ΑΡΧΑΙΑ Α ΓΥΜΝ

Α’ Γυμνασίου
Πίνακας Περιεχομένων
1η ΕΝΟΤΗΤΑ
4
Ταξίδι των λέξεων στο χρόνο
2η ΕΝΟΤΗΤΑ
6
Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα (Πλάτων, Πρωταγόρας
325c-326c, ελεύθερη διασκευή)
3η ΕΝΟΤΗΤΑ
10
Επαγγέλματα των αρχαίων Αθηναίων (Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα
2.7.6, ελεύθερη διασκευή)
4η ΕΝΟΤΗΤΑ
16
Ένα ταξίδι επιστημονικής φαντασίας (Λουκιανός, Ἀληθὴ ς Ἱστορία 2.3-
4, διασκευή)
5η ΕΝΟΤΗΤΑ
24
Ο πλούτος της αττικής γης (Ξενοφῶν, Πόροι 1.1-5, διασκευή)
6η ΕΝΟΤΗΤΑ
32
Η ομορφιά δεν είναι το παν (Μύθος του Αισώπου, διασκευή)
7η ΕΝΟΤΗΤΑ
38
Η λύση του γόρδιου δεσμού (Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 2.3.1-8,
διασκευή)
8η ΕΝΟΤΗΤΑ
45
Ένα μοιραίο λάθος (Λουκιανός, Νεκρικοί Διάλογοι 17, διασκευή)
9η ΕΝΟΤΗΤΑ
51
Ανυπέρβλητα πρότυπα ( Ἰσοκράτης, Εὐαγόρας 1-6, διασκευή)
2
10η ΕΝΟΤΗΤΑ
58
Ο Σωκράτης για τη φιλία (Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα 2.4.1-7,
διασκευή)
11η ΕΝΟΤΗΤΑ
63
Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα (Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου
Ἀνάβασις 5.19.4-6, διασκευή)
12η ΕΝΟΤΗΤΑ
70
Αθήνα και Ατλαντίδα (Πλάτων, Τίμαιος 25a-d, διασκευή)
13η ΕΝΟΤΗΤΑ
78
Δάμων και Φιντίας (Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη 10.4.3-6,
διασκευή)
3
1η Το ταξίδι των λέξεων
Ενότητα στο χρόνο
νοῦς ὑγιὴς ἐν σώματι ὑγιεῖ γνῶθι σαυτὸν μὴ μου ἅπτου

MOM COUPON
MOM COUPON
Υγιές πνεύμα προϋποθέτει Γνώρισε τον εαυτό του, Μη με αγγίζεις! Λέγεται για
υγιές σώμα κατέκτησε την αυτογνωσία άτομα πολύ ευαίσθητα
εὖ ἀγωνίζεσθαι ἔπεα πτερόεντα καινὰ δαιμόνια

MOM COUPON
MOM COUPON
Καλός αγώνας, ωραία άμιλλα Τα φτερωτά λόγια, τα λόγια του νέες ιδέες, καινούριες
(πνευματικά/ σωματικά) αέρα απόψεις
τὸ δὶς ἐξαμαρτεῖν οὐκ

πὺξ λὰξ στήλη ἅλατος
MOM COUPON
MOM COUPON
ἀνδρὸς σοφοῦ Λέγεται για κάποιον που είδε ή

Με μπουνιές και κλοτσιές Να κάνεις δύο φορές το ίδιο
άκουσε κάτι και τον άφησε
λάθος δεν σε κάνει σοφό
άφωνο
κύκνειον ἄσμα εὕρηκα! εὕρηκα! ἆρον ἆρον

MOM COUPON
MOM COUPON
'Yστατη ενέργεια, τελευταία Το βρήκα! Το βρήκα! Γρήγορα γρήγορα!

εκδήλωση πριν το τέλος
δημοσίᾳ δαπάνη εὖ ζῆν ἀπὸ μηχανῆς θεὸς

MOM COUPON
MOM COUPON
'Με έξοδα του δημοσίου, με ζωή με ηθικές και πνευματικές Η ξαφνική παρέμβαση ενός
δαπάνη του κράτους αξίες παράγοντα που δίνει λύση σε
μία δύσκολη κατάσταση
τὰ παιδία παίζει μολών λαβέ γόρδιος δεσμὸς

MOM COUPON
MOM COUPON
Λέγεται ειρωνικά ή χιουμοριστικά

Έλα να τα πάρεις! (τα όπλα). πρόβλημα που λύνεται
σε ενήλικους ανθρώπους που
δύσκολα
συμπεριφέρονται σαν παιδιά
4
Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ
ΓΛΩΣΣΕΣ
Η Αρχαία Ελληνική (Α.Ε.) προσέφερε λέξεις ή ρίζες λέξεων σε όλες τις
σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες. Μερικά παραδείγματα αποτελούν οι
παρακάτω:
ΑΓΓΛΙΚΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΙΤΑΛΙΚΑ Προέλευση (Α.Ε.)
1. philosophy philosophie filosofia <φιλοσοφία

2. tragedy tragedie tragodia <τραγωδία
3. theatre theatre theatro <θέατρο
4. system systeme sistema <σύστημα
5. method methode metodo <μέθοδος
6. physics physique fysica <φυσική
7. politics politique politica <πολιτική
8. critique critique critica <κριτική
11. grammar grammare grammatical <γραμματική
10. rhetoric rhetorique retotica <ρητορική
9. mathematics mathematique matematica <μαθηματικά
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΑΣΚΗΣΗ 1η
lyric
anarchy
comedy
metre
democracy
history
tome
character
ΑΣΚΗΣΗ 2η
'Α. Τον πέταξαν έξω με μπουνιές και κλοτσιές.

……………………………………………………………………………………..
Β. Ήθελα με το ζόρι να πάνε στη παιδική χαρά.
………………………………………………………………………………………
Γ. Αποφάσισαν να τον κηδεύσουν με χρήματα του κράτους.
………………………………………………………………………………………..
Δ. Το πρόβλημά σου έχει γίνει για την επιχείρηση εξαιρετικά δύσκολο.
…………………………………………………………………………………………..
Ε. Μόλις άκουσε την είδηση έμεινε με ανοιχτό το στόμα.
…………………………………………………………………………………………..
Στ. Οι υποσχέσεις που έδωσαν ήταν τελικά λόγια του αέρα.
…………………………………………………………………………………………….
5
2η Η εκπαίδευση των παιδιών στην
Ενότητα αρχαία Αθήνα
Πλάτων, Πρωταγόρας 325c-326c, ελεύθερη διασκευή
Μετάφραση
Ἐν Ἀθήναις διδάσκουσι Στην Αθήνα διδάσκουν
καὶ νουθετοῦσι τοὺ ς παῖδας μετ’ και νουθετούν τα παιδιά με
ἐπιμελείας. φροντίδα.
Πρῶτον μὲ ν καί τροφὸ ς καὶ μήτηρ Πρώτα πρώτα η παραμάνα και η
μητέρα
καὶ παιδαγωγός καὶ αὐτὸ ς ὁ και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο
πατὴ ρ πατέρας
ἐπιμελοῦνται. φροντίζουν
ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, πώς θα γίνει το παιδί ακόμα
καλύτερο
διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲ ν δίκαιόν διδάσκοντας ότι το ένα είναι δίκαιο,
ἐστι, τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲ ν το άλλο άδικο, αυτό ωραίο,.
καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν. το άλλο άσχημο.
Εἶτα δέ, ἐπειδὰ ν οἱ παῖδες εἰς Έπειτα, όταν φτάσουν τα παιδιά
ἡλικίαν ἔλθωσιν, στην κατάλληλη ηλικία
οἱ γονεῖς εἰς (οἴκους) διδασκάλων οι γονείς στα σπίτια των δασκάλων
πέμπουσιν τα στέλνουν
ἔνθα οἱ μὲ ν γραμματισταὶ όπου οι δάσκαλοι της γραφής και
ἐπιμελοῦνται της ανάγνωσης φροντίζουν
ὅπως γράμματα μάθωσιν να μάθουν γράμματα
καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι, και να καταλαβαίνουν όσα είναι
γραμμένα,
οἱ δὲ κιθαρισταί τῷ κιθαρίζειν ενώ οι κιθαριστές με το να παίζουν
πειρῶνται λύρα προσπαθούν
ἡμερωτέρους αὐτοὺ ς ποιεῖν να τα κάνουν πιο ήμερα
καὶ οἰκειοῦσι τὰ ς ψυχάς τῶν και εξοικειώνουν την ψυχή των
παίδων
παιδιών
πρὸ ς τὸ ν ῥυθμόν καὶ τὴ ν
ἁρμονίαν. στο ρυθμό και
την αρμονία.
Ἔτι οἱ παῖδες φοιτῶσιν Επιπλέον, τα παιδιά συχνάζουν
ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις, στα γυμναστήρια και στις
παλαίστρες,
ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής
ποιοῦσι κάνουν
βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν, τα σώματά τους πιο δυνατά,
ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται για να μην αναγκάζονται να
ἀποδειλιᾶν δειλιάζουν
διὰ τὴ ν πονηρίαν τῶν σωμάτων. εξαιτίας της κακής σωματικής
κατάστασης.
6
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
Από το κείμενο αυτό μαθαίνουμε για την εκπαίδευση των αγοριών στην αρχαία
Αθήνα : ειδικότερα για τα πρόσωπα που αναλάμβαναν αυτό το έργο και τα
μαθήματα που δίδασκαν στους τότε μαθητές.
Τα πρώτα χρόνια εκπαίδευαν τα παιδιά οι γονείς και η τροφός, οι οποίοι τους

έδιναν συμβουλές για το ποιο είναι δίκαιο και ποιο άδικο, για το ποιο είναι
όμορφο και ποιο άσχημο. Προσπαθούσαν δηλαδή να τους μεταδώσουν τις
βασικές έννοιες ηθικής και αισθητικής.
Ύστερα, όταν τα παιδιά μεγάλωναν λίγο (από 7 ή 8 ετών και πάνω) οι Αθηναίοι
τα έστελναν στα σχολεία, για να διδαχθούν ανάγνωση, γραφή, αρίθμηση και
μουσική. Αργότερα, οι νεαροί Αθηναίοι σύχναζαν στα γυμναστήρια και στις
παλαίστρες, όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής τους υπέβαλλαν σε κατάλληλες
ασκήσεις, με σκοπό ν’ αποκτήσουν υγιή και γερά σώματα αλλά συνάμα και
γενναία ψυχή: νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ.
το κείμενο με λίγα λόγια
Ἐν Ἀθήναις
τοὺ ς παῖδας
διδάσκουσι-νουθετούσι
τροφός, μήτηρ, πατήρ, παιδαγωγός
Γραμματιστής : γραφή και ανάγνωση

Κιθαριστής : μουσική
Παιδοτρίβης : γυμναστική
Αντιστοίχισε τις ερωτήσεις της αριστερής στήλης με τις απαντήσεις της δεξιάς στήλης.
1. διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι τοὺ ς

Α. Ποιοι φροντίζουν για την παῖδας μετ' ἐπιμελείας
εκπαίδευση των παιδιών;
2. τροφὸ ς καὶ μήτηρ καὶ
Β. Τι κάνουν οι γονείς στην Αθήνα; παιδαγωγὸ ς καὶ αὐτὸ ς ὁ πατὴ ρ
Γ. Τι διδάσκουν οι γονείς στα 3. ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς

παιδιά;
4. διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲ ν δίκαιόν
Δ. Για ποιον λόγο το κάνουν; ἐστι, τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲ ν
καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν
7
Γραμματική
«ΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ
Α.Ε.»
Οι φθόγγοι της αρχαίας ελληνικής παριστάνονται με 24 γράμματα, που είναι τα
ίδια της νέας ελληνικής. Το σύνολο των γραμμάτων αυτών λέγεται ελληνικό
αλφάβητο. Οι φθόγγοι της αρχαίας ελληνικής (όπως και της Ν.Ε.) χωρίζονται σε
φωνήεντα και σε σύμφωνα.
ΦΩΝΗΕΝΤΑ
Β
ε Μ
η
Δ
α
c
Ι
Ρ Α Χ υ
Α
Χ
ο Κ ω Ρ
Ο ι
Ρ
Ε προφέρονται Ν προφέρονται
προφέρονται Α
Α με μεγαλύτερη Α άλλοτε ως βραχέα και
σύντομα
διάρκεια άλλοτε ως μακρά
ΔΙΦΘΟΓΓΟΙ
ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΑΧΡΑΣΤΙΚΕΣ
αι*, ει, οι* ᾳ

αυ, ευ, ου ῃ
ηυ, υι ῳ
*Είναι μακρόχρονες εκτός από το -αι και το -οι όταν είναι στο τέλος της λέξης
(με εξαιρέσεις)
ΣΥΜΦΩΝΑ
Α ΟΥΡΑΝΙΚΑ ΧΕΙΛΙΚΑ ΟΔΟΝΤΙΚΑ Η ΥΓΡΑ ΕΝΡΙΝΑ ΣΥΡΙΣΤΙΚΟ

Δ
Φ Μ
κ π τ Ι λ μ σ-ς Ι ξ
Ω Π
Φ
Ν γ β δ Ω ρ ν Λ ψ
Α Ν ζ
χ φ θ Α
Α
8
ΑΣΚΗΣΗ 1η ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Δύο φίλοι τήν αὐτήν ὁδόν ἐβάδιζον.
2. Πιστόν φίλον ἐν κινδύνοις γιγνώσκεις.
3. Ὤ φίλε, ὁ θεός τούς ἀγαθούς ἀνθρώπους οὐ λείπει.
4. Ἐν ταίς νήσοις τόν ἀρχαῖον οἱ κάτοικοι ἀμπέλους ἐθεράπευον.

