GOETHE – ARMINIUS ET DOROTHEA

CYGNUS

Calliopea
Fatum et participes

Nunquam tam solum forum et plateas vidi!

Nonne conversa est civitas? tanquam extinct! non quinquaginta;
Omnes incolae nostri remansisse puto.
Quae curiositas non facit! Itaque quisque fugit
Ad miseram pompam pauperum, luxatis personis.
Semper hora est ad aggeris quod trahunt;
Ibi vero in calido pulvere meridiano decurrit.
Nolo ex platea movere miseriam
Fugientes boni, qui nunc cum suis rem salvam faciunt,
Heu terra super Rhenum pulchra relicta;
Transi ad nos et per angulum felicem
Haec fertilis vallis vaga, et meandi.
Bene fecisti, o mulier, filium tuum leniter relinquens
Teste misit cum linteo vetere et aliquo cibo et potu;
Pauperibus donare; nam dare est pro divitibus.
Quid puer urget! et quomodo admissae domat!
Vehiculum valde bonum, novum; consolatoria
Quattuor in ea sederunt, et raedarius in archa.
Modo solus expulit; quam facile angulum volvitur!
Dixit, sedens sub porta domus in foro;
Commode uxori cauponis ad Leonem aureum.
Et prudens mulier prudens respondit:
Pater, non amo fessa donare carbasa.
Multorum enim usus est non habenda pecunia;
Cum his eget. Sed hodie tam laetus eram dare
Multi pulchrius tunicas et tunicas;
Quia audivi pueros et senes nudi ambulantes.
Sed tu mihi ignosces? quia armarium quoque tuum direptum est.
Coluisse praesertim cum Indicis floribus;
Calico tenuissimo, flannel saepissime;
Dedi est tenuis et vetus et de more.

Tunc vero subrisit egregius dominus et dixit:

Odi desidero, vetus calico vestiendi toga;
Fabricae Indicae Verae Orientalis; non ut aliquid simile hoc iterum.
Probabiliter! Non indui posse. Nunc, cursus, velit quis
Semper in tunica et veste,
Semper profuerit; soleas et tiaras interdictum.

Ecce, inquit mulier, iam sunt quaedam reversa.

Qui agmine viso; iam praeesse oportet.
Vide quam pulverulenta omnium calcei sunt! sicut facies
Favilla! et quisque sudarium tenet et sudorem tergit.
Nollem hoc multo post spectaculum etiam in aestu ire
Curre et dole! Ego vero satis habeo de fabulis.

Et bene pater enucleate dixit;

Tanta tempestas ad tantam messem raro pervenit;
Et fœnum fœnum fécimus in fructum;
Sicca; caelum serenum est, nubem non videri;
A cras autem spirante amabilia infrigidando.
Haec tempestas est stabilis! et frumentum iam overripe;
Cras messem incipiemus falce.

Haec dicente eo multitudo hominum creuit

Et mulieres quae per forum domum perrexerant;
Sicque reversus est cum filiabus
Celeriter ex adverso fori vicinus opulentus;
Domum renovat, mercator loci,
In raeda aperta (facta in Landonis).
Viae vivae factae sunt; oppidum enim erat frequentissimum;
Multae officinae ibi versantur et multae artes sunt.

Sedebant ergo coniugati se invicem sub porta

Multis sermonibus delectans de populo errante.
Tandem vero mulier digna coepit et dixit:
Ecce! ubi praedicator est, proximus est
Pharmacistae cum illo: omnia nobis indicent
Quae foris viderant, et quid non faciant, aspiciunt.

Duo amici accesserunt et coniuges salutaverunt;

Sederunt in scamnis ligneis sub porta;
Excutiens pulverem de pedibus eius et sudario se iactans in aere.
Tum primum ex salutatione mutua;
Pharmacopolae fere morose loqui ait;
Sic homines quidem! et unus est sicut alter
Quod dehiscere gaudeat cum infortunium proximo accidit!
Quisque currit videre flammam quae letaliter oritur;
Omnis pauper scelestus qui rubore ducitur ad mortem.
Quisque nunc ambulat foras ut bonum expellens spectet
Misericordia, et nemo sibi simile fatum putat
Item fortasse initio, afficit, vel saltem in futurum.
Neglegentiam invenio irremissibilem; sed in homine est.

Et vir nobilis et intelligens pastor dixit:

Ille urbis ornatum iuvenem homini propiorem.
Vitam noverat, necessitatem audientis sciebat;
Scripturarum aestimatio imbutus est;
Quae nobis hominum fatum et ingenium ostendunt;
Et sic optime noverat saecularia scripta.
Dixit, Nolo aliquid reprehendere.
Innocuos suadet natura parens; nam quod intellectus
Et ratio semper facere non possunt, saepe possunt
Tam felix propensio quae invicte nos ducit.
Curiositas non tentavit stimulis;
Dicit! et verisimile experiri quam pulchra mundana sunt
Conversari ad invicem Quia primo petit novam;
Infatigabili diligentia quaere quid utile;
Denique bonum quod elevat eum desiderat, et dignum facit.
In iuventute sua beatum habet comitem in levitate;
Qui periculum ab eo abscondit et vestigia sanabit velociter
Gravissimum malum simul ac aliquando evellendum est.
Nimirum laudandus est vir, cuius aetas matura est
Stat animus tali e gaudio; qui in fortuna,
Ut in calamitate, diligenter et industrie laborat;
Bonum enim parit et damnum omne compensat.

Impatiens mulier familiariter coepit;

Dic nobis quod vides; id enim scire volui.

Vix, pharmacopola emphatice respondit;

Mox laetus ero postquam omnia repperit.
Et quis narrat, diversissima miseria?
Pulverem de longe vidimus, antequam prata videremus
Descendit; agmine iam de colle ad montem
Necessario abiit, parum videre potuit.
Sed cum perventum sit ad viam quae per vallem vadit,
Multitudo et tumultus viatorum et carrorum adhuc magna erat.
Infeliciter vidimus satis de pauperibus praetereuntibus;
Experiri singuli potuerunt quam acerbum fugam fuisse;
Et quam felix affectum cito servavit vita.
Tristis erat videre varias possessiones
Quae tantum celat domum, desiderata, et uno
Dominus Bonus loca dextra posuit in circuitu.
Semper ad usum parata, quia omnia necessaria et utilia sunt;
Nunc videre haec omnia, variis plaustris et plostris
Oneratus regius festinanter aufugit.
Super aggere cribrum jacet, et velamentum laneum;
In canali pistorii lectum est et scheda super speculum.
O! et periculum capit sicut ante viginti annos in igne fecimus
Bene de annis, homo omni cogitatione;
Quod arripiat tenues ac carum relinquit.
Sic et hic incuriose; mala queruntur boves et equi;
Vetera tabulas et cupas, anserem et calamum et caveam.
Sic mulieres et pueri anhelabant, traherent se fasciculis;
Cophinis et butyris plena nullius usus;
Quia homo tam piget ultimas possessiones relinquere.
Sicque in pulvere posito agmine presso ibat;
Pertur et confusus. Cum infirmioribus animalibus unum
Tarde agitare, aliud festinare.
Clamor de contritis mulierum puerorumque;
Balatus pecorum, inter canes latrant;
Ululatusque senum et infirmorum magnorum
Plaustra graviter facis in lectis sedebant et versabantur.
Sed, demisso vestigio, ad marginem viae elevatae
Stridulus errabat rota; carrum in fossam decidit;
Conversa ac longe lateque concursus populorum;
Horribili sede ager, felix tamen.
Postea cippi ceciderunt et propius ad plaustrum ceciderunt.
Quisquis vero eam vidit, eam nunc exspectabat
Ut quaereret fractos sub pondere cippi et repositoria.
Sicque effregit currus et populus inops;
Ceteri festinantes ambulabant,
Tantum de se cogitans abreptum flumine.
Et festinantes invenerunt infirmum et senem
Qui domi et in lecto sunt, vix adsiduos cruciatus sunt
Dolosus, gemens et planctus hic in corruptis locis;
Sole combusta et volubili pulvere suffocata.

Et dixit dominus homo: tetigit;

Occurrat eis Arminius et refice ac vestiat.
Odissem eam viderem; visus miseriae dolet.
Jam prima tantis cladibus fama tacta;
Minutum ex superfluo festinanter misimus, quod solum
Quidam confirmati essent, et consolati viderentur nobis.
Sed iam tristes imagines renovamus;
Mox subrepit praecordia hominum timor;
Et cures, quod odi malum plus quam ego;
Ingrediamur in cubiculum posticum, cubiculum frigidiorem.
Sol ibi numquam lucet, aer calidior non penetrat
Per muros validiores; et mater nobis speculo
Octoginta tres abhinc cicadae eiiciendae sunt.
Hic bibere amica non est; muscae stridore circum specula.
Et perrexerunt illuc omnes gaudentes in captando.

Diligenter attulit clarum mater, o praeclarum vinum;

In utrem politum in gyro nitidissimo;
Romani virides pocula vera Rheni.
Et sicut sedentes, tres circumdederunt splendide bubulati
Stabat circum fusca mensa magnis pedibus.
Pocula cauponis et pastoris statim hilariter sonabant;
Sed immobilis tertius ejus tenuit cogitationem;
Caupo benignis verbis eum interrogavit:

Recens, Vicinus, ebrius! adhuc enim ab infortunio

Deus misereatur nostri et nos etiam in futuro custodiat.
Quis enim non cognoscat, cum terribilis ignis?
Ita nos graviter castigavit, nunc continuo nobis placuit
Et semper custoditur, sicut oculos suos homo protegit
Pretiosum malum, quod ei super omnia membra carum est,
Vonservavit. Nonne nos pergit ut nos tueatur et adiuvet?
Videt enim quis quantum in periculo sit;
Debet esse civitas, quam nonnisi laborantibus civibus
Ex cineribus reaedificatur et tunc magnifice benedicitur;
Nunc iterum perdes et omnem conatum exstingue?

Egregius pastor hilariter et clementer dixit:

Tene fidem et hoc animo tene; quia te prudentem
Ac securum in beatitudine facit, in adversis
Da eis dulcissimam consolationem et spem gloriosam vivifica.
Tum caupo callidis cogitationibus respondit;
Quoties ego Rheni gurgites obstupefacti salutavi;
Si, rem meam iter faciens, iterum ad eum accessi!
Magnus mihi semper visus est et mentem et cor levavit;
Sed non potui putare cito litus amoenum
Vallum ad Francos propulsandum esset;
Et stratum eius late impedit fossa.
Aspice, quam tuta sit natura, hoc tuentur fortes Germani
Itaque Dominus nos protegit; quis stulte desperet?
Iam fessi sunt pugnatores, et omnia ad pacem pertinent.
Sit etiam, cum festivitas desiderata celebretur
Si in ecclesia nostra, tunc campana sonat organum;
Tuba, Te Deum. comitante -
Arminius quoque meus hac die, pastor;
Sponsa ad aram statuit tibi astare;
Festum in omnibus terris observatum; etiam in posterum
Mihi appare, gaudia domestica anniversaria!
Sed odi adulescentem tam strenuum semper videre
Me in domo excitat, foris tardus ac fugax.
Parum appetit se inter homines;
Etiam consortium puellarum vitat
Et jucundi tripudii quod omnes adolescentes desiderant.

Sic fatus, et auscultans. Audire potes crepitum equorum

Accessit sonitus longe, volventia currus;
Intonuit magna sub porta.

Terpsichore
Arminius

Cum filius bene litteratus cubiculum intravit;

Praedicator acutis oculis intuens eum
Et vidit formam eius et omnem habitum suum
Oculo indagatori facile facies exprimit;
Tunc subridens familiariter ei verba locutus est;
Age ut mutatus homo! I nunquam have
Vidi te tam hilarem et vultus tuos tam vivam.
Laetus ac laetus venis; unus videt, habes dona
Dispersit inter pauperes et recepit benedictiones suas.
Filius placide respondit, verbis gravibus;
Numquid laudabiliter feci? Nescio; sed cor meum
Praecepit mihi ut facias, sicut nunc praedico tibi.
Mater, tam diu quaesita membra vetera quaesita es
Ac eligere; modo nuper cumbit;
Vinum et cerevisia etiam lente et diligenter referta erant.
Cum tandem e foribus egrederetur et in publicum prodirem;
Multitudo civium cum mulieribus puerisque effusa est;
Erga me; nam longe expulsorum processio erat.
Ocius posui et ad castellum citroq;
Ubi, ut audivi, pernoctant et quiescunt.
Sicut iter novum in viam meam expuli;
Currus ocellos meos, crassis arboribus alligatos;
Duobus bobus trahitur, maximum ac foris valentissimum;
Prope tamen magnis gradibus ambulavit puella
Duas beluas validas longo regebat baculo;
Repulit eam, et tenuit eam, prudenter agebat.
Cum puella me vidit, placide calce equorum
Propius et dixit mihi: Non semper talis erat nobiscum
Miseri estote, cum in his itineribus hodie nos videtis.
Nondum soleo ab alienis dona petere;
Quod saepe invitus dat pauperibus carere;
Sed necessitas hortatur me loqui. Hic super paleas
Iacet uxor domini divitis, quae modo peperit;
Tauris et curribus praegnans vix eripui.
Tantum sero sequimur, et vix vitam accepit.
Nunc, nato, jacet nudus in ulnis;
Iisdemque nostris parum iuvare possunt;
Cum proximo vico quiescere cogitamus;
Ipsi quoque inveniunt, etsi timeo, iam sunt.
Si quid haberes lini quod supervacaneum erat,
Si de vicino es, da pauperibus benigne.

