OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica V

Primjer 16. Odrediti unutraxi stepen korisnosti ηi, izlaznu visinu statorskih l1 i rotorskih
lopatica l2, snagu na obimu Pu i unutraxu snagu turbinskog stupa stepena reakcije r = 0.20. Brzina
pare na ulazu u statorsku rexetku c0 = 120 m/s, pritisak p0 = 10 bar i temperatura 200 °C. Pritisak
iza stupa p2 = 7 bar. Protok pare ṁ = 50 kg/s, broj obrtaja n = 50 s−1, φ = 0.96, ψ = 0.92,
α1 = 13°, β2 = β1 − 4°. Radijalni procjep izmeu radnih lopatica i kuixta nalazi se na preqniku
dpr = 0.5 m i ima visinu δr = 0.8 mm. Broj prolaza na lavirintskom zaptivaqu je z = 8. Odnos
brzina u/csS = 0.45085.
Gubitke uslijed trea odrediti po sledeem obrascu
u3
Ptr = λ · 1.07 · d2sr · ·ρ
106
gdje je λ = 1.15 i ρ = 1/v1.
Kod odreivaa gubitaka uslijed strujaa kroz lavirintske zaptivaqe kritiqni pritisak se raquna
po obrascu
0.85 · p0
pkr = √
z + 1.375
Ukoliko je pritisak iza pretkola vixi od kritiqnog, strujae kroz procjep je dozvuqno i protok kroz
procjep se raquna po obrascu
s
p20 − p21
ṁpr = µApr
p0 v0 z

gdje je povrxina procjepa Apr = δr dpr π. Usvojiti vrijednost µ = 0.735. Specifiqni gubitak energije
kroz procjep
ṁpr
hpr = (∆hsS − ∆hφ − ∆hψ − ∆hc2 − ∆htr )
ṁ

Slika 10: h − s dijagram uz Primjer 16.

6 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 19

OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica V

Rjexee. Na osnovu pritiska i temperature na ulazu u stupa i pritiska na izlazu iz stupa

odreujemo h0 = 2827.5 kJ/kg i h2s 0 = 2762.0 kJ/kg. Kinetiqka energija pare na ulazu u stupa
c20 1202
∆hul = = = 7.2 kJ/kg
2 2 · 103
Izentropski toplotni pad u stupu
∆hsS = h0 − h2s0 + ∆hul = 2827.5 − 2762 + 7.2 = 72.7 kJ/kg

Izentropski toplotni pad u radnom kolu

∆hsK = r∆hsS = 0.2 · 72.7 = 14.54 kJ/kg

i pretkolu
∆hsP K = ∆hsS − ∆hsK − ∆hul = 72.7 − 14.54 − 7.2 = 50.96 kJ/kg

Izentropska brzina na izlazu iz pretkola

q p
c1s = c20 + 2∆hsP K = 1202 + 2 · 50.96 · 103 = 341.1 m/s

Sada moemo odrediti brzinu na izlazu iz pretkola

c1 = φc1s = 0.96 · 341.1 = 327.42 m/s

Izentropska brzina na izlazu iz stupa

p √
csS = 2 · ∆hsS = 2 · 72.7 · 103 = 381.3 m/s

Obimsku brzinu odreujemo na osnovu odnosa obimske i izentropske brzine na izlazu iz stupa
 
u
u = csS = 381.3 · 0.45085 = 171.9 m/s
csS
na osnovu qega moemo odrediti sredi preqnik stupa
u 171.9
dsr = = = 1.094 m
πn 3.14 · 50
Relativna brzina na ulazu u radno kolo
q p
w1 = c21 + u21 − 2u1 c1 cos α1 = 327.422 + 171.92 − 2 · 171.9 · 327.42 · cos 13° = 164.53 m/s

