 163a/13 SÕradža < Gr. Zambakgillerden, sapÕndan ve
pelíd < Ar. Meúe, pelit. -1- yapraklarÕndan yararlanÕlan, çok
p. 158a/21 \ÕllÕk bir kÕú sebzesi, pÕrasa. -1-
pelín < Gr. Birleúikgillerden, p. 138a/8
yapraklarÕnda ve öteki bölümlerinde poƩ 'ÕúNÕ, pislik. -2-
çok acÕ, kokulu bir madde bulunan, p.+ Õ 119a/1, 144b/4
hekimlikte kullanÕlan çok yÕllÕk ve
otsu bir bitki, pelin otu, acÕ pelin,
akpelin. -1-
R
p.+ e 152a/6
UƗbiǥ < Ar. Dördüncü. -1-
penír < Far. Peynir. -8-
haĪm-Õ r.+ üƾ 135b/22
p. 116b/19, 123a/13, 134a/16,
radǥ < Ar. Reddeden, reddedici, karúÕ, bir
137a/7, 159a/18
grup ilaca verilen genel ad. -2-
p.+ i 135a/13
r. eyleye 160a/21
p. olmÕú ola 147a/3
r.+ Õ 160a/27
perde < Far. Perde, zar. -1-
raƥbet < Ar. østek, arzu. -1-
p. 161a/5
r. 151b/26
perhíz < Far. Perhiz, diyet. -4-
UƗƧat < Ar. Rahat. -8-
p. ơdeler 120b/3, 157b/20, 159b/18,
r. 145a/24
160b/24
r.+ da 132b/9, 136a/3
persiyƗYúƗn < Far. < Gr. BaldÕUÕkara. -13-
r. ola 166a/16
p. 124b/27, 125a/9, 125b/4, 126a/8,
r. olmaƷ 131b/10, 164a/7
127a/18, 129b/4, 145a/18, 145b/6,
r. olup 129a/11, 145a/25
149b/15, 150a/5, 150b/17, 152a/16,
raƧm < Ar. Rahim, döl yata÷Õ. -103-
154a/13
r. 142b/21, 142b/6, 151a/17,
perverde < Far. Çeúitli meyve ve sebzelerin
151a/18, 151b/10, 153b/4
özünün terbiye edilmesi. -1-
LƩtinƗƷÕ r. 136a/16
p.+ si 133a/22
inĪimƗm-Õ r. 141a/5
pes < Far. ùimdi, o halde. -3-
úXƷƗƷÕ r. 155a/22
p. 142b/12, 151b/3, 153a/25
355
r.+ de 121a/26, 144b/26, 145a/17, raƧmet < Ar. “kitƗb-Õ raƧmet” Eser adÕ. -1-
147b/16, 147b/22, 148b/22, kitƗb-Õ r. 157b/9
149a/26, 149b/5, 150b/25, 151a/14, raƷabe < Ar. Omuz, ense, boyun, sÕrt. -2-
151a/19, 153b/20, 153b/26, 153b/3, r.+ de olur 153b/11
154b/11, 154b/20, 155b/5 r.+ sinde olurÕsa 153b/10
r.+ de olan 141a/4, 150b/26 raƷtƷ < Ar. ønce, berrak, saydam. -15-
r.+ de olur 151a/20 r. 116b/2, 125a/24, 130a/18,
r.+ dedür 151a/17 144a/6, 146b/8, 153b/27
emrƗĪÕ r.+ dedür 141a/1 r.+ in 147a/7
úXƷƗƷÕ r.+ dedür 155a/22 r. ola 144a/1
r.+ den 142a/2, 145a/15, 148a/11, r. olmaƷ 132b/15, 133b/6, 139a/4,
148a/20, 149a/3 141a/6, 147a/22
mebde’-i r.+ dendür 151a/16 r. olup 143b/27
r.+ e 141a/16, 141a/5, 141b/7, r. olur 151a/25
142a/15, 142a/17, 145b/2, 146a/3, UƗmek < Far. ZƗc-Õ aƧmer, mazÕ, nar
146a/4, 146b/27, 147b/20, 148a/22, kabu÷u zamk-Õ arabí ve pekmezle
148a/26, 151b/13, 152b/24, 152b/6, yapÕlan bir macun. -1-
154a/25 r. 143b/26
r.+ i 141b/12, 147b/18, 147b/22, UƗst < Far. Do÷ru, uygun. -1-
147b/3, 149a/27, 149a/5, 149b/25, r. gelince 142a/16
151a/4, 151b/10, 151b/15, 151b/19, rastuƷ < Far. “rƗstuƩt” Göz damlasÕ olarak
152a/1, 152b/5 kullanÕlan antimon trisülfür, rastÕk.
r.+ in 149a/18 -1-
r.+ inde 142b/14 r. 132a/4
r.+ ine 150a/11, 153a/15, 153a/18, rašb < Ar. Rutubetli, nemli, yaú. -5-
153b/1, 153b/14, 153b/15, 154b/24, r. 122a/24, 136a/4, 157b/20
155a/2 r.-ÕĪÕPƗd ơdeler 122a/13
r.+ üƾ 141a/4, 142a/4, 142b/12, r.+ dur 136b/22
142b/13, 142b/14, 142b/9, 143a/11, rašbe < Ar. Yonca otu. -1-
143a/16, 143a/3, 145a/4, 147a/21, r. 137a/20
149a/18, 150a/17, 152b/23, 153a/2, rašl < Ar. YaklaúÕk bir litre kadar olan
153a/5, 153a/6, 153b/10, 153b/8, bir sÕYÕ ölçe÷i. -36-
154a/24, 154a/26, 154a/4 r. 117b/14, 117b/6, 118b/5,
r.+ üƾ bir 153b/6 120a/17, 125a/1, 129a/1, 134a/23,
356
reng < Far. Renk. -13- meydana gelen a÷UÕ veya sÕ]Õ,
r.+ i 120b/20, 131a/12, 144a/2, romatizma. -20-
144b/23, 144b/24, 145b/2, 146b/7, r. 134b/20, 149a/26, 160a/9,
146b/9, 155b/19, 155b/25, 162b/14 161a/3, 161b/21
r.+ ine 162b/14 r.-i bevƗsíre 159b/2
r. vơrür 140b/22 r.-i tevlíd eyler ola 136b/14
rengín < Far. Renkli. -1- r.+ den 164b/15
r. 121a/10 r.+ e 152b/7, 159a/21
renklü < Far.-T. Renkli. -1- r. eyler 136b/26
r.+ dür 155b/18 r.+ i 134b/25
retiƷ < Ar. KadÕQÕn ferci bitiúik olmak. r.+ i olurÕsa 140a/23
-1- r.+ ine 159b/12
r. olur 142b/7 r.+ inüƾ 158b/9
rev < Far. Reften mastarÕQÕn emir kökü r.+ ler 164a/3
“giden, yürüyen” mânasÕnda olup r. ola 161b/19
birleúik kelimeler yapÕOÕr. -1- r. olduƥÕ 149b/6
r. ơdeler 162a/18 r. olsa 118a/4
reyƧƗn < Ar. Reyhan. -4- r. olur 149a/27
r. 118b/16, 137b/10, 149b/10, ríƧí < Ar. Rüzgarla ilgili, yelle alakalÕ.
162a/16 -1-
reyƧƗní < Ar. Reyhanla ilgili, reyhana ait. r. ola 164b/16
-3- rikƗbí < Ar. ùam’dan getirilen bir tür ya÷.