ΑΣΚΗΣΗ 2η
1. Πίνακ -ς 4. Όνυχ – ς
2. Βήχ - ς 5. Αθήνας – δε
3. Φλόγ - ς 6. Άραβ-ς
ΑΣΚΗΣΗ 3η
1. ὅ -πως 4. πει-ρῶνται
2. αὐ-τούς 5. παί-δων
3. ποι-εῖν 6. πό-λει
9
3η Επαγγέλματα των αρχαίων
Ενότητα Αθηναίων
Ξενοφῶν, ᾿Απομνημονεύματα 2.7.6 (ελεύθερη διασκευή)
Μετάφραση
Ἀθηναῖοι, ὡς καί οἱ κατοικοῦντες Οι Αθηναίοι, όπως και αυτοί που
ἑτέρας πόλεις, κατοικούν στις άλλες πόλεις,
πολλά ἐπιτηδεύουσιν ἐν τῷ βίῳ, ασκούν πολλά επαγγέλματα στη ζωή
τους,
ἵνα πορίζωνται τά ἀναγκαῖα: για να εξασφαλίζουν τα αναγκαία:
Ναυσικύδης ὤν ναύκληρος Ο Ναυσικύδης που ήταν πλοιοκτήτης
ἐσπούδαζε μεριμνούσε
περί τήν τροφήν τοῦ σώματος για τη συντήρηση του εαυτού του
ἑαυτῷ καί τοῖς οἰκείοις, και των δικών του,
τοῦτ’ αὐτό δέ ἐποίουν και το ίδιο ακριβώς έκαναν
Ξένων ὁ ἔμπορος καί Ξενοκλῆς ὁ ο Ξένων ο έμπορος και ο Ξενοκλής ο
κάπηλος. μικροπωλητής.
Πολύζηλος ἔτρεφεν ἑαυτόν καί Ο Πολύζηλος συντηρούσε τον εαυτό
οἰκέτας του και τους οικιακούς του δούλους
ἀπό ἀλφιτοποιίας, με την παρασκευή κριθάλευρου,
ἔτι δέ πολλάκις και ακόμα μερικές φορές
ἐλειτούργει τῇ πόλει. προσέφερε δημόσια υπηρεσία στην
πόλη με δικά του χρήματα.
Γλαύκων ὁ Χολαργεύς ἐγεώργει ο Γλαύκων από το Χολαργό ήταν γεωργός
καί ἔτρεφε βοῦς, και έτρεφε βόδια,
Δημέας δέ διετρέφετο ο Δημέας ζούσε
ἀπό χλαμυδουργίας, από την τέχνη της κατασκευής
χλαμύδων,
και οι περισσότεροι από τους
οἱ πλεῖστοι δέ Μεγαρέων ἀπό Μεγαρείς από την
ἐξωμιδοποιίας.
τέχνη της κατασκευής εξωμίδων.
Οὐκ ὀλίγοι τῶν πολιτῶν Αρκετοί από τους πολίτες
ἐξαμάνθανον τέχνην τινά, μάθαιναν καλά κάποια τέχνη,
οἷον τήν (τέχνην) τῶν λιθοξόων, όπως την τέχνη του μαρμαρά,
κεραμέων, τεκτόνων, σκυτοτόμων, του κεραμέα, του μαραγκού, του
τσαγκάρη,
καί ἐξειργάζοντο πλεῖστα και εξασφάλιζαν πάρα πολλά
ἐπιτήδεια τῷ βίῳ. αναγκαία αγαθά για τη ζωή τους.
10
Από το απόσπασμα αυτό των Απομνημονευμάτων του Ξενοφώντα μαθαίνουμε για τις
βασικές ασχολίες και τα επαγγέλματα των αρχαίων Αθηναίων και σχηματίζουμε μια εικόνα
για την οικονομική ζωή της πόλης. Βλέπουμε ότι τα επαγγέλματα του ναυτικού και του
εμπόρου έρχονται πρώτα απ’ όλα, δεδομένου ότι οι Αθηναίοι ήταν λαός εξαιρετικά
δραστήριος και ανήσυχος, και από πολύ νωρίς ρίχτηκαν στη θάλασσα και ανέδειξαν την
πόλη τους σε μια τεράστια εμπορική αλλά και πολεμική ναυτική δύναμη.
Οι άλλες ενασχολήσεις των Αθηναίων ήταν εκείνες του γεωργού, του κτηνοτρόφου και του
βιοτέχνη (: μυλωνά, υφαντουργού, μαρμαρά, αγγειοπλάστη, υποδηματοποιού κ.ά.). Στην
Αττική είχαν επίσης αναπτυχθεί αξιόλογες βιοτεχνίες όπλων (ασπίδων, θωράκων κλπ.), στις
οποίες εργάζονταν εκατοντάδες μέτοικοι και δούλοι.
Στην αρχαία Αθήνα, λοιπόν, οι πολίτες ασκούσαν διάφορα επαγγέλματα, για να
πορίζονται τα απαραίτητα προς το ζην: ήταν ναυτικοί, έμποροι, λιανοπωλητές, μυλωνάδες,
γεωργοί, κτηνοτρόφοι. Αρκετοί ασχολούνταν με την υφαντική, δηλαδή με την κατασκευή
χλαμύδων και εξωμίδων άλλοι ήταν λιθοξόοι, αγγειοπλάστες, μαραγκοί, οικοδόμοι και άλλοι
τσαγκάρηδες.

Ἀθηναῖοι
πολλά ἐπιτηδεύουσιν
ἵνα πορίζωνται
έμποροι -μικροπωλητές
υφαντουργοί -υποδηματοποιο
μυλωνάδες
αγγειοπλάστες –λιθοξόοι –ξυλουργοί -οικοδόμοι
γεωργοί -κτηνοτρόφοι
ναυτικοί
Ταιριάξτε τα επαγγέλματα:
1. ναύκληρος α. μικροπωλήτης
2. κάπηλος β. αλευράς
3. αλφιτοποιός γ. μαραγκός - οικοδόμος
4. χλαμυδουργός δ. κατασκευαστής χλαμύδων
5. εξωμιδοποιός ε. κατασκευαστής εξωμίδων
6. λιθοξόος-λιθουργός ζ. τεχνίτης του πηλού
7. κεραμεύς η. τεχνίτης της πέτρας - μαρμαράς
8. τέκτων θ. καραβοκύρης, πλοιοκτήτης
11
Ετυμολογικά
«Η ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ»
Για τον σχηματισμό νέων λέξεων υπάρχουν 2 διαδικασίες, η ΠΑΡΑΓΩΓΗ και η
ΣΥΝΘΕΣΗ. Παραγωγή είναι η διαδικασία κατά την οποία δημιουργείται μία λέξη
από μία άλλη, ενώ η σύνθεση πραγματοποιείται όταν δημιουργούμε μία λέξη,
η οποία προέρχεται από την ένωση δύο ή περισσότερων λέξεων.
ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Δημιουργία λέξεων με θέμα κατάληξη

παραγωγή, δηλαδή από μια π.χ. δίκ -η
πρωτότυπη λέξη και την
προσθήκη κατάλληλων δικ - άζω
καταλήξεων
Να γνωρίζεις ότι:
Οι παράγωγες λέξεις σχηματίζονται από το θέμα μίας λέξης με την προσθήκη καταλήξεων.
Το αρχικό θέμα από το οποίο προέρχονται οι λέξεις ονομάζεται «ρίζα». Στις λέξεις γραφ–ευς,
γραπ-τός, και γραμ–μη θέμα αποτελεί το γραφ-.
Μία ομάδα λέξεων, είτε απλών είτε σύνθετων, που προέρχονται από την ίδια ρίζα λέγονται
«ομόριζες».
ΣΥΝΘΕΣΗ
1ο συνθετικό 2ο συνθετικό
Δημιουργία λέξεων με
π.χ.
σύνθεση, από την
ναῦς κλῆρος ναύκληρος
ένωση δύο ή
φίλος περισσότερων λέξεων
λόγος φιλόλογος
Να γνωρίζεις ότι:
Το πρώτο μέρος της σύνθετης λέξης λέγεται πρώτο συνθετικό (μέρος) και το δεύτερο μέρος
λέγεται δεύτερο συνθετικό (μέρος).
12
ἑτέρας
κατοικοῦντες
ἐσπούδαζε
χλαμυδουργίας
διετρέφετο
σκυτοτόμος
ΑΣΚΗΣΗ 2η
Α' Β'
1. λαμβάνω α. λαβή
2. φθορά β. ὁρῶ
3. φεύγω γ. φυγάς
4. κόσμος δ.μετρῶ
5. μέτρον ε. κοσμῶ
6. θεῖος στ. θεός
7. ὅραμα ζ.φθείρω
ΑΣΚΗΣΗ 3η
Α' Β'
1. λαχείο α. τύπτων (=χτυπώ)
2. άρση β. πάσχω (=υποφέρω)
3. δάκος γ. αἴρω (=σηκώνω)
4. ελατήριο δ. ἐλαύνω(=θέτω σε κίνηση)
5. λησμονιά ε. δάκνω(=δαγκώνω)
6. πάθηση ζ. λανθάνω(=διαφέυγω από την προσοχή)
7. τύψη στ. λαγχάνω(=λαχαίνω)
13
«ΤΟΝΟΙ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΑ»
ΤΟΝΟΙ
οξεία (΄) βαρεία (`) περισπωμένη (~)
σημειώνεται πάνω από το τονίζει μόνο τη λήγουσα, σημειώνεται μόνο σε μακρές
φωνήεν της συλλαβής που που προφέρεται σε συλλαβές, όταν ο ομιλητής
προφέρεται σε υψηλότερο χαμηλότερο τόνο, όταν πρέπει να ανεβάσει και
τόνο δεν ακολουθεί σημείο αμέσως μετά να κατεβάσει
στίξης τον τόνο της φωνής του
ΠΝΕΥΜΑΤΑ
ψιλή (᾽) δασεία (῾)
Οι περισσότερες λέξεις που δασύνονται πάντα το υ και

αρχίζουν από φωνήεν ή το ρ, όταν βρίσκονται στην
δίφθογγο παίρνουν ψιλή αρχή μίας λέξης*
Σημαντικές λέξεις που παίρνουν δασεία:

*ἅγιος, ἁγνός, αἷμα, αἱρέω-ῶ, ἅλας, Ἁλιάκμων, γεν. -ονος, ἁλιεύω , Ἁλικαρνασσός, ἅλωσις,
Ἁλόννησος, ἅμαξα, ἁμαρτάνω, ἁπαλός͵ ἅπαξ͵ ἁπλοῦς, ἅπτω-ἅπτομαι, ἅρμα, ἁρμόζω, ἁρμονία, ἁρμός,
ἁρπάζω, ἀφή, ἕδρα, ἑκών, Ἑλένη, Ἑλλάς, Ἕλλην, ἑρμηνεύω, Ἑρμῆς, ἕρπω, ἕτοιμος, εὑρίσκω, ἡγέομαι –
οῦμαι, , ἥλιος, ἡμέρα, ἥμισυς, Ἥρα, Ἡρακλής, Ἡρόδοτος, Ἡσίοδος, ἥσυχος, ἧττα, ἱδρύω, ἱέραξ, ἱερός,
ἱκανός, ἱκέτης, ἱκνέομαι ἱμάτιον, ἵππος, ἱστορία, ὁδός, ὁρμή, ὁ ὅρος, τὸ ὅριον, ὁρίζω, ὁράω -ῶ,
ὅσιος. ὥρα, ὡραῖος, ὥριμος.
ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ
1. Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, δεν τονίζεται η προπαραλήγουσα,

π.χ. ἀνθρώπου.
2. Μια μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει οξεία, αν η λήγουσα είναι
μακρόχρονη, π.χ. μνήμη.
3. Μια μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει περισπωμένη, αν η λήγουσα
είναι βραχύχρονη, π.χ. μῆλον, οἶκος.
4. Η προπαραλήγουσα παίρνει πάντοτε οξεία, ποτέ περισπωμένη, π.χ. ἄτομον
5. Μια βραχύχρονη συλλαβή (ε, ο) παίρνει πάντοτε οξεία, ποτέ περισπωμένη, π.χ.
τόμος
14
φιλανθρωπος, θεοι, θεοις, θεους, κωμαι, πλειστοι, θηκη, θηκαι,

πλειστων, μηλον, κηποι, κηποις, ουτω, ειδος, τοσαυτη, χωραις,
παυε, πειθομαι, δωρον, τοσουτος, διδασκαλων, ιστος, οσιος,
μοιραι, ουτοι, ζωμεν.
·Οι θεοι και καλον και κακον πλουτον τοις ναυταις παρεχουσιν.
·Πονος τω στρατιωτη αλλα και τοις στρατηγοις αρμοζει.
·Φιλους εχων νομιζε πλουτον εχειν.
ΑΣΚΗΣΗ 2η
·Εν Σπαρτη οι παιδες ουποτε ερημοι αρχοντων ησαν.

