Professional Documents
Culture Documents
net/publication/366589521
CITATIONS READS
0 22
3 authors, including:
All content following this page was uploaded by Muhammet İkbal Genç on 26 December 2022.
Prof. Dr. Ahmet Şahin Zaimoğlu 1, Arş. Gör. Muhammet İkbal GENÇ 2* Arş. Gör. Fatih
ARTUK 1
1Ataturk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü
0000-0001-5245-0212
2*Kafkas Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü
*
Sorumlu yazar- 0000-0002-2357-4803
1Ataturk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü
- 0000-0003-4798-9277
ÖZET
Giderek artan nüfus ve kentleşmeye bağlı olarak kullanımı yaygınlaşan, kırılma ve kimyasallara
karşı dayanıklı ve ucuz olan plastik şişelerin doğada çözünmesi uzun yıllar sürmektedir. Bu
süreçte doğal yaşam alanlarını ve su kaynaklarını oldukça kirletmektedir. Günümüzde giderek
artan, depolanması ve bertaraf edilmesi büyük sorun haline gelen PET atıklarla ilgili literatürde
özellikle mühendislik alanında mekanik yollarla ayrıştırılarak toz, lif ve şerit hallerinde katkı
olarak kullanımına yönelik çalışmalar mevcutken sıvılaştırılarak kullanımına dair pek bir
kullanım alanı mevcut değildir. Bu çalışmada sıvılaştırılmış atık PET şişelerin kötü
derecelenmiş kum (SP) zeminin serbest basınç dayanımına etkisi incelenmiştir. Sıvılaştırılmış
atık PET şişe, kum zemin içerisine kuru ağırlığının %5, %10, %15, %20 ve %25 oranlarında
ilave edilerek %70 rölatif sıkılıkta numuneler hazırlanmıştır. Hazırlanan bu numunelerin küre
tabi tutulmadan ve 7 gün küre tabi tutulduktan sonra serbest basınç dayanım değerleri
ölçülmüştür. Deney sonuçlarına göre küre tabi tutulmayan numunelerde en yüksek maksimum
serbest basınç dayanım değeri %10 sıvılaştırılmış atık PET şişe ilave edilerek hazırlanan
numunede 432 kPa olarak elde edilmiş olup bu orandan sonra genel olarak azalma eğilimi
görülmektedir. 7 gün küre tabi tutulmuş numunelerde ise %10 sıvılaştırılmış atık PET şişe ilave
edilerek hazırlanan numunede serbest basınç dayanımı 799 kPa olarak elde edilmekte ve bu
orandan sonra azalma eğilimi olduğu görülmektedir. 7 gün küre tabi tutulmuş numuneler küre
tabi tutulmayan numunelere göre daha yüksek dayanım göstermiştir.
ABSTRACT
Plastic bottles, which are widely used due to increasing population and urbanization, are
resistant to breakage and chemicals, inexpensive, and take many years to dissolve in nature.
This process highly pollutes natural habitats and water resources. While there are studies on the
use of PET wastes, which are increasing day by day and the storage and disposal of which has
become a major problem, as an additive in powder, fiber, and strip forms by mechanical
separation in the field of engineering, there is not much usage area for its use by liquefying. In
this study, the effect of liquefied waste PET bottles on the unconfined compressive strength of
poorly graded sand (SP) soil was investigated. Samples with a relative density of 70% were
prepared by adding liquefied waste PET bottles to the sandy soil at the rates of 5%, 10%, 15%,
20%, and 25% of their dry weight. The unconfined compressive strength values of these
prepared samples were measured without curing and after curing for 7 days. According to the
test results, in the non-cured samples, the highest maximum unconfined compressive strength
value was obtained as 432 kPa in the sample prepared by adding 10% liquefied waste PET
bottle, and there is a general decreasing trend after this rate. In the samples that were cured for
7 days, the unconfined compressive strength of the sample prepared by adding 10% liquefied
waste PET bottle is obtained as 799 kPa and it is seen that there is a tendency to decrease after
this rate. The samples cured for 7 days showed higher strength than the non-cured samples.
1. GİRİŞ
Zemin ortamı, mühendislik açısından uzun ömürlü ve sorunsuz bir servis ömrü beklenen
yapılardan aktarılan yükleri taşıma açısından oldukça önemlidir. Çünkü zemin ortamının her
şeyden önce taşıma gücü koşulunu güvenle sağlaması beklenir. Zemin doğanın çeşitli etkilerine
maruz kalan, oldukça karmaşık, öngörülemeyen ve heterojen bir malzemedir [1]. Kum, zemin
türlerinden birisi olup bu zeminler genellikle düşük mukavemete sahiptirler ve düşey
deformasyonları fazla olabilmektedir. Geoteknik uygulamalarında mühendislik
gereksinimlerini karşılamak için doğal kum zeminlerin çoğunun stabilize edilmesi
gerekmektedir [2].
