ΑΠΛΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΥΛΙΚΟ ΝΕΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Γ΄ΤΑΞΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ενότητα 2η: Δευτερεύουσες Ονοματικές Προτάσεις

Α) Ειδικές:
 Εισάγονται με τους συνδέσμους ότι, πως, το μόριο να.
 Χρησιμοποιούνται ως αντικείμενα (σε ρήματα που σημαίνουν: λέγω, νομίζω, γνωρίζω,
αισθάνομαι και τα παρόμοιά τους ) ως υποκείμενα (σε απρόσωπες εκφράσεις ή ρήματα,
παρόμοια με τα προηγούμενα), ως επεξήγηση (σε ουσιαστικά με παρόμοια σημασία με τα
προηγούμενα ή σε δεικτικές ή αναφορικές αντωνυμίες ουδετέρου γένους, π.χ. αυτό, εκείνο.
Υπάρχει κόμμα.)
Παραδείγματα:
1. Είναι γεγονός ότι θα κλάψει. (Υποκείμενο, επειδή στην Κ.Πρ. έχουμε απρόσωπη έκφραση)
2. Μας δήλωσε ότι θα φύγει στο εξωτερικό. (Αντικείμενο, επειδή στην Κ.Πρ. έχουμε ρήμα
προσωπικό)
3. Σου λέω τούτο, πως γρήγορα θα μετανιώσεις. (Επεξήγηση, επειδή στην Κ.Πρ. έχουμε το λεκτικό
ρήμα «λέω» και τη δεικτική αντωνυμία «τούτο»)

Ασκήσεις για εμπέδωση:

1. Να υπογραμμίσεις τη δευτερεύουσα ειδική πρόταση και να δηλώσεις τι είναι συντακτικά

(υποκείμενο, αντικείμενο ή επεξήγηση) σε σχέση με την κύρια πρόταση.

α) ΄Ενα πράγμα μου έδινε κουράγιο, ότι έφτανε το τέλος

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------

β) Τα παιδιά παραδέχθηκαν ότι έλεγαν

ψέματα.--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------

γ) Είναι γεγονός ότι το μωρό έμεινε χωρίς

προφύλαξη.---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------

δ) Φαίνεται πως θα γκρεμιστεί το

σπίτι.------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------

2. Να γράψεις τρεις δικές σου δευτερεύουσες-ειδικές προτάσεις, κάθε μία από τις οποίες να έχει
διαφορετικό συντακτικό ρόλο σε σχέση με την κύρια πρόταση.

α)-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

β)-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 γ)-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου

Ενότητα 2η: Ονοματικές Προτάσεις

Β) Βουλητικές:
 Εισάγονται με το μόριο να ή με άλλες λέξεις χωρίς να, από το να, αντί να.
 Χρησιμοποιούνται ως αντικείμενα (σε ρήματα που σημαίνουν: θέλω, μπορώ και άλλα
παρόμοια), ως υποκείμενα (σε απρόσωπες εκφράσεις ή ρήματα, παρόμοια με τα
προηγούμενα), ως επεξήγηση (σε ουσιαστικά με παρόμοια σημασία με τα προηγούμενα ή σε
δεικτικές ή αναφορικές αντωνυμίες ουδετέρου γένους, π.χ. αυτό, εκείνο. Υπάρχει κόμμα.)
Παραδείγματα:
1. Επιθυμεί να παρακολουθήσει την παράσταση. (Αντικείμενο, επειδή στην Κ.Πρ. υπάρχει
ρήμα προσωπικό)
2. Χρειάζεται να σταματήσεις το κάπνισμα (Υποκείμενο, επειδή στην Κ.Πρ. υπάρχει απρόσωπο
ρήμα)
3. Αυτό θα σου πω, να κοιτάξεις λίγο τον εαυτό σου. (Επεξήγηση, επειδή στην Κ.Πρ. υπάρχει το
λεκτικό ρήμα «θα πω» και η δεικτική αντωνυμία «αυτό» )

Ασκήσεις για εμπέδωση:

1. Να αναγνωρίσεις τη δευτερεύουσα βουλητική πρόταση και να δηλώσεις τι είναι συντακτικά

(υποκείμενο, αντικείμενο ή επεξήγηση) σε σχέση με την κύρια πρόταση.

