Professional Documents
Culture Documents
com
2-BİYOGRAFİ ÖZELLİKLERİ
*Sanatçı, edebiyatçı, bilim adamı, siyasetçi, sporcu, iş *Biyografi, belli bir plana bağlı olarak yazılır: Biyografisi
adamı, gazeteci vb. alanlarında ün yapmış kişilerin yazılan kişinin doğum tarihinden başlanarak hayatının
biyografileri yazılır. Sıradan kişilerin biyografileri, ilgi önemli aşamaları, öğrenim ve meslek hayatı, amaç ve
çekmeyeceği için yazılmaz. çabaları, eğilimleri, topluma hizmetleri, eserleri,
*Esere konu olan insanın hayatı hakkında geniş bir etkilendiği
araştırma yapmayı gerektirir. Söz konusu kişinin ve etkilediği kişiler anlatılarak yazının planı oluşturulur.
günlüklerinden, anılarından, mektuplarından ve onu *Biyografi metinleri, anlatılan kişiye ve anlatış
tanıyan kişilerden yararlanılır. biçimlerine göre farklı uzunluklarda olabilir. Biyografiler,
*Biyografisi yazılacak kişilerin doğumlarından makale
ölümlerine kadarki hayatları; maddi ve manevi çevre uzunluğunda olabildiği gibi kitap boyutunda da olabilir.
içinde *Biyografilerde üçüncü kişili anlatım söz konusudur. (…
araştırılır, kişilikleri ve eserleri hakkında bilgi verilir. doğdu, öğrenim gördü, eser yazdı vb.)
Kişinin okuyucuya örnek olabilecek özellikleri üzerinde *Biyografilerde genelde öyküleyici, betimleyici ve
durulur. açıklayıcı anlatım türleri kullanılır.
*Biyografisi yazılacak kişinin hayatı nesnel bir bakış *Biyografilerde dil,
açısıyla ele alınır ve elde edilen bilgiler gerçeğe uygun göndergesel işlevde
olarak aktarılır. Biyografiler belge niteliği taşıdığından kullanılır.
yazar, bir bilim adamı gibi çalışır. Kişisel yaklaşımlara ve
hayale yer vermez. Aksi taktirde biyografinin *Biyografi yazmak için bazı
inandırıcılığına gölge düşer. ön hazırlıkların yapılması
*Öğretme, bilgi verme, biyografinin yazılışının en gerekir:
önemli amacıdır. =>Biyografisi yazılacak
*Kuru bir bilgi yığını değildir, ele alınan kişilerin kişiyle ilgili belge ve bilgiler toplanır. Belge ve bilgiler
yaşamları en ilginç yönleriyle ve ayrıntılı olarak şunlardır: Biyografisi yazılacak
incelenir. kişi hakkında yazılmış kitaplar, gazete ve dergilerde
*Hayatı yazılan kişiye nesnel yaklaşılır, olaylar çıkan yazılar; onun ya da onu tanıyan kişilerin anı,
anlatılırken tarafsız durulur. Anlatımda bir tarihçi tutumu mektup ve günlükleri...
sergilenir, ele alınanlar belgelere dayandırılır. => Biyografisi yazılacak kişi hayattaysa onunla görüşülür
*Açık ve anlaşılır bir dil kullanılır, söz oyunlarına çok ve bu görüşmeler kayda alınır.
fazla başvurulmaz. => Başka yazarların o kişiyle ilgili yazdığı biyografiler
*Biyografi metinlerinin uzunluğu – kısalığıyla ilgili bir varsa o biyografiler incelenir.
sınır =>Biyografisi yazılacak kişinin öğrenim durumu, mizacı
yoktur. Herhangi bir biyografi metni, ansiklopedilerde, ve önemli kişilik özelliklerinin açıklanması gerekir;
antolojilerde, yıllıklarda, bazı kitpaların ilk sayfalarında bunun için kişiliğinin oluşmasında etkisi olan kişi ve
veya olayların anlatılması gerekir. Bu bağlamda kişinin ailesi
arka kapaklarında birkaç sayfa ya da paragraftan ve çevresi hakkında bilgi toplanır.
oluşabileceği gibi yüz sayfayı aşkın bir metinden de => Bu ön hazırlıklar yapılmadan yazılacak bir biyografi
oluşabilir. hem ilgi çekici olmaz hem de kişinin hayat hikâyesini
tüm boyutlarıyla yansıtmaz.
