Panitikan ng Luzon socializing among young folks in the

villages.
Etimolohiya

- Ang pangalang Luzon ay inaakalang

nagmula sa lusong, isang salitang Tagalog Hondius, Jodocus (1606). "India
na tumutukoy sa isang partikular na uri ng Orientalis". Barry Lawrence Ruderman
malaking mortar na gawa sa kahoy na Antique Maps Inc. (pic)
ginagamit sa pag-”dehusking” ng bigas.
- Sa mga lumang mapa ng Latin, Italyano, at
Isang 2008 research paper nina Eulito Portuges, ang isla ay madalas na tinatawag
Bautista at Evelyn Javier ang nagbibigay ng na "Luçonia" o "Luconia.”
larawan ng isang lusong, na
Mga Anyo ng Panitikan sa Iba’t ibang
nagpapaliwanag:
Rehiyon sa Luzon
- Bangkang pinawa, an ancient Philippine MGA REHIYON ANYO NG PANITIKAN
mortar and pestle. Rehiyon I (Ilocos Region)
Ilocos Sur, La Union at Pangasinan
Bukanegan (timpalak o laro sa
Traditional milling was pagtula)

accomplished in the 1900s by pounding the Rehiyon II (Cagayan Valley)

Batanes, Cagayan, Isabela
Baliwayway (hele)
palay with a wooden pestle in a stone or Nueva Vizcaya, Quirino
Dimulat (kuwentong-bayan)
wooden mortar called lusong. Kabungi (bugtong)
Rehiyon III (Central Luzon)
- The first pounding takes off the hull and Bataan, Bulacan, Nueva Ecija,
Kuwentong-bayan, dula, tula, harana
Pampanga, at Tarlac-B NEPT
further pounding removes the bran but also
Rehiyon IV-A (CALABARZON)
breaks most grains. Cavite, Laguna, Batangas, Rizal,
Quezon
- Further winnowing with a bamboo tray
Rehiyon IV-B (MIMAROPA)
Dula, Nobela, sanaysay, tula, awiting-
(bilao) separates the hull from the rice Mindoro, Marinduque, Romblon,
bayan, kuwentong-bayan, hele
Palawan
grains. This traditional hand-pounding
Rehiyon V (Bicol Region)
chore, although very laborious and resulted
Albay, Camarines Norte at Sur,
in a lot of broken rice, required two to three Catanduanes
Masbate, at Sorsogon Ibalon (epiko)
skilled men and women to work
Maikling kuwento, tula, dula, tigib
harmoniously and was actually a form of (epiko)
CAR (Cordillera Administrative
Region)
 Abra, Apayao, Benguet, Ifugao, Kabaataken (kuwentong-bayan)
Kalinga Apayao, at Mt. Province Lajo (awiting-bayan)
Hudhud (Epiko ng Ifugao)
• Isang mahabang salaysay na patula na
karaniwang inaawit sa panahon ng tagani, o
inaayos ang mga payyo o dinadamuhan ang
mga palayan.
• Inaawit din ito kapag may lamay sa patay
at ang yumao ay isang taong tinitingala dahil
sa kanyang yaman o presyihiyo.
• Kinakanta sa mga naturang okasyon bilang
paglilibang o pampalipas-oras lamang.
• Noong 2001, kinilala ng UNESCO bilang
isa sa mga Masterpiece of the Oral and
Intangible Heritage in Humanity.
Biag ni Lam-Ang (Epiko ng mga Ilocos at
La Union)
• Pinaka-popular na epikong –bayan na
nagmula sa Hilagang Luzon.
• Nag-iisa itong Kristiyanisadong epikong-
bayan at pruweba nito ang paggamit ng mga
pangalang naiimpluwensyahan
Katolisismo.
• Sinasabing ang paring si Gerardo Blanco
ang nagtala ng epikong-bayan noong 1889 at
si Canuto Medina ang nagtala noong 1906.
• Sinundan ito ng bersyon na nailathala sa
La Luch, ang bersyon ni Parayno noong
1927 at pinagsama niya ang unang dalawang
bersyon at ang bersyon ni Leopoldo Yabes
noong 1935.
• Umiikot ang epikong-bayan sa buhay ng
pangunahing tauhan na si Lam-ang.
Manang Biday (Awiting-bayan ng Ilocos)
• Popular na pangharanang awitin ng mga
katutubo.
• Ito ay naglalahad ng marubdob na pagsinta
ng isang binata sa isang dilag na tinatawag
na Manag Biday (aling Biday).