Ugao relativne struje na ulazu u radno kolo

 
c1 sin α1
β1 = arcsin = 26.6°
w1

Izentropska brzina na izlazu iz radnog kola

q p
w2s = 2∆hsK + w12 = 2 · 14.54 · 103 + 164.532 = 237.0 m/s

Sada moemo odrediti relativnu brzinu na izlazu iz radnog kola

w2 = ψw2s = 0.92 · 237.0 = 218.0 m/s

Ugao relativne struje na izlazu iz kola

β2 = β1 − 4° = 26.6° − 4° = 22.6°

6 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 20

OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica V

Apsolutna brzina na izlazu iz radnog kola

q p
c2 = w22 + u22 − 2u2 w2 cos β2 = 218.02 + 171.92 − 2 · 171.9 · 218.0 · cos 22.6° = 88.77 m/s

Ugao apsolutne struje na izlazu

 
w2 sin β2
α2 = arcsin = 70.69°
c2
Gubici u rexetki pretkola
c21s c21 c2 327.42
∆hφ = − = 1s (1 − φ2 ) = (1 − 0.962 ) = 4.56 kJ/kg
2 2 2 2 · 103
Gubici u rexetki radnog kola
2
w2s w2 w2 218.02
∆hψ = − 2 = 2s (1 − ψ 2 ) = (1 − 0.922 ) = 4.31 kJ/kg
2 2 2 2 · 103
Gubitak uslijed izlazne brzine
c22 88.772
∆hc2 = = = 3.94 kJ/kg
2 2 · 103
Stepen korisnosti na obimu
∆hsS − (∆hφ + ∆hψ + ∆hc2 ) 72.7 − (4.56 + 4.31 + 3.94)
ηu = = = 0.8238
∆hsS 72.7
Gubici uslijed trea
u3
Ptr = λ · 1.07 · d2sr · ·ρ
106
Kada usvojimo vrijednosti λ = 1.15 i ρ = 1/v1 = 1/0.255 = 3.922 kg/m3 imamo
171.913
Ptr = 1.15 · 1.07 · 1.0942 · · 3.922 = 29.345 kW
106
xto se moe preraqunati na specifiqni gubitak uslijed trea
Ptr 29.345
∆htr = = = 0.5869 kJ/kg
ṁ 50
Gubitke uslijed strujaa pare kroz lavirintske zaptivaqe emo odrediti na sledei naqin. Prvo
emo izraqunati kritiqni pritisak za date uslove
0.85 · p0 0.85 · 10
pkr = √ = = 2.776 bar
z + 1.375 8 + 1.375
Kako je pkr < p1 strujae je dozvuqno. Povrxina procjepa Apr = δr dpr π = 0.0008 · 0.5 · 3.14 =
0.001257 m2 . Sada moemo odrediti protok kroz zaptivaq
s r
p20 − p21 (10 · 105 )2 − (7 · 105 )2
ṁpr = µApr = 0.735 · 0.001257 · = 0.462 kg/s
p 0 v0 z 10 · 105 · 0.255 · 8

Specifiqni gubitak energije kroz procjep

ṁpr
∆hpr = (∆hsS − ∆hφ − ∆hψ − ∆hc2 − ∆htr )
ṁ
0.462
= · (72.7 − 4.56 − 4.31 − 3.94 − 0.587) = 0.548 kJ/kg
50

6 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 21

 OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica V

Unutraxi stepen korisnosti

∆hsS − (∆hφ + ∆hψ + ∆hc2 + δhtr + ∆hpr )
ηi =
∆hsS
72.7 − (4.56 + 4.31 + 3.94 + 0.59 + 0.55)
= = 0.8082
72.7
Duina lopatica pretkola
(ṁ − ṁpr )v1 (50 − 0.462) · 0.255
l1 = = = 49.9 mm
π dsr  c1 sin α1 3.14 · 1.094 · 1.0 · 327.42 · sin 13°
Duina lopatica radnog kola
(ṁ − ṁpr )v2 (50 − 0.462) · 0.27
l2 = = = 46.5 mm
π dsr  w2 sin β2 3.14 · 1.094 · 1.0 · 218.0 · sin 22.6°
Snaga na obimu stupa
Pu = ṁ ηu ∆hsS = 50 · 0.8239 · 72.7 = 2 995.0 kW

