KARAPATAN SA SALITA AT GAWA WRITTEN OUTPUT

8- Pythagoras

TOPIC: Karapatan sa Salita at Gawa

Sa modyul na ito, inaasahang maipamamalas mo ang sumusunod na kaalaman,

kakayahan at pag-unawa:

a. Nakikilala ang:

 kahalagahan ng katapatan.
 mga paraan ng pagpapakita ng katapatan.
 bunga ng hindi pagpapamalas ng katapatan.

b. Nasusuri ang mga umiiral na paglabag ng mga kabataan sa katapatan.

c. Naipaliliwanag ang Batayang Konsepto ng aralin.

d. Naisasagawa ang mga mga angkop na kilos sa pagsasabuhay ng katapatan sa salita

at gawa.

Katapatan sa Salita at sa Gawa

Totoo ba? Talaga?

Ang pagsisinungaling o pagdaraya ay maaaring makaramdam ng gantimpala dahil

maaari itong humantong sa pagkakaroon ng pansin, paghanga, o isang pakiramdam ng
kontrol sa ilang mga sitwasyon. Gayunpaman, kung ang isa ay patuloy na pakikibahagi
sa pag-uugali na ito, maaari itong maging isang ugali na mahirap masira. Ito ay
maaaring maging totoo lalo na para sa mga kabataan na maaaring makaramdam ng
presyur na magkasya sa kanilang mga kapantay o upang matugunan ang ilang mga
inaasahan na itinakda ng iba. Sa paglipas ng panahon, ang ugali ng pagsisinungaling o
pandaraya ay maaaring mag tanggal ng isang pakiramdam ng integridad at
pagpapahalaga sa sarili, na humahantong sa negatibong mga kahihinatnan sa mga
personal na relasyon at iba pang mga lugar ng buhay. Samakatuwid, mahalagang
kilalanin ang mga potensyal na pinsala sa mga pagkilos na ito at magsikap para sa
katapatan at pagiging tunay sa ating pakikipag-ugnayan sa iba.

Ito ay tungkol sa makita na ang ilang mga kabataan ay nagbibigay-katwiran sa

pagdaraya at iba pang mga anyo ng hindi etikal na pag-uugali bilang "teamwork" o
katanggap-tanggap na mga aksyon. Ang ganitong uri ng pag-iisip ay hindi lamang
nagpapabagabag sa halaga ng katapatan at integridad ngunit nakakasama din sa mga
taong napipilit o naiimpluwensyahan na lumahok sa naturang pagkakamali. Maaari
itong lumikha ng isang kapaligiran ng kawalan ng katiyakan at katapatan na sa huli ay
nakakaapekto sa lahat ng kasangkot, kabilang ang mga maaaring hindi alam ang
pagdaraya ngunit ngayon ay nauugnay dito. Mahalaga para sa mga kabataan na
maunawaan ang negatibong epekto ng pagdaraya sa kanilang sarili at sa iba at
makilala ang halaga ng masipag, katapatan, at pagiging patas sa pagkamit ng
tagumpay. Sa pamamagitan nito, maaari silang bumuo ng isang matibay na pundasyon
para sa kanilang tagumpay sa hinaharap at positibong mag-ambag sa kanilang mga
komunidad.

Ang kasabihan na "Katapatan ay ang pinakamahusay na patakaran" ay isang walang

tiyak na halaga. Gayunpaman, sa digital na edad, ang mga kabataan ay napuno ng
isang barrage ng maling impormasyon, na nagpapahirap sa kanila na yakapin ang
katotohanan. Ang internet at social media ay maaaring mapadali ang pagmamanipula
ng iba sa pamamagitan ng panlilinlang, at ang tukso na gawin ito ay maaaring maging
malakas. Sa kabila nito, mahalaga na itaguyod ang mga halaga ng katapatan at
integridad. Ang paggawa nito ay nangangailangan ng mga kritikal na kasanayan sa
pag-iisip, ang kakayahang makiramay sa iba, at isang pangako sa pagiging
responsable sa mga pagkilos ng isang tao. Kahit na maaaring hamon na yakapin kung
ano ang tama at totoo, kinakailangan para sa pagbuo ng tiwala, pagpapanatili ng mga
positibong relasyon, at paglikha ng isang mas mahusay na mundo para sa lahat.

