Pananaliksik

tungkol sa
wikang
“Ibanag”

JESSY CASSANDRA M. MAPANAO

10 – GENEROSITY
1. ANO NGA BA ANG WIKANG “IBANAG”?
Ang wikang Ibanag ay hango sa salitang Bannag “ilog”
na ang ibigsabihin ay “galing sa ilog” sa kadahilanang ang
mga taong Ibanag ay naninirahan malapit sa ilog ng
Cagayan. Ito ang itinuturing na pinakasosyal na wika ng
Hilagang Cordillera na may kaugnayan sa iba pang
lenggwahe sa Cagayan Valley: Gaddang, Itawis, Agta, Atta,
Yogad, at Isneg.
May iba’t ibang paraan kung paano bigkasin o gamitin
ang Ibanag sa ibat ibang lugar tulad ng Isabela at Cagayan
o sa parte ng Hilagang Silangang Rehiyon ng Pilipinas.
Ang Ibanag sa Tuguegarao ang sinasabing pamantayang
dayalekto ngunit, ang Ibanag sa hilagang Cagayan ang
posibleng pinakamalapit sa sinaunang Ibanag dahil ang
Cagayan ang orihinal na pinagmulan ng Ibanag. Sa
Tuguegarao Ibanag naman maaaring nahaluan na ng
Itawis. SaIsabela Ibanag naman, posibleng nahaluan ng
Gaddang.
2. SINO – SINO ANG MGA GUMAGAMIT NG WIKANG ITO
AT SINO ANG NAGPAKILALA NITO?
Sinasabi na bago pa dumating ang mga Espanyol, Irraya
ang wika sa Tugegarao. Ipinakilala ng mga Espanyol ang
Ibanag sa bayan ng Lal-lo(ngayon ay Nueva Segovia) at
ginawang lingua franca ng Hilagang Silangan Rehiyon ng
Pilipinas. Ngunit napalitan ito nang ipinakilala ang Ilokano.
Halos lahat ng tao na matatagpuan sa Isabela, Cagayan
Valley, at Cagayan ang kadalasang gumagamit nito. Ayon
sa 2005 UNSD (United Nations Statistics Division),
tinatayang 277,000 ang gumagamit ng wikang ito.

3. KAILAN NAIPAKILALA ANG WIKANG ITO?

Nang dumating ang mga Espanyol, Irraya ang
lenggwaheng ginagamit ng mga taga – Tuguegarao.
Ngunit nang dumating sila, ipinakilala nila ang Ibanag sa
mga tao ditto at ginawa itong lingua franca ng rehiyon ng
Isabela at Cagayan. Noong Oct. 2012, mas binuhay pa ang
wikang ito at isinama sa MTB (Mother-Tongue Based)
Program upang maitur sa mga paaralan sa Pilipinas.
4. SAAN MATATAGPUAN ANG WIKANG ITO AT SAAN ITO
NAGMULA?
Ang wikang Ibanag ay kadalasang ginagamit o
binibigkas sa lugar ng Isabela, Cagayan, at Cagayan Valley,
partikular na sa Tuguegarao, Solana, Abulug, Cabagan, at
Ilagan. Nagmula ito sa Isabela at Cagayan. Ngunit sinasabi
na ang Ibanag sa Hilagang Cagayan ang orihinal o
pinakamalapit sa sinaunang Ibanag dahil sa Hilagang
Cagayan mismo nanggaling ang Ibanag.

5. PAANO BINIBIGKAS ANG LENGGWAHENG ITO AT

PAANO ITO SINUSULAT?
Ang Ibanag sa Cauayan at Ilagan sa Isabela ay may
madiin na punto samantala naman sa Tuguegarao ay
tunog – Espanyol ngunit sa Hilagang Cagayan naman ay
mas madiin ang punto. Ang Ibanag sa bayan ng Abulug,
Aparri, Camalaniugan, Pamplona at Lallo, pinapalitan ang
“p” sa “f”. Meron ding mga salita sa Ibanag ng Hilagang
Cagayan ay may kaibahan sa Tuguegarao at Isabela.
Mayroon din na, halimbawa ang salitang umay (pumunta)
ay binibigkas bilang ume. May mga katinig din ditto na
hind makikita sa ibang lenggwahe sa Pilipinas tulad ng “f”,
“v”, at “z”. Sa makalumang pagsusulat, ginagamit ang
mala-Espanyol o ang pagsulat ng /c/ o /qu/ para sa /k/.
Ngunit mas makabago at ponetika na ang ginagamit at
itinuturo ngayon katulad ng paraan ng pagsusulat ng
Filipino, Bisaya at Ilokano. Tinaggal din ang mga tahimik
na titik o “silent letters”. Ito ang nirekomenda ng DepEd’s
MTB at Ibanag Heritage Foundation Inc.
Halimbawa 1: Quiminac cami tab bavi – Kami ay kumain ng karne
(Lumang pagsusulat)
: Kiminak kami ta bavi – Kami ay kumain ng karne (Modernong
pagsusulat)