Unutraxa snaga stupa

Pi = ṁ ηi ∆hsS = 50 · 0.8082 · 72.7 = 2 937.8 kW

Primjer 17. Meustupa kondendzacione parne turbine sinhronizovane na mreu radi sa stepenom
reaktivnosti 0.4. Pritisak pare na ulazu 25 bar, a na izlazu 18 bar. Temperatura pare na ulazu
u stupa 470 °C. Para ulazi u stupa sa 100 m/s, dok je koeficijent iskorixea brzine iz
prethodnog stupa ηc = 0.7. Faktor povraaja toplote µ = 1.08. Maseni protok pare iznosi 200 kg/s.
Koeficijenti brzina rexetki su 0.92 za pretkolo i 0.87 za radno kolo. Lavirintni zaptivaq ima
0

tri prolaza z = 3, visina procjepa je δ = 0.5 mm. Unutraxi preqnik dijafragme je za 50 cm

mai od sredeg preqnika stupa. Kinematiqki parametar stupa u/csS = 0.28, uglovi α1 = 19° i
β2 = β1 − 5°, odnos visina lopatica pretkola i radnog kola je 1 : 1.15. Odrediti a) trouglove brzina,
b) osnovne dimenzije stupa, v) unutraxi stepen korisnosti stupa i g) unutraxu snagu stupa.
Gubitke uslijed trea diska odrediti po sledeem obrascu
u3
Ptr = 1.07 · d2sr · · ρsr
106
gdje je ρsr = 2/(v1 + v2). Kod odreivaa gubitaka uslijed strujaa kroz lavirintske zaptivaqe
usvojiti vrijednost µ = 1.0.
Rjexee. Na osnovu datih podataka imamo da je h0 = 3395.4 kJ/kg, s0 = 7.2365 kJ/kgK, h2s0 =
3289.3 kJ/kg. Izentropski toplotni pad u stupu
c20 1002
∆hsS = h0 − h2s0 + ηc0 · = 3395.4 − 3289.3 + 0.7 · = 109.6 kJ/kg
2 2 · 103
Izentropski toplotni pad u radnom kolu
∆hsK = µ ∆h0sK = µ r ∆hsS = 1.08 · 0.4 · 109.6 = 47.35 kJ/kg

i pretkolu
c20 1002
∆hsP K = ∆hsS − ∆h0sK − ηc0 · = 109.6 − 0.4 · 109.6 − 0.7 · = 62.3 kJ/kg
2 2 · 103
Izentropska brzina na izlazu iz stupa
p √
csS = 2∆hsS = 2 · 109.6 · 103 = 468.2 m/s

6 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 22

OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica V

Obimsku brzinu odreujemo na osnovu odnosa obimske i izentropske brzine na izlazu iz stupa
 
u
u = csS = 468.2 · 0.28 = 131.1 m/s
csS
na osnovu qega moemo odrediti sredi preqnik stupa
u 131.1
dsr = = = 0.835 m
πn 3.14 · 50
Izentropska brzina na izlazu iz pretkola
q p
c1s = ηc0 · c20 + 2∆hsP K = 0.7 · 1002 + 2 · 62.3 · 103 = 362.7 m/s

Sada moemo odrediti brzinu na izlazu iz pretkola

c1 = φc1s = 0.92 · 362.7 = 333.6 m/s

Relativna brzina na ulazu u radno kolo

q p
w1 = c21 + u21 − 2u1 c1 cos α1 = 333.62 + 131.12 − 2 · 131.1 · 333.6 · cos 19° = 214.0 m/s

Ugao relativne struje na ulazu u radno kolo

 
c1 sin α1
β1 = arcsin = 30.5°
w1
Izentropska brzina na izlazu iz radnog kola
q p
w2s = 2∆hsK + w12 = 2 · 47.35 · 103 + 214.02 = 374.8 m/s

Sada moemo odrediti relativnu brzinu na izlazu iz radnog kola

w2 = ψw2s = 0.87 · 374.8 = 326.1 m/s

Ugao relativne struje na izlazu iz kola

β2 = β1 − 5° = 30.5° − 5° = 25.5°

Apsolutna brzina na izlazu iz radnog kola

q p
c2 = w22 + u22 − 2u2 w2 cos β2 = 326.12 + 131.12 − 2 · 131.1 · 326.1 · cos 25.5° = 215.3 m/s