Katapatan sa Salita

Mayroong iba't ibang uri ng pagsisinungaling, bawat isa ay may sariling kahihinatnan.
Maaaring kasama sa pagtatago ng mga impormasyon sa mga kaibigan, pamilya o ibang
tao, na pwedeng makasama sa kanilang kapakanan. Narito ang iba't ibang uri ng
pagsisinungaling.

A. Prosocial lying
- Ang Prosocial Lying ay gawa ng pagsisinungaling upang protektahan ang tao
at tulungan ito sa ibang tao na mapaparusahan.
B. Self-enhancement lying
- Ang Self-Enhancement Lying naman ay gawa ng pagsisinungaling upang
maiwasan mapagalitan o mapahiya.
C. Selfish lying
- Ang Selfish Lying ay gawa ng pagsisinungaling upang iligtas ang sarili laman
at walang pake sa kapwa
 D. Antisocial lying
- Ang Antisocial Lying ay gawa ng pagsisinungaling upang isadyang masaktan
tao sa pagkalat ng hindi mahalagang tsismis sa tao na yon

Marami pang ibang mga dahilan kung bakit nagsisinungaling ang isang tao.

Ang sumusunod ay ilan lamang sa mga ito.

a. Upang makaagaw ng atensiyon o pansin.
b. Upang mapasaya ang isang mahalagang tao.
c. Upang hindi makasakit sa isang mahalagang tao.
d. Upang makalwas sa personal na pananagutan.
e. Upang pagtakpan ang isang suliranin na sa kanilang palagay ay seryoso o "malala".

Naiintindihan na ng isang anim na taong gulang ang pagkakaiba sa pagitan ng

kasinungalingan at katotohanan. Sa edad na pito, ang isang bata ay makakapagsabi
ng kasinungalingan. Alam na ng pangkat ng edad na ito ang mga pagkakaiba sa
kanilang pag-iisip at kung paano linlangin ang iba para sa kanilang sariling tubo. Ang
isang pitong taong gulang na bata, halimbawa, na sinira ang kanyang laruan at
natatakot na pagsabihan ng kanyang mga magulang dahil sa kanyang kawalang-ingat,
ay maaaring piliin na sisihin ang pinsala sa kanyang kaibigan upang maiwasan ang
pagkastigo.

Tiyak na dapat maunawaan ng lahat kung gaano kahalaga ang mamuhay para sa
katotohanan. Mas madaling ituro sa mga bata ang kahalagahan ng pakikipaglaban
para sa katotohanan, pagpapanatili ng kanyang salita, at, higit sa lahat, paggawa ng
tama. Ano ang kahalagahan ng pagsasabi ng totoo? Ang mga sumusunod ay ang
nangungunang pitong dahilan sa pagsasabi ng totoo.