Sic ait, et pallida foemina de palea surgit

Nova mater, visitavit me; sed contra dixi;
Caelestis spiritus saepe bonis hominibus loquitur;
Quod necessitatem sentiat adveniente fratri pauperi;
Ita enim mihi mater mea dedit, in exspectatione tua
Misericordiam, fasciculum, nudum necessitatem statim tradas.
Et nodos funiculi ligavi et dedi ei tunicam
Patris nostri, et dedit camisias et linteamina.
Et illa gratias agebat et clamabat: Beatus nemo non credit
Miracula adhuc fiunt; nam solum in miseriis agnoscitur
Dei manus et digiti, homines boni ad bonum
Deducit. Quod nobis per te facit, ipse tibi facit.
Vidi ego et varios nuper femina carbasa peperisse;
Sed praecipue mollem flabellum togae vestiendi sentiunt.
Perge, inquit, virgo, ad vicum, in quo
Iam hac nocte requiescit nostra Congregatio;
Ego illico illic supellectilem filiorum recipiam, omnia.
Quae me salutavit et sinceram suam gratias egit,
Boves pepulerunt; ibi currus sed mansi
Constitit adhuc equis; quia divisum est cor meum;
Sive ad villam festinantibus equis, ad cibum veni
Reliquo populo donare, vel hic
Omnia dat puellae ut sapienter distribuat.
Et statui statim in corde meo et eieci eam
Leniter ad eam venit, et citissime dixit;
Bona puella, mater mea non solum mihi carbasa habet,
Currum induere, ut nudum vestiat
Sed et potiones quoque adiecit;
Ac satis illius in pyxide currus.
Nunc autem adducor tibi dare haec dona manum
Commodare, idque mihi optume ad explendum munus;
Sensim distribuis, parere casu volo.
Respondit puella: Omni fidelitate utar
Tua dona; egenus et pauper perfruentur.
Sic ait. Cito raeda aperui cistam;
Poplites eduxit, graves afferebat panes;
Utres vini et cervisie, et ei omnia et singula tradidimus.
Libenter eam plus dedissem; sed archa vacua erat.
Omnia ei posuit ante pedes mulieris,
Quae nuper pepererat et evellebat illud
Praeterea; Currivi equos meos in oppidum.

Finito Arminio, proximus loquax sumpsit

Continuo verbo clamavit: O felix, qui in diebus illis!
Ea fuga ac tumultus solus domi sedebat;
Si uxor ac liberi non sollicite ad latus suum coquunt!
Felicem nunc sentio; Nolo facere multa hodie
Pater dicendus est, et de uxore et liberis non cures.
Ego saepe cogitatur evitandi et meliores
Res pares, pecuniam veterem et vincula
Beatae matris meae omnia sacra.
Nempe adhuc multum superest quod tam facile fieri non possit.
Herbas etiam et radices multa diligentia collegerat;
Metiri non placet, etsi bona non magni pretii est.
Si provisio remanet, consolatus domum relinquam.
Si nummi et corpus servavi, tunc habeo
Omnes servatae sunt; unus facillime effugit.

Proximum, inquit Arminius emphatice; haudquaquam

Ego te similem esse arbitror, et obiurgare orationem.
Dignusne est qui in bona fortuna et in adversa fortuna est?
Sola cogitans de se ac aerumnas et gaudia communicans
Non intellegitur et non movetur ex animo?
Malim equidem hodie nubere quam umquam decernere;
Quia multa bona puella indiget tutela hominis
Et laetum virum, cum infortunii manet.

Subridens pater dixit: Amo te audire!

Raro mihi tale verbum sensibile locutus es.

Sed bona mater statim recordata est;

Filius quidem! Sic est tibi; nos parentes exemplum.
Noluimus enim in diebus felicibus;
Et tristior una magis hora fuit.
Lunae mane, novi prorsus quia pridie erat
Ignis ille terribilis qui oppidum nostrum consumpsit.
Viginti annos natus est; fuit sicut hodie
Aqua calida et sicca tempore et loco.
Omnis populus in festivis vestibus ambulabat;
Distributa in vicis et in popinis et molendinis.
Ad postremum oppidi incendium coepit. Ignis currit
Festinando per vias, latrinam sibi condens.
Atque horrea magna nimis exusta messis;
Et plateae exustae sunt ad forum et domus erat
Pater meus hic comeditur et hoc simul.
Pauca nos effugimus. Sedebam per tristem noctem
Ante urbem in viridi, loculos et lecti servans;
Novissime autem dormivi, et factum est mane
Frigora excitatus sum ante solem
Vidi fumum et favillas, et cava moenia, et pabulum.
Cor meum conturbatum est; Sol iterum
Splendidius quam semper et implevit animo.
Tunc surrexi propero. Eiectus sum ad locum
Ubi stabat habitaculum, et pulli se servaverunt;
Quam maxime amavi; adhuc enim puer erat
Spiritus meus. Ascendi ruinis domus et antennis;
Qui adhuc fumant, viderunt diaetam desertam
Et destructam; accessisti illinc, et scrutatus es locum.
Equum in stabulo sepultum habuisti; rutilans trabes
Stratis et ruderibus super illud, erat nulla in animal.
Stetimus ergo contra nos mutuo solliciti et tristes;
Murus enim, qui atria nostra dividebat, cecidisset.
Et tunc prehendisti manum meam et dixisti:
Lisa, quomodo huc venisti? Exite! urere plantas;
Quia calet caementa, fortiores ocreas cantat meas.
Et tu me sustulisti, et per tua me traduxisti
Navale. Adhuc erat porta domus cum crypta;
Vt nunc stat; solus ab omnibus relictus est.
Et humiliasti me, et osculatus es me, et abjeci me.
Tu autem tunc amicabiliter dixisti, verba significantia;
Ecce domus jacet. sede hic et adiuva me aedificare eam
Ego quoque patrem tuum adiuvabo cum suis.
Ego autem non intellexi te donec mater patris factus es,
Missus est et celeriter votum felicis nuptiarum peractum est.
Usque hodie semiustae memini trabes
Solem ortu tam gloriose et adhuc videre felicem;
Dies enim mihi coniunx, prima mihi est
Natumque mihi iuveni in exitium saevum dedit.
Laudo igitur te, Arminium, te pura fide
Etiam puella de te in his tristibus temporibus cogitat
Et te bello ac ruinis liberare ausi estis.

Tum pater statim strenue respondit et dixit:

Fabula laudabilis est, et fabula quoque vera est;
Matres hoc dicite; propterea quod omnia facta sunt.
Sed melius, melius est. Non omnes afficit
Totus enim vita et esse incipit;
Non se quisque torqueat sicut nos et alii;
O quam beatus ille est qui iam habet domum patris et matris!
Tradidit ordinatum et ornavit illud prosperis!
Omne initium difficile est, et initium oeconomiae difficillimum est.
Homo multis rebus eget, omniaque cottidie fiunt
Amplius carus; tunc plus sibi pecuniae comparandum videt.
Itaque spero a te, Arminium, te futurum
Sponsam in domum pulchra dote introducis;
Causa virum fortem meretur opulenta puella
Et bene placet cum optata femina
Utile donum etiam in canistris et cistis venit.
Non gratis mater multos parat annos
Multae filiae ephod, bysso et valido texere;
Non est gratis Deum utensilia sua argentea colunt.
Et pater raram partem auream in scrinio dividit;
Quia debet una die cum bonis et donis suis
Laetabimur iuvenem, qui eam super omnia elegit.
Ita scio quam commoda mulier in domo se reperiat;
Ut apparatum tuum in coquinis et conclavibus agnoscas
Etiam ac lectus ipsum, ac posuere ipsum.
Volo videre sponsam in domo tantum instructam;
Quia pauper tandem ab homine despectus est; et servat eam
Sicut ancillam, quae ingressa est sicut ancilla cum fasciculo.
Homines iniusti manent, et amoris tempora praetereunt.
Imo mi Arminium, laetissimum senem me faceres;
Si afferas nurum domum meam cito
Ex vicinia, ab ea domo, viridis.
Vir vere dives est, mercatura sua et officinas
Fac eum quotidie ditiorem: ubi enim non vincit mercator?
Tres tantum filiae sunt; soli proprietatis participes sunt.
Antiquiorem iam certum scio; sed secundus
Velut tertia adhuc in promptu sunt, et fortasse non diu.
Si essem in loco tuo, non haesisset usque nunc
Una puellarum me rapuit, modo matrem asportavi.

Tum filius modeste urgenti patri respondit;

Vere, enim, ut tua, una e filiabus eram
Ad suffragium proximum. Consurreximus simul
Fonte in foro apud antiquos luditur;
Quos ego saepe a puerorum feritate custodivi.
Sed id ipsum ante. Crescente puellarum manet
Viles tandem domi sunt et fuge ferociores ludos.
Certe bene ductae sunt! Ego quoque ad tempora
A vetere notitia, ut voluisti;
Sed numquam eorum consortio delector.
Quia semper me accusaverunt, quod me perpeti.
Ora mea nimis erat longa, vestis et color nimis crassus
Longe etiam viles et pili minus apte tonduntur et crispantur.
Denique in animo habui sicut me mundare
Libelli mercatores qui illic diebus dominicis semper ostendunt;
Et pannus circa sericum aestate dependet.
Sed mox satis intellexi eos semper me deridere
Et ego sensi, offensus superbia mea; sed plus
Dolet mihi vehementer quod male iudicaverunt;
Quod contra eos suscepi, praesertim Mina, minimus.
Ita quia proxime Pascha transivi;
Habuit novam alam quae modo suspensa in thalamo nunc
Vestitus et tonsus sicut ceteri pueri.
Cum intravi, cachinnant; sed ego in me non egi.
Minchen in piano sedit; pater aderat audivit filias
Parvas cantantes et delectatus est et in bono animo est.
Non intellexi quaedam quae dicta sunt in carminibus
Sed audivi multum de Pamina, multum de Tamino,
Et nolui vel muti! Simulac finierunt
Paulatim post textum duorum hominum interrogavit.
Conticuerunt omnes et subridebant; sed pater
Dixit, Nonne tu, amice, ille solus novit Adam et Evam?
Tunc nemo restitit, et puellae riserunt.
Pueri magna riserunt, senex ventrem suum conprehendit.
Ego iacui petasum in confusione et giggles
Pugnaverunt autem et utcumque cantabant et psallebant.
Rursumque redii, pudefactus et morosus;
Suspenderunt alam in armarium et detraxerunt capillos
Digitis jurare non pedem in limine.
Et recte opinor; quia vana et amabilia sunt;
Et audio adhuc Tamino me vocare.

Tum mater: Debes, Arminium, tam diu

Noli irasci filiis; omnes enim pueri sunt.
Vere bonus Mina et benignus est tibi semper;
Altera die quaesivit de te. Pro eo debes suffragari!

Tum filius dubitanter respondit: Nescio, vestigium suum reliquit,

Molestia illa in me tam alte defluit, ego vere non volo
Videte eam plus apud e claviam, et carmina eius audi.

Sed exsurgens pater, irata verba locutus est;

Ego modicum gaudium in vobis. Semper dicere
Cum te solum in equis testatus est et solus
In agro laetus; quid facit servus pro homine?
Do tibi; interim pater sine filio exire debet;
Qui ad eius honorem etiam aliis civibus se praebuit.
Sic me mater vana spe decepit diluculo,
Si in schola legere et scribere et discere numquam
Ut alii successerunt et tu semper ima resedit.
Scilicet! Hoc est, cum honor non sit in sinu
Adulescens vivit et si altius ire non vult.
Pater meus custodivit me sicut ego servavi te
Misit me ad scholam et servavi doctores meos
Utinam aliud essem quam dominus in Aureo Leone!

Sed filius surgit et tacite ad ianuam accessit;

Tarde et sine strepitu; solus pater indigne tulit;
Vocavit post eum: Vade illuc! Novi contumaciam!
Vade, et curre posthac domum, ne obiurgare.
Sed modo ne putes te virginem velle rusticam
Turum in domum meam ut nurum meam introduc!
Diu vixi, et scit quomodo agere cum populo;
Novit viros et feminas delectare ut contenti sint
Apage a me, scio alienos blandiri.
Sed id quomodo tandem filiam habeo generum
Iterum conveniant et ita multas mihi molestias indulcent!
Canat etiam mihi; sint pulcherrimi
Optimi in urbe libenter conveniunt;
Quomodo fit dominicis in domo proximi!
Filius manubrium tacite convertit et cubiculum reliquit.

