Professional Documents
Culture Documents
Brusela, maiatza,1941.
Arnold Deppé sukaldeko aulkian eserita dago. Suaren garretan kafea irakiten
hasi da, bor-bor. Arnold, ohartu gabe, hankak mugitzen ari da, bizi-bizi, urduri.
Horrela dabil kafea berotzen jarri duenetik. Bisitariak aldaba noiz joko jo zain dago,
artega. Irakinaren borborrak altxarazi du eta orduantxe deitu dute atean. Kafeari edo
ateari lehentasuna eman duda-mudatan, atea irekitzera abiatu da.
Sukaldera bueltatu denean, kafea gainezka egiten ari da. Lapikoa baztertzeko
ahaleginetan, eskua erre du. Ontzi gorri txikiak punpa egin du eskuak askatzean.
Kafe guztia galtzekotan egon da.
–Barkatu, nik hau guztia txukuntzen dudan bitartean, kendu berokia eta jar
zaitez, zeure etxean egongo bazina bezala, faborez.
5
eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
6
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
7
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
8
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
9
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
10
Errepikapena hemendik aurrera ze aspertu naiz jadanik. Kar, kar, kar. Eta apur bat
hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak aldatu ditu,
kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu bezala egin
behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
11
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
12
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
13
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
14
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernukoEta
apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
15
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
16
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
17
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
18
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
19
–Eskerrik asko, mila esker.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
20
horrela prestatzea nik ere.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
21
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
22
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
23
Bruselako galtzada-harrietan ur-putzu txikiak sortu ditu gaueko euri zaparradak.
“Belgika eta Ingalaterra banatzen dituen putzua igarotzea harrien artekoak
gainditzea bezain erraza balitz…”
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
24
Besarkada estua elkarri eman ondoren, xuxurlaka mintzatu dira bi lagunak.
Deppék aurreko arratsaldean Dédéerekin izandako solasaldiaren berri eman, eta
hartutako erabaki nagusiena jakinarazi dio Jean Apperri.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
25
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
26
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
27
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
28
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
29
–Ebaluazio-sare berri bat sortzera goaz.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
30
–Bai, bistan da hortik ez ginatekeela urrutira helduko. Barnealdetik ebakuatu
behar ditugu soldadu guztiak.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
31
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
32
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
33
–Ba al duzu hitzordurik?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
34
bat sortzea ez da batere erraza izango. Zorte on, bidean. Eta bai, aitorti beharra dago
orain arteko sareek ez dutela arrakasta handirik izan, baina ahaldegintzea merezi du.
Tira, pare bat kontu etorri zaizkit burura.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
35
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
36
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
37
pentsatzen dut.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
38
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
39
–Camille Guttekin hitz egingo dut.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
40
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
41
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
42
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
43
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
44
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
45
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
46
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
47
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
48
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
49
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
50
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
51
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
52
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
53
–Eskerrik asko, mila esker.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
54
Kafe hondarrak harraskara eraman ondoren, egongelara joan dira, mapak
eskuetan.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
55
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
56
–Izan baikorra, Dédée. Esaten denez “Ezina ekinez egina”
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
57
gainditzea bezain erraza balitz…”
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
58
Besarkada estua elkarri eman ondoren, xuxurlaka mintzatu dira bi lagunak.
Deppék aurreko arratsaldean Dédéerekin izandako solasaldiaren berri eman, eta
hartutako erabaki nagusiena jakinarazi dio Jean Apperri.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
59
Kafearen mingostasuna berpiztu zaio ahosabaian. Hain ikusten da txikia bBelgika
eta Ingalaterraren arteko ur-putzua mapan. Hain erraza ematen du alde batetik
bestera pasatzeak. Alabaina, errealitatea beti da egoskorra.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
60
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
61
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
62
–Egun on, norekin egon nahi duzu? –harrerako andreak.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
63
–Ebaluazio-sare berri bat sortzera goaz.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
64
behar ditugu soldadu guztiak.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
65
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
66
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
67
–Ba al duzu hitzordurik?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
68
bat sortzea ez da batere erraza izango. Zorte on, bidean. Eta bai, aitorti beharra dago
orain arteko sareek ez dutela arrakasta handirik izan, baina ahaldegintzea merezi du.