3-Konu İle İlgili Önemli Kavramlar
Tercüme-i hâl: Eskiden biyografiye “tercüme-i hâl” denirdi. Tercüme-i hâl, “öz geçmiş” anlamına gelmektedir.
Osmanlı Dönemi’nde yazılan, daha çok öz geçmiş özelliği gösteren eserlerdir.
Şuara Arapça bir kelime olan tezkire, “hatırlamayı sağlayan şey” anlamına gelmektedir. Şuara
Tezkiresi: tezkiresi (Tezkiretü’ş şuara), divan şairlerinin hayat hikâyelerinin, eserlerinin ve edebî kişiliklerinin
/Tezkireler belli bir düzenle anlatıldığı ve şiirlerinden örnekler verildiği eserlerdir.
Eski dönemlerde önemli kişilerin, özellikle şairlerin hayatlarının anlatıldığı; eserlerinden örneklerin
verildiği düzyazı türüdür. Günümüzdeki biyografik- antolojik eserlere benzeyen tezkireler bir tür
edebiyat tarihi çalışması da sayılabilir.
Tezkire Bölümleri
*Mukaddime (Giriş): Eserin sunulduğu kişiye övgüler, dönemin şiir
anlayışı ve eserin yazılma nedeni hakkında bilgilere yer verilir.
*Asıl Metin: Tanıtılan kişinin sosyal çevresi, edebî kişiliğiyle ilgili
bilgiler, sanatı üzerine değerlendirmeler ve eserlerinden örnekler bulunur.
*Hâtimeden (Bitiş): Eserin bitiş tarihi, yazılış süreci ile ilgili bilgiler,
dönemin padişahına veya önde gelen devlet adamlarına dualar, eserdeki
kusurlar için af isteği yer alır.
Monografi
Bilim, sanat ve edebiyat alanında eserler vermiş ve iz bırakmış kişilerin hayatlarını ve eserlerini
bilimsel yöntemler izleyerek uzun çalışma ve araştırmalar sonucu nesnel bir şekilde ortaya koyan
geniş hacimli biyografik eserler de vardır. Bu tür eserlere “monografi” denir
Biyografik Bir kişiyi bütün yönleriyle okuyuculara tanıtmak amacıyla hazırlanan ayrıntılı biyografi kitaplarına
monografi "biyografik monografi" denir.
Portre *Bir kimseyi karakteristik özellikleriyle okuyucuya tanıtmak amacıyla yazılan edebî yazılardır.
İki farklı portre türü vardır:
*Fizikî portre; kişiyi diğer insanlardan ayıran dış özellikleri iyi bir gözlemle belirlendikten sonra,
uygun sıfatlar kullanılarak özgün bir şekilde yazılır.
*Ruhî portre; kişinin ahlâkı, alışkanlıkları, düşünceleri ilginç bir üslûpla yazılır.
*Portreye konu olan kişiye ait, düşünceleri ve anlayışları daha etkili olarak ortaya koymak için onun
sözlerine de yer verilebilir.
Öz geçmiş / İnsanın hayatını, kabiliyetini, yeteneğini, iş yapma gücü ve tecrübelerini ortaya koyan bir belgedir.İş
CV: başvurusunda bulunan veya işe alınmak istenen adayın geçmişe dönük (özgeçmiş) tecrübelerini,
akademik bilgilerini ve iletişim bilgilerini sunum yapan yazılı belgedir.
=>Osmanlı (Anadolu) sahasındaki ilk tezkire 16. yy.da Sehi Bey’in yazdığı Heşt Behişt’tir.
=>19. yüzyıla, Tanzimat Dönemine gelindiğinde gerçek anlamda biyografi örnekleri verilmeye başlanır. Namık
Kemal, 1881 tarihli “Evrak-ı Perişan” isimli eserinde Selahattin Eyyubi, Fatih Sultan Mehmet, Kanuni Sultan
Süleyman, Yavuz Sultan Selim ve Emir Nevruz’u; Recaizade Mahmut Ekrem, “Kudema’dan Birkaç Şair”de
Osmanlı şairlerini anlatır. Yine Muallim Naci, “Osmanlı Şairleri” adlı eserinde, beğendiği Osmanlı şairlerinin,
hayatı ve şairliğini anlatır.