Thalia
Cives

Humilis filius ex fervida oratione evasit;

Sed pater eo modo quo coeperat perseuerat.
Quod non est in homine, non egreditur ab illo, aut non;
Semper ego impletione cordis mei exoptatis fruar;
Filius non est patri aequalis, sed melior.
Quia quid domus, quid civitas nisi semper?
Omnes volunt conservare et renovare
Et nimis emendare, sicut tempus nos ac foris docet!
Non debet homo crescere e terra sicut fungus
Et cito putrescunt in loco qui produxit eam;
Vestigium nullum ab effectu vivo minuitur!
Tam clare domi cernitur quid sit animus domini;
Quomodo auctoritates iudicare de civitate ingressu.
Nam ubi turres ac moenia resolvuntur, ubi in fossis
In omnibus viis jacet rudera ac rudera;
Ubi lapis e junctura movetur, et non repetitur;
Ubi putris trabes et inanis est nova domus
Suspectabam: locus male administrabatur.
Ubi enim ordo et munditia non semper desursum operantur;
In sordido hemsali civis facile assuescit;
Velut mendicus veste laceris assuescit.
Quam ob rem volui ut Arminium proficisceretur
Ite mox et vide saltem Argentoratum et Francofurtum
Et amica Mannheim, quae edificatur idem et hilaris.
Qui enim vidit civitates magnas et mundas, non requiescit;
Ornare ipsam in posterum, quamvis parva civitas sit.
Nonne extraneus apud nos portas reparatas laudat
Et turris consecrata et bene-novata ecclesia?
Nonne de tectorio quisque gloriatur? Aquosus, occultus;
Canales bene distributi qui afferunt beneficia
Et securitatem; ignis primo impetu restitit;
Nonne omnes ex illo gravi igne contigit?
Ego sexies cliens in consilio fui et ego plaudo
Magnas ego de bonis civibus gratias ago;
Quae dixi, diligenter operata et instituta
Honestis viris imperfecta reliquerunt.
Ita demum in omnes decurios libido venit.
Quisque nunc conatur, et nova constructio via iam est
Firmiter placuit ut magnam viam nos coniungat.
Sed valde vereor ne iuvenes hoc non ita se habeant!
Quia aliquip, nisi ut voluptates et fugiat voluptate,
Alii domi sedent et post focum incubant.
Et vereor ne Arminius mihi talis semper sit.
Et bene intelligens mater protinus respondit;
Semper iniustus es filio tuo, pater!
Et minima haec est voluntas tua ad bonam voluntatem implendam.
Non enim possumus liberos secundum mentem nostram fingere;
Sicut nobis Deus dedit, sic habendum et amandum;
Optimos adducunt, et quisque suum habet iter.
Nam alius habet aliud donum, alius habet aliud donum;
Unusquisque iis eget, et tamen quisque suo modo est
Bonum et felix. Non ego Arminium reprehendam;
Quia, scio, unus est hereditas, quam possidet dies unus;
Caupo dignum et egregium, cives et agricolas exemplum;
Et certe in concilio, id praevideo, non ultimum.
Cotidie autem increpando et increpando impedis pauperem
Omnes animos habetis in pectore tuo, sicut hodie fecistis.
At illa statim e cubiculo exiit et ad filium properavit;
Ut alicubi inveniret eum, et eum blandis verbis
Iterum placuit; ille enim, filius egregius, meretur.

Olli subridens cum primum discessisset, dixit pater;

Feminae sunt populi alieni, sicut pueri!
Unusquisque enim tam felix est, ut suo arbitrio vivat;
Et postea semper laudare debes et blandiri.
Semel verum dictum antiquorum applicat;
Si non progredi, redibis! Sic stat.

Et pharmacopola lente respondit;

Immo gaudeo, fateor, vicine, et me semper video.
Melius etiam post, si non pretiosa, sed nova;
Sed vere adiuvat si pecuniae copiam non habes;
Esse activum et activum, et intus et foris emendare?
Civis modo nimium circumscriptus; non potest facere bonum
Impossibile est, si sciat. Pera nimis infirma
Etiam egestas magna est; ita semper impeditur.
Aliqua facere vellem; solus qui non cedit inpensa
Talis mutatio, praesertim temporibus illis periculosis!
Domus mea iamdudum deridebat me in habitu parvo suo;
Diu micabant magnae tabulae fenestrae;
Sed mercatorem cum fortuna quis aemuletur?
Novit etiam vias, quas habere optimos?
Aspicite illic domum illam novam! Quam splendidis
In viridi rectorium agri albi floret, apparet!
Magnae sunt tabulae fenestrarum, quam nitent
Ac relucent tabulas; ceterae domus in foro stant obscuratae!
Atqui nostri pulcherrimi post ignem;
Pharmacum ad Angelum et Leonem Aureum.
Hortus igitur meus totus super aream clarus fuit,
Omnis viator stabat et vidit per polos rubros
Post mendicantes saxis et post coloratis nani.
Cui tum etiam glorioso specu capulum tradidi;
Quae utique nunc stat pulverulenta et semilapidata;
Delectabatur varia luce coruscis
Testae eleganter dispositae; et cæcis oculis
Ipse cupidus Galenam et corallia vidit.
Miratur etiam in aula pictura;
Ubi viri vestiti et dominae in horto vagantur
Apprehende flores digitorum acuminatis.
Etiam quis ipsum nunc! Ego vado morose
Vix plura de; quod omnia sint diversa et suavia;
Quod vocati es, et scit tegulas et scamna lignea.
Omnia simplicia et levia sunt, nulla caelata vel inaurata
Si plura cupis, et externorum maxime lignorum constat.
Placeam mihi quoque aliquid novi creare;
Item ut cum temporibus domesticis effectus saepe mutare;
Sed quisque timet vel minimum movere
Quis enim nunc pariatur laborum?
Altera die iterum mihi occurrit angelus Michael;
Quis mihi narrat tabernam habere illam deauratam
Et draco dirus, qui torsit ante pedes eius;
Sed ego eum sient sicuti est; perterritus sum postulatione.

Euterpe
Mater et filius

Itaque viri loquebantur. mater

Interea ivit filium quaerere ante domum;
In scamno lapideo, ubi solitum erat solium.
Cum ibi eum non inveniret, in stabulo ivit ad videndum;
Equos magnificos admissarios ipse curabat;
Quem ut pullum emerat, quemque fidebat nemo.
Et ait servus: Veni in hortum.
Tum duplices per atria longa notat;
Stabula et horrea bene facta reliquit;
Ingressus est in hortum, qui usque ad moenia oppidi porrexerat
Transivimus per eam, gaudentes in omni incremento;
Adjumenta adaptata quibus rami onusti erant
Requievit autem malus sicut rami piri;
Statim paucae erucae e brassica vehementius erumpentes;
Frustra enim occupata mulier vestigia non capit.
Sic venerat ad finem longi horti
Hactenus arbor, cissoque tegitur; filium ibi non invenit;
Tam modicum quam nunc eum in horto viderat.
Portula autem, quæ exivit de villa, venit:
Murum oppidi perrupit ob singularem gratiam
Habuit quondam antecessor, nobilis maiorem.
Sicque per siccum fossam commode ambulavit;
Ubi in via statim vineae bene munitae
Altior ascensu semita, superficies in solem vertitur.
Illa etiam ambulabat et de uvis abundantia delectabatur
Se in exortu, qui vix se sub foliis abdiderunt.
Umbra erat, et media alta tegmine tegebat;
Quas gradatim tabulae caelatae ascendebant.
Et vinum rubrum et vinum album pendebant;
Hyacinthus rubescens iuxta eam praecipuae magnitudinis;
Omnes hospitum demerita consiti diligentia ad gratiam.
Reliquus mons lignis simplicibus tegebatur,
Minores uvas ferens, ex quibus vinum dulce est.
In cenaculum itaque abiit, fruens iam autumno
Festosque dies cum regio laetatur
Uvas legit et calcat et colligit in doliis mustum;
Vespertinae pompae ab omnibus locis et finibus
Splendet et pop et sic pulcherrima messis honoratur.
Sed illa inquietior abiit postquam filium suum vocaverat
Duo, item ter, solusque resonat pluries;
Quod de turribus urbis, garrula.
Tam aliena erat ut quaereret eum; numquam discessit.
Absit, ita ei narrat, ne anxietas
Mater pia et casus timor.
Sed adhuc sperabat eum in via invenire.
Ostia, inferiores, itemque superiores vineae
Item patu. Itaque iam ingreditur campum;
Iugum collis lato campo tegebat.
Illa adhuc ambulabat in terra sua et laetabatur
Suo semini et gloriose annuente;
Aurea virtus in toto commota campo.
Ambulavit inter campis, crepido;
Aspiciebam in piri arbore magna, unum in colle
Sta limites agrorum, qui ad domum suam pertinebant.
Nescisti quis plantavit eam. Erat in area
Arboris fructus longe lateque conspicui et clarissimi.
Sub ipso autem mesóres prandii meridie lætábantur
Et pastores ovium in umbra ejus;
Ibi scabra saxorum ac caespites invenerunt.
Quae non erravit; ibi Arminius sedens quievit;
Uno brachio sedens fulta et circumspicere videbatur
Vltra montes tergum matris vertit.
Leniter obrepsit ac sensim humerum tetigit.
Et cito convertit. tum lacrimas oculis vidit.
Mater, inquit, interest, mirum me!
Lacrimas siccavit iuventus nobilium.
Quam? fles, fili? At mater obstipuit;
Non novi te eo! Numquam expertus sum!
Dic mihi, quid est in corde tuo? quid agis, ut sit solum
Sub piri hic? quid lacrimas oculis affert tuis?

Egregius autem adolescens congregavit se et dixit:

Vere non habet cor in aeneo, hic nunc
Non sentit miseriam sedentis populi;
Non est sensus in capite eius qui non curat bene esse suum
Et sollicitus pro bono patriae his diebus.
Quod vidi et audivi hodie, tetigit cor meum;
Et nunc egressus sum, et vidi firmamentum mirabilem
Terrarum scopuli tortuosi ante nos in fertilibus collibus;
Vidit fructus aureos in manipulos inclinari
Et ubertatem fructuum & promptuariam promitto.
Sed, proh dolor! quam propinquus est inimicus! Flumina Rheni
Tuere nos licet; sed o! quae inundationes et montes nunc
Venientibus quasi tonitribus, populo gravissimo!
Convocant enim ex omnibus angulis iuventutis
Qure notus et aetas similis, et frequentia
Mortem noli timere; statim post turbam venit turba.
O! et Germanum domi manere audes?
Forsitan sperans casus evadere cunctos minaces?
Mater cara, inquam, hodie moleste fero
Excusabant se alterum diem cum argumenta recitarent
A civibus. amen! Im solus filius unicus magna est nostra.
Sed non melius esset si restitissem frontem
In finibus quam hie exspectem miseriam et servitutem?
Dixit mihi spiritus, et in sinu intimo
Est animus et cupit pro patria vivere
Et mori et aliis exemplum dignum.
Si vires Germanicae iuventutis una essent,
Finis sociorum, non cedens exteris;
O terram nostram gloriosam non calcare!
Et ante oculos nostros comede de fructibus terre
Viri et feminae et puellae ne impera!
Ecce, mater, in corde meo statui
Fac cito et statim, quod rectum et sensibile mihi videtur;
Quia si diu cogitas, non semper optimum eligis.
Ecce, non revertar iterum. Hinc
Introibo in urbem et eam militibus tradam
Hoc brachium et hoc cor ad serviendum patriae.
Dic ergo patri an non sentio honoratum
Etiam sinum vivificat et si altius ascendere nolim!

Tunc pius, prudens respondit mater;

Lacrymas effundens tacitas, facilis ad oculum venit;
Fili, quid mutasti in te et in mente tua?
Non loqueris ad matrem tuam sicut heri et semper
Aperi et libere, et dic quid ex sententia?
Si nunc tertia pars te audierit loqui, certe te audiet
Magnopere laudo et laudo propositum tuum ut nobilissimum;
Deceptus sum in verbo tuo et in magnis sermonibus tuis.
Sed ego vos tantum reprehendo; causa vultus, melius te novi.
Cor tuum abscondis et cogitationes omnino diversas habes.
Quia scio non tympanum quod vocat vos, non tuba;
Non vultis uniformi anteire puellas;
Quia sors tua est, quamvis fortis ac fortis sis;
Servare domum sospes et quietas tendere campum.
Dic ergo ingenue: quid te urget hoc consilium facere?

Filius vehementer dixit: Erras, mater. dies est

Non idem cum altero. Juvenis in virum maturescit;
Saepe melius in silentio quam in sonitu
Fera, vacillans vita, quae multos perdidit iuvenis.
Et quamvis quietus sum et fui, est aliquid in pectore
Cor autem plasmatum est, qui odit iniquitatem et iniquitatem;
Et optime scio mundana dividere;
Valde etiam opus est bracchio ac pedibus corroborato.
Omnia vera sentio; audacter possum dicere.
Et tamen recte me culpas, mater, et me
Captus in media vera verba et in media simulatione.
Quia tantum fateor, periculum vicinum me non vocat
De domo patris, non de alta cogitatione;
Prodesse patriae, hostibus atrox.
Sola verba, quae locutus sum, debent modo coram te esse
Abscondam affectus meos, qui cor meum lacerant.
Itaque me desere, mater! Cum enim vanas cupiditates
In sinu meo retine, ut vita mea in vacuum transeat.
Quia optime scio: nocet sibi quisque;
Qui se dat, non omnes in totum nititur.

Perge, dixit intellectus mater;

Ut omnia mihi narras, maxima et minima!
Quia homines feroces sunt et solum ultimum semper cogitant
Impedimentum facile impellit a via;
Sed mulier apta est ad cogitandum de mediis, et deambulat
Item circuitus, solerter ad propositum.
Dic igitur omnia cur ita movearis
Ut numquam te vidi, et sanguis fluctuat in venis;
Invitus ex oculis lacrimae ruunt.