α) Οι άνθρωποι μπορούν να ξεφύγουν από τον

κίνδυνο---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------

β) Μπορώ να γίνω
γιατρός---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------

γ) Πρέπει να τελειώσει γρήγορα το

θέμα-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------

δ) θέλω να ακούσεις αυτό, να προσέχεις τα αυτοκίνητα στον

δρόμο-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------

2. Να γράψεις τρεις δικές σου δευτερεύουσες-βουλητικές προτάσεις, κάθε μία από τις οποίες να
έχει διαφορετικό συντακτικό ρόλο σε σχέση με την κύρια πρόταση.
 α)-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

β)-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

γ)-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου

Ενότητα 2η: Ονοματικές Προτάσεις

Γ) Ενδοιαστικές:
 Εισάγονται με τους διαστακτικούς/ενδοιαστικούς συνδέσμους μη(ν), μήπως ή με τα μόρια να
μην, μήπως δεν και φανερώνουν δισταγμό, ανησυχία.
 Χρησιμοποιούνται κυρίως ως αντικείμενα (με ρήματα ή περιφράσεις που σημαίνουν φόβο ή
ανησυχία: φοβούμαι, έχω ανησυχία κ.ά.), ως υποκείμενα σπανιότερα (σε απρόσωπες
εκφράσεις ή ρήματα, παρόμοια με τα προηγούμενα), ως επεξήγηση (σε ουσιαστικά με
παρόμοια σημασία με τα προηγούμενα ή σε δεικτικές ή αναφορικές αντωνυμίες ουδετέρου
γένους, π.χ. αυτό, εκείνο. Υπάρχει κόμμα.)
Παραδείγματα:
1. Φοβούμαι μήπως αργήσω (Αντικείμενο, επειδή στην Κ.Π. υπάρχει προσωπικό ρήμα).
2. Τον βασάνιζε ένας φόβος, μήπως μαθευτεί το μυστικό (Επεξήγηση, επειδή στην Κ.Πρ. υπάρχει
το ρήμα «βασάνιζε» και η αόριστη αντωνυμία «ένας»).
3. Υπάρχει αγωνία μήπως ξεσπάσει πραξικόπημα (Υποκείμενο, επειδή στην Κ.Πρ. υπάρχει η
απρόσωπη φράση)

Ασκήσεις για εμπέδωση:

1. Να αναγνωρίσεις το είδος των πιο κάτω προτάσεων και να δηλώσεις τι είναι συντακτικά
(υποκείμενο, αντικείμενο ή επεξήγηση)

α) Ανησυχώ μήπως δεν ξεκινήσει το

αυτοκίνητο---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------

β) Τον ενοχλεί αυτό, μήπως μιλήσει χωρίς

λόγο------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------

γ) Φοβούμαστε μήπως δε σταματήσουν οι

απεργίες------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------

δ) Σκέφτεται μήπως δεν έπραξε

σωστά!--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------
ε) Υπάρχει φόβος μήπως δεν τελειώσει η καραντίνα από τον
ιό.---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------

2. Να γράψεις τρεις δικές σου δευτερεύουσες-ενδοιαστικές προτάσεις, κάθε μία από τις οποίες να
έχει διαφορετικό συντακτικό ρόλο σε σχέση με την κύρια πρόταση.

α)---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-

β)----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

γ)----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Επαναληπτικές Ασκήσεις και στα τρία είδη δευτερεύουσων προτάσεων:

1. Αφού μελετήσεις προσεχτικά την πιο κάτω γελοιογραφία, να συμπληρώσεις το πιο κάτω
πλαίσιο:

Τέκνον μου δε θέλω να σε Το ξέρω πάτερ μου,

απογοητεύσω…Πιστεύω θα το ψήσω στη
ότι φέτος δε θα ψήσεις βεράντα!
αρνί στην αυλή!

1.Δευτερεύουσα πρόταση:
----------------------------------------------------------------------
-------------------------------Εξαρτάται από:
------------------------------------------------

Συντακτικά είναι στην κύρια: -----------------------------

επειδή: ----------------------------------------------------------

2.Δευτερεύουσα πρόταση:
----------------------------------------------------------------------
--------------------------------

Εξαρτάται από: ------------------------------------------------

Συντακτικά είναι στην κύρια: -----------------------------

 2. Να συμπληρώσεις τα κενά στις λεζάντες της πιο κάτω γελοιογραφίας χρησιμοποιώντας όσες
περισσότερες δευτερεύουσες προτάσεις μπορείς.