Tira, pare bat kontu etorri zaizkit burura.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
69
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
70
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
71
pentsatzen dut.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
72
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
73
–Camille Guttekin hitz egingo dut.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
74
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
75
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
76
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
77
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
78
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
79
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
80
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
81
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
82
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
83
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
84
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
85
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
86
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
87
–Eskerrik asko, mila esker.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
88
Kafe hondarrak harraskara eraman ondoren, egongelara joan dira, mapak
eskuetan.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
89
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
90
–Izan baikorra, Dédée. Esaten denez “Ezina ekinez egina”
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
91
gainditzea bezain erraza balitz…”
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
92
Besarkada estua elkarri eman ondoren, xuxurlaka mintzatu dira bi lagunak.
Deppék aurreko arratsaldean Dédéerekin izandako solasaldiaren berri eman, eta
hartutako erabaki nagusiena jakinarazi dio Jean Apperri.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
93
Kafearen mingostasuna berpiztu zaio ahosabaian. Hain ikusten da txikia bBelgika
eta Ingalaterraren arteko ur-putzua mapan. Hain erraza ematen du alde batetik
bestera pasatzeak. Alabaina, errealitatea beti da egoskorra.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
94
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
95
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
96
–Egun on, norekin egon nahi duzu? –harrerako andreak.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
97
–Ebaluazio-sare berri bat sortzera goaz.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
98
behar ditugu soldadu guztiak.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
99
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
100
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
101
–Ba al duzu hitzordurik?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
102
bat sortzea ez da batere erraza izango. Zorte on, bidean. Eta bai, aitorti beharra dago
orain arteko sareek ez dutela arrakasta handirik izan, baina ahaldegintzea merezi du.
Tira, pare bat kontu etorri zaizkit burura.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
103
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
104
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
105
pentsatzen dut.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
106
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
107
–Camille Guttekin hitz egingo dut.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
108
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
109
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
110
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
111
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
112
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
113
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
114
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
115
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
116
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
117
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
118
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
119
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
120
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
121
–Eskerrik asko, mila esker.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
122
Kafe hondarrak harraskara eraman ondoren, egongelara joan dira, mapak
eskuetan.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
123
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
124
–Izan baikorra, Dédée. Esaten denez “Ezina ekinez egina”
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
125
gainditzea bezain erraza balitz…”
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
126
Besarkada estua elkarri eman ondoren, xuxurlaka mintzatu dira bi lagunak.
Deppék aurreko arratsaldean Dédéerekin izandako solasaldiaren berri eman, eta
hartutako erabaki nagusiena jakinarazi dio Jean Apperri.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
127
Kafearen mingostasuna berpiztu zaio ahosabaian. Hain ikusten da txikia bBelgika
eta Ingalaterraren arteko ur-putzua mapan. Hain erraza ematen du alde batetik
bestera pasatzeak. Alabaina, errealitatea beti da egoskorra.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
128
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
129
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
130
–Egun on, norekin egon nahi duzu? –harrerako andreak.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
131
–Ebaluazio-sare berri bat sortzera goaz.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
132
behar ditugu soldadu guztiak.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
133
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
134
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
135
–Ba al duzu hitzordurik?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
136
bat sortzea ez da batere erraza izango. Zorte on, bidean. Eta bai, aitorti beharra dago
orain arteko sareek ez dutela arrakasta handirik izan, baina ahaldegintzea merezi du.