Tum puer bonus dolori se dedit et flevit;

Flevit in pectus matris et tam molliter locutus est;
Vero! verbum patris nocuerunt mihi hodie;
Quod numquam merui, non hodie, nec ullo die.
Quia parentes meos honorando, mihi gratissimum
Fuit rem mane in die, et nemo videntur mihi
Prudentiores his, qui genuit me
Me in obscuro infantiae tempore obnixe mandasti.
Multa quidem pertuli a comitibus meis;
Si saepe meam benevolentiam cum malitia reddidistis;
Saepe eos neque lecticam neque iocos sensit;
Sed ludunt patrem meum diebus dominicis
Ab ecclesia venit cum dignitate, passibus tardis;
Vitta mitra, flores, rusticatio;
Quam decoram, quamque modo donatam hodie habebat;
Meus atrox atrox pugno strictum furore
Et cecidi in illam, et infixus sum et percussi caeco initio;
Sine quo. Ululabantque cruento naso
Vixque furentibus calcibus et pugnis ereptus est.

Itaque crevi multum pati a patre;

Qui me saepe pro aliis verbis circumtulit;
Si in concilio ultima sessione vexaretur,
Atque ego collegarum iurgia et studia luam.
Saepius enim me ipsum contristasti; quia pertuli multum
Semper in parentum cogitationibus deuote proficimus;
Quis tantum res nostras et bona augere putat?
Et aliqua te privare, ut salvos facias filios.
Sed, proh dolor! non solum salvis sero frui;
Fortunam facit, non facit felicitatis acervos;
Non segetem in agro, quamvis bona sint pulcra.
Senuit enim pater, et cum eo filii inveteraverunt.
Sine gaudio diei et sollicitudinis crastini.
Dic mihi, et vide, quam pulchre mentiantur formosae;
Areas et vineas et hortos infra suntne satis;
Ibi horrea et stabula, pulchra ordinata bonorum!
Sed tunc video ibi aedificium novissimum, ubi in fastigio
Fenestra e cubiculi meo tecto nobis ostendit;
Tempora reor, quot nox iam lunam videor
Ibi sol manet et iam tot mane,
Cum somnus sanus mihi satis esset paucis horis;
O! ita mihi sola videtur, ut cubiculum, atrium, et
Paradisum, splendidum campum quod tendit super colles;
Omnia tam desolata iacent coram me: sine coniuge sum.

Tunc bona mater sapienter respondit;

Fili, nihil magis vis sponsam in cubiculum ducere;
Ita ut nox pulchra dimidium vitae tuae
Ac tua fit liberiore magisque diei;
Sicut pater vult et mater. Nos semper habetis
Persuasit, ita te suasit virginem eligere.
Sed scio, et nunc mihi cor meum;
Si non venit hora, recta, si non rectus
Puella ostendit hora, optio procul sistitur;
Maxime autem metus aut iniuriae praeripiendi causa facit.
Dicam tibi, fili mi, credo te elegisse
Quia cor tuum percussum est et magis sensitivum solito.
Recte dicis, quia anima mea iam dixit;
Illa est, expulso, quam elegisti.

Cara mater, ais! Filium dixit strenue. Ita suus est!

Et non accipiam eam in domum suam sicut sponsam
Etiam hodie, aufer, fortasse a me evanescet in aeternum
In tristique ac ex in pharetra ac.
Mater, divitiae nostrae in aeternum prosperentur
Tunc ante oculos meos, frustra mihi fructificabuntur anni futuri.
Imo domus et hortus fastidiunt mihi;
O! et matris amorem, non ipsa consolatur pauperem.
Quia solvit amorem, sentio omne vinculum;
Cum iungit; et ne puellam solam
Patrem et matrem, cum sequatur electum;
Adulescens etiam de matre et patre nihil amplius scit;
Cum puellam viderit, quam amat solus, recedite.
Ibo igitur, quo me desperatio impellit.
Quia pater meus verba decretoria locutus est
Et domus eius iam non est mea cum puella est
Nullo modo te solam domum ducere volo.

Tunc pius intelligens cito matri respondit;

Duo viri stant contra se ut saxa!
Nemo ad alterum immotum ac superbum vult accedere;
Nihil ad bona verba, primus ad linguam movendam.
Ita dico tibi, fili: spes mea adhuc vivit
Animo despondet tibi, si bona est ac bene morata,
Quamvis pauper, tam facile in armis.
Quia multum dicit violenter;
Quod non facit; sic etiam fatetur quod defecerat.
Sed bonum verbum postulat et potest exigere;
Quia pater est! Scimus etiam, quod ira eius sit post mensam;
Ubi vehementius loquitur et alias causas dubitat;
Numquam significans; vinum ergo omnem potestatem
Violentam eius voluntatem excludit aliorum verba
Non audis, ipse solus audit et sentit.
Vespere autem venit, et multa colloquia
Nunc inter ipsum et amicos.
Lenior quidem est, scio superante ebrietate
Et iniustitiam sentit quam pro aliis vivide condidit.
Veni! idem audemus; audacia tantum succedit;
Et indigemus amicis qui nunc adhuc cum eo convenerunt sit;
Praesertim dignus sacerdos adiuvet nos.

Sic ait agiliter et saxum sese attollens;

Etiam a sede filius, qui sponte sequitur. uterque
Silentio descendit, pro magna constantia.

Polyhymnia
Civis mundi

Sed tres adhuc sedebant colloquentes

Clerico pharmacopolae cauponis;
Et adhuc idem sermo erat
Quod undique citroque reductum est.
Sed egregius pastor, gravi habitu, respondit:
Non vis tibi contradicere. Scio, homo debet
Semper ad meliora tendentes; et, ut videmus, contendit
Semper superiora, certe nova quaerunt.
Sed ne longius abeas! Quia praeter haec
Natura nobis quoque in veteribus desiderium manendi dedit
Gaudere quod quisque iamdudum solet.
Omnis conditio est bona, quae est naturalis et sensibilis.
Multum desiderat homo, et tamen parum eget;
Breves enim dies sunt, et fatum mortalibus finitum.
Numquam hominem accuso, qui semper acrem
Et inquietum est circuierunt mare, et omnes viæ terræ
Itinera audacter et diligenter ac lucro fruebantur;
Circum se et circum se exaggerat;
Sed id quoque valet, me quietum civem;
Qui paternam hereditatem tacitis gressibus vitat
Et cura tellus, ut dictant horae.
Solum eum non mutat omnibus annis;
Arbor recenti plantata non properanti brachia extendit
Contra coelum, tot floribus ornatum.
Imo patientia eget; etiam eget purus
Idem semper, placidus sensus et mens recta.
Paucis seminibus tellus fidit alma;
Solus scit trahere pauca animalia crescendo;
Tota enim cogitatio eius manet utile.
Beatus ille, cui talem modum natura dedit!
Nos omnes pascit. et salvete civem parvi oppidulum,
Quam paribus commercia ruris cum civili commercio!
Non cogente sollicite agricolam restringit;
Non turbatur curas optantium oppidanorum;
Locupletiore semper, et superioribus paulo opulentis;
Praecipue mulieres et puellae certare solent.
Semper benedicere quietam filii conatibus
Et quæ semel, unanimem eligit. Sic fatur.
Intravit mater simul cum filio; ad manus autem
Illum trahentes, introeuntes eum in conspectu viri.
Pater, inquit, quoties de se alterutrum cogitamus?
Rumor, fausta dies ventura, si futura
Arminius, sponsam eligens, tandem nos felices fecit!
Aliquando cogitabamus; nunc hoc nunc illud
Puellas sibi familiari confabulatione elegimus.
Iam dies venit; nunc coelum habet sponsam sibi
Huc attulit et monstravit, iam cor statuit.
Nonne tunc semper respondimus: se ipsum eligeret?
Nonne tu modo optas ut hilarem ac vivam velis
Sententia pro puella? Iam venit hora!
Sensit et elegit et placuit viriliter.
Ista puella est, advena quae illi occurrit
Da illi; aut innupta iurat.

Dixitque ei filius: Da mihi, pater! habet cor meum

Electus purus et incolumis est; est tibi filia dignissima.

Pater autem nihil dixit. Sacerdos cito surrexit

Tabulatum arripiens dixit: Nunc tantum iudicat
De vita hominis et de sorte eius;
Quia omne consilium est solum post longam consultationem
Opus praesentis, solum intelligentes rectum comprehendunt.
Semper periculosius est cum hoc et illud eligendo
Ex parte consideranda sunt et sic confundunt sensum.
Purus Arminius, ego novi eum ab adolescentia mea,
Et tetendit etiam puer ad hoc et illud pervenire non potui.
Quae voluerat, secundum se; ita arta quoque tenuit.
Noli timidi esse et subito apparet.
Quod tamdiu optabas. Is vere non habet speciem
Nunc figuram uis, quem ad modum coluisti.
Desideria enim nobis quae desiderantur occultant;
Munera descendens desuper in suis formis.
Iam ne dederis, puella, amantem tuum
Bonus intellectus filius primum animam movit.
Felix, cui primas protinus excutit amantes manus;
Quis non lachrymat in praecordia lepidissimi voti latenter?
Ita fatum suum definitum videre possum.
Vera affectio iuventutem simul perficit.
Non est mobilis; vereor ne hoc illi neges
Transeunt anni, pulcherrima, in tristi vita.

Tum pharmacopola cogitans respondit;

A quo sermo iamdudum e labiis desilire paratus erat;
Eamus modo mediam viam hoc tempore etiam intres!
Properans deserta! id erat ipsius Augusti Imperatoris
Sententia. Laetus sum servire proximis caris meis;
Uti parum animi ad eorum utilitatem;
Adolescentia autem maxime necessaria est ut dirigatur.
Sic me exire; volo eam probare, puella
Circumspicere cupit communitatem ubi habitat et cognoscitur.
Nemo me tam facile defraudat; agnosco verba.

Filius alatis protinus respondit verbis;

Fac hoc, vicine, et vade et interroga. Sed volo
Parochus etiam in tuo comitatu est;
Duo tam splendidi testes sine crimine sunt.
O pater! hic non currit, puella
Non me casus ullius pererrat agros;
Inexpertis iuvenum scedulis illaqueant
Nullus; sors fera fatalis belli;
Quod mundum destruit et multa aedificia solida
Elevatum est jam a terra, et abjectum pauperem.
Nonne gloriosi nobiles nunc in miseria errant?
Principes dissimulato fugiunt, et reges
In exilio vivunt. O ipsa quoque sororum optima!
Patria pulsus est; obliti sui mali
Si alios adiuvat, tamen sine auxilio adiuvat.
Misericordia et infelicitas magna, quae diffusa est in terra;
Etiamne fortuna ex hoc infortunio veniat?
Et ego sponsae fido in brachia coniunx;
Nonne in bello gaudeo, quantum in igne gaudes?

Tunc pater respondit, et signanter os suum aperuit;

Quid est, o fili, linguam laxare, quae iam in ore est?
Adhaesit multos annos et solus male commotus est!
Hodie scire debeo quid quisque pater minetur;
Voluntas nati, immitis, libens matri
Nimis clementer favet omnisque vicini lateri;
Cum patre fit vel maritus.
Sed nolo vobis simul resistere; quid prosit?
Quia iam videre possum contumaciam et lachrymas hic.
Vade et proba et adduc filiam in nomine Dei
In domum meam; sin minus, obliviscatur puellae!

Sic pater. Laeto gestu exclamat Filius:

Praeclara filia tua tibi ante vesperum dabitur;
Sicut homo desiderat, cui sapiens sensus in pectore vivit.
Puella bona nimium felix est, sic sperare possum.
Ita mihi gratias agit in perpetuum quod ego sum pater
Et mater expressi in te, ut sunt pueri sapientes
Votum. Sed nihil moror; I equos iungite
Continuo amicos e vestigio eduxi dilectos;
Relinquent homines sibi et suis artibus;
Iudex, iuro tibi secundum eius arbitrium;
Nec me rursus videbo donec mea sit, puella.
Sic exiit, quibusdam aliis prudenter considerata
Et celeriter de re magna tractata sunt.

Arminius statim ad stabulum ubi fortes equi erant

Stans cito consumit puram avenam
Et fenum siccum in optimo prato excisum.
Tum propere in eos nudos dentes imposuit;
Lora traxit statim per fibulas pulchre argenteas
Tum religavit longos et latiores habenas;
Equos in navale, ubi iam erat servus, eduxit
Vehiculum promovit, leviter in drawbar movens.
Mensurati sunt eam ligaverunt in squamis mundis
Celeri virtute conexos facile trahens equos.
Arminius flagellum arripuit; tunc sedit et advolvit ad januam.
Cum amici statim latissima loca occupassent;
Currus ruit trepidum pavimentumque reliquit;
Moenibus urbis et castae turres relictae.
Arminius per notam viam pepulit;
Celeriter, nec mora, trudi tum proclivi.
Videns autem nunc turrim pagi
Nec procul aberat domus hortis circumdata,
Iam sibi equos prohibere putabat.

Obumbrata sublimium tiliarum tenebris dignissima;

Iam hoc loco centuriae insita sunt;
Pratum viridi adhuc caespite tegebatur
Locus voluptatis ante pagus, rustici ac vicini oppidani.
Puteus leviter sub arboribus effossus.
Si gradus descendissent, scamna lapidea apparebant;
Circumspice fontem qui semper vivus emicat;
Tersus, macerie humilis, uncus facilis.
Arminius autem statuit equos in hac umbra tenere
Car sistere. Fecit et locutus est verba hæc;
Exi nunc, amici, et ite, ut inveniatis.
Estne puella digna manu quam ego illi offero?
Credo, et nihil novi et mirum narras;
Si quid soli haberem, ad villam cito irem
Et paucis, fatis bene placuit.
Et mox coram omnibus cognosces;
Vix enim est ei similis educatio.
Sed dabo tibi signa munda;
Nam rubra bib sinuata attollit sinum;
Pulchre tetricum, et nigrum corpus arcte convenit;
Eleganter fimbriam tunicae suae in colaphis involvit;
Mentem cingens, rotundo, munda gratia;
Caput ovatum delicatum liberum et laetum apparet;
Crines saepe acus argenteis circumvoluta;
Ora incipit sub bib in multis plicis et hyacinthum
Et bene fictis graditur talaribus plicat.
Sed hoc est quod volo tibi dicere et expresse peto;
Noli loqui puellae nec notum sit quod intendis
Sed alios interroga, et audi quid dicunt.
Habes satis nuntium ad confirmandos patrem
Et matrem postea ad me redi, et quid futurum
Sit considerabimus. Sic posui, via egimus.