úarƗb-Õ r. 132b/16, 135a/14, 137a/9 -1-
UÕIƷ < Ar. TatlÕOÕk, yavaúOÕk. -2- r. 158b/13
r.+ Õla 156b/9, 162a/18 risƗle < Ar. Bir ilme dair yazÕlmÕú küçük
ribƗš < Ar. 1. Ba÷, ip. 2. Sinir. -7- telif eser. -2-
r.+ Õ 148a/25 r.+ de 157b/9, 158b/2
r.+ lar 142b/11, 163b/2 rivƗyet < Ar. Bir haber veya olayÕ
r.+ lara 162a/21, 164a/2 nakletme, hikaye. -1-
r.+ larda 163b/4, 165a/22 r.+ dür 159b/14
ricƗl < Ar. Erkekler, er kiúiler. -1- rívend < Far. bk. rƗvend. -3-
r.+ e 136a/16 r. 117a/2
ríƧ < Ar. 1. Yel, rüzgar. 2. Vücudun r.-i çíní bir 116b/21
bazÕ yerlerinde adale ve mafsallarda r.-i çíní 117a/13
358
dž.+ dür 157b/20, 164a/27 džDƷanƷur < Gr. bk. saƷanƷur. -1-
džDƧtƧü'l-mizƗc < Ar. Bünyesi ve mizacÕ dž. 137b/6
kuvvetli, sa÷OÕklÕ ve sÕhatli. -2- saƷaš < Ar. Bir tarafÕ bozuk, eksik veya
dž. 143a/4 asla bir iúe yaramaz olan. -4-
dž. olur 143a/5 s. 154b/13, 162a/17
saƧƷ < Ar. Dövme, toz haline getirme, s.+ dan ola 123a/23
ezme. -38- s. olmaƷdan olur 154b/11
s. 137a/16, 157a/9 džDƷÕn - SakÕnmak. -4-
s. ơdeler bir 122b/15 dž.- a 163a/23, 165b/4
s. ơdeler 119a/12, 119b/19, 127a/25, dž.- alar 122b/6, 159b/19
138b/23, 146a/13, 156b/11, VƗƷÕš < Ar. Düúmüú, düúen. -7-
157a/10, 158b/13, 159a/3, 160a/26 s. 149a/16
s. ơdüp 137a/17 s. ola 149a/17
s. ơdüp bir 119b/22 s. olmaƷ 117a/22, 119a/27, 154a/24,
s. ơdüp uralar 157a/17 166a/18
s. ơdüp 119b/5, 138a/10, 138a/5, s. olmaya 166a/16
138b/26, 140b/26, 140b/27, džDƷÕz SakÕz, reçine. -12-
144b/20, 146a/24, 152a/22, 157b/3, dž. 126b/25
158b/17, 161b/9 dž.+ Õ 125b/4, 141b/19, 146a/3,
s. ơtmek 134a/10 147a/16, 148a/3, 152a/20, 154a/9,
s. eyledi bir 122a/17 155b/4, 156b/23
s. eyleseler 137b/21, 160a/27 dž.+ Õla 146a/18
s. olÕnmÕú 118b/25, 127a/21, 144b/8, dž.+ Õn 158a/25
160a/9 VƗkin < Ar. Sakin, dindirilmiú. -36-
s. olÕnsa 137a/14 s. 147a/12, 150b/26, 164a/1
s. olÕnup 158a/7 defǥ-i s. 119b/5
VƗhtƗnec < Far. “úehdƗnec” Kenevir tohumu s.+ ce olur 127b/17
-1- s. ơde 147a/12, 157a/17
s. 156b/20 s. eyler 119a/15, 129a/12, 136a/9,
VƗ’ile < Ar. “míǥa-Õ sƗ’ile” Kara günlük 150b/26, 150b/27, 155a/19,
D÷acÕ ve ya÷Õ. -1- 157b/23, 158b/26, 159b/20
míǥa-Õ s. 152a/24 s. ola 117a/10, 132a/18, 145a/26,
saƷanƷur < Gr. Kum kertenkelesi. -1- 156a/25, 156b/1
s. 135a/10 s. oldÕ 128b/1
363
semƗví < Ar. 1. Gökle alâkalÕ, semaya dair. semrit - Semirtmek, úLúmanlatmak. -1-
2. Allah’tan gelen, Allah’Õn takdiri. s.- ür 148a/1
-2- sencerniyƗ < Ar. Terkip adÕ. -6-
s. 148b/9 s. 126a/17, 140b/1, 152b/15
emr-i s. olur 142b/1 maǥFnjn-Õ s. 121a/17
semirt - Semirtmek, úLúmanlatmak. -1- maǥFnjn-Õ s.+ dan 149a/11
s.- ür 132b/8 maǥFnjn-Õ s.+ dan bir 140a/9
semiyye < Ar. Soy, klan. -1- sendernjs < Gr. Kehribara benzeyen bir tür
keyfiyyet-i s. 151a/17 WÕbbi zamk. -1-
semiz Semiz otu. Semizotugillerden, etli s. 159a/10
ve mayhoú yapraklarÕ sebze olarak sene < Ar. Sene, yÕl. -1-
yenilen otsu bir bitki. -24- s. 130b/27
s. 116b/22, 117a/14, 117a/17, ser - Sermek, kurutmak üzere yaymak.
118a/22, 120a/14, 120a/15, 120a/17, -1-
120a/9, 120b/24, 121a/6, 123b/12, s.- eler 127b/4
123b/13, 128a/13, 128a/18, serƗfiynjn “ibn-i serƗfiynjn” Hekim adÕ. -4-
128b/14, 130b/15, 132b/20, 133b/3, s. 143a/20, 148b/11
134b/26, 139a/16, 141b/15, 144a/9, ibn-i s. 119a/17, 130a/8
147a/11, 160b/11 Ğerb < Ar. KarÕn ve ba÷ÕrsaklarÕ saran
semiz Semiz, úLúman, eti, ya÷Õ çok olan. ya÷, içya÷Õ. -5-
-12- Ğ. 139b/21, 139b/9, 140a/4, 142b/2
s. 123a/11, 126b/18, 132b/26, Ğ. bir 139b/10
133a/23, 146b/15, 156a/6, 157b/19, serçe Serçe, serçe kuúu. -12-
159a/16, 159a/17 s. 120a/25, 126a/13, 133a/26,
s. ola 149b/25 135a/9, 136b/24, 137a/11, 138b/18,
s. olmaƷ 143b/13 139a/7, 140a/27
s. olur 142b/2 s.+ dür 127b/6
semizlük Semiz, ya÷OÕ, úLúman. -4- s.+ ler 135a/4, 149b/4
s. 153a/11 serešƗn < Ar. 1. Yengeç. 2. Yengeç úeklinde
s.+ den 150a/9 iyileúmez bir tür çÕban, kanser. -4-
s.+ den olurÕsa 145b/23, 150a/10 s. 154b/10, 157a/22
semmí < Ar. Zehirle ilgili, zehirli, a÷ulu. -2- s.+ a 154a/1
s. 123a/24 s.+ uƾ 153b/26
buƩƗr-Õ s. 151a/18
368
serešƗnü'r-raƧm < Ar. 1. Rahimde ortaya sevdƗví < Ar. Kara safra maddesiyle ilgili.
