BARBAROS BAYKARA’NIN ROMANLARININ YAPI İZLEK BAKIMINDAN

İNCELENMESİ

İrem Cihan İLERİ

Tez Danışmanı

Dr. Öğr. Üyesi Nilüfer AKA ERDEM

HACI BAYRAM VELİ ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI

ARALIK-2022

1
 1. AMAÇ VE KAPSAM

Bu çalışmadaki başlıca amaç, 1976 yılında vefat eden ve gazetecilikten yazarlığa

birçok alanda verimli bir çalışma hayatı geçirmiş olan Barbaros Baykara’nın unutulmaya yüz
tutmuş yedi romanını yapı izlek bakımından inceleyerek bir döneme ışık tutan tarihi
romanlarını gelecek nesillerle buluşturmak ve bu romanların edebiyatımızda roman geleneği
içindeki yerini tespit etmektir.

Barbaros Baykara 41 yıllık kısa yaşam serüveninde Anadolu Ajansı’nda muhabirlik

görevinde bulunurken aynı zamanda siyasi alanda da faaliyet gösteren, futbolculuktan
yazarlığa birçok konuda çalışmalar yürütmüş bu kısa ömrüne 7 roman da sığdırarak tarihi
roman geleneğinde önemli izler bırakan eserler kaleme almış bir yazardır. Buna rağmen
günümüzde yeterince tanınmamış ve romanları bilinmeyen bir kişi olarak karşımızda
durmaktadır. Romanlara bakıldığında Dersim hadisesi, Ermeni olayları, İstanbul’un fethi,
Türk-Kürt sorunu, işçi hakları gibi sosyal konulara yer verdiğini ve bu konulara farklı bakış
açıları sunduğunu görülüyor. Romanlar bir dönemin sosyo-kültürel yapısı hakkında bilgi
vermesi yönünden sosyolojik önem arz etmektedir.

Yazar eserlerinin önsözünde her bir romanının hazırlık sürecinin derin bir çalışma ve
araştırma sonucu oluştuğunu söylemektedir. Bu çalışmalar neticesinde ortaya çıkan
romanlarda devrin tarihi, toplumsal, sosyo-ekonomik ve siyasal çerçevesi roman kurgusunun
ve yazarın kendi sözünü emanet ettiği kahramanlarının imkânları ölçüsünde ortaya konulmaya
çalışılmıştır. Barbaros Baykara yaşam macerası içinde biriktirdiği bilgi ve deneyimlerine
eserlerinde yer vermiş; tarihi roman anlayışında önemli sayılabilecek noktalara işaret ederek
bu konuları eserin kurgusal dünyasına harmanlamayı bilmiştir. Bu tez ile yazarın hayatına ve
eserlerine detaylı bir şekilde yaklaşarak, romanların edebiyat tarihimizdeki yerine ve önemine
işaret etmek, aynı zamanda bu tarihi olayların eserlere nasıl yansıdığını ortaya koymak
amaçlanmıştır.

2. KISALTMA VE TANIMLAR

Genel Kısaltmalar

Bs. : Basım

C. : Cilt

Çev. : Çeviren

2
 Haz. : Hazırlayan

S. : Sayı

s. : Sayfa

Yay. : Yayınları

Özel Kısaltmalar

G.K. : Grev Kazanı

K.T. : Kanayan Toprak

D. : Dersim 1937

T. : Tunceli 1938

K.A. : Konstantiniye Alındı

N.K. : Nefret Köprüsü

S.O. : Son Oyun

3. GİRİŞ

i. Tez / Proje Adı

Barbaros Baykara’nın romanlarının yapı izlek bakımından incelenmesi

ii. Tez / Proje Konusu

Barbaros Baykara’nın hayatı, edebi kişiliği hakkında bilgi verilip yazdığı romanların
yapı izlek bakımından incelenerek sosyo-kültürel açıdan edebiyat geleneği ve tarihi roman
sürecindeki yerinin belirlenmesi.