Sic fatur. Tum amici e villa iverunt;

Ubi in hortis et horreis et domibus turba hominum
Examinata, plostra in plostris, stabant plateae latae.
Rugientes homines et equos ad plaustra pascebant;
Mulieres lauandi in omni sepe siccando exercebant;
Pueri autem se spargentes in aqua fluvii gaudebant.
Sic plaustra, per homines pecudesque;
Dextra laevaque exploratores intuebantur;
Nonne imaginem puellae memoratae viderunt?
Sed nulla earum apparuit virgo gloriosa.
Mox validiorem turbam invenerunt. Circum plaustra erat
Lis minantium, quo mulieres miscerentur; quiritare.
Tum senex celeriter accedens gravissimis gradibus;
Accesserunt ad increpationes; et statim vox decidit
Cum imperasset silentium, ei paterno severitate minatus est.
Nonne adhuc nos subegit fortuna, inquit;
Ut tandem intelligamus quomodo se invicem sustineant
Et tolerabilia sunt, etsi non omnes actiones metiuntur?
Repugnat quidem beatus! Erit dolor
Tandem doces te non solito more cum fratre litigare?
Invicem in solo externo concedunt et communicant;
Quae simul habes, ut misericordiam invenias!

Dixit vir, et conticuere omnes; compatible

Iumenta et plaustra turbae sedata iterum turba iussit.
Audiens autem sacerdos orationem viri
Externi iudicis mentem placidam et inventam;
Accessit ad eum et locutus est verba significantia;
Pater quidem! quando homines in diebus beatis vivunt,
Pascens a terra quae longe lateque pandit
Optata refecit annis ac mensibus;
Omnia quippe per se fiunt, omnisque cultissima
Optima placet; et sic coexistunt et homo justissimus
Sicut alius tractatur; omnia enim quae aguntur,
Quasi sua sponte tacita perseverant.
Sed cum necessitas vitae consuetudines frangit;
destrue aedificium et hortum et semen fode;
Virum et mulierem e cubiculo fovere pellit habitaculum;
Eripit anxios dies noctesque;
O! tum circumspicies quis sit prudentissimus;
Et iam non loquitur in vanum verba gloriosa.
Dic mihi, pater, es profecto horum iudex
Fugitivi homines, qui statim animos leniunt?
Ita, hodie unus natu maximus mihi videris
Solitudine ducti et insanientes populos expulerunt.
Modo cogito me loqui ad Iosue vel Moysen. -

Et respondit iudex vultu gravi; verum, tempus nostrum

Rarissimis temporibus comparatur,
Qui notat historiam, tam sanctam quam communem.
Quicumque enim heri et hodie in his diebus vixit,
Vixit annis: sic turbas omnes fabulas.
Si paulum reputo, senectus mihi grisea videtur
Jacet super caput tuum, et adhuc vivit virtus tua.
O caeteri bene nos cum illis comparamus
Illis in sepulchro hora apparuit in rubo igneo
Deus Dominus; apparuit etiam nobis in nubibus et igne.

Parochus ad ulteriora loqui inclinavit

Et fata virumque suosque poscebant
Dixit comes in auricula secreta; loquere mox
Ad judicem, et affer sermonem ad puellam.
Sed circumeo quaerere eam et veniam
Iterum, quam primum eam invenero. Adnuit parochus;
Et per sepes et hortos et horrea explorator perscrutatus est.

Clio
Era

Cum dominus spiritualis percontatus fuerit extraneum iudicem;

Quae multitudo, quam diu domi expulsi sunt,
Dixit ergo homo: Non sunt breves passiones nostrae;
Causa omnium annorum amaritudinem bibimus,
Terribilius, quod optima spes interiit.
Quis enim neget in altum cor eius surrexisse?
Puriore pulsus pectore plangite Liberius;
Velut primus splendor novi solis exortus;
Auditis de iuribus, quod omnibus commune est;
De libertate inspirante et laudabili aequalitate!
In diebus illis omnes sperabant se vivere;
Videbatur ipsum solvere vinclum mul- tis;
Otio et contentio.
Nonne omnes inspicere in urgentibus diebus
Post caput mundi quod fuit circa tam diu
Et nunc quam gloriosum nomen unquam meruit?
Non illi primi nuntii praecones erant;
Nomina supremis quae sub astris ponuntur?
Nonne omnis homo et virtute et spiritu et sermone crevit?
Ac primi quidem proximi acrius inflammati.
Tunc bellum incepit, et impedimenta armatorum Francorum
Propius movetur; sed solam amicitiam adferre videbantur.
Et attulerunt, quia elevatae sunt animae eorum
Omnes; arbores laetae cum gaudio plantaverunt;
Suum quisque suum imperium pollicetur.
Adolescentia laetata est, senectus laetata est;
Ac circumcepit chorus viva novus.
Ita mox Francos opprimentes;
Primus hominum animos, ignea laetos exordia cepit;
Tunc corda mulierum ineluctabili gratia.
Etiam instantia magnae molis belli levis nobis visa est;
Spes enim procul ante oculos obversabatur;
Nuper aperuit vicos advertit.

O quam felix tempus cum sponso iungit sponsum!

Adducte in choro diem optatae unionis exspectantes!
Sed gloriosior fuit cum summa; quid homo cogitat,
Cum se propinquum et positum esse ostendit.
Tunc omnis lingua soluta est; senes locutus est
Viri et iuvenes magno cum sensu et sensu plena voce.

Sed caelum mox obnubilatum est. Pro beneficio dominationis

Certabat genus pravum, indignum quod condidit omne bonum.
Se ipsos trucidant et novos compescunt
Vicinia et fratres et ambrosiae vulgus misit.
Et nobiscum prelati epulabantur et furabantur in magna
Ex parte. Et rapuerunt et epulati sunt usque ad minimos.
Omnes iusti videbantur solliciti esse aliquid cras relictum.
Nimis magnus erat usus, et coorta in dies singulos oppressio;
Clamorem nemo audiebat, magistri diei erant.
Tum maeror atque ira incidit etiam tranquillo animo;
Omnes iusti cogitaverunt et iuraverunt
Ad ulciscendum contumeliam
Spes acerba iactura proditae.
Et in Germanorum partem fortuna versa,
Franci magnis itineribus refugerunt.
O, tunc demum tristia fata belli sentimus!
Victor enim magnus et bonus est; certe videtur
Et victis homini parcit, ac si suo
Si quotidie ei prodest et ei servit cum bonis suis.
Fugitivus autem legem non novit; quia solum mortem arcet
Et mox bona cito et sine consideratione consumunt.
Tunc quoque calescit cor, et desperatio redit
Ex corde scelestum principium.
Nihil ei ultra sacrum est; furatur. De desiderio fera
Vehementer urget foeminam et eius libidinem horrere facit.
Ubique mortem videt et in ultimis minutis fruitur
Crudelis, gaudet sanguine, gaudet miseria.

Tum vero acriter nostri furor; quod amissum

Est ulcisci, et quod reliquum est defendere.
Omnes arma cepere, festinatione fugientium incepta
Et vultu pallente fugax, incerto vultu.
Inquietus sonitus oppugnationis sonuit;
Nec destitit futuri periculi furor.
Arma pacifica agri cito transformantur
Nunc in odio porttitor. ibi stillavit sanguis furca et falce.
Hostes sine venia, sine venia ceciderunt;
Saevit ubique, imbelle, perfida, debilitas.
Nunquam amo video homines in hac despecta aberratione
Te iterum vide! Bestia irata est melior aspectu.
Numquam de libertate loquitur, quasi ipse se regere possit.
Solutus apparet semel reclusos claustra; omne malum,
Quod pepulit legem, in angulos reduxit profunde.

Optime vir! parochus vehementer respondit;

Si hominem iudicas, non possum tibi obiurgare;
Nonne satis a feris initiis passa es mala!
Quod si per tristia respicere vellet dies;
Vis te confiteri quoties bona vidisti.
Multa praeclara quae latent in corde;
Si non agitat periculum, si necessitas non urget;
Quod ut angelum se ostendit, aliis videtur ut deus tutelae.

Subridens respondit judex senex Dignus.

Me sapienter admones, quoties post ignem in domo
Auri argentique possessorem admoneat afflictum,
Quod in ruderibus liquefactum nunc manet dispersum.
Parva quidem, sed parva quidem pretiosa;
Et pauper post eam fodit, et in inveniendo laetatur.
Itaque etiam libenter ad eas cogitationes meas hilaris converto
Pauca bonarum rerum memoriam servat.
Ego, non nego, inimicos vidi reconciliare;
Ut eruat civitatem a malo; ego quoque vidi amicos
Viderunt parentes amorem ac liberi impossibilia audent;
Subito iuvenis factus est homo, vidit ipse senex
Renovatus iterum puer se iuvenem revelavit.
Quin et sexu sexu, ut vulgo dicitur;
Fortem se ac potentem ac praesenti animo praebuit.
Itaque ante omne decori memorem;
Quam magnanimiter discipulam virginem egregiam;
Quae sola cum puellis in magno praedio manebat;
Viri enim ad extraneos ierant.
Tum fugitivorum multitudo navale invadit;
Praeda, et statim in cubicula feminarum referta sunt.
Imaginem viderunt pulchrae virginis adultae
Et puellas formosae, melius vocabantur infantes.
Tum cupido incessit illis, sine sensu ruunt
Ad trepidum vulgus et ad generosam virginem.
At illa statim machaera ex una parte scidit;
Percusserunt eum fortiter ante pedes eius procubuit.
Tum iocis viris fortiter liberavit puellas;
Convenere latrones plures quatuor; sed mortem evaserunt.
Tum navale inclusum opperiebatur auxilium armatum.

Audivit sacerdos puellae laudem;

Spes extemplo in animum amici,
Et quaesiturus, quo vadunt?
Estne nunc tristis cum populo fuga?
Sed tunc pharmacopola perniciter venit;
Dominus spiritus vellavit, et dixit susurrari verba:
Ego tandem inventa puella ex centum
Secundum description! Veni ergo et vide eas tibi;
Judicem tecum accipe, ut plura audiamus!
Et declinaverunt, et avocavit iudex
A suis, qui consilio egens, postulabat.
Pharmacopola autem statim subsequitur vicarium
Ad hiatum saepem et callide ostendit.
Vide, inquit, puella? Mutata pupa agnosco veterem calico
Et caeruleo pulvinum operculum probabiliter,
Quod Arminius in fasciculo adduxit.
Celeriter quidem ac bene usa muneribus.
Haec signa perspicua sunt, cetera omnia pertinent;
Nam rubra bib sinuata attollit sinum;
Pulchre tetricum, et nigrum corpus arcte convenit;
Fimbriae tunicae eleganter in tegimen complicatum
Mentem cingit, rotundo, pura gratia;
Caput ovatum delicatum liberum et hilarem se ostendit;
Et fortia vitta circumdederunt fibulas argenteas;
Si statim sedet, videmus magnitudinem excellentem
Et oram hyacinthum, e sinu multoties complicatam
Ad talos bene formatos abunde defluens.
Sine dubio id est. veni ut audiamus
Si esset bona et pudica, puella domestica.

Tunc sacerdos respondit oculis sedentem mulierem

Considerans; non mirum si iuvenem delectat;
Quia tenet experimentum ante oculos viri periti.
Fortuna, cui dextra genetrix Natura figuram dedit!
Semper enim illum commendat, nusquam peregrinus est.
Quisque velit accedere, quisque morari vult;
Si comitas tantum figuram iungit.
Mehercules, adulescens puellam inuenit
Quae futura dies vitae pro ipso gloriose clarificat,
Eum virtute feminea fideliter adiuvat per omnia tempora.
Hoc certe corpus perfectum et animam conservat
Purus et strenuus iuvenis senectutem beatam pollicetur.

Et pharmacopola dubitanter dixit:

Saepe fallax species! Non similis credere quod foris
Inveni enim toties tentatum proverbium;
Antequam comedas modium salis cum novis notis tuis,
Non potes facile illi credere; nunc tantum certius facit
Quam cum illo habes et quam bona amicitia.
Circumspiciamus igitur primum ad bonos homines;
Qui noverunt puellam et nunc narrant nobis de illa.

Respondit sacerdos, Ego quoque tuam commendabo

Cautionem; non sit nobis liberum! Aliis enim liber
Ambiguus est. Et fortissimo iudici occurrerunt;
Regrediens in platea in tabernis suis.
Et statim prudens pastor caute locutus est ei;
Dicit! hic puellam in horto primum vidimus
Sedens sub arbore malo vestimenta faciens filios
Calico attritus, quod verisimiliter ei datum est.
Probavimus figuram, illa videtur fortium.
Dic quid scis; petimus bona intentione.