1. Ang katotohanan ay ang pinakamahusay na paraan upang matiyak na alam ng

lahat ang tunay na nangyari. Sa ganitong paraan, mababawasan ang kalituhan
at hindi pagkakasundo.
2. Ang pagsasabi ng totoo ay mahalaga dahil mapoprotektahan nito ang mga
inosenteng tao na hindi masaktan. Nangyayari ito kapag ginamit ang ibang tao
bilang scapegoat upang maiwasan ang parusa.
3. Ang pagsasabi ng totoo ay tutulong sa mga tao na matuto mula sa kanilang
mga pagkakamali. Talagang masakit para sa kanila na malaman ang
katotohanan, ngunit mas mahirap kung hindi nila ito natutunan.
4. Mas magtitiwala sa iyo ang iyong kapwa kung palagi kang tapat at patas. Sa
bawat oras na gumawa ka ng isang bagay na mali, kailangan ng malaking
 pagtitiwala upang mabuo muli. Kung sakaling magsinungaling ka, manloko o
magnakaw, mahirap para sa iyong kapwa na muling magtiwala sa iyo.
5. Hindi mo na kinakailangang lumikha pa ng maraming kasinungalingan para
lamang mapanindigan ang iyong nilikhang kuwento. Sa mahabang panahon
gagawin mo ito para lamang mapagdugtong-dugtong ang mga kasinungalingang
iyong kinatha.
6. Kung ikaw ay tapat at naniniwala sa iyong sinasabi, maaaring isipin ng mga tao
na ikaw ay isang taong may integridad.
7. Kung palagi kang nagsasabi ng totoo, ikaw ay ligtas at masaya. Ang
pagsisinungaling ay nagdudulot sa iyo ng mabigat na pasanin sa iyong
konsensya, na patuloy na aabala sa iyo.

Vitaliano Gorospe (1974)- Ayon sa kanyang aklat, may apat na paraan ang mga tao na
itago ang katotohanan mula sa isang kritikal na layunin o pangako na maaaring nasira
at maaaring nagdulot ng mga paghihirap para sa iba. Bukod pa rito, tandaan na ang
pagtatago ng mga katotohanan ay hindi itinuturing na pagsisinungaling.

1. Pananahimik (silence)
-Tumangging sagutin ang anumang tanong na maaaring magbunyag ng katotohanan.
Kahit na curious ang iba, nanatili silang tahimik. Gayunman, iniisip ng ilan na ang
katahimikan ay isang pag-amin sa katotohanan.

2. Pag-iwas (evasion)
-Upang maiwasan ang panghihimasok, tumangging sagutin ang mga tanong.
Nangangailangan ito ng mabilis na pag-iisip at kakayahang ilipat ang paksa,
magtanong ng ibang tanong, gawing biro ang pagtatanong ng kausap, o paminsan-
minsan ay ipakita na nasaktan ka.

3. Pagbibigay ng salitang may dalawang ibig-sabihin o kahulugan (Equivocation)

-Ang pagsasabi ng totoo ay maaaring gawin sa dalawang magkaibang paraan. Upang
ito ay maging tunay, ang kahulugan ay dapat manatiling pareho, at ang mambabasa ay
maaakit sa malalim na pag-iisip. Bilang isang resulta, ang kanyang pansin ay maaaring
ituon sa mensahe na siya ay nagpupumilit na maunawaan.

4. Pagtitimping Pandiwa (Mental Reservation)

-Nililimitahan ang tunay na core ng impormasyon. Ito ay isang piraso lamang ng
katotohanan. Ang isang bahagi ng katotohanan ay naiwan sa isip ng may-ari ng
impormasyon upang magdulot ng kalituhan.
Karapatan sa Gawa

Totoo po ang kasabihang "action speaks louder than words," dahil mas epektibo at
mas napapansin ang mga kilos at gawa ng isang tao kaysa sa kanyang mga salita
lamang. Sa mga panahong ito ng fake news at pagkalat ng kasinungalingan,
mahalagang maipakita ng bawat isa ang kanilang kakayahang magsagawa ng mga
aksyon na magpapatunay ng kanilang katapatan at kahandaan na maglingkod sa
kapwa. Ang mga kilos ng isang tao ay nakakapagpakita ng kanyang tunay na karakter
at mga prinsipyo, at ito rin ang maaaring maging batayan ng kanyang integridad.

Tama po ang inyong pahayag tungkol sa malawakang katiwalian sa bansa at kung

paano ito nakakaapekto sa paghihirap ng mga mamamayan. Ang katiwalian ay isang
malaking hadlang sa pag-unlad ng isang bansa at nakakasira sa tiwala ng mga tao sa
kanilang pamahalaan. Hindi dapat pumapayag ang kahit na sino sa mga ganitong uri ng
gawain dahil ito ay labag sa batas at makasasama sa lipunan.