Avrupa Birliği’nde PET’in %35’i, ABD’de %23’ü, Japonya’da %64’ü, Çin’de %70-80’i ve
Türkiye’de %24’ü geri dönüştürülebilmektedir. PET gibi plastik atıkların geri dönüştürülerek
yeniden kullanımı, sera gazı emisyonlarında ve fosil yakıt tüketiminde azalmaya katkı
sağlamaktadır [8, 11]. PET şişelerin bertarafı için depolama, yakma, yeniden kullanım ve geri
dönüştürme gibi yöntemler mevcuttur. Fakat depolama için gerekli arazi, yakım sonucu oluşan
zehirli gazlar, yeniden kullanım önündeki tek kullanımlık engeli ve geri dönüşümdeki malzeme
kalitesinin düşmesinden dolayı PET atıkları doğrudan veya polimerlerini faydalı şekilde
kullanmak gerekmektedir [12]. PET atığı geoteknik mühendisliği alanında geotekstil, geogrid
gibi geosentetiklerin üretiminde kullanılmaktadır. Bu nedenle bu atığın geri dönüştürülerek
kullanılması çevreye verilen zararın azaltılmasında oldukça önemlidir ve zemin
stabilizasyonunda ekonomik bir alternatiftir [13]. Günümüzde ise PET atıklar bu amaçla
üstyapılar için alt temel olarak, dayanma yapılarında duvar arkası zemin güçlendirme gibi
uygulamalarda oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaktadır [14].
Bu çalışmada sıvılaştırılmış atık PET şişelerin kötü derecelenmiş kum (SP) zeminin serbest
basınç dayanımına etkisi incelenmiştir. Sıvılaştırılmış atık PET şişe, kum zemin içerisine kuru
ağırlığının %5, %10, %15, %20 ve %25 oranlarında ilave edilerek %70 rölatif sıkılıkta
numuneler hazırlanmıştır. Hazırlanan bu numunelerin küre tabi tutulmadan ve 7 gün küre tabi
tutulduktan sonra serbest basınç dayanım değerleri ölçülmüştür.
2. MATERYAL VE METOT
2.1. Zemin
Deneysel çalışmada özel bir firmadan temin edilen kum zemin kullanılmıştır. Kum zemin
üzerinde geoteknik özelliklerini belirlemek amacıyla standartlara uygun olarak bazı deneyler
yapılmıştır. Deneyler sonucunda belirlenen değerler Çizelge 1 de verilmiştir. Bu değerlerden
yola çıkarak kum zeminde istenen Dr=70 yani sıkı kum için gereken boşluk oranı belirlenmiştir.
Çalışmada kullanılan sıvılaştırılmış atık PET şişe için belirli miktarda trikloroasetik asit ve
diklorometan karışımına küçük parçalara ayrılmış PET şişe atıkları ilave edilmiş ve karışım
homojen hale gelene kadar ocak üzerinde ısıtılmıştır. Karışım oda sıcaklığında soğuduktan
sonra sıvılaştırılmış atık PET şişe elde edilmiştir (Görsel 1).
aletine yerleştirilen deformasyon sensörü ile düşey deformasyon değerleri ölçülmüştür. Serbest
basınç deney düzeneği (Görsel 2c)’de gösterilmiştir.
Görsel 2. (a) Göçme Gözlenen Deney Numunesi (b) Deformasyon Sensörü (c) Serbest Basınç
Deney Düzeneği
Kum zemin içerisine %5, %10, %15, %20 ve %25 oranlarında sıvılaştırılmış atık PET şişe ilave
edilerek her yüzde için küre tabi tutulmadan ve 7 gün küre tabi tutulduktan sonra numuneler
üzerinde serbest basınç deneyi yapılmıştır.
Küre tabi tutulacak numunelerin kür işlemi 20 ± 3 °C sıcaklık ve %95±5 neme sahip [17-20]
kür ortamında yapılmıştır. (Görsel 3).
3. SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRME
Küre tabi tutulmayan ve 7 gün küre tabi tutulan; %5, %10, %15, %20 ve %25 sıvılaştırılmış
atık PET şişe (SAPETŞ) ilave edilerek elde edilen numuneler üzerinde yapılan serbest basınç
deneyi bulguları sırasıyla aşağıda verilmiştir.