Πολυσημία της λέξης:

Πολυσημία χαρακτηρίζει μια λέξη με περισσότερες από μία σημασίες που κάπως συνδέονται
μεταξύ τους . Το φαινόμενο αυτό είναι εξαιρετικά συχνό στις ανθρώπινες γλώσσες που συστηματικά
«συστεγάζουν» διαφορετικές αλλά σχετικές σημασίες κάτω από την ίδια λέξη.
 
Για να χαρακτηρίσουμε μια λέξη ως πολύσημη πρέπει να υπάρχει σχέση μεταξύ των σημασιών,
όπως για παράδειγμα οι σημασίες της λέξης καταπίνω στις προτάσεις

Να μασάς και να καταπίνεις προσεκτικά

και
Δεν μπορώ να καταπιώ με τίποτα αυτό που είπε.

Ακόμα κι αν δεν μπορούμε να κατονομάσουμε τη σχέση με ακρίβεια, διαισθανόμαστε ως ομιλητές

ότι οι σημασίες είναι σχετικές.

http://www.greek-language.gr/digitalResources/

Άσκηση για εμπέδωση:

Αφού μελετήσεις προσεχτικά την πιο κάτω γελοιογραφία, να σημειώσεις τις σημασίες της λέξης
«γλώσσα», οι οποίες δηλώνονται και να γράψεις μια δική σου πρόταση με κάθε σημασία:

1η σημασία: -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Πρόταση:
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2η σημασία: -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Πρόταση:
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σχήματα Λόγου-Λεξιλογικές Ασκήσεις:

1. Να σημειώσεις σε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις υπάρχει μεταφορά και σε ποιες
παρομοίωση.

α) Τον θαυμάζω γιατί έχει ατσάλινη θέληση ----------------------------------------------------

β) ΄Ηρθε η ώρα να μάθεις την πικρή αλήθεια---------------------------------------------------
γ) Πετάχτηκε στη στιγμή σαν ελατήριο------------------------------------------------------------
δ) ΄Αρπαξε την ευκαιρία που σου δίνεται--------------------------------------------------------
ε) Η κραυγή του ήταν όμοια με κραυγή άγριου ζώου-----------------------------------------

2. Να συμπληρώσεις τα κενά των προτάσεων επιλέγοντας τη σωστή λέξη ή φράση από αυτές που
βρίσκονται στην παρένθεση.

α) Οι ----------------------------------( συστατικές, συστημένες, συλλυπητήριες) επιστολές πρέπει να

επιδίδονται προσωπικά στον -------------------------------( αποστολέα, ταχυδρομικό διανομέα, παραλήπτη).
β) Στον φάκελο των επιστολών μας πρέπει να αναγράφουμε, εκτός από το όνομα, τη διεύθυνση και τον
τόπο προορισμού της επιστολής, και ---------------------------------( τον ταχυδρομικό κώδικα, την
ταχυδρομική θυρίδα).
γ) Τα γράμματα από τα γραμματοκιβώτια μαζεύουν ειδικοί υπάλληλοι του ταχυδρομείου που
λέγονται-----------------------------------------------( γραμματοκομιστές, γραμματοσυλλέκτες).
δ) Η οικογένεια του νεκρού δέχτηκε δεκάδες συλλυπητήρια-------------------------------( τηλεγραφήματα,
τηλεφωνήματα).
ε) Η ανάπτυξη και η εφαρμογή προγραμμάτων--------------------------------( τηλεσύνδεσης, τηλεϊατρικής,
τηλεπληροφορικής) θα βελτιώσει πολύ την παροχή ιατρικών υπηρεσιών στις ακριτικές περιοχές.
στ) Σε κάθε επιχείρηση είναι απαραίτητη η ύπαρξη---------------------------------( τηλεειδοποίησης,
τηλετυπίας, τηλεομοιοτυπίας).

Β
3. Αντιστοιχίστε κάθε λέξη στην ομάδα Α με τις σημασίες
σκέψη
που μπορεί να έχει από την ομάδα Β.
κληροδοτώ
παραχωρώ
παίρνω με το χέρι και κρατώ
κεντρικό σημείο, πυρήνας
Α  
μαγκώνω, σκαλώνω
 πιάνω: ------------------------------------------------------------------------  
επιτρέπω
 
εγκέφαλος
 
μυαλό:------------------------------------------------------------------------- συλλαμβάνω
 
κουράγιο
 
εγκαταλείπω
 
αφήνω:------------------------------------------------------------------------
 καίγομαι, κολλάω στην
 κατσαρόλα
 εξυπνάδα
καρδιά:------------------------------------------------------------------------
 καταλαβαίνω, αντιλαμβάνομαι
 ελευθερώνω