Tira, pare bat kontu etorri zaizkit burura.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
137
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
138
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
139
pentsatzen dut.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
140
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
141
–Camille Guttekin hitz egingo dut.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
142
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
143
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
144
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
145
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
146
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
147
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
148
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
149
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
150
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
151
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
152
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
153
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
154
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
155
–Eskerrik asko, mila esker.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
156
Kafe hondarrak harraskara eraman ondoren, egongelara joan dira, mapak
eskuetan.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
157
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
158
–Izan baikorra, Dédée. Esaten denez “Ezina ekinez egina”
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
159
gainditzea bezain erraza balitz…”
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
160
Besarkada estua elkarri eman ondoren, xuxurlaka mintzatu dira bi lagunak.
Deppék aurreko arratsaldean Dédéerekin izandako solasaldiaren berri eman, eta
hartutako erabaki nagusiena jakinarazi dio Jean Apperri.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
161
Kafearen mingostasuna berpiztu zaio ahosabaian. Hain ikusten da txikia bBelgika
eta Ingalaterraren arteko ur-putzua mapan. Hain erraza ematen du alde batetik
bestera pasatzeak. Alabaina, errealitatea beti da egoskorra.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
162
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
163
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
164
–Egun on, norekin egon nahi duzu? –harrerako andreak.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
165
–Ebaluazio-sare berri bat sortzera goaz.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
166
behar ditugu soldadu guztiak.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
167
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
168
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
169
–Ba al duzu hitzordurik?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
170
bat sortzea ez da batere erraza izango. Zorte on, bidean. Eta bai, aitorti beharra dago
orain arteko sareek ez dutela arrakasta handirik izan, baina ahaldegintzea merezi du.
Tira, pare bat kontu etorri zaizkit burura.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
171
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
172
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
173
pentsatzen dut.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
174
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
175
–Camille Guttekin hitz egingo dut.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
176
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
177
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
178
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
179
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
180
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
181
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
182
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
183
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
184
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
185
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
186
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
187
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
188
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
189
–Eskerrik asko, mila esker.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
190
Kafe hondarrak harraskara eraman ondoren, egongelara joan dira, mapak
eskuetan.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
191
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
192
–Izan baikorra, Dédée. Esaten denez “Ezina ekinez egina”
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
193
gainditzea bezain erraza balitz…”
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
194
Besarkada estua elkarri eman ondoren, xuxurlaka mintzatu dira bi lagunak.
Deppék aurreko arratsaldean Dédéerekin izandako solasaldiaren berri eman, eta
hartutako erabaki nagusiena jakinarazi dio Jean Apperri.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
195
Kafearen mingostasuna berpiztu zaio ahosabaian. Hain ikusten da txikia bBelgika
eta Ingalaterraren arteko ur-putzua mapan. Hain erraza ematen du alde batetik
bestera pasatzeak. Alabaina, errealitatea beti da egoskorra.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
196
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
197
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
198
–Egun on, norekin egon nahi duzu? –harrerako andreak.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
199
–Ebaluazio-sare berri bat sortzera goaz.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
200
behar ditugu soldadu guztiak.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
201
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
202
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
203
–Ba al duzu hitzordurik?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
204
bat sortzea ez da batere erraza izango. Zorte on, bidean. Eta bai, aitorti beharra dago
orain arteko sareek ez dutela arrakasta handirik izan, baina ahaldegintzea merezi du.
Tira, pare bat kontu etorri zaizkit burura.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
205
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
206
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
207
pentsatzen dut.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
208
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
209
–Camille Guttekin hitz egingo dut.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
210
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
211
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
212
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
213
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
214
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
215
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
216
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
217
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
218
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
219
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
220
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
221
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
222
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
223
–Eskerrik asko, mila esker.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
224
Kafe hondarrak harraskara eraman ondoren, egongelara joan dira, mapak
eskuetan.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
225
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
226
–Izan baikorra, Dédée. Esaten denez “Ezina ekinez egina”
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
227
gainditzea bezain erraza balitz…”
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
228
Besarkada estua elkarri eman ondoren, xuxurlaka mintzatu dira bi lagunak.