oÕkan yara, çÕban. 2. Rahim kanseri. -18-
-1- s. 131a/10, 132a/11, 141a/10,
s. 153b/25 144b/14, 144b/15, 153b/13,
seríǥ < Ar. Seri, çabuk, hÕzlÕ. -4- 155b/21, 156a/23, 159b/4, 162a/27,
s. olmaƷ 118a/9, 129a/18, 153a/1 162b/15, 162b/5
s. olur 120a/2 s.+ de 146b/14
seríǥü'l-haĪm < Ar. HazmÕ çabuk, kolay ve DƩOƗš-Õ s.+ den 116b/12
rahat olan. -3- s. ola 131a/11, 145a/11
s. 124b/18, 131b/10 s. olsun 141a/11
s. ola 145a/7 emrƗĪÕ s.+ ye 136a/10
serv < Far. Selvi a÷acÕ. -5- Ğevr < Ar. SÕ÷Õr, bo÷a. “lisƗn-Õ Ğevr”
s. 140a/10, 147a/19, 154b/18, 6Õ÷Õrdili bitkisi. -3-
156a/19, 156b/16 lisƗn-ÕĞ. 118b/3, 141b/17, 147b/27
servi < Far. bk. serv. -2- seyelƗn < Ar. Akma, akÕntÕ, cereyan. -4-
s. 156a/15, 160b/19 s. 159a/19
sev - Sevmek, hoúlanmak. -4- s.-Õ meníye 139b/6
s.- dügi 136a/12, 136a/26 s.+ Õ 139a/26
s.- medügi 136a/25 s.+ Õndadur 139a/25
s.- meyüp 134a/25 seyyƗl < Ar. AkÕFÕ, akÕúkan. -2-
sevƗdü'l-lisƗn < Ar. Dil karartÕVÕ, dilde s. 157b/19
meydana gelen karalÕk. -1- s.+ i 157b/11
s. 129a/17 seyyi < Ar. Kötü, fena. -1-
sevdƗ < Ar. Sevda, dört ana ö÷eden kara s. 163b/27
safra maddesi. -17- seyyid < Ar. “Seyyid ǥ2ĞPƗn” kiúi adÕ. -1-
s. 128b/17, 139a/23, 141a/15, s. 159b/14
144b/11, 146b/10, 146b/7 seĨƗb < Ar. Sedefotu. -29-
s.+ dan ola 155b/24 s. 117b/7, 118b/21, 119a/5, 119a/8,
s.+ dan olup 153b/3 121a/24, 134b/25, 140b/1, 140b/6,
s.+ dandur 144b/24 141b/11, 141b/9, 143b/4, 145b/19,
s.+ dur 147a/24, 155b/21 145b/20, 145b/9, 146a/11, 146a/24,
s.+ nuƾ 139a/23, 153b/6 147b/19, 147b/20, 147b/21,
s.+ yÕ 117a/23, 147b/1, 159b/8 152a/17, 152a/2, 152b/13, 152b/20,
152b/22, 164b/24, 164b/4, 166a/4
369
dž. 139b/15, 139b/26 Ğíl < Ar. AyrÕk otu, Mekke ayrÕ÷Õ. -1-
dž.-ÕdžÕƧƗƧda 139b/15 Ğ. 127a/1
dž.+ Õla 139b/14 sil - Silmek. -1-
džifƗƷí < Ar. “džifƗƷ” adÕ verilen kÕllÕ deri s.- e 132b/4
altÕndaki ince deriyle ilgili. -1- sill < Ar. Verem. -1-
ƥÕúƗ’-i dž. 139b/16 s. 136a/19
džifrde < Far. “džifr-dƗr” Çok az. -1- simíd < Ar. Simit, halka biçiminde,
dž. 166a/26 genellikle üzerine susam serpilmiú
sigil Deride, özellikle ellerde oluúan çörek. -1-
zararsÕz, pürtüklü küçük ur, si÷il. -4- s. 135a/20
s. 142b/7 simsim < Ar. Susam. -3-
s.+ e 155b/17 s. 157a/16, 161b/8
s.+ i 158a/26 s.+ i 146b/18
s.+ leri 159b/21 siƾ - Sinmek, hazm edilmek. -2-
siƧr < Ar. Sihir, büyü, büyücülük. -1- s.- mege 159b/10
s. eyleyüp 134b/2 s.- miú ola 161a/8
sikbƗc < Ar. Ekúi, ekúi aú. -1- sin Çukur, mezar, kabir. -1-
s. 145b/26 s.+ inden 163b/8
sikencübín < Far. Bal, úeker ve türlü sinƗ < Ar. YassÕ yapraklÕ, sarÕ çiçekli bir
meyvelerin özsuyundan yapÕlan bir tür bitki. -3-
grup úuruba verilen ad. -29- s. 129a/2
s. 133b/2, 134b/15, 141b/16, s.+ yÕla 153b/13
145b/26, 147b/27 šabíǥat-Õ s.+ yÕla 151b/19
s.-i büznjrí bir 118b/9 sinƗmekí < Ar. Sinameki, yapra÷Õ kuvvetli
s.-i büznjrí 117a/1, 117b/27, müshil olarak kullanÕlan bir bitki.
118b/19, 119a/11, 119a/7 -10-
s.-i büznjríyile bir 117b/2 s. 117b/12, 118a/27, 124b/26,
s.-i büznjríyile 125b/2, 125b/6 128b/22, 128b/26, 144a/26,
s.-i sƗdec 117a/12, 117a/5, 139a/16 154a/13, 161b/3, 166a/21, 166a/5
s.-i sƗdecile 117a/18, 117a/19, siƾir Sinir. -13-
117a/9, 117b/1, 125b/1 s. 126b/1, 161a/5
s.+ ile 116b/20, 117a/5, 119a/14, s.+ de 161a/5
119b/19, 119b/5, 129a/12 s.+ den 161a/5
s.+ ile bir 118a/20 s.+ den olurÕGÕ 161a/6
372
úƗdenc < Far. Daha çok göz hastalÕklarÕ ú. 117a/7, 118b/2, 132a/14
için hazÕrlanan edviyelerde úDƷƗƷul < Ar. Yabani havuç, karakök. -9-
kullanÕlan ve Hindistan’dan getirilen ú. 133a/13, 133a/15, 133a/26,
bir çeúit taú, kan taúÕ. -1- 136b/21, 137a/22, 137a/26, 137b/2,
ú. 144a/18 137b/7, 164b/23
úƗf < Ar. bk. úiyƗf. -25- úalƥam < Far. ùalgam. -19-
ú. 156b/3, 159a/4, 159a/6, 164b/18 ú. 125a/27, 125b/15, 131a/15,
ú.-Õ ebyaĪ 129b/21 133a/11, 133a/16, 133a/25, 133b/6,
ú.-Õ mƗmíúƗ\Õ 130b/20 134a/21, 134b/24, 135a/2, 136b/15,
džÕfat-Õú.-Õdžumnjƥ 164b/21 137a/26, 138a/12, 138b/1, 139a/11,
ú.+ dur 146a/12 140b/18
ú. ơdeler 138b/6, 159a/7 ú.+ Õla 132b/20, 133a/2
ú. ơdüp 164b/21 úam Çam, çam a÷acÕ. -3-
ú. gibi ơdüp 156a/27 ú. 132a/6, 156b/23, 158a/25
ú.+ Õ 146a/22 úƗmí < Ar. ùam úehrine ait. -2-
ú.+ lar 142b/23, 142b/26, 147b/16, ú. 138a/8
147b/2, 164b/27 ú.+ si olsa 138a/7
ú.+ lar ơdeler 159a/5, 164b/26 úƗmil < Ar. Çevreleyen, içine alan,
ú.+ lar ơdüp 138a/17, 146a/25, kaplayan. -1-
150b/20 ú.-i bƗselíƷden 155b/27
ú.+ lardan 164b/18 úƗn < Ar. ùan, úöhret, ün. -3-
ú.+ laruƾ 164b/16 ú.+ Õdur 166a/13
úƗfí < Ar. 1. ùifa veren, hastayÕ iyi eden, ú.+ Õndandur 151b/11
úifa, ilaç. 2. ùƗfla alakalÕ, fitile ú.+ ÕQÕ 134a/27
benzer, fitil gibi ilaç. -1- úDǥr < Ar. KÕl, muy. -3-
ú. eyleyüp 146a/14 ú. 123a/11, 141b/14
úDƧm < Ar. øçya÷Õ, iç, öz. -11- ú.+ uƾ 147b/24
ú.-ÕƧanžal bir 151b/21, 162b/23 úarƗb < Ar. ùurup, úerbet. -80-
ú.-Õ Ƨanžal 156a/20, 159a/4, ú.-Õ afsentín 152a/4
163b/24, 164b/19, 164b/22 ú.-Õ benefúe 130a/26, 131a/7,
ú.+ Õ 142b/2, 152a/21 141b/24, 148a/7, 155a/8
ú.+ Õn 138a/16 ú.-Õ benefúeyile 129a/22
ú.+ lardan 164b/6 ú.-ÕƧasek 137a/10
úƗhtere < Far. ùahtere otu. -3-
379
T 163b/27, 164a/1
t.+ Õ 145a/25
WƗ < Far. Ta, bir úeye, bir yere do÷ru.