·Η αχαριστια μαλα δικαιως ην μισητη τοις Περσαις.
·Εν Θετταλια οι ποταμοι εν ταις πηγαις μικροι εισιν.
·Και την αχαριστιαν δε των νεων εκολαζον οι Περσαι.
·Ω κακε λεον, δικαιως οι θηρευται ιμασι δεσμευουσι σε.
·Οι θεαται θαυμαζουσι τας αρετας των νεανιων και τας ευεξιας
και τολμας και φιλοτιμιαν των αγωνιστων.
·Λυπης ιατρος τοις ανθρωποις χρονος εστιν.
15
4η Ένα ταξίδι επιστημονικής
Ενότητα φαντασίας
Λουκιανός, ᾽Αληθὴς ῾Ιστορία 2.3-4 (διασκευή)
Μετάφραση
Πλέομεν οὖν ὅσον τριακοσίους Είχαμε διανύσει, λοιπόν, κατά το
σταδίους θαλάσσιο ταξίδι μας περίπου
τριακόσια στάδια
καὶ προσφερόμεθα νήσῳ μικρᾷ καὶ και πλησιάζαμε ένα νησί μικρό και
ἐρήμῃ. έρημο.
Μείναντες δὲ ἐν τῇ νήσῳ πέντε Αφού μείναμε στο νησί πέντε μέρες,
ἡμέρας,
τῇ ἕκτῃ ἐξορμῶμεν καὶ τῇ ὀγδόῃ την έκτη ξεκινούμε και την όγδοη
καθορῶμεν διακρίνουμε
πολλοὺ ς ἀνθρώπους διαθέοντας πολλούς ανθρώπους να τρέχουν εδώ
ἐπὶ τοῦ πελάγους, κι εκεί πάνω στη θάλασσα,
προσεοικότας ἅπαντα ἡμῖν καὶ τὰ που έμοιαζαν με μας σε όλα, δηλαδή
σώματα καὶ τὰ μεγέθη, και στο σώμα και στο ανάστημα
πλὴ ν τῶν ποδῶν μόνων· εκτός μόνο από τα πόδια ·
ταῦτα γὰ ρ ἔχουσι φέλλινα· γιατί αυτά τα είχαν κατασκευασμένα
από φελλό·
ἀφ’ οὗ δὴ , οἶμαι, καὶ καλοῦνται γι’ αυτό το λόγο μάλιστα, νομίζω,
Φελλόποδες. και ονομάζονται Φελλόποδες.
Απορούσαμε, λοιπόν, βλέποντάς τους
Θαυμάζομεν οὖν ὁρῶντες οὐ να μη βουλιάζουν,
βαπτιζομένους, αλλά να μένουν πάνω στα κύματα
ἀλλὰ ὑπερέχοντας τῶν κυμάτων και να βαδίζουν χωρίς φόβο.
καὶ ὁδοιποροῦντας ἀδεῶς. Και αυτοί μας πλησιάζουν και μας
Οἱ δὲ καὶ προσέρχονται καὶ αγκαλιάζουν
ἀσπάζονται ἡμᾶς και μας λένε στα ελληνικά
λέγουσί τε ἑλληνικῇ φωνῇ ότι βιάζονται(να φτάσουν) στη
ἐπείγεσθαι εἰς Φελλὼ τὴ ν αὐτῶν
Φελλώ, την πατρίδα τους.
πατρίδα.
Μέχρι μὲ ν οὖν τινος Ως ένα σημείο, λοιπόν, μας

συνοδοιποροῦσι ἡμῖν συνοδεύουν
παραθέοντες, τρέχοντας δίπλα μας,
εἶτα ἀποτρεπόμενοι τῆς ὁδοῦ και έπειτα, αλλάζοντας δρόμο,
βαδίζουσιν προχωρούν
ἐπευχόμενοι ἡμῖν εὔπλοιαν. ευχόμενοι σε μας «καλό ταξίδι».
16
Σ’ ένα φανταστικό ταξίδι ο Λουκιανός και πενήντα άλλοι σύντροφοί του ξεκινούν με
ένα καράβι από τις Ηράκλειες Στήλες, το σημερινό Γιβραλτάρ, για να εξερευνήσουν
τον ωκεανό. Αφού έφτασαν και αγκυροβόλησαν για πέντε μέρες σε ένα μικρό και
έρημο νησί, βγήκαν και πάλι στον ωκεανό. Εκεί συνάντησαν απρόσμενα τους
Φελλόποδες, που ήταν ανθρωπόμορφοι, με τη διαφορά ότι είχαν πόδια από φελλό και
μπορούσαν να τρέχουν πάνω στη θάλασσα χωρίς να βουλιάζουν. Εκείνοι τους
χαιρέτησαν καλόκαρδα στα Ελληνικά και κατευθυνόμενοι βιαστικά προς την
πατρίδα τους, τη Φελλοχώρα, τους ευχήθηκαν «καλό ταξίδι».
Τους Φελλόποδες
Το σώμα τους και το ανάστημά τους είναι

ίδιο με τους ανθρώπους
Τα πόδια τους είναι από φελλό και

επιπλέουν στο νερό
Είναι φιλικοί, μιλάνε στα ελληνικά και

εύχονται "καλό ταξίδι"
Αντιστοιχίστε τις φράσεις:
Πώς λένε τους ήρωες; Κι αφού μείναμε στο νησί πέντε

μέρες, την έκτη ξεκινούμε
Οἱ δὲ καὶ προσέρχονται καὶ
ἀσπάζονται ἡμᾶς. εκτός από τα πόδια μόνο
Μείναντες δὲ ἡμέρας ἐν τῇ νήσῳ πέντε, Και αυτοί μας πλησιάζουν και μας
τῇ ἕκτῃ ἐξορμῶμεν καλωσορίζουν.
… πλὴ ν τῶν ποδῶν μόνων· Φελλόποδες
17
νή Λεξιλογικός Πίνακας
φω Ασκήσεις
1.
α. Τα ................................... διακρίνονται σε βραχύχρονα, μακρόχρονα και δίχρονα.

β. Δεν τήρησε τη .................................... και φάνηκε ασυνεπής.
γ. Η γιαγιά χάρισε στον εγγονό της ως οικογενειακό κειμήλιο το παλιό της ......................................... .
δ. Οι ................................... χορδές της τραγουδίστριας ήταν σε άριστη κατάσταση.
ε. Δεν άντεχε τους θορύβους και τις .................................. των μαθητών του.
στ. Μόλις άκουσε την προσβλητική εκείνη φράση, έμεινε ................................
εύφωνος
μεγαλόφωνος
φωνασκώ
διαφωνία
πολυφωνία
1. Και γιατί κάνετε τόση φασαρία;

α) φωνασκείτε β) συμφωνείτε γ) διαφωνείτε
2. Οι φιλονικίες ανάμεσα στους συνεταίρους οδήγησαν στην καταστροφή.

α) συμφωνίες β) διαφωνίες γ) πολυφωνίες
3. Η χορωδία του σχολείου ήταν κακόφωνη και δεν έγινε ωραία γιορτή.
α) παράφωνη β) άφωνη γ) καλλίφωνη
4. Η δύναμη της Δημοκρατίας εκφραζόταν από την ποικιλία στις απόψεις.

α) πολυφωνία β) συμφωνία γ) παραφωνία
18
«ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ (Αʹ ΜΕΡΟΣ) »
ΥΠΟΚΟΡΙΣΤΙΚΑ
καταλήξεις
λέγονται τα παράγωγα υποκοριστικών
ουσιαστικά τα οποία δηλώνουν
πραγματική ή συναισθηματική -άριον -ίς
σμίκρυνση της πρωτότυπης λέξης -ιον -ίσκος
-ίδιον -ύδριον
-ύλλιον
ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΑ
καταλήξεις λέγονται τα παράγωγα
περιεκτικών ουσιαστικά τα οποία
σημαίνουν το μέρος που
περιέχει πολλά από εκείνα που
-(ε)ών φανερώνει η πρωτότυπη λέξη ή
-ιά πολλά όμοια πράγματα που
βρίσκονται στο ίδιο μέρος.
ΤΟΠΙΚΑ
τοπικών είναι τα παράγωγα ουσιαστικά τα
οποία σημαίνουν τον τόπο όπου
-ιον μένει ή εργάζεται το πρόσωπο που
δηλώνει η πρωτότυπη λέξη ή τον
-(ε)ῖον
τόπο όπου γίνεται μια ενέργεια.
19
Υποκοριστικά Περιεκτικά Τοπικά
Α' Β' Γ'

ΑΣΚΗΣΗ 2η
1. παιδάριον α. πύλη
2. πινακίδιον β. διδάσκαλος
3. Παρθενών γ. νεοσσός
4. γραφεῖον δ. χοῖρος
5. χοιρίδιον ε. παῖς
6. πυλίς στ. πινακίς
7. νεοσσιά ζ. παρθένος
8. διδασκαλεῖον η. γραφεύς
20
«1. ΤΟ ΑΡΘΡΟ»
ΑΡΣΕΝΙΚΟ ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ
ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός
Ονομ ὁ οἱ ἡ αἱ τὸ τὰ
Γενική τοῦ τῶν τῆς τῶν τοῦ τῶν
Δοτική τῷ τοῖς τῇ ταῖς τῷ τοῖς
Αιτιατ τὸν τοὺς τὴν τὰς τὸ τὰ
Κλητική (ὦ) (ὦ) (ὦ) (ὦ) (ὦ) (ὦ)
«2. Βʹ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ»

ΑΡΣΕΝΙΚΑ - ΘΗΛΥΚΑ ΟΥΔΕΤΕΡΑ
κατάληξη κατάληξη
- ος - ον
ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός
Ονομ - ος - οι - ον -α
Γενική - ου - ων - ου - ων
Δοτική -ῳ - οις -ῳ - οις
Αιτιατ - ον - ους - ον -α
Κλητική -ε - οι - ον -α
ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ Β' ΚΛΙΣΗΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
1. Η Γενική και η Δοτική των ουσιαστικών της Β’ κλίσης, όταν τονίζονται στη λήγουσα,
περισπώνται και στους δύο αριθμούς.
2. Τα οξύτονα και παροξύτονα ουσιαστικά της Β΄ κλίσης διατηρούν το τόνο τους στην ίδια
συλλαβή σε όλες τις πτώσεις.
3. Τα προπαροξύτονα ουσιαστικά της Β’ κλίσης τονίζονται στη προπαραλήγουσα, όταν η
λήγουσα είναι βραχεία. Όταν η λήγουσα είναι μακρά, τότε ο τόνος τους κατεβαίνει στην
παραλήγουσα.
4. Η δίφθογγος –οι (αρσενικά και θηλυκά), όταν βρίσκεται στο τέλος της λέξης είναι βραχεία.
5. Η κατάληξη –α (πληθυντικός ουδετέρων) είναι βραχεία.
21
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Oἱ Θηβαίων ἄνδρες εἰσῆλθον περὶ τὸ ν πρῶτον………..........…............(ὕπνος)

ξὺ ν……………............(ὅπλον, δοτική πληθυντικού) ἐς Πλάταιαν τῆς Βοιωτίας.
ΑΣΚΗΣΗ 1η
Σύνειμι………… ( ἄνθρωπος, δοτική πληθυντικού) σοφοῖς.