iii. Tezin / Projenin Amacı

1933-1976 arasında yaşamış ve 41 yıl gibi kısa sayılabilecek bir ömre yedi roman
sığdırmış olan Barbaros Baykara’nın hayatını, sanatını ve romanlarını incelemek, böylece
yazarın günümüzde ne yazık ki sadece sahaflarda bulunabilen eserlerini daha bilinir kılmak,
aynı zamanda romanları ile tarihsel hadiselere bir pencere açarak farklı bakış açıları sunmak
amaçlanmıştır.

iv. Tezin / Projenin Önemi

Tez konusu ararken ilk çıkış noktamız daha önce üstünde durulmamış, edebiyat
dünyasında yer etmiş ama günümüzde fazla bilinmeyen değerleri ortaya çıkarabilmektir.
3
Özellikle 1970’li yıllarda aktif bir şekilde yazı çalışmaları içinde bulunan Barbaros Baykara,
aynı zamanda Anadolu Ajansı’nda uzun yıllar muhabirlik yapmıştır. Baykara hayatını
araştırmaya adamış bir kişidir. Güncel sorunların yanında yazarın ilgi duyduğu bir diğer
konu tarihi olaylar ve bu olayların halka yansımasıdır. Romanlarını kaleme almadan önce ele
alacağı konuyu araştıran ve bu tarihsel süreci yaşamış kişilerle bizzat görüşen yazar, roman
kurgusuna yerleştirdiği tarihsel gerçekliklerle aynı zamanda sosyo-kültürel manada da Türk
coğrafyasına katkıda bulunmuş ve hizmet etmiştir.

4. YÖNTEM

Tez çalışması, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde yazarın yaşamı, edebî kişiliği ve
eserleri hakkında bilgiler verilecektir. Çalışmanın temelini oluşturan ikinci bölümde, Barbaros
Baykara’nın 7 romanı, yapı ve izlek bakımından incelenecektir. Romanlar yapı ve izlek
bakımından incelenirken sadece edebiyat biliminin verilerinden değil; tarih, psikoloji, felsefe,
sosyolojinin de imkânlarından istifade edilecektir. Üçüncü bölümde ise yazarın eserlerindeki
dil ve üslubu üzerinde durulacaktır. Baykara’nın romanları ve romancılığı hakkında ulaşılan
sonuçlar, çalışmanın sonuç bölümünde değerlendirilecektir.

5. KURAMSAL ÇERÇEVE

Çalışmanın konusunu Barbaros Baykara’nın hayatı, edebi kişiliği ve romanları

oluşturmaktadır Yazarın hayatı ve edebi kişiliği ile ilgili bilgi verilmeden önce geniş bir
literatür incelemesi yapılacak olup bunun için yazarın yaşadığı döneme ait gazete arşivleri
taranacak, farklı kaynaklarda bulunan biyografiler incelenecek ve yazarla ilgisi bulunan
kurum ve kişilere ulaşılıp bilgi toplanacaktır. Roman incelemesi yapılırken yazara ait
romanlara ulaşılacak ve bu romanların yapı izlek bakımından incelenmesi kaynakçada
belirtilen yazarlara ait kitaplarda ön görülen metotlar çerçevesinde yapılacaktır. Genellikle
tarihsel süreci anlatan ve toplumcu gerçekçi bir ifade ile yazılan eserler incelenirken sadece
roman inceleme metotlarından değil sosyoloji ve tarih biliminin imkânlarından da
yararlanılacak olup dönemin zihniyetinin esere nasıl yansıtıldığı ‘şair-eser-dönem’ ilişkisi
yönüyle ortaya konulacaktır.
Milliyetçi çizgide hayatını sürdüren Barbaros Baykara, bir dönem Demokrat Parti
üyeliği yapmıştır. Dolayısıyla siyasal kimliği de olan çok yönlü bir yazardır. Bu siyasal
kimliğinin romanlardaki söyleyiş tarzını ve kahramanların ruhsal-bilişsel yapısını da
etkilediğini görmekteyiz. Tarihsel roman kategorisine giren bu romanlar incelenirken tarihi
roman anlayışının iyi kavranması ve bu alandaki metodik yaklaşımların değerlendirilmesi