šaǥƗm < Ar. Yemek, yiyecek. -9-
-104-
š. 124a/14, 159b/10
t. 117b/14, 117b/6, 118b/5,
š.+ a 119a/27
119a/12, 119a/24, 119b/12,
š.+ dan 144b/5, 164b/26
119b/25, 119b/9, 121b/24, 123a/26,
š.+ Õ 146b/4
124a/2, 125a/1, 125a/15, 125a/24,
š.+ lar 123a/13, 145b/27
127a/25, 127b/4, 127b/8, 128a/19,
š.+ lardan 116b/1
128a/27, 129a/1, 132a/16, 132b/4,
383
šabǥ < Ar. YaradÕOÕú, tabiat, huy, mizaç. šabíb < Ar. Tabip, hekim. -5-
-2- š. 151a/2
š.+ Õ 143a/6, 148b/20 š.+ ler 122b/14, 126a/23, 139b/16,
šabaƷa < Ar. Tabaka, kat, katman. -3- 150a/9
š. 137b/19 šabíǥí < Ar. Tabiatla ilgili, yaradÕOÕúa özgü.
š.+ dur 139b/10 -4-
š.+ larÕ 139b/14 š. 146b/24, 165b/7
šabarzad < Far. 1. Halis úeker, nebat úekeri, š.+ den 123b/25, 139b/20
nöbet úekeri, teberzed. 2. Beyaz ve šabíǥiyyet < Ar. bk. šabíǥí. -1-
úeffaf tuz, kaya tuzu. -2- úehvet-i š. 135b/1
š. 122a/17 šabl < Ar. Davul, kus. -1-
úeker-i š. 135a/12 š. 152b/10
WƗbiǥ < Ar. Tâbi olan, arkasÕ sÕra giden, šabla < Ar. Tepsi úeklinde tahta veya
uyan. -1- madenden tepsi. “istisƷƗ-yÕ šabla”
t.+ dür 144b/27 Vücudun bazÕ yerlerinde meydana
šabíǥat < Ar. Mizaç özelli÷i; eski tÕpta gelen úLúkinlik veya su toplanmasÕ
bünyenin kan, kara safra, safra ve hastalÕ÷Õ. -1-
balgamdan meydana geldi÷i kabul istisƷƗ-yÕ š.+ ya 154b/3
edilmiútir. Bu dört ö÷enin her biri tafdžíl < Ar. EtraflÕ olarak bildirme,
so÷uk-nemli, sÕcak-kuru olmak açÕklama, úerh ve beyan etme. -2-
üzere iki özelli÷e sahiptir. Bütün t.+ i 126b/2
nesneler buna ba÷OÕ olarak so÷uk- t.+ ile 164a/13
nemli (yaú), sÕcak-kuru özelliklerine tafdžílü'l-ǥilƗc < Ar. Söz konusu hastalÕ÷a
sahiptir. Nesnelerin bu özelliklerine dair ilacÕn ayrÕntÕOÕ biçimde beyanÕ.
“tabiat” denmiútir. -26- -1-
š.-Õ sinƗ\Õla 151b/19 t. 124b/15
š.+ a 153a/25 šaƥ Da÷. -9-
š.+ Õ 116b/15, 117b/10, 118a/14, š. 116b/1, 119a/4, 144a/17,
118a/2, 118a/20, 118a/26, 118b/14, 145b/18, 145b/21, 145b/4, 150b/13,
118b/18, 120a/6, 124a/2, 128b/22, 165b/22
131a/14, 131a/23, 131a/6, 131b/3, š.+ larda 152a/6
139a/10, 151b/18, 153b/5, 156a/1, šaƥallüb < Ar. Galip olma, üstün gelme. -1-
156a/3, 156a/4, 161b/3, 162a/7, š. 153a/22
165b/10 šaƥarcuƷ Meúin torba, da÷arcÕk. -1-
384
šam - Damlamak, damla damla akmak. -1- šamĞ < Ar. KadÕnlarda aybaúÕ durumu,
š.- up 158a/18 regl. -3-
tamƗm < Ar. 1. Bitme, son bulma. 2. LƧtibƗs-Õ š.+ dadur 145a/16
Olgunlaúma, kemale erme. -22- keĞret-i š.+ dadur 143b/12
t. 127a/23, 128b/1, 135a/6, 135b/7, LƧtibƗs-Õ š.+ dan olurÕsa 152a/16
136b/17, 143a/3, 148b/3, 156a/12, šamzur - Damlamak. -7-
156b/24, 158b/7, 162b/27, 162b/5, š.- alar 125a/12, 153a/21, 153b/15,
162b/6, 163b/14, 165a/21 157b/13, 157b/15
t.-Õ iútihƗ 143a/14 š.- salar 122a/5, 146a/20
t.-Õ iútihƗ-yÕdžƗGÕƷ 143a/13 šancere < Ar. Tencere. -2-
t. olÕcaƷ 119b/3 š.+ ye 127a/14, 158b/13
t. olmasÕna 135b/6 ãƗne < Far. bk. dƗne. -2-
t. olmaz 135b/1 š. 151b/7, 157a/27
t. olur 139b/13, 165a/22 ãƗniƷ < Far. bk. dƗniƷ. -1-
šamar Damar. -38- š. 151b/21
š. 123a/20, 123a/22, 144a/10, tanšíl < Ar. Hasta olan uzuv üstüne sÕcak
156a/24, 157a/20, 164a/14, 165b/5 su veya ya÷ dökmek. -1-
š.+ da 130a/26 t. ơdeler 153a/20
š.+ da olur 165a/6 šar Geniú olmayan, dar. -13-
š.+ dan 142b/21 š. 123b/26, 126b/19, 145b/1
š.+ dur 116b/14, 118b/18, 135b/4 š. eyler 121b/8
š.+ Õndan 162b/26 š. ola 123b/24, 144a/3
š.+ lar 139b/14, 139b/19, 142a/4, š. olduƥÕ 150a/13
143b/13, 144a/10, 144a/20, š. olmaƷ 123b/27
155b/16, 156a/25, 159b/14, 162b/1, š. olmÕú ola 145b/23
162b/9, 165a/12 š. olmÕúdur 142b/4, 145b/2
š.+ larda 123b/14, 136b/27, 137a/1 š. olur 126b/20, 142b/2
š.+ lardan 139b/11, 162b/8 šaraf < Ar. Taraf, yan. -31-
š.+ larÕ 142a/4, 143b/14, 162a/24 š.+ a 142b/18, 142b/21, 142b/9,
š.+ laruƾ 141a/4, 144b/12 143b/17, 153b/6, 153b/7
šamla - Damlamak. -2- š.+ da 118a/10, 124a/16, 124a/17,
š.- masÕ 120b/18 124a/18, 127b/19, 153b/7
š.- masÕn 121b/2 š.+ da olan 124a/17, 124a/18
š.+ dan 142b/22
387
159a/4, 159b/18, 161a/9, 161b/1, ügez Üvez, gülgillerden orta boylu bir
161b/5, 162a/4, 162b/22, 162b/4, D÷aç, bu a÷acÕn muúmulaya
163a/10, 164a/21, 164a/8, 164b/2, benzeyen yemiúi. -1-
165b/17, 166a/22, 166a/6 ü. 158b/6
ü.+ er 116b/26, 117b/12, 117b/22, ünĞiyye < Ar. “ünĞí” Testislerle ilgili,
118b/22, 118b/26, 118b/3, 119a/8, yumurtalÕklarla alakalÕ. -1-
120a/20, 121a/4, 121b/10, 121b/13, evrƗm-Õ ü.+ dedür 130b/22
122b/13, 122b/4, 123b/11, 124b/16, ürbe < Ar. 1. Dü÷üm, ilmik. 2. KÕvrÕm,