Προδότας καλοῦμεν τοὺ ς τοῖς ……...........……….. ( ἐχθρός) δόντες τήν πόλιν.
Τῷ………….......................... (Δημάρατος) δῶρον αὕτη ἡ χώρα ἐδόθη ἐκ
βασιλέως ἀντὶ τῆς ἐπί τὴ ν Ἑλλάδα στρατείας.
Εἴθε προσδιδοίημεν παντί……...................……… ( δῶρον, δοτική ενικού) ἔπος
ἀγαθόν.
Οὗτος ἐκόσμησεν τὸ σκῆπτρον τοῖς πᾶσι………......................…… (μέταλλον).
Καθέζεται ὁ θεὸ ς ἐν τῷ………..................…… (θρόνος).
ΑΣΚΗΣΗ 2η
ταῖς κιβωτοῖς →……………….

ἡ ἤπειρος →……………….
τῇ καμήλῳ →……………….
τῶν ἀρότρων →……………….
τῆς ἀτραποῦ →……………….
ὦ πάπποι →……………….
τό λίτρον →……………….
τήν ἄρκτον →……………….
τὸ μυστήριον : τη δοτική ενικού →……………….

ἡ ἄμπελος : τη γενική ενικού →……………….
ΑΣΚΗΣΗ 3η
ὁ μόλυβδος : τη γενική πληθυντικού →……………….

ὁ καρκίνος : τη δοτική πληθυντικού →……………….
ἡ διάλεκτος : τη δοτική ενικού →……………….
ἡ βάσανος : την αιτιατική πληθυντικού →……………….
ὁ κίνδυνος : τη δοτική ενικού →……………….
τὸ μύρον : την αιτιατική πληθυντικού →……………….
ἡ πλίνθος : την αιτιατική πληθυντικού →……………….
ὁ μάγος : την κλητική ενικού →……………….
22
«3. ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ»
Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Β' ΠΡΟΣΩΠΟ
Ονομ ἐγώ ἡμεῖς σύ ὑμεῖς
Γενική ἐμοῦ, μου ἡμῶν σοῦ, σου ὑμῶν
Δοτική ἐμοί, μοι ἡμῖν σοί, σοι ὑμῖν
Αιτιατ ἐμέ, με ἡμᾶς σέ, σε ὑμᾶς
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΑΣΚΗΣΗ 1η
Αἱ ψυχαὶ ἡμῶν καθαραί εἰσιν.

Μάχονται ἡμῖν οἱ πολέμιοι.
Αἱροῦνται ἡμᾶς στρατηγούς.
Ἐγώ εἰμι ὁ ποιμὴ ν ὁ καλός.
Ὁ λόγος σου γλυκύς ἐστι.
Οἱ πρόγονοι ὑμῶν γενναῖοι ἦσαν.
Λέγω σοι καὶ τοῦτο.
ΑΣΚΗΣΗ 2η
Α' Β'
1. ὑμῖν α. γενική ενικού α′ προσώπου
2. με β. δοτική ενικού β′ προσώπου
3. ἡμῶν γ. δοτική πληθυντικού β′ προσώπου
4. ἐμοῦ δ. αιτιατική ενικού α′ προσώπου
5. σοι ε. γενική πληθυντικού α′ προσώπου
23
5η Ο πλούτος της αττικής γης
Ενότητα
Ξενοφῶν, Πόροι 1.1-5 (διασκευή)
Μετάφραση
Μερικοί από τους ηγέτες της Αθήνας
Τῶν Ἀθήνησι προεστηκότων τινές έλεγαν
ἔλεγον ότι δήθεν γνωρίζουν το δίκαιο,
ὡς γιγνώσκουσι μέν τό δίκαιον, όμως λόγω της φτώχειας του λαού
ἀναγκάζονται δέ διά τήν πενίαν τοῦ αναγκάζονται
πλήθους να είναι άδικοι απέναντι στις πόλεις.
ἀδικώτεροι εἶναι περί τάς πόλεις. Εξαιτίας αυτού επιχείρησα να ερευνήσω
Ἐκ τούτου ἐπεχείρησα σκοπεῖν αν θα μπορούσαν οι πολίτες
εἴ πῃ δύναιντο ἄν οἱ πολῖται να συντηρηθούν από τη χώρα τους.
διατρέφεσθαι ἐκ τῆς ἑαυτῶν (χώρας). Άρχισα, λοιπόν, να σχηματίζω την εξής
Τοῦτο μέν οὖν εὐθύς ἀνεφαίνετό μοι, γνώμη,
ότι δηλαδή η χώρα είναι από τη φύση
ὅτι ἡ χώρα πέφυκεν της ικανή
να παρέχει πάρα πολλούς πόρους.
οἵα παρέχεσθαι πλείστας προσόδους. Γιατί οι εποχές εδώ είναι πάρα πολύ
Αἱ μέν γάρ ὧραι ἐνθάδε πρᾳόταταί ήπιες·
εἰσίν· και τα φυτά που σε πολλά μέρη ούτε
ἅ δέ πολλαχοῦ οὐδέ βλαστάνει καν φυτρώνουν εδώ καρποφορούν.
καρποφορεῖ ἐνθάδε. Και όπως ακριβώς η γη παράγει κάθε
Ὥσπερ δέ ἡ γῆ (παμφορωτάτη ἐστίν), λογής αγαθά,
έτσι και η θάλασσα γύρω από τη χώρα
οὕτω καί ἡ θάλαττα περί τήν χώραν είναι πολύ προσοδοφόρα.
παμφορωτάτη ἐστίν. Και ασφαλώς, όσα, βέβαια, αγαθά σε
Καί μήν ὅσαπερ ἀγαθά ἐν ταῖς ὥραις κάθε εποχή
δίνουν οι θεοί στους ανθρώπους,
οἱ θεοί παρέχουσι (τοῖς ἀνθρώποις), και αυτά όλα εδώ πάρα πολύ νωρίς
καί ταῦτα πάντα ἐνταῦθα αρχίζουν
πρῳαίτατα μέν ἄρχεται, και πάρα πολύ αργά σταματούν.
ὀψιαίτατα δέ λήγει. Επιπλέον, η χώρα έχει και παντοτινά
Πρός τούτοις ἡ χώρα ἔχει καί ἀίδια αγαθά.
ἀγαθά. Έτσι, από τη φύση υπάρχει σ’ αυτήν
Πέφυκε μέν γάρ ἐν αὐτῇ ἄφθονος άφθονο μάρμαρο,
λίθος, από το οποίο γίνονται πάρα πολύ
ἐξ οὗ γίγνονται κάλλιστοι μέν ναοί, όμορφοι ναοί,
πολύ ωραίοι βωμοί,
κάλλιστοι δέ βωμοί, και πολύ κομψά για τους θεούς
εὐπρεπέστατα δέ θεοῖς ἀγάλματα. αγάλματα.
Υπάρχουν όμως και μερικές περιοχές
Ἔστι δέ καί γῆ που, όταν καλλιεργούνται, δεν
ἥ σπειρομένη μέν οὐ φέρει καρπόν, παράγουν καρπούς,
όταν όμως γίνεται εξόρυξη, μπορούν
ὀρυττομένη δέ τρέφει να θρέψουν
πολλαπλασίους ἤ εἰ σῖτον ἔφερε. πολύ περισσότερους απ’ όσους θα
έτρεφαν αν καλλιεργούνταν.
Καί μήν ὑπάργυρός ἐστι. Και ασφαλώς έχει κοιτάσματα αργύρου.
24
Ο Ξενοφών αναφέρεται στον γνωστή άποψη μερικών Αθηναίων ηγετών ότι η τακτική
τους να επεκτείνουν τη χώρα τους (επεκτατική πολιτική) ήταν εκ των πραγμάτων
αναγκαία, εξαιτίας της αδυναμίας της Αττικής γης να θρέψει τον πληθυσμό της. Η
πρόταση που κάνει ο ίδιος αφορά μια εναλλακτική θέση στην κάπως μονόπλευρη
αυτή πεποίθηση, που οδήγησε συχνά σε οδυνηρές περιπέτειες.
Τα οικονομικά έσοδα της Αθήνας κατά τον Ξενοφώντα,

η αντιμετώπιση των οικονομικών της προβλημάτων και
όχι επίθεση σε άλλες πόλεις από τους Αθηναίους.
Η γη της Αττικής ήταν καρποφόρα και

μπορούσαν να την αξιοποιήσουν.
Είχε ήπιο κλίμα.
Είχε ορυκτό πλούτο, κυρίως μάρμαρο.
Άρα, δεν χρειαζόταν να επιτίθεται σε άλλες πόλεις.
Αντιστοίχισε το αρχαίο κείμενο με τη μετάφραση, περισσεύει μια φράση.
Α. ῶν Ἀθήνησι προεστηκότων τινὲ ς 1. να συντηρηθούν από τη χώρα

ἔλεγον τους.
Β. ὡς γιγνώσκουσι μὲ ν τὸ δίκαιον, 2. Εξαιτίας αυτού επιχείρησα να

διερευνήσω
Γ. ἀδικώτεροι εἶναι περὶ τὰ ς πόλεις

3. ότι δήθεν γνωρίζουν το δίκαιο,
Δ. Έκ τούτου ἐπεχείρησα σκοπεῖν 4. Είναι αδύνατον να τρέφονται οι

πολίτες από τη πατρίδα τους
Ε. εἴ πῃ δύναιντο ἂν οἱ πολῖται
διατρέφεσθαι ἐκ τῆς ἑαυτῶν 5. να είναι άδικοι απέναντι στις
(χώρας), (άλλες) πόλεις.
6. κάποιοι από τους ηγέτες των

Αθηναίων έλεγαν
25
Λεξιλογικός Πίνακας
γη
Ασκήσεις
1.
α. Ενώ στις εξετάσεις πήγε πολύ καλά στην Άλγεβρα, δεν τα κατάφερε τόσο καλά στη
................................... .
β. Μετέφεραν στο κτήμα του το .............................. για να κάνουν........................... με την ελπίδα ότι θα
βρεθεί νερό.
γ. Οι .............................. διορίζονται στους διάφορους νομούς της χώρας, για να συμβουλεύουν
τους ................................ .
δ. Η θέση της Τουρκίας της δίνει σημαντική ............................................ αξία.
ε. Με τη νίκη του αυτή έφτασε πια στο .................................. της δόξας του.
στ. Ο στρατός στρατοπέδευσε πάνω σ’ ένα ................................ .
α. Οι ντόπιοι κάτοικοι της πόλης αντιδρούσαν στην εγκατάσταση των ξένων.

β. Οι πατάτες Νευροκοπίου είναι άριστης ποιότητας.
γ. Οι αγρότες διαμαρτύρονται διεκδικώντας καλύτερες τιμές για τα προϊόντα τους.
δ. Ο άνθρωπος αρέσκεται στις υλικές απολαύσεις και στα εγκόσμια αγαθά.
ε. Η ομάδα την επόμενη Κυριακή παίζει στην έδρα της.
26
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ (Βʹ ΜΕΡΟΣ) »
ΠΑΡΩΝΥΜΑ
είναι τα παράγωγα ουσιαστικά παρωνύμων
που σημαίνουν πρόσωπο σχετικό
με αυτό που δηλώνει η πρωτότυπη -εύς
λέξη ή πρόσωπο που ανήκει σε -της: -( ί )της,
αυτό.
-(έ)της,
-(ώ)της
ΕΘΝΙΚΑ
λέγονται τα ουσιαστικά που
εθνικών παράγονται από κύρια
-ιος: --(α)ῖος, -(ε)ῖος, -(ω)ιος ονόματα χωρών, πόλεων και
-ῷος τόπων και σημαίνουν εκείνον
που κατάγεται από κάποιον
-νός τόπο ή ανήκει σε αυτόν
-ῖνος
-της: -(ά)της, -(ιά)της, -(ή)της,
-ήσιος -(ί)της, -(ώ)της
ΠΑΤΡΩΝΥΜΙΚΑ
καταλήξεις ονομάζονται τα ουσιαστικά που
πατρωνυμικών παράγονται από κύριο όνομα
πατέρα, μητέρας ή άλλου
-(ά)δης προγόνου και σημαίνουν τον γιο,
-(ε)ίδης την κόρη και γενικά τον απόγονο
-ίων
ΓΟΝΕΟΝΥΜΙΚΑ
κατάληξη
λέγονται τα ουσιαστικά που γονεονυμικών
σημαίνουν το νεογνό ζώου
-ιδεύς
27
Παρώνυμα Εθνικά Πατρωνυμικά

ΑΣΚΗΣΗ 2η
Πέλοψ: πατρωνυμικό :
δεσμός: παρώνυμο :
Μέγαρα: εθνικό :
Πλάταια: εθνικό :
ὄνος: γονεωνυμικό :
στρατιά: παρώνυμο :
Τάνταλος Τανταλ.............. (πατρωνυμικό)

Σῦρος Σύρ.............. (εθνικό)
ΑΣΚΗΣΗ 3η
Φώκαια Φωκαι.............. (εθνικό)

τέχνη τεχν.............. (παρώνυμο)
θίασος θιασ.............. (παρώνυμο)
λύκος λυκ.............. (γονεωνυμικό)
Πρίαμος Πριαμ.............. (πατρωνυμικό)
δῆμος δημ.............. (παρώνυμο)
γέφυρα γεφύρ.............. (υποκοριστικό)
διδάσκαλος διδασκαλ.............. (τοπικό)
πλάτανος πλαταν.............. (περιεκτικό)
28
«1. ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΚΑΙ
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ ΕΙΜΙ»
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
ἐγώ εἰμί είμαι ἦ/ ἦν ήμουν
σύ εἶ είσαι ἦσθα ήσουν
(οὗτος, αὕτη, τοῦτο) ἐστί(ν) είναι ἦν ήταν
ἡμεῖς ἐσμέν είμαστε ἦμεν ήμαστε
ὑμεῖς ἐστέ είστε ἦτε / ἦστε ήσαστε
(οὗτοι, αὗται, ταῦτα) εἰσί(ν) είναι ἦσαν ήταν
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΑΣΚΗΣΗ 1η
α. Ὑμεις ……………….ἄλκιμοι (=ρωμαλέοι) νεανίαι.