4
gerekmektedir. Yazarın romanlarında kurguya yedirilerek ortaya koyduğu fikri yapıyı
anlamak için elbette anlatılan tarihsel olgular üzerinde araştırma yapılması ve bu araştırmalar
sonucunda farklı bakış açılarının içinde yazarın hangi tarafta yer aldığının da gösterilmesi
gerektiğinden romanlar incelenirken tarihi kaynaklardan da yararlanılacaktır.

6. KAPSAM VE SINIRLILIKLAR

Tezimizin kapsamını yazarın hayatı, sanatı ve eserleri oluşturmaktadır. Tezin ana çıkış
noktası Barbaros Baykara’nın 1970-74 yılları arasında yazmış olduğu 6 romanıdır. Bu
minvalde tez çalışması yürütülürken bu kapsama bağlı kalınacak ve temel çıkış noktamız
yazarın kalem aldığı eserler olacaktır. Bunun yanında bu romanları yazarın siyasi, sosyo-
kültürel dünyası şekillendirmiş olduğundan zaman zaman Baykara’nın içinde bulunduğu
zihniyetten ve tarihi olaylardan da bahsedilecek fakat bu olaylar roman incelenirken olay
örgüsü, zaman, mekân ve şahıs kadrosunu nasıl şekillendirdiği ve esere kattıkları yönüyle
değerlendirilecektir.

7. VERİ TOPLAMA TEKNİĞİ

 Yazara ait kitaplara ulaşılması

 Yazarla bağlantılı kişilere ulaşılıp görüşme yapılması
 Anadolu Ajansı’ndan yazarla ilgili yazı ve belge istenmesi
 Gazete arşivlerinin incelenmesi
 Roman inceleme metotlarını anlatan eserlere ulaşılması ve okunması
 Yazarın romanlarına atıfta bulunan ve yazardan bahseden tezlere ve kitaplara
ulaşılması
 Farklı internet sitelerinden yazarla ilgili bilgilerin derlenmesi ve toparlanması

8. VERİLERİN ANALİZİ

Literatür tarama sonucunda elde edilen veriler titizlikle ayrıştırılıp sınıflandırılacaktır.

Özellikle roman inceleme metodu belirlenirken kaynakçada belirtilen eserler üzerinde
durulacak ve belirtilen yöntemler kullanılacaktır. Alıntılar dipnotla gösterilecek ve tez
hazırlanılırken yararlandığımız kaynaklar kaynakçada belirtilecektir.

5
 9. ÇALIŞMA PLANI

İÇİNDEKİLER ÖZET..........................................................................................................................iii
ABSTRACT............................................................................................................................................iv
İÇİNDEKİLER........................................................................................................................................v
KISALTMALAR ...................................................................................................................................vi
ÖNSÖZ................................................................................................................................................ vii
GİRİŞ…………………………………………………………………………………………..1
Tarih ve Roman İlişkisi...............................................................................................................1
Türk Edebiyatında Tarihi Roman................................................................................................5
BİRİNCİ BÖLÜM…………………………………………………………………………...10
BARBAROS BAYKARA’NIN HAYATI, EDEBÎ KİŞİLİĞİ VE
ESERLERİ…………..10
HAYATI....................................................................................................................................10
Edebî Kişiliği ve Eserleri...........................................................................................................15
İKİNCİ BÖLÜM.......................................................................................................................20
ROMANLARDA YAPI VE İZLEK……………………………………………………….....20

GREV
KAZANI..................................................................................................................................20
Romanın Kimliği.......................................................................................................................20

Bakış Açısı ve Anlatıcı .............................................................................................................