124b/21, 124b/25, 125a/27, büklüm. Metinde but dipleri. -1-
125b/16, 125b/4, 126a/3, 128b/14, ü.+ ye 139b/18
128b/4, 128b/6, 129a/3, 129b/2, ürper - Ürpermek. -4-
130a/6, 130b/12, 131a/12, 131a/22, ü.- mek 128a/22, 143a/16, 149a/17,
132b/10, 133a/15, 133b/10, 153a/23
134a/22, 137a/26, 137b/7, 140a/25, ǥüryƗn < Ar. ÇÕplak. -1-
140a/7, 140b/11, 140b/17, 140b/21, ǥü. 133b/13
140b/6, 141a/11, 142a/6, 143b/2, üst Üst. -7-
143b/21, 143b/22, 144a/14, ü.+ in 140b/22, 152a/23
144a/23, 144a/26, 144a/8, 144b/9, ü.+ inde 124a/13, 124a/16, 164a/12
145a/18, 145b/15, 145b/19, ü.+ ine 141b/4
145b/22, 145b/7, 148a/14, 149a/24, ü.+ üni 149b/8
149b/16, 149b/3, 150b/13, 150b/17, úegen Çok üúúen, úiddetle üúúen. -1-
150b/19, 151b/17, 152a/16, ü. olur 157a/8
152a/26, 152b/10, 152b/16, úü - húümek. -1-
152b/18, 153a/13, 153b/11, ü.- r 127b/18
154a/13, 154b/6, 155b/12, 156b/17, üyüú - Uyuúmak, karÕncalanmak. -2-
158a/2, 160a/12, 161b/23, 161b/5, ü.- mek 124a/19, 124a/23
163a/20, 163a/7, 163b/12, 164b/26, üzer Üst. -98-
164b/8, 165a/27, 166a/21 ü.+ e 125b/12, 162a/26, 162a/27
ü.+ i 133a/11 ü.+ e olur 151a/24, 165a/10
ü.+ in 128a/15 ü.+ inde 117b/26, 118a/10, 127a/23,
ü. ol 150a/26 127a/4, 127b/18, 131a/3, 136b/1,
ü.+ ünci 120b/17, 132a/22, 136b/14, 139b/9, 156b/22, 162a/6, 164a/17
147a/20, 155a/21, 155b/18, 165a/5 ü.+ inde olur ol 164a/14
ü.+ üncisi 137a/2 ü.+ inde olur 161a/23
404
YƗdžÕl < Ar. Eriúen, ulaúan, kavuúan. -2- 118b/4, 118b/6, 118b/7, 118b/8,
v. olmÕú 136b/1 118b/9, 119a/1, 119a/10, 119a/15,
v. olsa 152b/6 119a/16, 119a/19, 119a/2, 119a/21,
YƗsiǥ < Ar. Geniú, bol, engin, ferah. -2- 119a/22, 119a/24, 119a/25, 119a/26,
v. eyler 126b/10 119a/27, 119a/3, 119a/5, 119a/8,
v. olur 126b/21 119b/1, 119b/16, 119b/18, 119b/2,
ve < Ar. Ve ba÷lacÕ. -3594- 119b/20, 119b/21, 119b/23,
v. 116b/1, 116b/10, 116b/11, 119b/24, 119b/26, 119b/27, 119b/3,
116b/12, 116b/13, 116b/14, 119b/5, 119b/6, 119b/7, 120a/1,
116b/15, 116b/16, 116b/17, 120a/10, 120a/13, 120a/14, 120a/15,
116b/18, 116b/19, 116b/20, 120a/18, 120a/19, 120a/2, 120a/20,
116b/21, 116b/22, 116b/23, 120a/21, 120a/23, 120a/24, 120a/25,
116b/25, 116b/26, 116b/27, 116b/5, 120a/26, 120a/3, 120a/4, 120a/5,
116b/6, 116b/7, 116b/9, 117a/1, 120a/6, 120a/7, 120a/8, 120a/9,
117a/12, 117a/13, 117a/14, 117a/15, 120b/1, 120b/10, 120b/11, 120b/14,
117a/16, 117a/18, 117a/19, 117a/2, 120b/16, 120b/2, 120b/20, 120b/21,
117a/21, 117a/22, 117a/24, 117a/25, 120b/22, 120b/23, 120b/25,
117a/26, 117a/27, 117a/3, 117a/4, 120b/26, 120b/27, 120b/3, 120b/4,
117a/5, 117a/6, 117a/7, 117a/8, 120b/5, 120b/7, 120b/8, 120b/9,
117b/12, 117b/13, 117b/14, 121a/10, 121a/11, 121a/13, 121a/14,
117b/15, 117b/17, 117b/18, 121a/15, 121a/16, 121a/17, 121a/20,
117b/19, 117b/2, 117b/20, 117b/21, 121a/23, 121a/24, 121a/3, 121a/4,
117b/22, 117b/23, 117b/25, 121a/7, 121b/10, 121b/11, 121b/13,
117b/26, 117b/27, 117b/4, 117b/5, 121b/14, 121b/15, 121b/16,
117b/8, 117b/9, 118a/1, 118a/10, 121b/17, 121b/18, 121b/19,
118a/11, 118a/12, 118a/13, 118a/14, 121b/21, 121b/22, 121b/23,
118a/15, 118a/16, 118a/17, 118a/18, 121b/24, 121b/4, 121b/8, 121b/9,
118a/19, 118a/2, 118a/21, 118a/22, 122a/1, 122a/10, 122a/12, 122a/13,
118a/23, 118a/24, 118a/25, 118a/26, 122a/14, 122a/17, 122a/18, 122a/19,
118a/5, 118a/9, 118b/1, 118b/11, 122a/2, 122a/20, 122a/21, 122a/22,
118b/12, 118b/13, 118b/14, 122a/23, 122a/24, 122a/25, 122a/26,
118b/15, 118b/16, 118b/17, 122a/27, 122a/3, 122a/4, 122a/6,
118b/18, 118b/2, 118b/20, 118b/21, 122b/1, 122b/10, 122b/11, 122b/12,
118b/22, 118b/23, 118b/26, 118b/3, 122b/13, 122b/16, 122b/18,
407
v.-Õ verek 165a/26 vecaǥü'l-ƩƗdžÕra < Ar. Boú bö÷ür a÷UÕVÕ. -1-
v.-Õ žahr 163a/26, 163b/22 v. 164b/14
v.-Õ žahra 164a/27, 164b/11, vech < Ar. Yüz, úekil. -7-
164b/15 v.+ ile 119b/13, 125b/25, 126b/27,
v.-Õ žahrdan 161b/22 127a/15, 133b/26, 141a/13, 162b/7
v.-Õ žahruƾ 164b/16 vedaǥ < Ar. KatÕr boncu÷u denen bir sedef
v.+ dadur 165a/5 türü. -3-
v.+ dur 145a/17, 165a/6 v. 144a/7, 156a/8, 160b/20
v.+ Õ 124a/24, 125b/25, 126a/7, vefƗ < Ar. Vefa. -3-
127b/20, 128a/21, 129a/12, 131a/11, v. ơderise 118b/18
140a/6, 147a/12, 148b/6, 150b/26, v. ơdüp 116b/12
154a/6, 155a/19, 156b/27, 156b/5, v. ơtmese 146b/1
157b/14, 158b/26, 160b/1 vehm < Ar. 1. DayanaksÕz, tutarsÕz ve batÕl
v.+ Õ ola 166a/18 düúünce. 2. Kuúku, úüphe, kuruntu.