β. Ἐγὼ ……………….. τὸ φῶς τοῦ κόσμου.
γ. Χρόνος δίκαιος …………..κριτής πάντων.
δ. Ἔνθα (=όπου) …………….βωμοί, …………… καὶ θεοί.
ε. Ἡμεῖς πάντες φίλοι καὶ σύμμαχοι……………
στ. Σὺ ………………. ὁ βασιλεὺ ς τῶν Ἰουδαίων;
ΑΣΚΗΣΗ 2η
Ἵππαρχος δὲ καὶ Θεσσαλὸ ς ἀδελφοὶ .......................

Κρείττων ....................... ὁ ἀγὼ ν μὴ γεγενημένος.
ὦ Ἐρατόσθενες, εἴπερ .................. (β' εν. παρατατικού) χρηστός.
Τότε μὲ ν δὴ περὶ τῆς Κύρου βασιλείας ἄνδρες ................. (β'
πληθ. παρατατικού) ἀγαθοί.
29
«2. ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΑ
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ ΒΑΡΥΤΟΝΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ»
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
θέμα κατάληξη θέμα σ κατάληξη
ἐγώ λύ -ω λύ -σ- -ω
σύ λύ -εις λύ -σ- -εις
(οὗτος, αὕτη, τοῦτο) λύ -ει λύ -σ- -ει
ἡμεῖς λύ -ομεν λύ -σ- -ομεν
ὑμεῖς λύ -ετε λύ -σ- -ετε
(οὗτοι, αὗται, ταῦτα) λύ -ουσιν λύ -σ- -ουσιν
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑ
Τι γίνεται αν το θέμα του ρήματος λήγει σε σύμφωνο και έρχεται σε
επαφή με το - σ- ;;
π, β, φ (πτ) + σ = ψ τρέπ-ω - τρέπ + σ-ω - τρέψω
κ, γ, χ (ττ, σσ) + σ = ξ λέγ-ω - λέγ + σ-ω - λέξω
τ, δ, θ (ζ) + σ = σ πείθ-ω - πείθ + σ-ω - πείσω
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΑΣΚΗΣΗ 1η
Σὺ …………. / …………….. δικαίως. (ἄρχω)

Οὗτος …………… / …………… ἐπιστολήν. (γράφω)
Ἡμεῖς …………… / ……………. τοὺ ς δικαστάς. (πείθω)
Ὑμεῖς …………… / …………….. τὸ πρέπον. (πράττω)
Οὗτοι ……………. / ………………. ὑμᾶς. (βλάπτω)
30
ΑΣΚΗΣΗ 2η
φύει
ἄρχομεν
λήγετε
γυμνάζεις
τρίβω
κηρύττετε
λήγετε
τάττει
ΑΣΚΗΣΗ 3η
φυλάξουσι
κόψομεν
βλάψω
παιδεύσετε
πιστεύσουσι
ταράξεις
ΑΣΚΗΣΗ 4η
·Oἱ διδάσκαλοι τοὺ ς νέους παιδεύουσι // παιδεύσουσι (παιδεύω).

·Λακεδαιμόνιοι………….…//…..……………. τὰ ς σπονδὰ ς (λύω).
·Ὁ Κέρβερος……….………//……….…………τὰ ς πύλας τοῦ ᾍδου (φυλάττω).
·Οἱ κακοὶ τὴ ν πόλιν…………………//…………………(βλάπτω).
·Οἱ κήρυκες Ἀθηναίους……………….…//……………..…… (μεταπείθω).
ΑΣΚΗΣΗ 5η
·Οἱ Θηβαῖοι λύουσι τάς σπονδάς.

·Ὁ δοῦλος κλέπτει πολλά νομίσματα.
·Οἱ νόμοι παιδεύουσι τόν δῆμον.
·Πέμπομεν αὐτῷ δῶρα.
·Οἱ πονηροί ἄνθρωποι βλάπτουσι τήν πόλιν.
31
6η Η ομορφιά δεν είναι το παν
Ενότητα
Μύθος του Αισώπου (διασκευή)
Μετάφραση
῎Ελαφος εὐμεγέθης ὥρᾳ θέρους Ένα μεγαλόσωμο ελάφι σε εποχή
καλοκαιριού,
διψῶν παραγίνεται καθώς διψούσε, φτάνει κοντά
ἐπί τινα πηγὴ ν διαυγῆ καὶ βαθεῖαν σε κάποια καθαρή και βαθιά πηγή
καὶ πιὼ ν ὅσον ἤθελεν και, αφού ήπιε όσο (νερό) ήθελε,
προσεῖχεν τῇ τοῦ σώματος ἰδέᾳ. παρατηρούσε τη μορφή του σώματός
του.
Καὶ μάλιστα μὲ ν ἐπῄνει τὴ ν φύσιν τῶν Και κυρίως επαινούσε τη φύση των
κεράτων κεράτων του
ὡς κόσμος εἴη παντὶ τῷ σώματι. με την ιδέα ότι αυτά ήταν στολίδι για
όλο το σώμα του.
Ἔψεγεν δὲ τὴ ν τῶν σκελῶν λεπτότητα Αντίθετα, κατηγορούσε τα λεπτά του
πόδια,
ὠς οὐχ οἵων τε ὄντων φέρειν πᾶν τὸ επειδή, κατά τη γνώμη του, δεν
βάρος. μπορούσαν να αντέξουν όλο το βάρος
του.
Ἐν ᾧ δὲ πρὸ ς τούτοις ἦν, Και ενώ ασχολούνταν με αυτά,
ὑλακή τε κυνῶν αἰφνιδίως ἀκούεται ξαφνικά ακούγεται γάβγισμα σκυλιών
καὶ κυνηγέται πλησίον. και κυνηγοί το πλησιάζουν.
Ὁ δὲ πρὸ ς φυγὴ ν ὥρμα Αυτό άρχισε να τρέχει ορμητικά, για να
ξεφύγει,
καὶ μέχρις ὅπου διὰ πεδίου ἐποιεῖτο και όσο έτρεχε σε ομαλό έδαφος,
τὸ ν δρόμον,
ἐσῴζετο ὑπὸ τῆς ὠκύτητος τῶν σωζόταν από την ταχύτητα των ποδιών
σκελῶν. του.
᾽Επεὶ δὲ εἰς πυκνὴ ν καὶ δασεῖαν ὕλην Όταν όμως έφτασε σε αδιαπέραστο και
ἐνέπεσεν, πυκνό δάσος,
ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα,
ἑάλω, παγιδεύτηκε
πείρᾳ μαθὼ ν και έμαθε εξ ιδίας πείρας
ὅτι ἄρα ἄδικος ἦν τῶν ἰδίων κριτὴ ς ότι πράγματι ήταν άδικος κριτής των
ατομικών του γνωρισμάτων,
ψέγων μὲ ν τὰ σῴζοντα, γιατί κατηγορούσε αυτά που το
έσωζαν,
ἐπαινῶν δὲ τὰ προδόντα αὑτόν. ενώ επαινούσε αυτά που το πρόδωσαν.
32
Στο μύθο της ενότητας ένα ελάφι καθώς πίνει νερό σε μια πηγή και βλέπει τη μορφή
του να καθρεπτίζεται στα καθαρά νερά, επαινούσε τα κέρατά του και κατηγορούσε
τα πόδια του. Ώσπου ήρθαν οι κυνηγοί. Το ελάφι το βάζει στα πόδια και σώζεται
προσωρινά, μέχρι που φτάνει σ' ένα δάσος. Εκεί όμως τα κέρατά του μπλέχτηκαν στα
κλαδιά των δέντρων.
Τι έμαθε τελικά το ελάφι από αυτή την εμπειρία; Ότι δεν πρέπει να είμαστε φιλάρεσκοι
και να υπερεκτιμούμε τη φυσική ομορφιά! Να μη δίνουμε σημασία μόνο στο όμορφο
αλλά και στο ωφέλιμο! Να μη μένουμε μόνο στις εντυπώσεις, στο «φαίνεσθαι» αλλά να
ενδιαφερόμαστε και για το ουσιαστικό, το «είναι». Τέλος, να διδασκόμαστε από τα
λάθη μας!
Η ομορφιά κατέχει σε όλες τις εποχές υψηλή θέση στην ιεραρχία των αξιών. Οι νέοι
γύμναζαν και γυμνάζουν το σώμα τους, για να αποκτήσουν όχι μόνο ευρωστία, αλλά
και ομορφιά. Η φιλαρέσκεια εκφραζόταν στην αρχαιότητα με πολλούς τρόπους:
άντρες και γυναίκες φρόντιζαν την καθαριότητα του σώματός τους, έκαναν ωραία
χτενίσματα, άλειφαν το σώμα τους με φυσικά μύρα και έλαια, διακοσμούσαν τα
ρούχα τους και φορούσαν στεφάνια από χρυσό ή φύλλα. Ωστόσο, δεν είναι μόνο η
ομορφιά που κάνει κάτι να είναι σημαντικό, αλλά και η χρησιμότητά του.
῎Ελαφος
ἐπί τινα πηγὴ ν
ὥρᾳ θέρους
Έπινε νερό και κοιτούσε τον εαυτό του.
Τα κέρατά του γιατί ήταν στολίδια.
Τα πόδια του γιατί ήταν πολύ αδύνατα για να

σηκώσουν όλο το βάρος του.
Ακούγονται ξαφνικά γαβγίσματα σκύλων και να

πλησιάζουν κυνηγοί.
Αρχίζει να τρέχει τα πόδια του τον βοηθάνε

αλλά παγιδεύεται σε κλαδιά εξαιτίας των
κεράτων του.
Ήταν άδικος κριτής των χαρακτηριστικών του, αφού τον έσωσαν

αυτά που κατηγορούσε και τον πρόδωσαν αυτά που επαινούσε.
Να εντοπίσετε το Σωστό και το Λάθος

1 Το ελάφι καμάρωνε τα κέρατά του.
2. Το πάθημα του έγινε μάθημα.
3. Οι κυνηγοί θαύμαζαν το ελάφι.
33
ω Λεξιλογικός Πίνακας
πίν Ασκήσεις
1.
α. Δεν πρόσεξα ότι ο κήπος χρειαζόταν ................................... .