Mahalaga ring bigyang halaga ang moralidad sa mga aksyon ng mga tao sa
kapangyarihan. Hindi lamang ito tungkol sa integridad ng paggawa, kundi pati na rin
sa kanilang paninindigan sa mga prinsipyo at pagpapakita ng tamang halimbawa sa
lipunan. Kailangan nating bigyang halaga ang kultura ng katapatan at responsibilidad
sa paglilingkod sa kapwa, upang maibalik ang tiwala ng mga tao sa kanilang mga lider
at sa kanilang gobyerno.

Sa kabila ng mga pagsubok na ating kinakaharap sa bansa, dapat nating pag-ibayuhin

ang ating mga pagsisikap upang maipaglaban ang ating mga karapatan at makamit ang
tunay na pagbabago. Ang pagkilos at pagtugon sa mga problema ng bansa ay hindi
lamang nakasalalay sa ating mga lider, kundi sa bawat isa sa atin bilang mga
mamamayan. Ito ay isang panawagan sa ating lahat na magsama-sama at magtulungan
para sa pagpapaunlad ng ating bansa at para sa kabutihan ng ating mga kababayan.

Hindi lahat ng tao ay totoo at naninindigan sa kanilang mga salita at kilos. Ang ilan
sa mga tao ay ginagamit lamang ang kanilang mga sinasabi at ginagawa upang
manlinlang ng kapuwa. Karamihan ay nalililo, at napapa-paniwala na ang ganitong klase
ng mga tao ay tunay na mabuti at may totoong bukas na palad upang tumulong, ngunit
ang hindi alam ng nakararami sa atin na sa likod ng kanilang mabulaklak na salita at
mga gawa ay mga gawi na sumisira ng tiwala, katotohanan, at katapatan.
Ang pagyakap at pagtanggap sa katotohanan ay ang susi sa ating pagkaka-isa.
Tayong mga tao ay nararapat na magkaroon ng mataas na pamantayang moral para sa
ating sarili. Kinakailangan nating matutong maging tapat sa ating mga salita at gawa.

Mahalagang yumayakap sa katotohanan ang lahat ng ating mga iniisip, sinasabi, at

ginagawa. Maliit na bagay man ito o malaki. Kahit sa pagsisimula sa maliit na bagay ay
makakamtan natin ito. Tulad nalang ng Tatlong Maliliit na huwaran ng asal (Behavior
Patterns) na nagpapakita ng tatlong malalako at magkakaugnay na birtud:

1. Nasa bawat indibidwal na gumawa ng mga desisyon at manindigan para sa kanila

batay sa kanilang sariling mga paniniwala, pagpapahalaga, at mga pangyayari.

2. Ang pagiging bukas sa kapwa ay nakakatulong na kilalanin ang mga indibidwal at

nagtataglay ng kanilang sariling natatanging mga pananaw at pagpapahalaga, at
habang ang pagbabahagi ng opinyon ng isa sa iba ay tiyak na maaaring maging
maimpluwensyang salik sa paghubog ng pampublikong diskurso at paggawa ng
desisyon, kahit ang desisyon mo ay mali kailangan mong tanggapin iyon.

3. Mahalagang isaisip na ang ating isip at gawa ay yumayakap sa katotohanan dahil

ito ay nagtataguyod ng pagtitiwala, paggalang, at isang mas makatarungang lipunan

Ang paggawa sa lahat ng mga ito ay malalayo ka sa sitwasyon kung saan hindi mo na
kailangan pagtakpan ang katotohanan mula sa simula upang mamuhay ka ng isang
buhay na puno ng katapatan.

Ang desisyongpagiging matapat ay bunga ng sarili nating pagpapasiya. Wala itong

katumbas na halaga at hindi kailanman mabibili ng salapi.