v.+ Õ olan 123a/16 -2-
v.+ Õla 144a/11, 153b/21 v. 134b/5
v.+ Õn 119a/15, 157b/23 v. eyleye 134b/1
v.+ Õna 116b/20, 128b/19, 165a/17 velƗdet < Ar. Do÷um, do÷ma, do÷Xú. -1-
v.+ lar 148b/6 v.+ e 155a/24
v.+ lar vơrürise 156a/23 velƗkin < Far. Fakat, ama. -1-
v. olmaƥa 123b/20 v. 148b/27
v. olmaƷ 118a/10, 124a/13, Yơr - Vermek. -88-
126b/11, 127b/19, 130b/24, džalƗbet v.- dügi 165b/8
160a/19, 164a/18 yübnjset v.- dügi 127b/24
v. olmaƷdur 121b/22, 123b/14, IƗyide v.- e 138a/3
154a/2, 164a/12 ƥÕGƗ v.- e 136b/12
v. olmamaƷ 131a/21 ƩafaƷƗn v.- e 143b/16
v. olmaya 119a/22 kese v.- e 118b/13
v. olsa 120b/16, 123b/17, 150b/25 ƷÕYƗm v.- e 138b/13
v. olur 127b/19, 127b/20 leĨĨet v.- e 138b/21
v. olurÕsa 160b/9 maĪƗ\ÕƷ v.- e 124a/1
v. vơrür 128b/20 müshil v.- e 151b/25
vecaǥsuz < Ar.-T. A÷UÕVÕz, acÕVÕz. -1- nefƩ v.- e 136b/27, 137a/1, 139a/23
v. 153b/21 suƩnjnet v.- e 141b/7
414
\ơdi Yedi, yedi sayÕVÕ. -28- \ơlikle - Yel gibi koúmak. -1-
y. 116b/16, 116b/17, 117a/14, y.- mek 142a/22
117b/12, 118b/22, 121a/27, yelim Tutkal, yapÕúkan nesne, çiriú. -2-
124b/26, 127a/9, 128b/15, 130b/13, y.+ i 140a/18
133b/11, 138a/3, 138b/23, 141a/12, y.+ iyile 140b/25
146a/10, 154a/13, 161b/4, 166a/4 yelmeúük YapÕúkan, lüzucetli. -9-
y.+ nci 123b/20, 139b/6, 148b/24, y. 121b/7, 123b/22, 123b/26,
151a/15, 160b/16 124a/5, 124b/4, 139b/15, 142b/11,
y.+ úer 120a/14, 125a/1, 133a/16 163b/14, 163b/8
yedi'l-lƗh < Ar. Böbrek ve mesane taúlarÕ yemƗní < Ar. Yemene ait. -4-
tedavisinde kullanÕlan bir tür ilaç. úƗb-Õ y. 154b/18
-1- úeb-i y. 141a/18, 147b/4, 160a/11
y. 127a/27 \ơmek Yemek, aú. -6-
\ơdür - Yedirmek. -7- y. 119a/23, 125a/13, 163a/16,
y.- eler 117a/8, 127b/11, 132b/9, 163a/17
158a/10 y.+ i 119a/24
y.- seler 119b/3, 140b/23 y.+ lerden 163a/17
yekbíní < Far. Fesle÷en. -2- \ơmiú Yemiú, meyve. -34-
y. 118b/8, 121b/17 y.+ i 118b/4, 119a/10, 119a/15,
\ơl Yel; mide ve ba÷Õrsak gazÕ; 121a/20, 122b/2, 122b/4, 137a/27,
romatizma, hastalÕk etkenlerinden. 140a/19, 145b/21, 146a/11, 146a/19,
-15- 147b/19, 150b/13, 150b/16,
y. 139b/22, 152b/10, 152b/9, 150b/19, 154a/9, 155a/5, 156a/14,
159b/8, 161a/3 165b/23
y.+ den olsa 140a/4 y.+ idür 145b/9
y.+ den olurÕsa 119a/19, 140a/23 y.+ in 123a/2, 156b/10
y.+ dür 154a/27, 158a/13 y.+ ler 122a/25, 163b/11, 165b/3
y. ơder 158a/21 y.+ lerden 120b/2, 122b/10, 124b/6,
y. eyler 140a/22 132b/5, 152a/14, 160b/24, 163a/18,
y.+ lere 159b/10 163b/19
y.+ leri 162a/14 y. vơrmek 142b/1
y. olmaƥa 123b/20 \ơmiúsüz Yemiúsiz, meyvesiz. -1-
yelek Kuú kanadÕQÕn büyük tüyü, telek. -1- y. 148b/10
y.+ i 125a/7
425
yenbaƥí < Ar. YaraúÕr, layÕk, münasip, y.+ e 124b/11, 125a/17, 126a/13,
uygun. -2- 127b/23, 128b/6, 138a/3, 139b/27,
y. 152b/6, 157a/22 140a/20, 147b/8, 155b/4, 165a/18
yene Yine, tekrar. -44- y.+ e ursalar 140b/27
y. 122b/23, 123a/19, 125b/22, y.+ i 126a/14, 126b/10
125b/23, 126b/12, 126b/4, 127a/24, y.+ in 158b/20
131b/22, 136b/7, 137a/23, 138a/4, y.+ inde 156b/27
138b/27, 138b/8, 140a/24, 140b/13, y.+ inden 118b/12, 125a/15,
141a/3, 142a/2, 142a/3, 146a/21, 125a/16, 126b/16, 126b/17,
148a/11, 148a/12, 148b/18, 144b/19, 161a/19, 161a/24,
148b/27, 151b/25, 152a/2, 154b/8, 161b/20, 165a/11, 165a/13, 165a/14
155b/7, 157b/1, 157b/15, 158a/23, y.+ ine 132b/8, 137a/12, 150b/27,
159a/27, 161a/1, 162b/10, 163a/3, 162b/9
164a/13, 165a/15, 165a/16, 166a/17 y.+ lerde 127a/7, 145a/26, 151a/4
y. bir 159a/26 y.+ lerde olan 165b/6
y. eylemek 165b/20 y.+ lerden 132a/21
yenfaǥü'l-bƗh < Ar. Cinsel iste÷i kuvvet- y.+ lere 134a/11
lendirmeye faydalÕ. -1- y.+ leri 121b/16