β. Ο φύλακας είχε αποκοιμηθεί, γιατί ήταν .................................... .
γ. Θέλησε να κάνει μια ....................................... στη υγεία του οικοδεσπότη.
δ. Άμα ραγίσει το ..................................., είναι επικίνδυνο για πόση.
ε. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι το νερό της περιοχής έχει πολλά άλατα∙ γι’ αυτό δεν είναι.....................
στ. Η υποχώρηση του νερού της θάλασσας μετά την πλημμυρίδα ονομάζεται ............................... .
Ά Β'
1. συμπόσιο α. λικέρ
2. πότης β. συμποσιαστής
3. οινοποσία γ. συνεστίαση
4. ηδύποτο δ. μεθυσμένος
5. πιωμένος ε. μπεκρής
6. συμπότης στ. κρασοπότι
ΡΗΜΑΤΑ (Αʹ ΜΕΡΟΣ)»
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΔΗΛΩΝΟΥΝ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΔΗΛΩΝΟΥΝ
ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΠΑΘΟΣ, ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ή
ΠΡΟΣΩΠΟ ΠΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
καταλήξεις καταλήξεις
α. ενέργεια, πάθος, κατάσταση
-εύς
-σις -ά -ός
-ός
-σία -ία -μός
-της
-ή -εία -(ε)τός
-άς
-μών β. αποτέλεσμα μιας ενέργειας
-τήρ -μα
-τωρ -μη
-ος
34
Πρόσωπο που ενεργεί Ενέργεια, κατάσταση Αποτέλεσμα ενέργειας

ΑΣΚΗΣΗ 2η
πράκτωρ < λαμπτήρ <

ψῦξις < σκαπάνη <
ὀδυρμός < βάθρον <
πλάσμα < σφάλμα <
φόβητρον < θεραπεία <
κηδεμών < τομεύς <
Ά Β΄
ΑΣΚΗΣΗ 3η
1. φυλάττω α. τοκεύς
2. κόπτω β. ταγός
3. τίκτω γ. ἐργάτης
4. σείω δ. ἀγορά
5. τάσσω ε. σεισμός
6. ἀγείρω στ. φυλακή
7. λανθάνω ζ. κόμμα
8. ἐργάζομαι η. λάθος
35
«Αʹ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ»
ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΘΗΛΥΚΑ
κατάληξεις κατάληξεις
- ας , -ης - α , -η
Ονομ - ας - ης - αι -α -η - αι
- ου - ων - ης μακρό
Γενικη - ου - ας/ης - ων
Δοτική -ᾳ -ῃ - αις - ᾳ/ῃ -ῃ - αις βραχέο
Αιτιατ - αν - ην - ας - αν - ην - ας
Κλητική -α - η /α - αι -α -η - αι
ΣΕΙΣ Α΄ΚΛΙ
Α ΡΑΤΗΡΗ ΣΗΣ
Π
1. Οι καταλήξεις του πληθυντικού είναι σε όλα τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά ίδιες και μοιάζουν
με το θηλυκό άρθρο στον πληθυντικό αριθμό.
2. Η γενική πληθυντικού τονίζεται πάντα στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη (-ῶν).
3. Το –α– της κατάληξης –ας– είναι πάντα μακρόχρονο.
4. Η δοτική ενικού όλων των πρωτοκλίτων παίρνει υπογεγραμμένη (–ᾳ–, –ῃ–).
5. Ό,τι είναι το –α– στην ονομαστική (μακρόχρονο ή βραχύχρονο), το ίδιο είναι και στην
αιτιατική και κλητική του ενικού.
6. Όταν πριν από την κατάληξη α υπάρχει σύμφωνο (εκτός από το ρ), τότε στη γενική και
δοτική ενικού τρέπεται σε η.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΑΣΚΗΣΗ 2η ΑΣΚΗΣΗ 1η
μοῦσα, γεωμέτρης, νεανίας, δεσπότης, στρατιώτης, ἀρχαιοπώλης,

θύρα, Ξέρξης, κλέπτης, γυμνασιάρχης, πατριώτης, μέλισσα,
νεανίας, γραμματιστής, οἰκία, ἄκανθα.
γενική σε –ας:
γενική σε -ης:
36
ΑΣΚΗΣΗ 3η
ὁ θεατὴ ς, ὁ νικητὴ ς, ὁ κοχλὶας, ἡ σκαπὰ νη, ἡ ἅμιλλα, ἡ ἀλὴ θεια, ἡ κλὶνη
τὸ ν πολὶτην
τοῦ νεανὶου
τοὺ ς δεσμὼ τας
τῶν μηνυτῶν
τῆς κλὶνης
ΑΣΚΗΣΗ 4η
τάς ἀμὶλλας
τῶν δαφνῶν
τὴ ν μὲ λισσαν
τὸ ν προδὸ την
τῷ πατριὼ τῃ
τοῖς ἱππὸ ταις
τῶν μαζῶν
ταῖς ἀληθεὶαις
τῶν διεξόδων
τήν ἔλαφον
τά τόξα
τῶν ταμιῶν
Ἐνταῦθα οἱ στρατιῶται ἐν πολλῇ…….........................……(ἀπορία, δοτ.) ἦσαν.

Ὁμολογῶ, ὦ ἄνδρες, ὅτι ἔπαισα (=χτύπησα) ἄνδρας ἕνεκεν………..........…….
ΑΣΚΗΣΗ 5η
(ἀταξία, γεν.)
Οἱ περσικοὶ νόμοι ἐπιμέλονται τῶν ……….............…...(πολίτης).
Ἐρῶντες (= επειδή επιθυμείτε)……..................……(νίκη, γεν.) μένοντες μάχεσθε.
Οὐκ ἐξαιρέσω ὑμᾶς τῆς ………...................……(τράπεζα).
Αἱ ………...............……… (οἰκία) πλησίον τῆς …………......................….. (θάλασσα) εἰσί.
Ὁ λοχαγὸ ς λέγει τῷ …….........…………….. (στρατιώτης) ὅτι δεῖ τὴ ν……........…………
(ἄμαξα) κατακαίειν.
Ταῖς …………...........……. (ψυχή) ταῖς γεμούσαις πονηρών ………….........…….(ἐπιθυμία)
φάρμακον ὁ λόγος ἐστί.
Ἡμεὶς καὶ ὑμεῖς ἐγενόμεθα καὶ …….......…………. (συγχορευτής) καὶ …………………….
(συμφοιτητής) καὶ ……………...........……… (συστρατιώτης).
Κατὰ τὸ ν τῆς ……................……….(μέλισσα) τρόπον δεῖ ἀναγιγνώσκειν.
37
7η Η λύση του γόρδιου δεσμού
Ενότητα
᾽Αρριανός, ᾽Αλεξάνδρου ᾽Ανάβασις 2.3.1-8
(διασκευή)
Μετάφραση
Ὡς δέ Άλέξανδρος παρῆλθεν ἐς Όταν ο Αλέξανδρος έφτασε στο Γόρδιο,
Γόρδιον,
πόθος λαμβάνει αὐτόν ἰδεῖν τήν τον κατέλαβε πόθος να δει την άμαξα
ἅμαξαν τήν Γορδίου του Γορδίου
καί τόν δεσμόν τοῦ ζυγοῦ τῆς και το δεσμό του ζυγού της άμαξας.
ἁμάξης.
Πρός δέ δή ἄλλοις Και μεταξύ άλλων, βέβαια,
καί τόδε ἐμυθεύετο περί τῆς ἁμάξης, και αυτό λεγόταν για την άμαξα,
ὅστις λύσειε τόν δεσμόν τοῦ ζυγοῦ ότι δηλαδή, όποιος λύσει το δεσμό του
τῆς ἁμάξης, ζυγού της άμαξας,
τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆς Ἀσίας. αυτός ήταν ορισμένο από τη μοίρα να
εξουσιάσει την Ασία.
Ἦν δέ ὁ δεσμός ἐκ φλοιοῦ κρανίας Ο δεσμός ήταν από φλούδα κρανιάς
καί τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχή και αυτού δε φαινόταν ούτε τέλος ούτε
ἐφαίνετο. αρχή.
Ἀλέξανδρος δέ, ὡς ἀπόρως μέν εἶχεν Ο Αλέξανδρος, επειδή αδυνατούσε να
ἐξευρεῖν λύσιν τοῦ δεσμοῦ, βρει τη λύση του δεσμού,
οὐκ ἤθελε δέ περιιδεῖν ἄλυτον, αλλά και δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο,
(φοβούμενος) μή καί τοῦτο γιατί φοβόταν μήπως αυτό προκαλέσει
ἐργάσηται κίνησίν τινα ἐς τούς κάποια αναταραχή στο πλήθος,
πολλούς,
παίσας τόν δεσμόν τῷ ξίφει διέκοψεν αφού χτύπησε το δεσμό με το ξίφος του,
καί ἔφη λελύσθαι. τον έκοψε και είπε ότι λύθηκε.
Ἀπηλλάγη δ’ οὖν ἀπό τῆς ἁμάξης Απομακρύνθηκε, λοιπόν, από την άμαξα
αὐτός τε καί οἱ ἀμφ’ αὐτόν ο ίδιος και οι σύντροφοί του
ὡς ξυμβεβηκότος τοῦ λογίου με την ιδέα ότι είχε εκπληρωθεί ο
τοῦ ἐπί τῇ λύσει τοῦ δεσμοῦ. χρησμός για τη λύση του δεσμού.
Καί γάρ καί τῆς νυκτός ἐκείνης Και πράγματι τη νύχτα εκείνη βροντές
βρονταί τε καί σέλας ἐξ οὐρανοῦ και λάμψη από τον ουρανό έδωσαν
ἐπεσήμηναν· σημείο επιδοκιμασίας·
καί ἐπί τούτοις Ἀλέξανδρος τῇ γι’ αυτό το λόγο ο Αλέξανδρος την
ὑστεραίᾳ επόμενη μέρα
ἔθυε τοῖς φήνασι θεοῖς τά τε σημεῖα πρόσφερε θυσία στους θεούς που του
καί τήν λύσιν τοῦ δεσμοῦ. φανέρωσαν τα σημάδια
και τον τρόπο λύσης του δεσμού.
38
Όπως μας αναφέρει και ο Αρριανός στο κείμενό του για την λύση του γόρδιου
δεσμού, ο Αλέξανδρος ήθελε να λύσει οπωσδήποτε τον κόμπο διότι με αυτή του την
κίνηση θα επιβεβαίωνε την παντοδυναμία και τις ηγετικές ικανότητες και σύμφωνα με
τον θεϊκό χρησμό, θα καταλάμβανε την επικράτηση και την διακυβέρνηση της Ασίας,
πράγμα που βρισκόταν σίγουρα στο πίσω μέρος του μυαλού του όταν έκοβε τον
κόμπο. Έτσι, καταλαβαίνουμε ότι ο Μέγας Αλέξανδρος είχε αρκετά κίνητρα για τη
λύση του δεσμού.
Το εγχείρημα του Αλεξάνδρου να λύσει τον δεσμό παρουσίαζε αρκετές δυσκολίες. Η
πρώτη δυσκολία ήταν ότι ο δεσμός ήταν φτιαγμένος από φλοιό κρανιάς, ένα πολύ
γερό και άκαμπτο υλικό. Η δεύτερη και σημαντικότερη δυσκολία ήταν πως δεν
φαινόταν ούτε η αρχή ούτε το τέλος του κόμπου με αποτέλεσμα ο νεαρός
στρατηλάτης να μην γνωρίζει από πού πρέπει να ξεκινήσει να το λύνει. Τελικά μετά
από αρκετή αμηχανία ο Αλέξανδρος αποφάσισε να κόψει τον κόμπο και με αρκετή
αποφασιστικότητα τράβηξε το ξίφος του και ολοκλήρωσε το "λύσιμο" του κόμπου.
Άλέξανδρος
ἐς Γόρδιον
Ήθελε να δει την άμαξα και τον

δεσμό του ζυγού της. Όποιος τον
έλυνε θα γινόταν κυρίαρχος της
Ασίας.
Δεν μπορούσε να τον κόψει και για

αυτό τον έλυσε με το ξίφος και
θεώρησε ότι επιβεβαιώθηκε ο
χρησμός.
Βροντές την νύχτα - έκανε θυσίες για να ευχαριστήσει

τους θεούς.
Να αντιστοιχίσετε το κείμενο με την σωστή απάντηση:

α. (φοβούμενος) μή καὶ τοῦτο ἐργάσηται 1. ο Αλέξανδρος επειδή αδυνατούσε να βρει
κίνησιν τινα ἐς τοὺ ς πολλοὺ ς τη λύση του δεσμού
β. Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἀπόρως μὲ ν εἶχεν 2. γιατί φοβόταν μήπως αυτό προκαλέσει

ἐξευρεῖν λύσιν τοῦ δεσμοῦ αναταραχή στο πλήθος
γ. οὐκ ἤθελε δὲ περιιδεῖν ἄλυτον 3. δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο
39
νύ
ω Λεξιλογικός Πίνακας
υγ
ζε Ασκήσεις
1.
α. Χρειάζεται η κατασκευή γέφυρας για τη ............................. του ποταμού.

β. Ο βασιλικός πολτός ............................... σε ............................ ακριβείας.
γ. Περίμενε να πάρει στα χέρια του το .............................................. για να τελέσει το δεύτερο γάμο
του.
δ. Ήταν πολύ δύσκολο το ................................... αυτού του αλόγου, γιατί κλοτσούσε και πηδούσε
επικίνδυνα.
ε. Το ξαφνικό ................................... του εχθρού στην πόλη προκάλεσε πανικό στους κατοίκους της.
στ. Στην παραδοσιακή ποίηση απαντά συχνά η .......................................... ομοιοκαταληξία..
α. Του Έλληνος ο τράχηλος δουλείαν δεν υπομένει.