• Ang dalaga ay mas matanda sa binata (ang
tawag na “manang” ay “ate” sa mga
Ilokano), hindi ito dahilan, wika niya sa
kanta, para hindi niya ipahayag ang kanyang
pag-ibig.
• Subalit matatag na nagsabi ang dalaga ng
kanyang mga dahilan na hindi karapat-dapat
ng ang sumusuyo sa kaniya.
• Ang magkabilang pahayag ng binata at
dalaga sa pamamaraang nagsasagutan sila sa
kabuuan ng kanta.
• Ang “Manang Biday” ay sumasagisag sa
kaugalian ng kababaihang Filipino-
maganda, balingkinitan, ngunit mayumi at
mahirap suyuin.
Mariang Sinukuan (Alamat ng Ilocos)
• Si Maria Sinukuan ay isang napakaganda
at mabait na Diwata na pinaniniwalaang
naninirahan sa Bundok Arayat.
• Alinsunod sa alamat ng mga bayan sa
paligid ng bundok, si Mariang Sinukuan ang
nangangalaga sa mga halaman, hayop, at
kaligiran.
• Sa mga bayan sa Bulacan at Nueva Ecija,
sinasangguni ng mga magsasaka tuwing
umaga ang bundok.
• Kapag maliwalas ang tuktok ng bundok,
nangangahulugang aaraw maghapon. Ngunit
kapay may “putong” si “Suko”, ibig sabihin,
may maitim na ulap sa tuktok ng bundok,
nangangahulugang may darating na ulan.
• Mga senyas ito kung dapat silang
magtanim ng palay o madaliin ang paggapas
ng palay.
• Sang-ayon sa alamat, tinawag siyang
“Sinukuan” dahil sumusuko sa kanya ang
mga nanligaw na engkantadong nilikha.
Kudaman (Epiko ng Palawan)
• Isa ang Kudaman sa umaabot na
animnapong (60) tultul o epikong-bayan ng
pangkating Palawan na nakolekta ni Nicole
Revel-MacDonald pagkatapos ng
dalawampong (20) taon ng pananaliksi mula
ng 1970.
• Ang saliksik ni Revel-MacDonald ay
patunay na napakayamang panitikang-bayan
ng Pilipinas.
• Ang bayaning si Kudaman ay datu ng
Kapatagan, may putong na kalapati at may
tahanang naliligid ng liwanag. May
sasakyan siyang malaki’t mahiwagang ibon,
si Linggisan, na isang kulay lilang bakaw,
na nagdadala sa kaniya sa iba’t ibang lupain
at pakikipagsapalaran. Tuwing aalis siya,
iniiwan niya sa mga asawa ang isang
bulaklak ng balanoy na kapag nalanta ay
sagisag ng kanyang kasawian.
Manimimbin (Epiko ng Palawan)
Isa sa mga epikong-bayan ng Palawan
hinggil sa binatang si Manimimbim na
naglakbay sa paghahanap ng asawa.
Nakatagpo siya ng isang babae na iniibig
niya ngunit tumutol sa kaniyang panunuyo.
May kapatid ang babae, si Labit na naging orihinal na saknong nito sa wika ng mga
kaibigan ng Manimimbin. Sa pagpapatuloy Bikolano. May tumatawag ding Ibalon sa
ng kuwento, nag-away sina Manimimbin at Kabikulan.
Lambit. Dahil kapwa may mahiwagang
kapangyarihan, tumagal ang kanilang
paglalaban at walang manalo. Naisip nilang
lumipad sa langit at humanap ng
tagapamagitan. Natagpuan nila ang kulog at
bumalik sila sa lupa. Sa ikalawang
paglalakbay ni Manimimbin at sa tulong ng
mga mahiwagang ibon at ang binibini ng
mga isda, nagwakas ang epikong bayan sa
sabay na pag-iisang dibdib nina
Manimimbin at Labit. Nakasal si
Manimimbin sa kapatid ni Labit at si Labit
ay sa kapatid Manimimbin.

Ibalon (Epiko ng Bicol)

Ang Ibalon ay nakamihasnan na sa mga

salaysay ng pakikipagsapalaran ng mga
bayaning sina Baltog, at Handiong.
Pinaniniwalaan isang sinauna’t
mitolohikong salaysay ito ng mga Bicolano.
Gayunman, pinagdududang epikong-bayan
ito dahil sa kasalukuyang napakaikling
anyon nito (240 taludtod) at nakasulat sa
wikang Espanyol. Bahagi ang naturang
teksto ng libro ni Padre Jose Castaño, isang
paring nadestino sa Bikol. May makatang
nagsalin ng sulatin sa Bikol ngunit walang
nakatuklas hanggang ngayon ng kahit isang