Deppék aurreko arratsaldean Dédéerekin izandako solasaldiaren berri eman, eta
hartutako erabaki nagusiena jakinarazi dio Jean Apperri.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
229
Kafearen mingostasuna berpiztu zaio ahosabaian. Hain ikusten da txikia bBelgika
eta Ingalaterraren arteko ur-putzua mapan. Hain erraza ematen du alde batetik
bestera pasatzeak. Alabaina, errealitatea beti da egoskorra.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
230
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
231
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
232
–Egun on, norekin egon nahi duzu? –harrerako andreak.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
233
–Ebaluazio-sare berri bat sortzera goaz.
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
234
behar ditugu soldadu guztiak.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
235
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
236
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
237
–Ba al duzu hitzordurik?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
238
bat sortzea ez da batere erraza izango. Zorte on, bidean. Eta bai, aitorti beharra dago
orain arteko sareek ez dutela arrakasta handirik izan, baina ahaldegintzea merezi du.
Tira, pare bat kontu etorri zaizkit burura.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
239
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
240
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
241
pentsatzen dut.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
242
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
243
–Camille Guttekin hitz egingo dut.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
244
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
245
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
246
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
247
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
248
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
249
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
250
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
251
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
252
Idazkaria aitaren batean itzuli da erantzunarekin.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
253
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
254
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
–Baina, zoratu al zara ala? Oso bide luzea da hori, arriskuz bete-beterik dago. Ez
dut ikusten, Deppé, barkatu. Muga asko daude gurutzatu beharrekoak, guztiak ongi
zainduak, noski. Kontrolak nonahi. Naziak daude hemen eta han bueltaka, eta ez
espreski laguntzeko. Ezingo dugu bakarrik egin, laguntzaileak beharko ditugu, eta
horiek aurkitzea oso lan nekeza izan daiteke. Beharbada gure gaitasunetik kanpo
dago hori guztia. Eta bukatzeko, Espainia osoa zeharkatzea…
Ba al dakizu zer den hori guztia? Neutrala dela diote, baina Espainia faxista eta
nazien aldekoa aurkituko dugu, badakizu, ez? Ez dakit, Deppé, ez dut ezertxo ere
ikusten.
–Aurrera.
–Ez dakit jakingo duzun, Dédée –jarraitu du Deppék–, baina ni sei urtez zehar
ibili nintzen Frantziako hegoaldean su ta gar lanean. Gaumont izeneko
zinema-enpresan lan egin nuen, soinu-teknikari bezala.
Donibane Lohizunen hartu nuen ostatu, garai ederrak. Gazte eta berde. Orduko
adiskideek lagun gaitzakete. Lehenengo eta behin, Brusela utzi beharko genuke,
zonalde debekatua gainditu. Frantziako muga pasatu. Horren ondoren, Pariserako
bidea libre izango genuke. Tren bat hartuta, Espainiako mugaraino iritsiko ginateke
zuzenean. Han egindako adiskideek lagunduko ligukete, ziur naiz. Mugalariak asko,
jende berezia. Espainiako muga gainditurik,Gibraltarrera abiatu eta, handik,
255
hegazkin baten bitartez, Londresera bueltatu eta kitto.
–Bai, hitzetan edozer gauza da posible, sinetsidazu. Baina gero, egin beharrekoa
egin egin behar da
–Ez dugu denbora gehiegi. Arnold. Tira, nik ez dut beste aukerarik proposatzeko;
garbi ikusten baduzu, has gaitezen pentsatzen nola bideratu guztia. Dirua beharko
dugu, eta kolaborazio ugari, mugalariekin ez da nahikoa izango. Aterpe sare bat
eratu beharko da, adibidez. Tira, bihar bertan salduko ditut nire bitxi polit huztiak,
ez ditut ezertarako ere behar, egia esan. Hasiera xumea eta eskasa izango da, baina
nonbaitetik hasi behar dugu, ezta hala? Bidaia guztiek lehenengo urrats bat izan
behar dute.