22

Olay Örgüsü ................................................................................. ……………………….......24

Zaman Mekân............................................................................................................................
26
Şahıs Kadrosu .......................................................................................................................... 28
İzleksek (Tematik) Kurgu.............................................................. …………………………...30
KANAYAN TOPRAK.............................................................................................................32
Romanın Kimliği………….......................................................................................................32
Bakış Açısı ve Anlatıcı…………………………………………………………………...…...34

Olay Örgüsü…………………………………………………………………………...………36
Zaman Mekân……………………………………………………………………...
…………..38
Şahıs Kadrosu……………………………………………………………………...………….40

6
İzleksek (Tematik) Kurgu…………………………………………………………...………...42
DERSİM 1937………………………………………………………………..………………46
Romanın Kimliği………………………………………………………………..…………….46
Bakış Açısı ve Anlatıcı……………………………………………………...………………...48

Olay Örgüsü……………………………..................................................................................50
Zaman Mekân……………………………………………………..…………………………..52
Şahıs Kadrosu……………………………………………………..………………………….54
İzleksek (Tematik) Kurgu……………………………………………..……………………...56
TUNCELİ 1938………………………………………………………..…………………….60
Romanın Kimliği………………………………………………………..…………………….62
Bakış Açısı ve Anlatıcı………………………………………………..………………….......64

Olay Örgüsü…………………………….................................................................................66
Zaman Mekân…………………………………………………………….…………………..68
Şahıs Kadrosu………………………………………………………….…………………….70
İzleksek (Tematik) Kurgu……………………………………………….…………………...72
KOSTANTİNİYE ALINDI ………………………………………….………….................76
Romanın Kimliği………………………………………………….……………….................76
Bakış Açısı ve Anlatıcı……………………………………………………………………….78

Olay Örgüsü………………………………………………………..........................................80

Zaman Mekân………………………………………………………..………………………...82
Şahıs Kadrosu…………………………………………………………………………...…….84
İzleksek (Tematik) Kurgu………………………………………………………...…………...86
NEFRET KÖPRÜSÜ…………………………………………………………..……………90
Romanın Kimliği…………………………………………………………..………………….90
Bakış Açısı ve Anlatıcı Olay Örgüsü…………………………………………..
……………...92
Zaman Mekân……………………………………………………………..…………………..94
Şahıs Kadrosu……………………………………………………………..………………….96
İzleksek (Tematik) Kurgu………………………………………………...………………….100
SON OYUN…………………………………………………………………..……………..104
Romanın Kimliği………………………………………………………….…………………106
Bakış Açısı ve Anlatıcı Olay Örgüsü……………………………………….
………………..108

7
Zaman Mekân……………………………………………………………….
………………..110
Şahıs Kadrosu……………………………………………………………….……………….112
İzleksek (Tematik) Kurgu………………………………………………….………………...114
BARBAROS BAYKARA’NIN DİL ANLAYIŞI VE ÜSLUBUNDA ÖNE ÇIKAN

ÖZELLİKLER…………………………………………………………..…………………120

KAYNAKLAR…………………………………………………………...…………………130

ÖZ GEÇMİŞ…………………………………………………………..……………………140

8
 10. ZAMANLAMA

Planlanan Tarih

Literatür Taraması 2 ay

Verilerin Toplanması 2 ay

Birinci Bölümün Yazılması 3 ay

İkinci Bölümün yazılması 7 ay

Sonuç ve Değerlendirme 1 ay

11. KAYNAKÇA

Baykara, Barbaros, Kanayan Toprak, Milliyetçi yayınlar, İstanbul, 1972.

Baykara, Barbaros, Kostantiniye Alındı, Milliyetçi yayınlar, İstanbul,

1974 Baykara, Barbaros, Tunceli 1938, Akyar yayınları, İstanbul, 1975.

Baykara, Barbaros, Grev Kazanı, Akyar yayınlar, İstanbul, 1974.

Baykara, Barbaros, Son Oyun, Akyar yayınlar, İstanbul, 1974.

Baykara, Barbaros, Dersim 1937, Akyar yayınlar, İstanbul, 1974.