Cum hortum inspiceret, iudex statim accessit;

Qui ait: Iam nostis haec; nam si dixi
Gloriose factum virginis;
Ut gladium sustulit, se suosque tutatus est.
Hoc erat! Hanc tu videris, nata strenuus;
Sed valeas; quod veteres suscitavit eam usque
Ad mortem, quoniam rapuit eum luctus
Super necessitatem villae eiusque possessionum
Pericula. Aequo animo dolorem pertulit
De morte sponsi, qui, nobilis adolescens, primo
Magnae cogitationis incendia ad liberalem libertatem contendunt;
Ipse Lutetiam profectus mox atrox nece occubuit;
Nam ut domi, sic illic lubidinem et aconitum negavit.
Ait iudex. Duo diviserunt et gratias egerunt
Minister attraxit argenteum loculi
Paucis ante horis iam ab eo benigne donatus erat;
Cum tristia turbas fugientes cerneret;
Tradiditque maiori et dixit: Sumite denarium,
Egeni in egenum et donum multiplica Deus!
At ille renuit et ait: Habemus
Servavit quosdam thaleros et quosdam vestes et res;
Et spero redire antequam deficiatur.

Tunc sacerdos respondit, et pecuniam in manu eius expressit;

Nihil his diebus moratur nec quisquam,
Accipere noli quam clementia iusserit!
Nemo scit, quam diu habeat quod adhuc possidet;
Nemo, quam diu peregrinatur, vagatur
Et agro et horto qui eum pascit eget.

Ita, dixit pharmacopola sedulo;

Si pecuniam in sinu meo nunc haberem, haberes;
Magnus ut parvus; multis tuis opus est.
Non dimittam te sine munere, ut habeas voluntatem tuam
Vide, si opus etiam voluntati desit.
Sic fatus evolvit stragulam zonam
A loris in quibus tabaci servabatur; aperta laute
Et communicata; ibi fistulae quaedam inventae sunt.
Parvum est donum, addidit. Tunc maior dixit.
Bonum tabaci semper viatori excipitur.
Tum pharmacopola tabacum laudavit.

Sed vicarius eum retraxit et a iudice recesserunt.

Festinemus, dixit vir prudens; adolescens exspectat
Inconcinnus. Bonum nuntium quam primum audiat.
Qui festinantes venerunt et invenerunt iuvenem innixum
Ad raeda sub tilia. Equos impressit
Gramina feram; animo retentus atque animo constitit;
Respexit coram se et amicos eius non vidit
Donec vocaverunt eum, et venientes signa dederunt
Ei beatam. E longinquo coepit loqui pharmacopola;
Sed propius accedunt. Tum parochus
Manum suam dixit, et uerbum e comite ademit;
Ave, iuvenis! oculus fidelis, fidelis cordis electionem
Rectam fecit! Bene tibi ac iuventae foeminae!
Digna est tua; et veni et convertat currus
Statim ut ad angulum pagi pervenire possimus,
Appetite eam et cito unam domum accipite.

Juvenis autem stetit, et sine signo gaudii

Audiebat verba nuntiorum coelestia et consolatoria;
Ingemuit valde et dixit: Reda festinans venimus;
Eamus domum pudendam et tardam;
Quia hic, cum expectavi, sollicitus sum suspicio
Et dubitatio et omne quod solum offendit cor amantis.
Putas si venimus, puella nos secutura est;
Quia sumus divites, sed pauper et abiecti?
Paupertas ipsa superbit, immerita. frugi
Lucet puella et industrius; et sic mundus eius est.
Putasne eam mulierem tantae pulchritudinis ac morum esse?
Erexit numquam puerum bonum irritare?
Putasne praeclusisse cor suum usque nunc amare?
Non ascendes cito nos pudore nostro libet
Equos molliter gubernare domum. Timeo,
Hoc cuivis iuveni cordi est, et fortia dextra est
Insculpsit et iam promiserat fidem fortunatam.
O! pudet propositi mei stare ante eam.

Aperiens Parochus os suum ad consolandum eum;

At comes cum loquacitate memoratus;
Certe! ita non erubescebant
Quia omne negotium suo modo fiebat.
Sponsam parentes filio elegerant;
Primum omnium amicus ab domo secreto evocatus est;
Hic deinde ad parentes procus missus est
Sponsa electa, quae tunc in deliciis fuit
Dominicis diebus post prandium visitavit gravem civem;
Benignus verba cum eo generatim primo
Colloquium alternatim et intelligenter gubernare et vertere.
Denique post longam digressionem etiam filia memoratur;
Gloriosi et gloriosi viri et domus unde missa est.
Sapientes homines intentos viderunt; sapiens nuntio
Animadvertit propediem, et se ulterius explicare potuit.
Rejecta applicatione, recusatio vel morosa non fuit.
Sed si successerit, semper procus talis fuit
In domo prima in omni festo domestica;
Ad totam vitam conjuges recordati sunt
Artificiosa manus nodum ligavit primum.
Id autem omnia cum aliis bonis moribus
De more, et sibi quisque liber est.
Tunc accipiet unusquisque calathum manibus suis;
et erubesce ante puellam.

Esto licet, respondit adolescens, qui vix surrexit

Omnia verba audiebam, et tacitus iam mente peregi;
Eo me et ego experiri volo fatum meum
Ex ore puellae, in quo mihi maxima fiducia est
Diligite aliquem unquam foeminae.
Bonum est quod dicit, facit sensum, scio.
Etsi ultimo tempore eam videre volo, iterum eam
Videre volo oculi atri obtutu patenti occurrere;
Si numquam eam ad cor urgeo, pectus et humeros volo
Cernere rursus, quod bracchia tanta tenere gestit;
Vis videre os ex quo osculum et sic me
Felix in perpetuum me facit, nullus me destruit in aeternum.
Sed me solum relinquatis! Non debes exspectare. orandi
Revertere ad patrem tuum et matrem tuam, ut sciant;
Filius non male, et puella tanti est.
Itaque me solum relinquatis! Semita super montem
Per arborem pirum et vineam nostram
Propius ad domum ibo. O quam audeo
Domum tulerunt cum gaudio et celeriter!
Fortasse ego solus obrepunt
Viae istae domi sunt, et noli iterum calcare eas.

Sic fatus, et dedit lora Domino spirituali,

Qui mente regens spumantes equos;
Celeriter in currum ascendit et sedem ducis occupavit.

Sed dubitasti, diligens proximum, et dixisti;

Laetus sum, o amice, tibi animo et corde committo;
Sed corpus et ossa non sunt bene conservata.
Cum spiritualis manus frena mundana usurpat.
Sed risisti, pastor sensibilis, et dixisti:
Sede ibi ac fidenter mihi crede cum corpore tuo ac anima tua;
Nam manus iamdudum ad frena ducere callebat;
Et oculum artificiosissimum torquendo ferire doctum.
Quia in Argentorati adigendo eramus;
Cum comitante barone illuc; cotidie
Me duce, per sonitum volvitur porta;
Pulverulenta via usque ad prata et tilia; in medio
Populorum frequentium, qui suo die ambulando vivunt.

Solatus proximus currum;

Sedit quasi unus saltu sapientibus parat;
Et domum alacres stabuli currentes equi.
Sed nubes pulveris sub ungulis magnis oborta est.
Diu stetit et iuvenum pulvere surgere vidit;
Pulvere spargere vidi; ideo sine cogitatione stetit.

Erato
Dorothea

Sicut vagus ante solis occasum

Rursus unum oculum arripuit, jejunio uno evanescente;
Tum in virgultis obscuris et in latere rupis
Ei imago natat; quocumque spectat,
Festinat et fulget et flectit in gloriis coloribus;
Movet igitur ante Arminium formosam puellae formam
Leniter transmissi viam in frumentum sequi videbantur.
At ille ex stupore somnii incepit et lente convertit
Ad villam iterum mirabantur; quia iterum
Alta figura puellae pulchrae ei occurrit.
Intuens in eam; illusio non erat, erat
Sibi. urceus maior et minor per ansam
Omni manu illudens: sic ad puteum sedulo ibat.
Qui ivit in occursum eius feliciter. Visum ei dedit
Animus et virtus; obstupefactas sic fatur ad mulierem:
Invenio te, bona puella, tam cito iterum occupatam;
Prodesse aliis ac libenter homines recreare?
Dic mihi, cur solus ad fontem veneris, qui procul abest?
Cum alii villa contenti aqua?
Nimirum hoc proprium est virtutis et dulce gustui.
Tu aegrotanti quem fideliter eripuisti, bonam valetudinem affers?
Bona puella statim adulescentem amice salutavit;
Ait: Via ad puteum iam hie praemium est;
Ibi invenio bonum, qui tantum nobis dedit;
Visus enim dantis, sicut donis, placet.
Veni, et vide te, qui tua clementia fruitus est;
Et ab omni refecti gratiarum quiete percipite.
Sed ut statim audias quam ob rem veniam
Huc haurire, ubi purus et assiduus fons manat;
Hoc tibi dico: incautos homines habent
Omnis aqua in villa equis et bobus obnubilata est
Statim per fontem qui aquam incolis fert.
Et sic omnes lavant et purgant
Canalibus pagi inquinatis et omnibus puteis inquinatis;
Quia quisque non cogitat de se et proximo necessitatem
Gratificatur cito et velox, non sequentia cogitat.

Sic ait, et latis decurrit gradibus

Venit cum socio; sedit super murum
Uterque ad fontem descendit. Inclinata ad uncum;
Alterum vero hydriam apprehendit et incurvavit se.
Et viderunt imaginem illorum in caerula caeli relucentem
Inclinavimus et adnuimus et salutavimus mutuo amicabiliter
In speculo. Bibam, inquit, laeta iuventus;
Et hydriam ei tradidit. Tunc ambo quievit secreto
Navibus innixus; sed dixit amico suo;
Dic, quomodo hic te inveniam? et sine curribus et equis
Absit a loco ubi te primum vidi? quomodo venis?

Arminius terram intuens cogitabat; et suspiciens

Leniter inuito eam aspexit in oculis;
Sensit tranquillum et confortatus est. Dicere vero amoris,
Id fieri non potuisset; oculus eius amorem non vidit;
Sed pura mente, et prudenter loqui jussit.
Qui cito se composuit et dixit ad puellam fiducialiter:
Loquere, fili, et interroga me.
Veni huc propter te! quid lateam?
Quia feliciter vivo cum tam amantibus parentibus
Cui fideliter adiuvo domum et bona administrare
Unicus filius, res nostra et multiplex est.
Ego agros curo, pater domus laborem,
Mater operaria oeconomiam in totum excitat.
Sed etiam quantum servi expert! aliquando per incuriam,
Quandoque per perfidiam mulierculae pestes;
Semper obligatur ad errorem mutandum et commercium
Ad errorem. Diu ergo in domo puellam mater optabat;
Non solum manu, sed et corde adiuva;
Pro filia quae infeliciter mane amisit.
Bene, cum te hodie vidi carpentum, fausta dexteritate;
Videns robur brachii et sanitatem membrorum plenam;
Cum audivi verba quae intellexi, percussus sum
Domum festinavi, peregrinus parentibus et amicis
Meritum suum glorificans. nunc autem venio ut nuntiarem tibi
Quod vis ut me. Ignosce balbutiendo orationem meam.

Ne timeas, inquit, loqui ulterius;

Non insultas mihi, gratus sum.
Recte dicis; non possum verbo terrere:
Quae vis ut ancillam patrem et matrem;
Ad curam domus bene conservatae stat;
Et tu credis mihi puellam invenire capacem
Operis peritus, nec brutum corde.
Petitio tua brevis fuit, ut etiam brevis responsio sit.
Tecum ego ibo sequere fati.
Officium meum impletum est, habeo matrem
Ad propria gaudent omnes in salute;
Plerique iam sunt simul, cetera inter se invenies.
Nemo est qui dubitet cogitare, paucis diebus domum
Reverti redire exulem sibi semper blanditur;
Sed non in his me parva spe fallo
Tristes dies, qui nobis promittunt tristiores dies;
Vincula enim mundi soluta sunt; qui alligat eos iterum
Quam sola egestas, maximus manet nos!
In domo viri boni me sustentare possum serviendo
Sub oculis egregiae mulieris id facere placet;
Nam vaga semper fama labilis est.
Ibo tecum quam primum do cantharos amicis
Reduxitque eam et petiit benedictionem bonorum.
Venit! Videbis eos et ab illis me recipies.

Iuvenis libenter audivit consilium puellae volentem;

Dubitans an verum nunc ei dicat.
Sed placuit ei ut deliret
Hanc domum ducere, illic tantum proci amant.
O! et vidit anulum aureum in digito puellae;
Dicant itaque et audiant diligenter verba.

Venimus, inquit, revertamus! puellae

Semper reprehenduntur qui morantur ad puteum;
Et tamen est tam amabile fonte fluenti garrire.
Surrexerunt ergo et ambo respeximus
Retro in puteum, et dulce desiderium rapuit.

Tacite duas urnas manubrio sumpsit;

Conscendens gradus, Arminiusque sequebatur amatum.
Petivit ut urceolum ad onus divideret.
Sinite illum, inquit; melius est eandem sarcinam ferre viam.
Et Dominus imperans posthac non serviet mihi.
Noli me tam graviter intueri, quasi dubia sint fata mea!
Disce mulieri bono tempore servire secundum suam fortunam!
Sola enim serviens tandem advenit dominium;
Merito virtus tua est in domo tua.
Soror fratri mature servit, parentibus servit;
Et vita eius semper est aeterna adventus et eundo
Vel tollendi et portandi, aliis parandi et creandi.
Bonum est ei quando assuescit hoc quod nulla via
Est illi acida et noctis horae ei sunt sicut horae diei;
Ut numquam putes opus angustum et acus nimis tenue;
Ut se totaliter obliviscatur ac solum in aliis vivat!
Ut enim mater, amen, omnibus indiget virtutibus;
Infans cum femina aegra excitat et cibum desiderat
Ab infirmis et sic ad dolorem curarum accumula.
Viginti coniuncti non possunt hanc dolorem sustinere.
Nec non; sed grato animo videant.