1. Ang katotohanan ay hindi nababago ng anumang tao, bagay o hayop.

2. Ipanig mo ang iyong sarili sa katotohanan upang mahubog ang

karangalan,katapatan, at integridad.

3. Hindi madali ang pagiging tapat sa lahat ng bagay, ngunit para sa patuloy na
paglago ng iyong pagkatao bilang tao ay hindi matutumbasan ng anumang yaman o
kasikatan.

1. Mayroong iba't ibang uri ng pagsisinungaling, bawat isa ay may sariling

kahihinatnan. Maaaring kasama sa pagsisinungaling ang pagtatago ng
impormasyon mula sa isang taong may karapatang malaman ito, na maaaring
makasama sa kanilang kapakanan.

A. Karapatan sa salita
B. Karapatan sa gawa
C. Prosocial lying
D. All of the above

2. Pagsisinungaling upang iligtas ang sarili upang maiwasan na mapahiya, masisi

o maparusahan

A. Self-enhancement lying
B. Selfish lying
C. Antisocial lying
D. Prosocial lying

3. Ang mga taong sadyang nagsisinungaling para saktan ang iba ay kadalasang
ginagawa ito sa pamamagitan ng pagpapakalat ng nakakapinsalang tsismis
tungkol sa kanilang mga target.

A. Selfish lying
B. Prosocial lying
C. Antisocial lying
D. Self-enhancement lying

4. Pagsisinungaling upang protektahan ang sarili kahit pa makapinsala ng ibang

tao

A. Self-enhancement lying
B. Antisocial lying
C. Prosocial lying
D. Selfish lying

5. ang gawa ng pagsisinungaling upang protektahan o tulungan ang ibang tao.

Ito ay madalas na ginagawa para sa isang taong mahalaga sa ating buhay.

A. Prosocial lying
B. Selfish lying
C. Self-enhancement lying
D. Antisocial lying

6. Ayon sa aklat ni _____ May apat na pamamaraan na itago ng mga tao ang
katotohanan dahil sa seryosong dahilan o obligasyon na kapag nilabag ay mas
lalong magdulot ng pinsala hindi lang sa sarili kundi sa ibang tao.

A. Vitaliano Gorospe
B. Max Scheler
C. Aristotle
D. Democritus

7. Ang pagtanggi sa pagsagot ng anumang tanong na maaring mailabas ang

katotohanan.

A. Pananahimik (Silence)
B. Pag-iwas (Evasion)
C. Pagbibigay ng salitang may dalawang ibig-sabihin o kahulugan (Equivocation)
D. Pagtitiming Pandiwa (Mental Reservation)

8. Ang paglalagay ng limitasyon sa tunay na esensiya ng impormasyon. Ito ay

ang pagsabi ng konting hiwa lamang ng katotohonan.

A. Pagtitiming Pandiwa (Mental Reservation)

B. Pagbibigay ng salitang may dalawang ibig-sabihin o kahulugan (Equivocation)
C. Pananahimik (Silence)
D. Pag-iwas (Evasion)

9. Ang pagsabi ng totoo na mayroong dalawang kahulugan o interpretasyon.

Upang maging lehitimo ito, kailangan pareho ang kahulugan at madadala ang
mambabasa sa malalim napag-iisip.

A. Pagtitiming Pandiwa (Mental Reservation)

B. Pag-iwas (Evasion)
C. Pananahimik (Silence)
D. Pagbibigay ng salitang may dalawang ibig-sabihin o kahulugan (Equivocation)

10. Nangangahulugang pag-iwas sa pamaamgitan ng hindi pagsagot sa mga

tanong.
A. Pagtitiming Pandiwa (Mental Reservation)
B. Pag-iwas (Evasion)
C. Pagbibigay ng salitang may dalawang ibig-sabihin o kahulugan (Equivocation)
D. Pananahimik (Silence)

11. Sumunod sa batas ng pamahalaan, ng iyong pananampalataya at ng iyong

pamayanan. Ito ay proteksiyon at para sa kaayusang pansarili

A. Well being
B. Karapatan
C. Integridad
D. None of the above

12. Paano mo hihikayatin ang mga mag-aaral sa pagpapakita ng katapatan sa

kanilang kapwa mag-aaral kung ikaw ang Pangulo ng SSG sa inyong paaralan?