Baykara, Barbaros, Nefret Köprüsü, Akyar yayınlar, İstanbul, 1982.

Güneş, Döne (2008), 1970–1971 Yıllarında yayınlanan Romanlarda Toplumcu Gerçeklik,

Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Gündüz, Osman, Yakın Dönem Tarihsel Romanlarda Çatışma Alanları ve Tarihsel

Romanların “Ulusal Kimlik” Edinmedeki Rolü, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
Dergisi Sayı 35 Erzurum 2007.

SULAİMANOVA, Aigul (2009), Konusunu Tarihten Alan Romanlar, İstanbul

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Baran, Ferhat (2018), 2000 Sonrası Türk Romanlarında Osmanlı Tarihi ve Eğitim,
Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

9
Engin, Ertan (2010), Türk Romanında Ermeniler, Doktora tezi, Marmara Üniversitesi
Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.

Aktaş, Ş. (1998). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Akçağ Yay.

Antakyalıoğlu, Z. (2013). Roman Kuramına Giriş. Ayrıntı Yay.

Bourneur, R. - quellet, R. (1989). Roman Dünyası ve İncelemesi. Çev., Hüseyin Gümüş.

Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Çetin, N. (2011). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap.

Demir, Y. (2002). İlk Dönem Türk Hikâyelerinde Anlatıcılar Tipolojisi. Dergâh Yayınları.

Demir, Y.(2002). Zaman Zaman İçinde Roman Roman İçinde-Müşâhedât. Dergâh

Yayınları.

Dilber, K. C. (2014). Türk Romanında Roman Sanatını Ele Alınışı. Ankara: Akçağ
Yayınları.

Dino, G. (2008). Türk Romanının Doğuşu. İstanbul: Agora Kitaplığı.

Ecevit, Y. (2001). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları.

Ecevit, Y. (2002). Türk romanında postmodernist açılımlar. İletişim Yayınlar.

Elıuz, Ü. (2016). Oyunda Oyun Postmodern Roman. Kesit Yayınları.

Evin, A. (2004). Türk Romanının Kökenleri ve Gelişimi. İstanbul: Agora Kitaplığı.

Finn. R.P. (2003). Türk Romanı İlk Dönem (1872-1900). (Çev. Tomris Uyar). İstanbul:
Agora Kitaplığı.

Forster, E.M. (1985). Roman Sanatı, (Çeviren: Ünal Aytür). Adam Yayınları.

Haedens, K. (1961). Roman Sanatı. (Çev.: Yaşar Nabi Nayır). Varlık Yay.

Kundera, M. (1989) Roman Sanatı. (Çeviren: İsmail Yerguz). Afa Yayınları.

Lukacs, G. & Soydemir, C. (2003). Roman kuramı. Metis Yayınları.

Moran, B. (1981). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim Yayınları

Moran, B. (2012). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1-2-3. İletişim Yayınları.

Parla, J. (2001). Don Kişot´ tan Bugüne Roman. İletişim Yayınları.

10
Parla, J. (2012). Türk Romanında Yazar ve Başkalaşım. İletişim yayınları.

Parla, J. (2020). Babalar ve Oğullar Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri.

İletişim Yayınları.

René, G. (2001). Romantik Yalan ve Romansal Hakikat. Metis Yayıncılık.

Robbe-Grillet, A. (1989). Yeni roman. Kafekültür yayıncılık.

Stevick, P. (2004). Roman teorisi. (Çev. Sevim Kantarcıoğlu). Akçağ,

Stanzel, F.K. (1997). Roman Biçimleri. (Çev. Fatih Tepebaşılı). Konya: Çizgi Kitabevi.

Tekin, M. (2001). Roman Sanatı: Romanın Unsurları. Ötüken Neşriyat AŞ.

Çelik, Naci. Romanda hesaplaşma. Türkiye Defteri yayınları, 1971.

Korkmaz, Ramazan v.d.(2009), Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker

Yayınları.

11