Sic fatur et tacita cum comite veniens per hortum

Ad aream horrei; ubi iacebat mulier, quae nuper peperit,
Quam cum filiabus libenter reliquit;
Servatae illae puellae, pulchrae innocentiae imagines.
Ambo ingressi sunt; et ex altera parte
Ingressus puer utraque manu iudex simul.
Hactenus amissae sunt plangentia matria;
Sed iam senex invenit eam in turba.
Desideriis insiliunt caram matremque salutant;
Gaudere in fratre, conlusor ignotus!
Deinde in Dorotheam se insilierunt et amicas eius salutaverunt;
Petens panem et fructum, sed super omnia potus.
Et transivit aquam in circuitu. Tum pueri biberunt
Et mulier, quae nuper peperit, cum filiabus bibit,
Sic etiam iudex bibit. Mirati sunt omnes et laudaverunt
Aquam gloriosam; acerbum erat
Et refrigerium populo ad bibendum salubriter.

Tunc puella vultu gravi dedit et dixit: Amici, hoc est

Probabiliter extremum tempus quod tibi urceolum dabo,
Affer ad labra tua, ut labra tingam aqua;
At si potus te refrigerat calido die;
Si pace et puro fonte frueris in umbra;
Tum etiam de me ac de meo officio cogito;
Quod ego feci plus amoris, quam affinitatis.
Quod mihi bonum ostendis, per futuram vitam agnosco.
Invitus te dimittam; sed hoc tempus quisque est ad alterum
Plus oneris quam solacii, et tandem omnes debemus
Disperge nos in aliena, si redire non possumus.
Ecce iuventus, cui munera debemus;
Hoc infantis testam et hoc cibo gratissimum.
Uenit et iubet me in domo sua uidere;
Ut servio divitibus, ibi parentibus excellentibus;
Nec deprimo; quia ubique puella servit;
Et onus esset ei ut in domo serviretur.
Sic placet sequi; hoc videtur sensibile iuvenis
Sic erunt parentes, ut divites decet.
Vale, amice carissime, et gaude
Infans vivus, qui te iam sanus aspicit.
Tu illum ad pectus tuum in his vestimentis coloratis urges;
O, memento iuvenis, bonus ille, qui dedit nobis;
Et quis in posterum etiam me tuum alat ac vestiat!
Et tu, vir optime, dixit, conversus ad iudicem; gratias tibi
Ago quod pater tuus mecum fuit in multis casibus!

At illa ad bonam matrem genibus flexis, mulier plorans

Osculata est, et audivit benedictionem susurrare.
Sed tu interea dixisti, judex venerande, Arminius.
Pulcher es, o amice, inter bonos exercitus dinumerare;
Qui cursus penatibus capax.
Saepe enim vidi pecudes et equos;
Sicut oves, in commercio ac mercatura arcte consideratae;
Sed qui omnia accipit, si capax est et bona;
Quique omnia falsis initiis dispergit ac destruit;
Id solum in domum fortuna ac fortuito
Et nimis sero paenitendum est consilium properantis.
Sed videtur intelligere; quia elegit te puella
Ad serviendum tibi in domo et in parentibus tuis, quod bonum est.
Eam bene tene! eris, dum frugalitatis curam gerit;
Nec sororem fallunt, nec parentes filiam suam requirunt.

Multi autem accesserunt et propinqui eius et mulieri

Nuper pepererunt. Aliqua re nuntians melius habitaculum sibi.
Omnes puellae consilium audiverunt et beatus Arminius
Significans vultu et cum specialibus cogitationibus.
Sic enim alter alteri pervolans;
Cum sponsus fit Dominus, tuta est.
Tum Arminius manum adprehendit et dixit;
Abeamus! dies adpropinquat, et oppidum parvum abest.
Inde Dorotheam foeminas vivacior sermone amplexus est.
Arminius diduxit eam; salutem plurimam praecepit.
Sed tum filii cum delubro et fletu horribili ceciderunt
In veste secunda matrem dimittere noluit.
Una autem et altera feminarum imperando dixit;
Tace, pueri! vadit in civitatem et introducit bona
Satis sit amet, quam frater tuus precepit tibi,
Cum ciconia nuper ad posi eum portavit;
Ea mox videbis cum pulchre deauratis interpretibus.
Itaque dimisit eam, et Arminius rapuit
Vix quisquam cubat et procul iactat sudaria.

Melpomene
Arminius et Dorothea

Duo igitur contra solis occasum ambulaverunt

Nubibus inclusum, nimbumque minax;
De velo, nunc huc, nunc illuc, oculis rutilantibus
Fulgens per campum praenuntians illuminatio.
Mitans, inquit Arminius, nequaquam arces nos introducunt
Et violentos effundunt; messis enim bona est.
Gaudebant alti, versaque segete;
Quod fere ad altas perambulantes figuras.
Dixit ergo puella ad principem amicum;
Bona vir, cui primum amica fato debeo;
Tota involuta est cum tempestas multos
Abiectum hominem foris miscet!
Dic nunc primum, et parentes me nosse doce;
Cui deinceps tota anima mea servire volo;
Si quis enim Dominum novit, in eo facilius potest
Cum ea, quae maxime videntur illi, consideret;
Et super quo firmiter posuit significationem.
Dic ergo mihi: quomodo obtineo patrem et matrem?
Et bonus iuvenis prudens respondit;
O quam tibi assentior, ingeniose, puella optima,
Quod te primum rogo, quid parentes tui sentiant!
Hactenus enim nequicquam servire patri meo studui;
Si meam partem curavi,
Mane pratum et sero et vineam tendit.
Satisfeci matrem, probabat;
Sic ergo apparebis illi excellentissima puella;
Cum domus est quam cum cura tua spectes.
Sed non ita est apud patrem; quia etiam apparentias amat.
Bona puella, noli me frigidam et callidam putare
Peregrinum tibi statim patefacio si patrem.
Imo primum me hercule hoc primum aliquid mihi liberum fuit
Sermo garrire insuetum linquit lingua;
Sed omnem fidem e pectore elicis.
Bonus pater in vita aliquam gratiam requirit;
Signa exteriora desiderat amoris, scilicet cultus;
Et posset satiari a servo deteriore;
Qui hoc uti scivit et melius oderit.

Dixit feliciter, simul ocius gressus

Obtenebrare duplicare per iter levi motu;
Spero utrumque simul placere;
Est enim mens matris meae similis; et quoniam
Ab adulescentia mea non alienus fui ab exteriori ornatu.
Vicini Franci, superioribus diebus
Urbanitatem dederunt; fuit nobili et plebeio
Pro vili agrestibus, et sua quisque commendabat.
Itaque plerumque in Germania
Filii matutini osculis et infringere
Benedictiones ad parentes et diem moraliter sustinuit.
Omnia didici et usus sum ab adulescentia
Quid sit in corde meo, volo seni ostendere.
Sed quis nunc mihi dicat: quomodo egomet tibi
Occurram? Tibi, unigenito, et amodo domine mi?

Sic ait, ac modo venit sub pirum.

Plena luna fulgebat de caelo;
Nox erat, extremo solis fulgore tectus.
Itaque contra se proponunt
Lumina clara sicut dies et tenebrae noctis.
Et quaesitum, amica, laetus umbra
Arminius, arbor gloriosa, in loco carissimo.
Quis adhuc hodie lacrimas pro exulibus vidit.
Quae cum paululum sedisset, dixit, o iuveni,
Prehendensque manum puellae; dicat tibi cor tuum,
Et iusti sequatur illud gratis in omnibus.
Sed non ausus est aliud verbum dicere, quantumcumque
Hora fas erat; timebat, ne tantum acciperet;
O, et anulum in digito suo signo dolente sensit.
Sederunt ergo taciti et taciti iuxta se.
Puella autem incepit et dixit: Quomodo lunam invenio?
Tam splendidis rutilat bellus! diei claritatem.
Domos et villas ibi in urbe clare videre possum;
Fenestram in fastigio; puto me crustae numeraturum.

Quod vides, respondit adulescens qui detinetur;

Haec est habitatio nostra, ad quam te dejicio;
Et illa fenestra ibi est in tecto cubiculi mei
Istuc fortasse tuum nunc erit; mutamus in domo.
Hi campi nostri sunt, crastina messe maturescant.
Hic in umbra quiescere volumus et cena frui.
Sed descendamus nunc per vineam et hortum
Scandere; quia ecce venit tempestas gravis
Fulgura et mox devorans lunam amabilem plenae.
Surrexerunt ergo et descenderunt in agrum.
Grande segetem noctis claritate gaudens;
Et cum venissent ad vineam, exierunt in tenebras.

Itaque tabulas multas destruxit.

Intonsi positi, vestigia passibus ibant frondibus.
lente manus umeros ingruit illa;
Luminaque volventem, per frondes, aspice, lunam;
Priusquam ille, involutus nubibus nimbosus,
Conjuges in tenebris reliquit.
Sustentavit ei impendentem fortis vir diligenter;
At ilia ignara scandit et asperiora gressus;
Desiderari recalcitrat, pes finditur, cadere minata est.
Raptim meditata iuventus extendit brachium,
Dilectum tenuit; decidit in umerum molliter;
Pectus demittere ad pectus et ad maxillam.
Et stans marmora rigida sedula domanda voluntas;
Arctius non pressit, contra pondus aptat.
Et sic sensit onus gloriosum cordis ardorem
Et aspiravit in labiis balsamum; heroicae
Mulieris magnitudinem gestabat cum virili affectu.

Illa autem celavit dolorem et iocularia verba dixit:

Molestum, sic dicunt guam gentem
Cum domum intrantes, non longe a limine, pes rimas.
Utinam meliore signo voluissem!
Parum moremur parentes tui non obiurgare
Propter claudicam ancillam, et malus dominus apparebis.

Urania
Prospectus

Musae, quae amanti favere cordi amanti;

Egregium adulescentem hucusque via ducebat;
pressit puellam pectore ante proelium; auxiliatur etiam
Ulterius ad perficiendam unionem duorum amabilium;
Continuo nubes disiungunt, quae laetitiam suam colligent!
Sed ante omnia, dic mihi quid nunc in aedibus agatur!
Impatienter mater tertia vice intravit
Etiam locus hominum, quem diligenter relinquunt;
De tonitruo appropinquante, de rapida obscuratione lunae;
Tum filii absentis et noctis discrimina nati;
Amicos vivam increpavit quia non loquebatur puella
Sine blanditia eum quamprimum ab adulescente discessit.

Noli peius facere malum, pater indignatus dixit;

Videtis enim nos ipsi exitum exspectamus.

Sed placide coepit loqui proximus sedens;

Ego semper debeo in tam turbidis horis,
Beatissimo patri meo, qui dedit mihi in puero radicem
Omnis impatientia exorta est ut non parva utre relicta
Et exspectare statim didici, sicut nemo sapiens fecit.
Dic mihi, respondit sacerdos, qua fraude senis opus est? -
Gaudeo tibi dicere, quod quisque meminisse potest,
Dixit proximus. Sicut puer steti diebus dominicis
Impatiens semel, inhians carpentum;
Quod nos ad fontem tiliae duceret.
Sed non venit; Huc illucque quasi mustela cucurri
Gradus sursum et deorsum et a fenestra ad ianuam.
Tinxerunt manus meae; tabulas exaravi
Stupebam, et clamavi.
Vir serenus omnia vidit; sed cum tandem obtinuit eam
Stulte nimis, bracchium tacite arripuit;
Ad fenestram adduxi et verba dubia locutus est;
Videsne illic officina fabri hodie clausa esse?
Cras aperit; movet planius et vidit;
Et sic de mane usque ad vesperum fit horae laborantis.
Sed hoc vide: cras veniet in posterum;
Sicut dominus turbatur cum omnibus sociis suis
Loculum tibi parare et celeriter ac docte perficere;
Atque illi assidue deferunt domo tabulata;
Quod patiens durat et impatiens accipit;
Propediem grave tecta feret.
Statim vidi omnia vere evenire spiritu;
Vidi tabulas junctas, et atro pingere paratas;
Nunc patienter sedit et raedam placide expectabat.
Alii nunc in dubiis currunt expectationem
Circum intemperans, loculum mihi cogitandum est.

Parochus subridens dixit: Stat imago mortis movens,

Non ut metus sapientibus, nec ut finis piis.
Illa in vitam impellit, ac docet agere;
Spem suam confirmat futurae salutis in tribulatione;
Mors utrique vita fit. pater male
Puer sensit mortem in morte indicavit.
Ostende iuveni generosae maturae aetatis
Aetas valor, aetas, utraeque eterni circuli
Gaude et sic vitam integram in vita!