Küre tabi tutulmayan numunelerin her bir yüzdesi için serbest basınç deneyi sonuçlarından elde
edilen veriler kullanılarak çizilen Gerilme-Deformasyon ilişkileri toplu olarak Görsel 4’te
gösterilmiştir. Görsel 4’teki ilişkiden faydalanılarak belirlenen Maksimum Serbest Basınç
Dayanımı-SAPETŞ İlişkisi Görsel 5’te gösterilmiştir.
500,00
%5 %10 %15
400,00
300,00
Gerilme (kPa)
200,00
100,00
0,00
0 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05
Deformasyon
500 432
400 359
Basınç Dayanımı (kPa)
Maksimum Serbest
300 254
202
200 152
100
0
5 10 15 20 25
SAPETŞ (%)
%10 SAPETŞ ile hazırlanan numunelerin diğer oranlarla hazırlanan numunelere nazaran daha
gevrek davranış sergilediği Görsel 4’ten anlaşılmaktadır. Yine Görsel 4 incelendiğinde
SAPETŞ oranının artmasıyla genel olarak sünek davranışın arttığı görülmektedir.
Benzer çalışma olarak, Majedi vd [21] sıvı polimer ile kil zeminin bazı geoteknik özellikleri
üzerindeki etkisini araştırmıştır. Yazarlar sıvı polimer yüzdesindeki artış ile zemin serbest
basınç dayanımının azaldığını ve zeminin sünek davranışının arttığını ifade etmiştir.
7 gün küre tabi tutulan numunelerin her bir yüzdesi için serbest basınç deneyi sonuçlarından
elde edilen veriler kullanılarak çizilen Gerilme-Deformasyon ilişkileri toplu olarak Görsel 6’da
gösterilmiştir. Görsel 6’daki ilişkiden faydalanılarak belirlenen Maksimum Serbest Basınç
Dayanımı-SAPETŞ İlişkisi Görsel 7’de gösterilmiştir.
900,00
%5 %10 %15
800,00
700,00
600,00
Gerilme (kPa)
500,00
400,00
300,00
200,00
100,00
0,00
0 0,01 0,02 0,03 0,04
Deformasyon
Görsel 6. Gerilme-Deformasyon İlişkisi (SAPETŞ Yüzdelerine Göre; 7 Gün Küre Tabi Tutulan)
1000
Maksimum Serbest Basınç
799
800
617
Dayanımı (kPa)
600
431
359
400 300
200
0
5 10 15 20 25
SAPETŞ (%)
Görsel 7. Maksimum Serbest Basınç Dayanımı-SAPETŞ İlişkisi (7 Gün Küre Tabi Tutulan)
Görsel 6 incelendiğinde %5 sıvılaştırılmış atık PET şişe ile hazırlanan numunelerin diğer
oranlarla hazırlanan numunelere kıyasla daha gevrek davranış sergilediği görülmüş olup
SAPETŞ oranının artmasıyla genel olarak sünek davranışın arttığı gözlemlenmektedir.
Benzer olarak, Liu vd [22] yaptıkları çalışmada %10, %20, %30 ve %40 oranlarında
kullandıkları polimerler ile modifiye edilmiş kum zeminin mukavemet özelliklerini
incelemişlerdir. Yazarlar polimer yüzdesinin artmasıyla serbest basınç dayanımının arttığını ve
elde ettikleri maksimum serbest basınç dayanım değerinin 360 kPa olduğunu belirtmişlerdir.
Verilerin daha kolay yorumlanabilmesi için küre tabi tutulmayan ve 7 gün küre tabi tutulmuş
numunelerin kür süreleri dikkate alınarak Maksimum Serbest Basınç Dayanımı-SAPETŞ
İlişkisi toplu olarak Görsel 8’de gösterilmiştir.
Çalışmada sıvılaştırılmış atık PET şişelerin kötü derecelenmiş kum (SP) zeminin serbest basınç
dayanımına etkisi incelenmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlar aşağıda verilmiştir.
• Yapılan deneyler sonucunda hem küre tabi tutulmayan hemde küre tabi tutulan
numunelerde sıvılaştırılmış atık PET şişe oranının artması ile maksimum serbest basınç
dayanımı %10 SAPETŞ ilavesine kadar artmış ve sonrasında azalma eğilimi
gözlenmiştir.
• Küre tabi tutulmayan ve 7 gün küre tabi tutulan ve numunelerin en yüksek maksimum
serbest basınç dayanım değerleri sırasıyla %10 SAPETŞ oranında 432 kPa ve 799 kPa
olarak elde edilmiştir.
• Küre tabi tutulmayan numunelere göre 7 gün küre tabi tutulan numunelerde daha yüksek
serbest basınç dayanımı gözlenmiştir.