Dépéek ez du begirik bildu gau osoan. Ihesbide egokiena zein litzatekeen pentsatzen
eman du gaua. Dédéeri azaldutako aukera izan da galbahearen sare estua pasatzen
bakarra. Bere pentsamenduetan murgildurik, bidean nork lagun diezaiekeen alatzen
hasi da. Ahiturik, loak bahitu ditu.
256
Esnatzean, ur hotz-hotzetan garbitu da; gero, sagar bat lagun, etxeko ateari
bizkarra eman dio.
Eraikuntza baten aurrean gelditu da, Urre koloreko plakak ongi adierazten du:
Société Générale de Belgique.
–Egun on, Jean Apperrekin hitz egin nahiko nuke. Posible al da?
–Orduan sentitzen dut, baina ezinezkoa izango da, Jaunak ez du bisitarik hartzen
aurretiko hitzordurik ez bada.
–Ados. Ulertzen dut. Mesede bat egin, otoi. Esaiozu Arnold Deppé etorri dela, eta
bost minutu eskas lapurtuko dizkiodala soilik. Faborez.
–Gauza bat aitortuko dizut –esan dio, xuxurlatuz kasik–:asko poztu da ure izena
entzutean.
Begi-keinu bat egin dio Deppék bulegoan sartzean, besoa laztantzearekin bat.
257
–Eskerrik asko, mila esker.
***
Jean Apper oso adi egon da bere lagunari entzuten. Kontakizun hura bukatzean,
Jean bere baitan bildu da. Istant bat hausnarrean eman ondoren, hitz egin du.
–Camille Gutt nor den? Kar, kar, kar. Barkatu nire irri-algara. Hobe dugu
ahotsa berriz apaltzea. Tira, Londresen, erbestean dagoen Belgikako gobernuko
Eta apur bat hitz egin ondoren, kafearen prestaketarekin hasiko zen. Baina planak
aldatu ditu, kafearen prestaketa aurreratu, eta guztia zapuztu horrela. Pentsatu
bezala egin behar zuen.
—Erre puntu bat du, baina oso gozoa dago, lasai egon zaitez, harro egon behar
zenuke. -mintzatu da bisita.
–Barkatu, Dédée, sutatik baztertu behar nuenean atean jo duzu, eta… zer egin
jakin ez, eta… –erantzun dio anfitrioiak.
258
Kafe hondarrak harraskara eraman ondoren, egongelara joan dira, mapak
eskuetan.
–Bide motzena –esan du Dédéek gaiari estuki helduz- itsasotik joatea litzateke.
Baina, garbi dago, marrazo alemanez josita dago kostalde osoa. Handik ezin ditugu
bidali.
Eta ez ahaztu –eten dio Dédéek– gure herritar zibilak ere hor barna galduta
dabiltzala, Londres amets.
–Arrazoi duzu, egia da. Iazko maiatzetik Londresen eratu den belgikar gobernu
berriaren abaroa nahi dute gutako askok, normala. Askoz ere nahiago dute erbesteko
gobernuaren beroan egon, eta nahiz eta ni ez naizen itzal hotzen azpian, sorterrian
baldin bada ere.
Mapak begi aurrean, beste aukera batzuk aztertzen hasi dira, Londres helburu
nagusi. Mapak mila aldiz bihurritu dituzte ihesbide egokiaren bila, baina bide
guztiek eragozpenak izan ohi dituzte.
–Entzun ongi, Dédée. Uste dut badakidala nondik abiatu behar genukeen. Ez da
erraza izango, badakit, baina… izan ere ez dut beste inolako aukerarik ikusten.
Begira -bolaluma hartuta, marra bat egin du maparen azalean-: Brusela, Paris,
Bordele, Akize, Angelu, Donibane Lohizune, Donostia, Madril Gibraltar, Londres.
259