Sed ostium apertum est. Gloriosus coniugum apparuit

Et stupet amicas, stupet amantes parentes
De sponsae educatione, de sponsae educatione comparanda;
Ianua nimis parva visa est, figurae altae
Intromissus, qui nunc limen simul intravit.
Arminius volatilibus verbis eam ad parentes introducit.
Ecce est, inquit, puella qualis in domo uis.
Care pater, bene accipe; merenti fecit. et amor
Mater, statim eam roga de toto ambitu oeconomiae;
Quod videas quantum meretur propinquior tibi.
Egregium pastorem raptim deposuit;
Ait: Iam, dignissime domine, ab hac sollicitudine me relaxa,
Festinate, et nodum quem horresco evolvere solvite.
Fac non petat puellam sponsam meam esse
Sed putat se in domum ire ut ancilla, et metuo
Quod statim connubii cogitamus invitus fugit.
Sed statim statuatur! Non iniuriam
Maneat iam dubitationem ferre non possum.
Festina et hic etiam sapientiam quam veneramur ostende!
Sacerdos autem statim se convertit ad societatem.
Sed proh dolor, obnubilata est oratio patris
Iam anima puellae; quod clara verba
Commode locutus est modo in bono sensu;
Ita placet, mi puer! Im laetus scio qui habet filium
Item gustus patris, qui tempore indicabat.
Semper pulcherrimae ad choream ducebantur
Et tandem pulcherrimae introduxit se
In domum suam quasi mulierem; mater erat.
Quia sponsa quam homo eligit, statim ostendit
Qualis animus sit, an ipse suam dignitatem sentiat.
Sed tu probabiliter opus est tantum tempus
Ut mentem tuam componas?
Puto enim sequi non tam difficile.

Arminius mobiliter tantum verba audivit; tremuit artus

Intus, et tacitus extemplo totus circulus erat.

Sed puella egregia, talibus ludibriis verbis,

Ut sibi visa sunt, laesa perculsa anima est;
Stabat erubescens, genas ad collum
Admoto; sed constitit et se simul extraxerunt
Tunc dixit ad senem, non celans dolorem;
Crede! non praeparavit me filius meus ad tale receptionem;
Sic me pater, optime civis descripserat;
Novi ego te, vir doctus; qui cum omnibus
Et secundum multitudinem prudenter agit.
Sed videtur te non satis misereri erga pauperes
Quis nunc limen intrat, et qui tibi servire paratus est;
Aliter enim mihi non acerbo ludibrio ostenderis
Quam remotus fatum meum a filio tuo et a te.
Sane, cum parvo fasciculo tantum ingredior domum pauperis;
Quod omnibus rebus provisum facit certos felices incolas;
Sed bene me novi et totam relationem sentio.
Estne mihi tam egregium convicium statim occurrere?
Quis me in limine fere a domo pellit?

Trepidatio Arminius percitus amico spirituali, annuit.

Volebat esse medium, ut statim errorem depelleret.
Homo astutus festinanter accessit et puellam aspexit
Obmutuit dolor et tenuit dolorem et lacrimas in oculis.
Tunc spiritus imperat ne extemplo tumultum solveret,
Potius temptare puellae passionem.
Tunc dixit ei in conamine verbis:
Certe non bene putabas, o puella peregrina;
Si festinatis alienis ministrare;
Quid vellet intrare domum domini imperatoris;
Quia handshake determinat omnem annum
Et tolerans multum iungitur uno verbo.
Non sunt durissima pars servitutis infatigabilis viarum;
Non acerbus labor semper urget;
Nam cum servo simul activus liber certat;
Sed ad libitum Domini cum iniuste corripit;
Vel cupit hoc et illud, contra se ipsum;
Ac mulierum vehementia facile irascitur;
Rudis et ferox cum liberis nequitia;
Hoc durum est perpeti, et tamen officium adimplere
Impunitus ac velox, ne titubet.
Sed non videris idoneus, cum patris tui iocos
Tanto iam te percute, et tamen nihil communius;
Quam virginem cruciare ut adulescens placeat.

Sic fatur. Sensit puella loquelam rectam; quod diutius

Tenere non poterat; eius affectus manifestata sunt
Grave, pertactum pectus, unde venit gemitus;
Quae confestim ardentibus lachrymis profudit;
O prudens, qui in dolore numquam scit nos admonere!
Cogita quam exiguum verbum, frigus, pectus liberare
Omnipotens sempiterne dolorum, quem sors alta nobis infligit.
Laetus es et laetus, quomodo te laedet iocus?
Aegrotus quoque dolens tactum sentit.
Imo, non faceret mihi quidquam boni si me ipse fingere possem.
Te statim ostende, qui tantum postea graviorem dolorem auxit
Et forsitan in miseria adhuc edax pressus sum.
Iterum me dimitte in domo manere non licet;
Volo ire et ire ad quaerendas pauperes meos;
In infortuniis reliqui, mihi solum eligens optimum.
Haec mea firma constantia est; et ego nunc tibi confiteor
Quod alioqui in corde annis occultum fuisset.
Imo patris ludibrium me graviter percussit: non quia ego
Superbus sum et sensibile, quod fortasse non decet ancillam;
Sed quia inclinatio est in corde meo
Contra adolescentem qui apparuit mihi hodie salvatorem.
Quia semel in platea me reliquit, sic semper fuit
Adhaesit animo; cogitavi felix puella
Ut sponsam in corde tenere vellet.
Et cum inveni eum iterum ad fontem, lætatus sum in his
Quantum si coelestis visus esset mihi. Quem ego
Tam libenter secutus sum, cum me esse ancillam rogavit.
Sed sane blanditur mihi cor meum.
In via hic, quasi merear si sine auxilio domus fieres.
Sed, proh dolor! nunc prima pericula in quibus
Tam prope dilectum tacitum habitare volui.
Tantum nunc sentio quam procul misera puella sit
Adolescens locupletior, etsi aptissimus.
Haec locutus sum, ne vos cor vos judicetis;
Quod fortuitum offendat, ad quod reflexionem debeo.
Id quod exspectem, tacita celans vota,
Prius sponsam domum referat;
Et quonam pacto tunc tulissem occultum dolorem?
Laetus sum monitus, et laetus solvit mysterium
Libera te de sinu, iam sanabile malum.
At dicatur! Et nunc diutius in domo manebo
Nihil hic tene, ubi modo sto pudeat et timet
Sponte confitens inclinationem et spem stultam.
Non ea nox, quae nubibus ullis labat;
Non me volvens tonans praeveniet;
Non imber, quod violenter foris cadit;
Nee rabiosa tempestas. Omnia pertuli
De tristi fuga et propinquis hostibus persequentibus.
Et nunc iterum egredior, quod diu consuevi;
Raptus ab omni voragine temporis.
Vale! Non sum diutius mansurus; nunc est.

Sic ait, retro celerans ad fores;

Adhuc retinens fasciculum sub brachio suo detulit.
Sed mater puellam utrisque armis adprehendit;
Arripuit umbilicum, ac stupens ac stupefactus clamabat;
"Dic mihi, quid est hoc mihi? et vanis lachrymis?
Non, non dimittam te; Sponsus filii mei es.
Sed pater nolebat respiciens flentem mulierem,
Et anxia verba locutus est; illud vero,
Quod veniam pro summa indulgentia tandem obtinuit;
Quod mihi in fine diei accidit molestissimum!
Nihil enim me lachrymis foeminarum tolerabilius est;
Clamoribus iracundis incipiunt tumultuari;
Quid languidius paulo usitatius expediri posset.
Mirum hoc principium mihi iam molestum est
Intueri. Perfice te ipsum! Im iens ad lectum.
Qui cito conversus ad cubiculum ire contendit;
Ubi thorus eius erat et ubi requiescebat.
Et tenuit eum filius, et deprecans verba dixit:
Pater, noli festinare et ne irascaris puellae!
Ego solus sum in culpa pro omni confusione,
Improviso augetur amico per simulationem.
Loquere, domine dignissime! quod tibi rei credidi.
Noli metum ac molestiam cumulare; potius rem totam perfice!
Nolo enim te in posterum tantopere colere;
Si tantum pro gloria sapientiae gloriaris.

Respondens bonus pastor subridens ait:

Quaenam esset illa pulchra confessio?
Ex his bonis nos elicit eorumque animos?
Nonne cura tua statim jucunditas et gaudium fiebat?
Sic modo pro te ipso loquere!
Quid opus est alterius explicatione?
Nunc Arminius iit, ait, verbaque compellat amicis;
Nec lachrymas doleas, neve dolores fugaces;
Quia complent felicitatem meam, et, ut opto, tua.
Egregiam puellam virginem ne conducere advenam;
Veni ad puteum; veni ad petat amorem tuum
Sed, proh dolor! meus vultus fugax, poterat benificium
Cor tuum non vides; sola benignitas in oculis videbat;
Cum e speculo bene quiete salutavi.
Quemadmodum te in aedes ducens, media felicitas erat.
Nunc autem perficite me! O me benedicite!
Et puella intuens iuvenem magno animi motu
Nec tamen amplexus et basiorum culmen gaudii vitavit;
Si amantes, exspectati assecurationis
Felicitas futura in vita, quae nunc infinita videtur.

Et parochus aliis omnia exposuerat.

Puella autem venit coram patre suo valde
Tendens et osculans manum, subtrahitur;
Ait: Iure mirantibus ignosces;
Primum lacrimae doloris et nunc lacrimae laetitiae.
O affectum mihi ignosce! et hoc mihi ignosce et modo me
Inveniam in felicitate quae nuper mihi concessa est!
Prima mihi culpa molesta et confusa fuit;
Novissima simul esto! Quod ancilla suscipit
Fide, ad amandum munus, filia te erubescere!

Quam pater statim amplexatus est, lacrimas occultans.

Accessit, et osculatus est eam.
Manibus excussis; mulieres flentes tacebant.

Bonus sensibilis pastor hoc raptim percepit

Primum manu patris anulum nuptiale e digito traxit
(Non ita facilis; tenebatur crassaque menbra);
Annulum matris in eo suscepit et filios despondit;
Ait: Iterum esto fata circulis aureis;
Vinculum arcte, idem ac vetus.
Hic iuvenis penitus amare puellam
Et puella fatetur se etiam iuvenem velle.
Itaque hic tibi despondeo et benedico tibi futura tempora;
De voluntate parentum et amici testimonio.

Et incurvavit se proximum benedictionibus.

Sed ut nunc spiritualis domine circulus aureus
Induta puellae manum vidit alteram stupefactam;
Quod prius ad fontem Arminius diligenter observaverat.
Et tum blande ioculariter dixit;
Quam! iterum occupati estis? Quod non primum
Sponsus se offert obstantibus ad aram!

Sed in dictum est. O me memorem desere!

Dedicate momentum! Quia bene meretur;
Qui mihi itidem dedit nec domum rediit.
Omnia praevidet, cito libertatis amorem;
Cum voluntas operis in novo, mutato ente
Parisios compulit, ubi carcerem et mortem repperit.
Feliciter vive, inquit. Eo, quia omnia movet
Nunc in terra omnia separare videntur.
Leges fundamentales firmissimas civitates dissolvunt;
Distrahitur autem possessio a domino veteri.
Amicus ab amico discedit: sic amor ab amore recedit.
Te hic relinquo; et ubi ego te semper videbo vos
Invenies, quis scit? Haec loquitur fortasse novissima.
Recte dicitur hominem solum hospitem esse hic in terris.
Quisque nunc quam semper efficitur varius.
Non iam habemus terram; thesauri errant;
Aurum et argentum ex antiquis sacris formis liquefaciunt;
Omnia movet sicut mundus qui formabatur retrocedere volebat
Dissolve in chaos et noctes, et compone de novo.
Cor tuum erga me custodis; et una die iterum se invenies
Super ruinas mundi renovati sumus creaturae;
Transfiguratus est et liber et sine fato.
Quid enim cepit per tales dies? Sed ne semper nos
Ex his periculis feliciter evasit, iterum nos
Cum gaudio amplexans; o, sic habe imaginem meam
Fluitans in conspectu tuo cogitationum;
Paratus sis pari animo ad felicitatem et infortuniam!
Novus habitatio te allicit, et nexum novum;
Perfruere ergo grato quod tibi fata parat!
Amantes puros amate, et gratos servate bonis.
Sed tum demum pede mobili leviter tango;
Quia duplex damnum latet dolor novi.
Sanctus dies tibi; sed non magis vitam diligemus
Sicut aliud bonum, et omnia bona fraudulenta.
Sic fatur: nec umquam mihi inclyta visa est.
Omnia tamen perdidi, ac miliens monitum.
Nunc quoque verbum cogito, quia amor mihi pulcher est,
Hic felicitas parata reclusit spem pulcherrimam mihi.
Ignoscas mihi, amice optime, quod etiam in brachio meo;
tenens, bebe! Ita videtur naviculari qui tandem exposuit
Etiam tutissima humus firmissima quatienda est.

Sic ait, et pariter. Sed sponsus generoso virili

Affectu locutus est; fortior esto, in communi convulsione;
Dorothea, vinculum! Volumus ultima et ultima
Stricta nobis tene et stricta ad pulcherrimas possessiones tene.
Nam vir cuius animus vacillat etiam temporibus;
Malos multiplicat et longius dilatat;
Sed ille, qui firmiter insistit sensui, mundum format pro se.
Germanum non decet, terribilis motus
Vacillare passim atque abducere.
Hoc nostrum est, sic dicamus, et sic asseramus.
Laudantur enim adhuc populi constanter;
Illi pro Deo et lege, pro parentibus, mulieribus et filiis
Conflictatus et stantibus in hostem cessit.
Meus es; et nunc meus est magis quam semper.
Nolo eam cum dolore retinere et cum cura fruere;
Sed virtute et viribus. Et hoc tempus inimicis minantur
Aut in posterum armare me et arma tradere.
Scio te tantum domus et parentes amantes esse curam;
O pectus sic profecto hostem.
Et si omnes sicut me sentirent, potestas resurgeret
Contra potentia, et pace omnes usi sumus.