y.-Õ cimƗǥa 137b/9 y.+ üƾ 139b/27
yeƾi Yeni, taze. -2- yeúil Yeúil. -4-
y. 137a/9, 140b/24 y. 160a/15
\ơr Yer, bölge. -64- y.+ ce 157a/25, 158b/20
y. 138a/5, 146b/4 y. olurÕsa 144b/24
y.+ de 116b/8, 120a/3, 125a/17, yeúillük Yeúillik. -1-
125b/24, 126a/7, 127b/19, 127b/21, y. 155b/25
127b/22, 128a/1, 139b/19, 150a/22, \ơt - Yetmek, yeterli olmak. -1-
160a/1, 160a/3, 163b/3, 164a/12 y.- mez 165b/6
y.+ de olan 160a/3 \ơtmiú Yetmiú, yetmiú sayÕVÕ. -1-
y.+ de olup 153a/3 y. 162a/1
y.+ de olur 160a/2, 163b/4 yetüú - Yetiúmek, ulaúmak. -5-
y.+ de olurÕsa 157a/7 y.- e 146a/3
y.+ dedür 166a/1 y.- mekdür 161a/9
y.+ dür 153b/5 y.- üp 161a/8
y.- ür 131b/10, 151a/18
426
y.+ ini 141a/19, 141a/22 ĪDǥf < Ar. Zaaf, zayÕflÕk, kuvvetsizlik.
]Ɨyil < Ar. “zƗ’il” Sona erdirme, bitirme. 138a/5, 138b/13, 138b/20, 142b/14,
-21- 158a/14
z. 142a/27, 158b/5 ƷÕ\Ɨm-ÕĨ.+ e 138a/3
z. eylemek 142b/1 Ĩ.+ i 132b/1, 137b/15, 137b/16,
z. eylemekdür 134b/1, 134b/3, 137b/27, 137b/9, 138a/10, 138a/18,
139a/24, 146b/6 138b/25, 138b/5, 142a/21
z. eyler 136a/12, 149a/20, 157a/6, ƷÕ\Ɨm-ÕĨ.+ i 134a/19
164b/18, 164b/2 Ĩ.+ i ol 137b/27
z. ola 156a/22, 158b/6 Ĩ.+ in 135a/18, 138a/25
z. olduƷdan 131b/11, 165a/15 Ĩ.+ ine 122b/26, 137b/21
z. olmayup 152a/25 Ĩ.+ inüƾ 142a/17
z. olsa 161b/7 Ĩ.+ üƾ 126b/12, 131a/26, 148a/25,
z. olup 134b/5 148a/26
z. olurÕsa 151b/24, 165b/27 ĨekeriyyƗ < Ar. Hekim adÕ. -9-
zebíbí < Ar. Kuru üzümle alakalÕ, kuru Ĩ. 120b/12, 129a/10, 131b/14,
üzümden yapÕlmÕú. -1- 143a/22, 143a/7, 148b/13, 148b/17,
úarƗb-Õ z. 137a/9 148b/21, 157a/13
zekƗt < Ar. Zekat, øslam’Õn beú úartÕndan Ĩekiyyü'l-Ƨüsn < Ar. Üstün zeka, güzel
biri. -1- yaradÕOÕú. -1-
z.+ Õ 166a/17 Ĩ. 151b/10
Ĩeker < Ar. Erkek cinsel organÕ, penis. zelem < Ar.-Far. “Ƨabb-Õ zelem” galat
-57- olarak abdülleziz denilen, Akdeniz
Ĩ. 126b/12, 129b/21, 130b/19, bölgesinde ve Afrika’da yetiúen bir
130b/23, 130b/3, 131a/5, 131b/9, D÷acÕn dut kurusu úeklinde ve
137a/2, 138a/16 büyüklü÷ünde olan ya÷OÕ ve tatlÕ
ƷÕ\Ɨm-ÕĨ. 134a/18 yemiúi; buttum. -1-
ƷurnjƧÕĨ. 131b/26 Ƨabb-Õ z. 137b/11
Ĩ.+ de 131b/17, 131b/27, 132a/10 zencƗr < Far. “jengƗr” TÕpta kullanÕlan bir
GƗƩil-i Ĩ.+ de olsa 132a/8 tür pas, bakÕr pasÕ. -3-
Ĩ.+ e 122a/5, 130b/20, 130b/21, z. 156b/25, 160a/12
131a/2, 131b/4, 131b/7, 131b/9, z. bir 146a/13
132a/12, 132a/20, 132a/21, 132b/3, zencebíl < Ar. Zencefil. -26-
134a/10, 134a/4, 134a/9, 136b/6, z. 125a/22, 125b/8, 126a/3,
132b/26, 133a/12, 133a/20, 133a/3,
433
4. EK Dø=ø1ø
5. SONUÇ
Giriú bölümünde de dile getirdi÷imiz gibi Eski O÷uz Türkçesi BatÕ Türkçesinin
13 ve 15. yüzyÕllar arasÕQÕ kapsayan dönemidir. 16. yüzyÕl ise bu dönemi Klasik
OsmanlÕcaya ba÷layan bir geçiú dönemi niteli÷indedir. Üzerinde çalÕúWÕ÷ÕPÕz eserin bu
geçiú döneminde kaleme alÕnmÕú olmasÕ incelememizin önemini artÕrmaktadÕr. Eserin
ses ve úekil özellikleri incelendi÷inde Eski O÷uz Türkçesi döneminin özellikleri
görülmekle birlikte dönemle aykÕUÕ düúen kullanÕmlarÕn da mevcut oldu÷u dikkat
çekmektedir. Bu aykÕUÕ kullanÕmlar úu úekilde sÕralanabilir.
x Eski O÷uz Türkçesinde genellikle düz olan isimden isim yapma eki +lIK¶Õn
x Eski O÷uz Türkçesinde ünlüsü daima yuvarlak olan +lU varlÕk ekinin düz
úekilleri de metnimizde karúÕPÕza çÕkmaktadÕr [sebeblidür (134b/4) (έΪϴϠΒΒγ)].
x Fiilden isim yapan -GU ekinin ünlüsü Eski O÷uz Türkçesinde yuvarlak olmasÕna
(ϰϜϠΑ)].
532
x Yön gösterme eki +ArU Eski O÷uz Türkçesinde saadece yuvarlak ünlülü
biçimde görülür. Oysa metnimizde hem düz hem de yuvarlak ünlülü úekillerine
rastlanÕr [içeri (140a/13) (ϯήΟ)].