β. Δεν πέτυχε στο γάμο του και τώρα ζει χωρισμένος.
γ. Η συντροφική σχέση του αντρόγυνου ήταν ανέφελη και αρμονική.
δ. Ο γεωργός έσπειρε τα χωράφια του και περιμένει καλή σοδειά.
ε. Η σύνδεση των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας μεταφέρει
την ηλεκτρική ενέργεια από τη μια χώρα στην άλλη.
ΡΗΜΑΤΑ (Βʹ ΜΕΡΟΣ)»
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΔΗΛΩΝΟΥΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΠΟΥ
ΟΡΓΑΝΟ Ή ΜΕΣΟ ΔΗΛΩΝΟΥΝ ΤΟΠΟ
καταλήξεις καταλήξεις
-τρον ή -θρον -ανον -τήριον

-τρα ή -θρα -άνη -τρα
-τήρ -όνη -τρον
-τηρία -ίς -θρον
-τήριον
40
Όργανο - Μέσο Τόπο
νίπτω > (μέσο)

ΑΣΚΗΣΗ 2η
ῥέω > (τόπος)

παλαίω > (τόπος)
ξύω > (όργανο)
ὁρμῶμαι > (τόπος)
ἐγείρω > (μέσο)
σημαίνω > (όργανο)
θεῶμαι > (τόπος)
Α΄ Β΄
ΑΣΚΗΣΗ 3η
1. ἐγείρω α. δρέπανον
2. λύω β. διαβατήριον
3. ῥέω γ. βουλευτήριον
4. βουλεύω δ. σήμαντρον
5. διαβαίνω ε. προβοσκίς
6. κινῶ θ. κινητήρ
7. σημαίνω ζ. ἐγερτήριον
8. δρέπω η. λῦτρον
5. προβόσκω στ. ῥεῖθρον
41
«ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΟΡΙΣΤΟΥ
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ
αύξηση θέμα κατάληξη αύξηση θέμα σ κατάληξη
ἔ λυ -ον ἔ λυ -σ- -α
ἔ λυ -ες ἔ λυ -σ- -ας
ἔ λυ -ε ἔ λυ -σ- -ε
ἐ λύ -ομεν ἐ λύ -σ- -αμεν
ἐ λύ -ετε ἐ λύ -σ- -ατε
ἔ λυ -ον ἔ λυ -σ- -αν
ΑΥΞΗΣΗ
αν το θέμα ξεκινάει αν το θέμα ξεκινάει
από σύμφωνο από φωνήεν ή δίφθογγο
ἐ- πριν από το θέμα α, ε η ἄρχω ἦρχον

γράφω -> ἔ-γραφ-ον αι, ει ῃ αἴρω ᾖρον
ο ω ὁρίζω ὥριζον
ρήματα που αρχίζουν οι ῳ οἰκίζω ᾤκιζον
από ῥ- ῐ, ῠ ῑ, ῡ ἱδρύω ἵδρυον
αυ, ευ ηυ αὔξω ηὖξον
ἐ + ρ + θέμα
ῥίπτω -> ἔρριπτον
σύνθετα ρήματα Μην ξεχνάω το -σ-
π, β, φ (πτ) + σ = ψ
ἐ- μετά την πρόθεση
κ, γ, χ (ττ, σσ) + σ = ξ
ἐκφέρω -> ἐξέφερον, τ, δ, θ (ζ) + σ = σ
ἐγκωμιάζω -> ἐνεκωμίαζον
42
α. Οἱ Ἀθηναῖοι ἀεὶ ……..........……… (θύω) τοῖς θεοῖς.

β. Οὗτος τοῖς ἄρχουσιν ………..........……….(ὑπακούω).
γ. Ἀμφότεροι, ὦ Φαλῖνε, Ἕλληνες ……..............…….. (εἰμί).
δ. Ὁρῶντες τὴ ν ἀρετὴ ν τοῦ ἀνδρὸ ς ………......………..(θαυμάζω) οὗτοι.
ε. Ἀλέξανδρος ……..………….(λύω) τὸ ν δεσμὸ ν τοῦ ζυγοῦ τῆς ἀμάξης.
στ. Περικλῆς …………............………(ἀγορεύω) ἐν τῇ ἀγορᾷ.
ΑΣΚΗΣΗ 2η
ἐκπέμπω ἐκφράζω
σύ ἀναρπάζω οὗτοι κελεύω
διακινδυνεύω ὀνομάζω
ὁρίζω οἰκτίρω
α. Οἱ ἄνδρες οὗτοι ἐφύλαττον / ἐφύλαξαν τὸ ν ἐν Δελφοῖς

θησαυρόν (φυλάττω).
ΑΣΚΗΣΗ 3η
β. Ἀθηναῖοι πρέσβεις τοῖς Λακεδαιμονίοις……………...……/…………..……..

(πέμπω).
γ. Τῶν Σειρήνων προσδεδεμένος Ὀδυσσεὺ ς τῷ στύλῳ (= στο
κατάρτι)……...........………./……..….…………(ἀκούω)
δ. Θουκυδίδης Ἀθηναῖος…………....…………/…………...………..τὸ ν πόλεμον
τῶν Πελοποννησίων καὶ Ἀθηναίων (συγγράφω).
ε. Καὶ τοὺ ς μὲ ν νεκροὺ ς τοὺ ς πλείστους ἔνθαπερ (= εκεί όπου)
ἔπεσον ἑκάστους……..……...…….. /….………......………(θάπτω).
στ. ……...…..…….. / …………....……… ποτέ λέων σὺ ν ἀνθρώπῳ (ὁδεύω).
43
ΑΣΚΗΣΗ 4η ἀπαλλάττεις ἀπαλείφει
ὀνομάζουσι ἀθροίζομεν
παρασκευάζει ἐλέγχετε
ὀρύττουσι ἐλπίζω
ψέγεις κινδυνεύετε
ἅπτετε φυλάττομεν
Ἴβυκος ὁ ποιητὴ ς μετ’ ἄλλων ἑταίρων εἰς Ἰταλίαν ἧκεν. Ἐνταῦθα

ἱκανὸ ν χρόνον ______________ (διατρίβω, γ’ πλ.), χρήματα δ’ ἱκανὰ
______________ (συλλέγω, γ’ πλ.). Μετ’ οὐ πολὺ Ἴβυκος τοὺ ς
ἑταίρους πάλιν ______________ (ἀθροίζω) καὶ λέγει αὐτοῖς. «Ἐγώ, ὦ
ἑταῖροι, ἱκανοὺ ς νέους ______________ (παιδεύω), ὑμεῖς δ’ ἱκανὸ ν
ἀργύριον ______________ (συλλέγω) καὶ πρὸ ς γονέας ______________
(πέμπω). Νῦν ἐγὼ δ’ οἴκαδε ἥξω». Οἱ δὲ ἑταῖροι τούτῳ λέγουσιν˙
«Ἡμεῖς διατρίψομεν μικρὸ ν ἔτι ἐν Ἰταλίᾳ».
Ἐπεὶ δ’ οὖν Ἴβυκος τούτους οὔκ ____________ (πείθω), μόνος εἰς
ΑΣΚΗΣΗ 5η
τὴ ν Ἑλλάδα ἐπανῆγεν. Ὅτε δ’ ἦν ἐν τῷ μεταξὺ τῆς θαλάττης καὶ

τῆς Κορίνθου χωρίῳ, λῃσταὶ αὐτὸ ν _____________ (φονεύω) καὶ τὸ
ἀργύριον ἥρπασαν. Ὅτε δ’ οὗτος ἀπέθνῃσκε, τοὺ ς γεράνους, οἳ
εἰς τὸ ν οὐρανὸ ν ἐπέτοντο, ______________ (ἱκετεύω) ὧδε ˙ «Ὦ
γέρανοι, ὑμεῖς καταμηνύσετε καὶ κολάσετε τοὺ ς λῃστάς». Μετ’
οὐ πολὺ οἱ Κορίνθιοι τὸ ν μὲ ν νεκρὸ ν ________________
(ἀποκαλύπτω) καὶ _____________ (θάπτω), τοὺ ς λῃστὰ ς δ’ οὔ. Ὀλίγῳ
μέντοι χρόνῳ ὕστερον οὕτω τοὺ ς λῃστὰ ς _______________
(ἀποκαλύπτω).
Ἐν θεάτρῳ μετὰ τῶν Κορινθίων καὶ οἱ λῃσταὶ τοῦ Ἰβύκου
παρῆσαν, ὑπὲ ρ δ’ αὐτῶν γέρανοι ἐπέτοντο. Τότε τῶν λῃστῶν ὁ
ἕτερος λέγει˙ «ὦ ἑταῖρε, ἰδοὺ οἱ γέρανοι τοῦ Ἰβύκου». Θεατὴ ς δε,
ὡς _____________ (ἀκούω, γ’ εν.), λέγει τῷ ἄλλῳ ˙ «Οὐκ
_______________ (ἀκούω, β’ εν.), τί οὗτοι λέγουσι;» Καὶ εὐθὺ ς τὸ
πρᾶγμα τοῖς ἄρχουσι ______________ (μηνύω, γ’ πλ.). Οἱ δὲ λῃσταὶ
ὑπ’ ἀνάγκης τὴ ν πρᾶξιν φαίνουσι καὶ θανάτῳ κολάζονται.
44
8η Μύθος του Αισώπου - Η αξία
Ενότητα της ατομικής προσπάθειας
Άσκηση 5 σελ 67
Μετάφραση
᾽Ανὴ ρ πλούσιος Αθηναῖος Ένας πλούσιος άνδρας Αθηναίος
μεθ’ ἑτέρων τινῶν ἔπλει. ταξίδευε με καράβι μαζί με κάποιους
άλλους.
Καὶ δὴ χειμῶνος σφοδροῦ γενομένου Όλοι κολυμπούσαν επειδή υπήρξε
καὶ τῆς νηὸ ς περιτραπείσης ισχυρή κακοκαιρία
οἱ μὲ ν λοιποὶ πάντες διενήχοντο, και αφού το πλοίο του ανατράπηκε,
ὁ δὲ ᾽Αθηναῖος παρ᾽ ἕκαστα τὴ ν ο Αθηναίος επικαλούνταν συνεχώς την
᾽Αθηνᾶν ἐπικαλούμενος μυρία Αθηνά τάζοντάς της ένα σωρό
ἐπηγγέλλετο, πράγματα,
εἰ περισωθείη. αν θα σωζόταν.
Εἷς δέ τις τῶν συννεναυαγηκότων Ένας, λοιπόν, από τους συναυαγούς
παρανηχόμενος ἔφη πρὸ ς αὐτόν· ενώ κολυμπούσε είπε προς αυτόν :
σὺ ν ᾽Αθηνᾷ καὶ χεῖρα κίνει. μαζί με την επίκληση στην Αθηνά, κούνα
και τα χέρια σου.
«Συν Αθηνά και χείρα κίνει»
Στον μύθο του «Ανήρ ναυαγός», ο Αίσωπος περιγράφει το ταξίδι ενός πλούσιου
Αθηναίου με ένα πλοίο, το οποίο έλαβε αναπάντεχη τροπή όταν εξαιτίας μιας
θαλασσοταραχής το καράβι βυθίστηκε. Ενώ όλοι κολυμπούσαν για να σωθούν, ο
Αθηναίος προσευχόταν συνέχεια στην θεά Αθηνά και της έταζε ένα σωρό πράγματα.
Τότε ένας από τους ναυαγούς, τον πλησίασε λέγοντάς του την περίφημη αυτή φράση.
Τονίζεται η ατομική πρωτοβουλία του ανθρώπου μέσα από το μύθο ότι, δηλαδή, δε
πρέπει να τα περιμένουμε όλα από τους θεούς ή του άλλους ανθρώπους, αλλά
αντιθέτως να πράττουμε και οι ίδιοι με στόχο την επιτυχία και τη σωτηρία μας.
45
ροςΛεξιλογικός Πίνακας
ε
εύθ
ἐλ Ασκήσεις
1.
α. Η επανάσταση του 1821 είχε ως αποτέλεσμα την .........................................της Ελλάδας.

β. Η στρατιωτική δικτατορία με την ανάθεση της πρωθυπουργίας σε πολιτικό πρόσωπο
προσπάθησε να ....................................................... το πολίτευμα.
γ. Ο διοικητής του νησιού ήταν άνθρωπος δημοκρατικός και ........................................ .
δ. Η αδέσμευτη έκφραση και η ............................................. υπήρξαν μεγάλες δημοκρατικές
κατακτήσεις.
ε. Η ..................................... στους τρόπους πολλές φορές είναι παρεξηγήσιμη.
α. Η λογοκρισία δημιουργεί ασφυκτικό κλοιό στην .......................................... .