=>19. yüzyılın sonuna doğru Batılı anlamda biyografik eserlerle karşılaşırız: Beşir Fuat (1852-1887)’ın “Victor
Hugo” ve “Voltaire” ile Ahmet Mithat Efendi’nin “Beşir Fuat”
=>Cumhuriyet Döneminde İbnül Emin Mahmut Kemal İnal’ın “Son Asır Türk Şairleri” “Son Sadrazamlar”
ve “Son Hattatlar” gibi eserleri, geniş kapsamlı önemli biyografik eserlerdir.
1) Erzurumlu Kadı Mustafa Darir :* Siretü'n Nebi ( Türkçe ilk siyer kitabı. Hz. Muhammed'in hayatı anlatılır.)
2) Ali Şir Nevai :* Mecalisü'n Nefais ( 1491 Şair Tezkiresidir. Çağatay Türkçesinin en önemli temsilcisidir. Türk
edebiyatının ilk şairler tezkiresidir, biyografik eserdir.)
3) Eflaki :* Menakıbü'l Arifin (Veli, ermiş kişilerin hayatları anlatılır.)
4) Sehi Bey :* Heşt Behişt (Sekiz Cennet) ( Şair Tezkiresidir. Şairlerin hayatlarını anlatır.)
5) İdris-i Bitlisi :* Heşt Behişt (Sekiz Cennet) (Osmanlı padişahlarından sekizinin yaşamını
anlatır.)
6) Latifi :* Tezkiretü'ş Şuara (1546 Şairlerin hayatını anlatır.)
7) Gelibolulu Ali :* Menakıb-ı Hünerveran (Sanatçıların Menkıbeleri, 1586. Hattatları,
ciltçilerin, tezhipçilerin ve minyatür sanatçılarının yaşam öykülerini derlemiştir.)
8) Kınalızade Hasan Çelebi :* Tezkiretü'ş Şuara (Şairlerin hayatını
anlatır.)
9) Namık Kemal :* Evrak-ı Perişan ( 1881, Selahattin Eyyubi, Fatih
Sultan Mehmet, Kanuni Sultan Süleyman, Yavuz Sultan Selim ve Emir
Nevruz'un biyografileri, tarihi maceraları anlatılır.)
10) Recaizade Mahmut Ekrem :* Kudema'dan Birkaç Şair (Osmanlı şairlerinin hayatlarını
anlatır.)
11) Muallim Naci :* Osmanlı Şairleri
12) Tahir Alangu :* Ömer Seyfettin
13) Beşir Fuat :* Victor Hugo :* Voltaire
14) Bursalı Mehmet Tahir :* Osmanlı Müellifleri
15) İbnülemin Mahmut Kemal :* Son Asır Türk Şairleri :* Son Sadrazamlar :* Son Hattatlar
16) İbrahim Alaettin Gövsa :* Türk Meşhurları Ansiklopedisi
17) Mithat Cemal Kuntay :* Mehmet Akif :* Namık Kemal :* Sarıklı İhtilalci Ali Süavi
18) Mehmet Kaplan :* Tevfik Fikret (Devir Şahsiyet)
19) Mehmet Emin Erişirgil :* Ziya Gökalp :* Bir Fikir Adamının Romanı
20) Gündüz Akıncı :* Abdülhak Hamit Tarhan
21) Behçet Necatigil :* Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü
22) Şevket Süreyya Aydemir :* Tek Adam (Atatürk'ün Yaşam Öyküsü) :* İkinci Adam (İsmet
İnönü'nün Yaşam Öyküsü, ) :* Menderes'in Dramı :* Enver Paşa
23) Kenan Akyüz :* Tevfik Fikret
24 Mithat Cemal Kuntay :*İstiklal Şairi Mehmet Akif, Namık Kemal, Sarıklı İhtilalci Ali Suavi
25) Ali Canip Yöntem : Ömer Seyfettin’in Hayatı ve Eserleri :
26) Sinan Paşa :Tezkiretü’l-Evliya :
27) Abdülhak Şinasi Hisar : Yahya Kemal’e Veda, Ahmet Haşim/ Şiiri ve Hayatı
28) Yakup Kadri Karaosmanoğlu :Ahmet Haşim, Atatürk
29) Beşir Ayvazoğlu :Peyami
30) İsmail Parlatır : Recaizade Mahmut Ekrem
31) Ömer Faruk Huyugüzel :Hüseyin Cahit Yalçın'ın Hayatı ve Edebî Eserleri Üzerine Bir Araştırma :
Emin Özdemir’in
ifadesiyle
“Otobiyografi anının süt
kardeşidir.”