Ugao apsolutne struje na izlazu

 
w2 sin β2
α2 = arcsin = 40.7°
c2
Gubici u rexetki pretkola
c21s c21 c2 362.72
∆hφ = − = 1s (1 − φ2 ) = (1 − 0.922 ) = 10.1 kJ/kg
2 2 2 2 · 103
Gubici u rexetki radnog kola
2
w2s w2 w2 374.82
∆hψ = − 2 = 2s (1 − ψ 2 ) = (1 − 0.872 ) = 17.1 kJ/kg
2 2 2 2 · 103
Gubitak uslijed izlazne brzine
c22 215.32
∆hc2 = = = 23.2 kJ/kg
2 2 · 103

6 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 23

 OSNOVI TEORIJE TURBOMAXINA Sedmica V

Stepen korisnosti na obimu

∆hsS − (∆hφ + ∆hψ + ∆hc2 ) 109.6 − (10.1 + 17.1 + 23.2)
ηu = 2 = = 0.635
c2 215.32
∆hsS − ηc2 109.6 − 0.7 ·
2 2 · 103
Da bismo odredili gubitke uslijed trea moramo odrediti specifiqnu zapreminu pare ispred i iza
radnog kola. Kako je h1 = h1s + hφ = 3343.24 kJ/kg i p1 = p1s = 21 bar to je v1 = 0.154076 m3/kg.
Isto tako na osnovu h2 = (h1 − ∆hsK ) + ∆hpsi = 3313.0 kJ/kg i p2 = 18 bar to je v2 = 0.17618 m3/kg.
Sada imamo da je vsr = (v1 + v2)/2 = 0.165128 m3/kg. Gubici uslijed trea diska
u3 1 131.13 1
Ptr = 1.07 · d2sr · 6
· = 1.07 · 0.8352 · · = 10.214 kW
10 vsr 106 0.165128
xto se moe preraqunati na specifiqni gubitak uslijed trea
Ptr 10.214
∆htr = = = 0.05107 kJ/kg
ṁ 200
Gubitke uslijed strujaa pare kroz lavirintske zaptivaqe emo odrediti na sledei naqin. Prvo
emo izraqunati kritiqni pritisak za date uslove
0.85 · p0 0.85 · 25
pkr = √ =√ = 10.16 bar
z + 1.375 3 + 1.375
Kako je pkr strujae je dozvuqno. Povrxina procjepa Apr
< p1 = δr dpr π = 0.0005 · 0.335 · 3.14 =
0.0005262 m . Sada moemo odrediti protok kroz zaptivaq
2

s r
p20 − p21 (25 · 105 )2 − (21 · 105 )2
ṁpr = µApr = 1.0 · 0.0005262 · = 0.712 kg/s
p 0 v0 z 25 · 105 · 0.1339 · 3

Specifiqni gubitak energije kroz procjep

ṁpr
∆hpr = (∆hsS − ∆hφ − ∆hψ − ∆hc2 − ∆htr )
ṁ
0.712
= · (109.6 − 10.1 − 17.1 − 23.2 − 0.05) = 0.21 kJ/kg
200
Unutraxi stepen korisnosti
∆hsS − (∆hφ + ∆hψ + ∆hc2 + δhtr + ∆hpr )
ηi =
∆hsS
109.6 − 10.1 − 17.1 − 23.2 − 0.05 − 0.21
= = 0.538
109.6
Unutraxa snaga stupa
Pi = ṁ ηi ∆hsS = (200 · 0.538 · 109.6 = 11.793 MW

Duina lopatica pretkola

(ṁ − ṁpr )v1 (200 − 0.712) · 0.154076
l1 = = = 0.1077 mm
π dsr  c1 sin α1 3.14 · 1.835 · 1.0 · 333.65 · sin 19°
Duina lopatica radnog kola l2 = 1.15 · l1 = 0.1239 m.

6 Apr 2021 Petar Babi, Maxinski fakultet, Baa Luka 24