A. Magiging mabuting ehemplo ako sa kanila upang sila'y mahikayat.

B. Pasasalamatan isa-isa ang mga mag-aaral nang matapat.
C. Uutusan ko silang magwalis sa paligid upang makagawa ng kabutihan.
D. Bibigyan ko ng pangaral ang kapwa mag-aaral na magsasauli ng nawawalang gamit.

13. Ano ang maaring makamit ng tao kung isasabuhay ang katapatan sa salita
at sa gawa?

A. pagkapahamak sa sarili
B. makatanggap ng pabuya.
C. makatanggap ng papuri mula sa iba.
D. magkaroon ng kapayapaan ang kalooban.

14. Bakit mahalagang maging matapat sa salita at sa gawa ang isang tao? Upang:

A. maging sikat.
B. makatanggap ng pabuya.
C. makatanggap ng papuri mula sa iba.
D. magkaroon ng kapayapaan ang kalooban.

15. Paano mo maipapakita ang katapatan sa yong mga magulang? Sa

pamamagitan ng:
A. pagtulong sa mga gawaing bahay.
B. pagsasabi ng katotohanan sa magulang.
C. paghinging sobrang pera bago pumasok.
D. pagpapakita ng mga marka sa bawat markahan.

ANSWER KEY

1. A
2. A
3. C
4. D
5. A
6. A
7. A
8. A
9. D
10. C
11. A
12. A
13. B
14. D
15. B

Rubric for Individual Reporting

Criteria Reporting Standard

Accuracy 25%
Audio-Visual Presentation 25%
Preparedness 25%
Oral Presentation 25%
Information included in the presentation was very well
researched and accurate
Audio-visual presentation was very visually interesting and
helpful for the viewers/listeners
Student demonstrated clear evidence of thorough practice
Student spoke very clearly, concisely and confidently, projected
voice to the whole room.

Rubric for Written Report

Criteria Reporting Standard

The paper is clear and focused the content and the topic were
Content 25% presented in details that enrich and develop the student’s
competency.
Organization 25% The internal structure the thread of meaning the logical and
sometimes intriguing pattern of the topic are well presented.
 Topic were represented with accurate, interesting and relevant
Factual Information 25%
information.
Image communication 25% Image are highly engaging for content and reader.

Rubric for Group Reporting

Criteria Reporting Standard

Accuracy 25%
Audio-Visual Presentation 25%
Preparedness 25%
Oral Presentation 25%
Information included in the presentation was very well
researched and accurate
Audio-visual presentation was very visually interesting and
helpful for the viewers/listeners
The Group demonstrated clear evidence of thorough practice
The Group spoke very clearly, concisely and confidently,
projected voice to the whole room.

GROUP 2 MEMBERS & CONTRIBUTIONS:

Tablada, Gabrielle Langdon S.- Written output, Reporter, Powerpoint presentation, Leader, Quiz
Olegario, Mielle Bourne B.- Written output, Reporter, Powerpoint presentation, Secretary,
Activity
Bayad, Steven Danielle S,- Written output, Reporter
De Borja, Vinz Lion C.- Written output, Reporter
Quinsaat, Isagani Gabriel F.- Written output, Reporter
Arago, Paris Rhiana P.- Written output, Reporter
Orbillo, Marielle Charlotta M.- Written output, Reporter
Orgas, Abigail A.- Written output, Reporter,
Pingos, Rafah Cassandra B.- Written output, Reporter