Eser, dil araúWÕrmalarÕQÕn yanÕ sÕra muhteva bakÕPÕndan da büyük bir öneme
sahiptir. Bilindi÷i gibi Eski O÷uz Türkçesi döneminde dini, tasavvufi, tarihi, edebi,
felsefi konularda birçok eser yazÕlmÕúWÕr. 14. yüzyÕldan itibaren ilk örneklerini
gördü÷ümüz tÕp içerikli metinler ise ayrÕ bir öneme sahiptir. Bu metinleri de÷erli kÕlan
Anadolu Türk tÕp dilinin bir parçalarÕ olmalarÕ yanÕnda içerdikleri tedavi yöntemleri ve
kelime kadrolarÕGÕr. Birçok tÕp metninde oldu÷u gibi metnimizde de gerek Türkçe
gerekse di÷er dillerden alÕnma pek çok ilaç, bitki ve hastalÕk bulunmaktadÕr.
Eser içerdi÷i yabancÕ kökenli ve terim niteli÷i kazanmÕú kelimeler bir tarafa
EÕrakÕlacak olursa anlaúÕOÕr bir dille kaleme alÕnmÕúWÕr. Terim yapÕVÕ dÕúÕnda Arapça,
Farsça ve di÷er dillerden alÕnma kelimelerin çok fazla olmadÕ÷ÕQÕ ifade etmek
mümkündür.
KAYNAKLAR
Ahterî Mustafa Efendi (2009). Ahterî-i Kebir (Haz. Ahmet KÕrkkÕOÕç, Yusuf Sancak).
Ankara: TDK YayÕnlarÕ.
Bayat, Ali Haydar (2010). 7Õp Tarihi. østanbul: Merkezefendi Geleneksel TÕp Derne÷i,
3Õnarbaú MatbaacÕOÕk ve Reklam Hizmetleri.
Baytop, Turhan (2007). Türkçe Bitki AdlarÕ Sözlü÷ü. Ankara: TDK YayÕnlarÕ.
BursalÕ Mehmet Tahir Efendi (1975). OsmanlÕ Müellifleri, c.II. østanbul: Meral
YayÕnlarÕ.
Canpolat, Mustafa ve ÖNLER, Zafer (2007). øshâk bin Murâd, Edviye-i Müfrede.
Ankara: TDK YayÕnlarÕ.
Do÷an, ùaban (2010). “Eski O÷uz Türkçesinde TÕp Dilinin Oluúumu ve Özellikleri”.
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and
History of Turkish or Turkic Volume 5/1: s.313-373.
534
Do÷an, ùaban (2010). “16. ve 17. YüzyÕl BaúOÕca Türkçe TÕp YazmalarÕ ve
BulunduklarÕ Kütüphaneler”. Journal of Medical Ethics Law and History: s.162-
177.
Ercilasun, Ahmet Bican (2007). BaúlangÕçtan Yirminci YüzyÕla Türk Dili Tarihi.
Ankara: Akça÷ YayÕnlarÕ.
Gülsevin, Gürer ve BOZ, Erdo÷an (2004). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Gazi
Kitabevi.
Gülsevin, Gürer (2007). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: TDK YayÕnlarÕ.
Gülsevin, Gürer (1990). “Türkçede -sA ùart Gerundiumu Üzerine”. Türk Dili, SayÕ 467:
s.276-279.
Gümüúatam, Gürkan (2009). Hazâ Kitâb u Hükemâ-yÕ Tertîb-i Mu’âlece AdlÕ Eser
Üzerine Bir Dil øncelemesi (ønceleme-Metin-Dizin-Terimler Sözlü÷ü).
YayÕmlanmamÕú Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü.
Karahan, Leyla (1994). “-sa/-se Eki HakkÕnda”. Türk Dili, SayÕ 516: s.471-474.
535
Korkmaz, Zeynep (2007). Türkiye Türkçesi Grameri (ùekil Bilgisi). Ankara: TDK
YayÕnlarÕ.
Korkmaz, Zeynep (2006). “Eski Anadolu Türkçesinin Türk Dili Tarihindeki Yeri”. Türk
Dili AraúWÕrmalarÕ YÕllÕ÷Õ Belleten 2004/II: s.99-106.
Mütercim AsÕm Efendi (2000). Burhân-Õ KatÕ (Haz. M. Öztürk, D. Örs). Ankara: TDK
YayÕnlarÕ.
Önler, Zafer (1998). “XIV-XV. YüzyÕl Türkçe TÕp Metinlerinin Dili ve Söz VarlÕ÷Õ”.
Kebikeç / SayÕ 6: s.157-168.
Önler, Zafer (1985). “Eski Anadolu Türkçesi Döneminde YazÕlmÕú øki TÕp KitabÕnda
Yer Alan Sa÷OÕk Bilgisi Terimleri”. Türk Dili AraúWÕrmalarÕ YÕllÕ÷Õ Belleten:
s.89-130.
Sev, Gülsel (2007). Tarihi Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri. Ankara: Akça÷ YayÕnlarÕ.
ùahin, Hatice (2007). “Câmi‘ü’l-Fürs Örne÷inde XVI. YüzyÕl Bitki øsimleri”. Turkish
Studies / Türkoloji AraúWÕrmalarÕ Volume 2/2 Spring: s.570-602.
ùemseddin Sami (2010). Kamus-Õ Türkî (Haz. Paúa Yavuzarslan). Ankara: TDK
YayÕnlarÕ.
TDK (1993). Türkiye’de Halk A÷]Õndan Derleme Sözlü÷ü. Ankara: TDK yayÕnlarÕ.
Timurtaú, Faruk Kadri (2005). Eski Türkiye Türkçesi (XV. YüzyÕl Gramer-Metin-
Sözlük). Ankara: Akça÷ YayÕnlarÕ.
Turan, Zikri (2007). “Türkçenin YapÕm ve Çekim Düzeninde Yer Alan Eklerin
6ÕQÕflandÕUÕlmasÕ NasÕl OlmalÕGÕr?”. IV. UluslararasÕ Türk Dili KurultayÕ
Bildirileri II: s.1835-1844. Ankara: TDK YayÕnlarÕ.
Türk, Vahit (2006). “øsimden Fiil Yapan -al-/-el-; -l- ve -ar-/-er-; -r- Eklerinin Kökeni”.
ølmi AraúWÕrmalar / SayÕ 21: s.183-191.
Türk, Vahit ve DOöAN, ùaban ve ùERøFOöLU, Yasin (2011). Eski Anadolu Türkçesi
Dersleri. østanbul: Kesit YayÕnlarÕ.
Uçar, ølhan (2009). Hazâ Kitâb-Õ Hulâsa-i TÕbb Cerrâh Mes’ûd (Giriúønceleme-Metin-
Dizinler). YayÕmlanmamÕú Doktora Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü.
EKLER
538
a, e, Õ, i, Ɨ ν Ī
Ώ b, p ρ š
̟ p υ ž
Ε t ω ǥ
Ι Ğ ύ ƥ
Ν c ϑ f
̧ ç ϕ Ʒ
Ρ Ƨ ϙ k, g, ƾ
Υ Ʃ ן ƾ
Ω d ϝ l
Ϋ Ĩ ϡ m
έ r ϥ n
ί z ϭ v, o, ǀ, ö, u, nj, ü
α s ϩ h, e
ε ú ϯ y, Õ, i, í, Ɨ, ơ
ι dž ˯ ’