• Sıvılaştırılmış atık PET şişelerin kum zeminlerin stabilizasyonunda kullanılabileceği ve
aynı zamanda bunun PET atıkların yeniden kullanımıyla çevreci bir yaklaşım olduğu
düşünülmektedir.
KAYNAKÇA
[1] Kumar, S., Mishra, M. ve Singh, J., A Review On Soil Stabilization Using Waste Plastic
Materials, Gradiva Review Journal, 7, 7, 2021.
[2] Yarbaşı, N. ve Kalkan, E., The stabilization of sandy soils by using the plastic bottle
waste, International Journal of Advance Engineering, 6, 11, 2019.
[3] Zaimoglu, A.S. ve Yetimoglu, T., Strength behavior of fine grained soil reinforced with
randomly distributed polypropylene fibers, Geotechnical Geological Engineering, 30,
1, 2012.
[4] Salimi, K. ve Ghazavi, M., Soil reinforcement and slope stabilisation using recycled
waste plastic sheets, Geomechanics and Geoengineering, 16, 6, 2021.
[5] Memon, A.N. vd., Potential of Waste Plastic (PET) Bottles Strips as Reinforcement
Material for Clayey Soil, in 2nd International Conference on Sustainable Development
in Civil Engineering, MUET, Pakistan, 2019.
[6] Chim Jin, D.J.P., Laboratory Investigation of Soil Reinforcement Using Shredded Waste
Plastic Bottles, University of Cape Town, Cape Town, South Africa, 2018.
[7] Babu, G.S. ve Chouksey, S.K., Stress–strain response of plastic waste mixed soil, Waste
management, 31, 3, 2011.
[8] Tayyar, A.E. ve Üstün S., Geri kazanılmış pet'in kullanımı, Pamukkale Üniversitesi
Mühendislik Bilimleri Dergisi, 16, 1, 2010.
[9] Sevencan, F. ve Vaizoğlu, S.A., Pet ve geri dönüşümü, TSK Koruyucu Hekimlik
Bülteni,6 ,4, 2007.
[10] Pal, S., J. Maity ve Chattopadhyay, B., Application of Waste Plastic Bottle for the
Improvement of Alluvial Soil, International Research Journal of Engineering and
Technology, 5, 3, 2018.
[11] Genc, A., Zeydan, O. ve Sarac, S., Cost analysis of plastic solid waste recycling in an
urban district in Turkey, Waste Management Research, 37, 9, 2019.
[12] Tafreshi, S.N.M. vd., Experimental investigation of the behavior of soil reinforced with
waste plastic bottles under cyclic loads, Transportation Geotechnics,26, 2021.
[13] Alvarez, A. vd., Improved mechanical properties of a high plasticity clay soil by adding
recycled PET, in IOP Conference Series, Materials Science and Engineering, 2020.
[14] Tanegonbadi, B., Noorzad, R. ve Shakery, P., Engineering properties of sand reinforced
with plastic waste, Scientia Iranica, 28, 3, 2021.
[15] Arasan, S. vd., Rapid stabilization of sands with deep mixing method using polyester,
Periodica Polytechnica Civil Engineering, 59, 3, 2015.
[16] Saygılı, A., Killi zeminlerin polimerik metil difenil izosiyanat sıvı polimeri ile
iyileştirilmesi, Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 9, 1,
2018.
[17] Dai, D. vd., Strength and road performance of superabsorbent polymer combined with
cement for reinforcement of excavated soil, Advances in Civil Engineering, 2021.
[18] Bagherinia, M., Derin Karıştırma Yöntemi ile Düşük Plastisiteli Kil Zeminin
Biyopolimer ve Bazik Kimyasallar Kullanılarak İyileştirilmesi, Atatürk Üniversitesi,
Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum, 2019.
[19] Grisolia, M., Leder, E. ve Marzano, I., Standardization of the molding procedures for
stabilized soil specimens as used for QC/QA in deep mixing application, in Proceedings
of the 18th International Conference on Soil Mechanics and Geotechnical Engineering,
Paris, France, 2013.
[20] Nan, Liu, J., J. and D. Chang, Mechanical characteristics and microstructure study of
saline soil stabilized by quicklime after curing and freeze-thaw cycle, Cold Regions
Science and Technology, 2022.
[21] Majedi, P., Kurt Z.N. ve Akbulut S., Lateks Katkılı Su Sevmez (Hidrofob) Kilin Bazı
Geoteknik Özelliklerinin ve Sönüm Oranlarının İncelenmesi, 2013.
[22] Liu, J. vd., Evaluation of strength properties of sand modified with organic polymers,
Polymers, 10, 3, 2018.