β. Ο οικονομικός ................................................... πιστεύει στην ελευθερία της αγοράς και στον
περιορισμό των κρατικών παρεμβάσεων.
γ. Το άτομο αυτό ......................................... και γι’ αυτό συχνά επικρίνεται.
δ. Στη ζωή του ήταν πάντα ............................................... και ασυμβίβαστος.
ε. Τα ....................................... μαθήματα ενίσχυσαν το φρόνημα των πολιτών.
στ. Ο ................................................. άνθρωπος είναι απαλλαγμένος από προκαταλήψεις.
ΕΠΙΘΕΤΑ»
-ία -σύνη
-(ε)ια -(υ)της
-(ο)ια -(ό)της
-ος -άς
46
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ἄπιστος > δέκα >

ΑΣΚΗΣΗ 1η
ἀληθής > κακός >

εὔρους > ὀξύς >
βαθύς > εὐγνώμων >
ἅγιος > παχύς >
γλυκύς > εὔπλους >
ἴσος > ἐπιμελής >
δύο > ἄπληστος >
Ά Β́
ΑΣΚΗΣΗ 2η
1. φιλόπονος α. βάρος
2. ἀσεβής β. ἀγνωμοσύνη
3. ἀγχίνους (= ευφυής) γ. θρασύτης
4. βαρύς δ. φιλοπονία
5. ἀγνώμων ε. βαρβαρότης
6. θρασύς στ. ἑξάς
7. βάρβαρος ζ. ἀγχίνοια (= ευφυΐα, οξύτητα πνεύματος)
8. ἕξ η. ἀσέβεια
47
«1. ΔΕΥΤΕΡΟΚΛΙΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ»
ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΘΗΛΥΚΑ ΟΥΔΕΤΕΡΑ
τρικατάληκτα - ος -η - ον ὁ καλός, ἡ καλή, τὸ καλόν
ὁ δίκαιος, ἡ δικαία, τὸ δίκαιον
-α
δικατάληκτα - ος - ος - ον ὁ ἔνδοξος, ἡ ἔνδοξος,

τὸ ἔνδοξον
θυμάσαι ό
τι:
Να
Πότε παίρνει την
το αρσενικό και το ουδέτερο
κατάληξη - α ;;
γένος κλίνονται σύμφωνα με
᾽Οταν, πριν από την κατάληξη -ος τη βʹ κλίση των ουσιαστικών,
του αρσενικού υπάρχει ενώ το θηλυκό κλίνεται
φωνήεν ή -ρ-, τότε σύμφωνα με την αʹ κλίση
λήγει σε -α των ουσιαστικών
«2. Η ΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ ΟΥΤΟΣ,

ΑΥΤΗ, ΤΟΥΤΟ»
Ονομ
οὗτος οὗτοι αὕτη αὗται τοῦτο ταῦτα
Γενικη τούτου τούτων ταύτης τούτω τούτου τούτω
Δοτική τούτῳ τούτοις ταύτῃ ν τούτῳ ν
Αιτιατ τοῦτον τούτους ταύτη ταύται τοῦτο τούτοι
Κλητική οὗτος - ν αὕτη ς - ς
ταύτας ταῦτα
- -
48
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
α. Κόσμος τῆς ……………….(ἀγαθός, θηλ. γεν. εν.) ψυχῆς ἀρετή ἐστι.

β. Οἱ διδάσκαλοι τῶν Περσῶν ἦσαν ………………(σοφός, αρσ. ονομ.
ΑΣΚΗΣΗ 1η
πληθ.) πολῖται.
γ. Οἱ νέοι …………….(πονηρός, ουδ. γεν. πληθ.) ἔργων ἀπέχουσι.
δ. Ἡ φιλία τῶν ………………(δίκαιος, αρς. γεν. πληθ.) ἀνθρώπων ἐστὶ
πηγὴ ἀγαθῶν.
ε. Ἡ μέθη …………………(μικρός, θηλ. ονομ. εν.) ἐστὶ μανία.
στ. Ὁ χρηστὸ ς ἄνθρωπος οὐ βάλλεται ………………..(πονηρός, δοτ.
πληθ.) λόγοις.
ζ. Ἡ σοφία ……………….(ἄξιος, θηλ. ονομ. εν.) χρυσοῦ ἐστι.

ΑΣΚΗΣΗ 2η
ὑψηλός ……………….. …………………..

…………….. ………………. ἄθλιον
χλιαρός .………………… ……………….
……………… ἁγία ………………….
……………… αὐστηρά …………………
ἄδικος ………………… ………………
ΑΣΚΗΣΗ 3η
α. ταῖς …………………… ψυχαῖς (καλός)

β. τῶν …………………… ἀνθρώπων (ἔντιμος)
γ. τῆς …………………… ἡμέρας (ψυχρός)
δ. τούς …………………… νεανίας (ὡραίος)
ε. τῶν …………………. μετάλλων (πολύτιμος)
στ. τάς …………………… διόδους (ὑπόγειος)
49
α) Ἐν ταῖς……………. (ἀρχαίος) Ἀθήναις αἱ μὲ ν τῶν ἰδιωτῶν οἰκίαι
……………… (μικρός) καὶ ……………. (ταπεινός), οἱ δὲ δημόσιοι οἴκοι
ΑΣΚΗΣΗ 4η
…………… (ὑψηλός) τε και ……………. (καλός) ἦσαν.

β) Οἱ τῶν γεωργῶν πόνοι πολλάκις ……………. (μάταιος) εἰσίν,
ἐπειδὴ …………….. (βλαβερός) ζῷα τοὺ ς καρποὺ ς διαφθείρει.
γ) Ἐν τῇ ………….. (ἀρχαίος) Βαβυλώνι (δοτ. εν. θηλ.) στοαὶ ………..
(περίλαμπρος) καὶ κῆποι ……………. (ἀνθηρός) καὶ περίπατοι ……………
(τερπνός) ἦσαν.
δ) Ἔλεγον τὴ ν πόλιν…………. (πλούσιος) καὶ…………… (ἔνδοξος) εἶναι.
Οὐκ ἦλθον εἰς………....…τὴ ν πόλιν.

ΑΣΚΗΣΗ 5η
Οἱ τόποι ……...........……χθαμαλοί εἰσι.

Γένοιτο, Κύριε, τῇ ἡμέρᾳ…........…….ἀναμαρτήτους φυλαχθῆναι
ἡμᾶς.
Ἐν τῷ σταδίῳ …...........……ἀγὼ ν γίγνεται.
Ἐν….........…… ταῖς ὁδοῖς ἐπορεύετο.
………...............……τῷ τρόπῳ ἐτείχισαν οἱ Ἀθηναῖοι τὴ ν πόλιν.
Ἐν τῇ χώρᾳ ………….........………ξένοι ἐσμέν.
Οὐδείς ἐν τῇ πόλει ἐγίγνωσκεν ………….........…… τὰ παιδία.
Ἐπλεύσαμεν τρεῖς ἡμέρας καὶ περὶ …………......………τὰ ς νήσους.
ΑΣΚΗΣΗ 6η
α. Ὁ ἀνὴ ρ …………. ἐστὶ μεγάλης ἀρετῆς.

β. Ὁ Περικλῆς ………….. εἶπε τοῖς Ἀθηναίοις.
γ. Ἡ μήτηρ…………… καὶ ὁ πατήρ μου ἀδελφοί εἰσι.
δ. Ὁ φιλόσοφος ἔλεγεν δείξειν……………. .
ε. ……………. ταῖς ἀρχαῖς οἱ Ἀθηναῖοι ἐπολιτεύοντο.
στ. Ἡ γῆ παρέχει ………….. τοῖς θηρίοις τὴ ν καθ’ ἡμέραν τροφήν.
50
9η Ανυπέρβλητα πρότυπα
Ενότητα
᾽Ισοκράτης, Εὐαγόρας 1-6 (διασκευή)
Μετάφραση
Ὁρῶν, ὦ Νικόκλεις, τιμῶντά σε τόν Επειδή βλέπω, Νικοκλή, ότι εσύ τιμάς τον
τάφον τοῦ πατρός τάφο του πατέρα σου
οὐ μόνον τῷ πλήθει καί τῷ κάλλει τῶν όχι μόνο με το πλήθος και τη
ἐπιφερομένων, λαμπρότητα των προσφορών σου,
ἀλλά καί χοροῖς καί μουσικῇ καί αλλά και με χορούς και με μουσικούς
γυμνικοῖς ἀγῶσιν, και αθλητικούς αγώνες,
ἡγησάμην χαίρειν Εὐαγόραν ὁρῶντα θεώρησα ότι ο Ευαγόρας χαίρεται που
βλέπει
τήν τε περί αὑτόν ἐπιμέλειαν τη φροντίδα για τον εαυτό του
καί τήν σήν μεγαλοπρέπειαν και τη μεγαλοπρέπεια των τιμών σου,
εἴ τίς ἐστιν αἴσθησις τοῖς τετελευτηκόσιν αν νιώθουν κάτι οι νεκροί
περί τῶν ἐνθάδε γιγνομένων. για όσα γίνονται εδώ.
Πολύ δ’ ἔτι πλείω χάριν ἔχοι ἄν, Και θα όφειλε πολύ μεγαλύτερη
ευγνωμοσύνη,
εἴ τις δυνηθείη εἰπεῖν ἀξίως αν κάποιος μπορούσε να μιλήσει άξια
περί τῶν ἐπιτηδευμάτων καί τῶν για τις αρχές της ζωής του και τις
κινδύνων αὐτοῦ· ριψοκίνδυνες πράξεις του·
εὑρήσομεν γάρ πάντα ποιοῦντα γιατί θα δουμε ότι κάνουν τα πάντα
τούς φιλοτίμους καί μεγαλοψύχους οι φιλόδοξοι και γενναίοι άντρες
τῶν ἀνδρῶν ὅπως καταλείψουσιν φροντίζοντας πώς θα αφήσουν πίσω
ἀθάνατον τήν περί αὑτῶν μνήμην. τους αθάνατη την θύμισή τους.
Τίς δέ οὐκ ἄν ἀθυμήσειεν, Και ποιος δε θα στενοχωριόταν,
ὅταν ὁρᾷ μέν ὑμνουμένους όταν βλέπει ότι υμνούνται
τούς περί τά Τρωϊκά γενομένους, αυτοί που έζησαν ταΤρωικά
προειδῇ δέ αὐτόν ενώ για τον εαυτό του ξέρει από πριν
μηδέποτε άξιωθησόμενον τοιούτων ότι ποτέ δε θα κριθεί άξιος για τέτοιους
ἐπαίνων, μηδ’ ἄν ὑπερβάλλη τάς επαίνους, κι αν ακόμα ξεπεράσει τις
ἀρετάς ἐκείνων; αρετές εκείνων;
Αἴτιος δέ τούτων ὁ φθόνος· Και αιτία γι’ αυτά είναι ο φθόνος·
οὕτω γάρ δυσκόλως πεφύκασίν τινες, γιατί τόσο μικρόψυχοι είναι μερικοί από
τη φύση τους,
ὥστε ἥδιον ἄν ἀκούοιεν ώστε με μεγαλύτερη ευχαρίστηση θα
εὐλογουμένων άκουγαν να επαινούνται εκείνοι,
οὕς οὐκ ἴσασιν εἰ γεγόνασιν, τους οποίους δε ξέρουν αν έχουν πράξει,
ἤ τούτων ὑφ’ ὧν τυγχάνουσιν παρά αυτοί από τους οποίους συμβαίνει
αὐτοί εὖ πεπονθότες. να έχουν ευεργετηθεί οι ίδιοι.
51
Ο Ισοκράτης μιλώντας στο Νικοκλή, το γιο του πεθαμένου βασιλιά Ευαγόρα, του λέει
ότι πιστεύει πως ο Ευαγόρας θα χαίρεται με τις τιμές που του προσφέρει ο γιος του, αν
βέβαια αντιλαμβάνονται οι νεκροί τα όσα γίνονται στον Επάνω Κόσμο. Όμως
προσθέτει, πως ο Ευαγόρας θα χαιρόταν πιο πολύ, αν κάποιος είχε τη δυνατότητα να
μιλήσει με τρόπο αντάξιο των πράξεων και των αρετών του, γιατί οι φιλόδοξοι και
γενναίοι άντρες κάνουν τα πάντα, για να αφήσουν τη μνήμη τους αθάνατη. Στην
συνέχεια ο Ισοκράτης λέει πως οποιοσδήποτε θα στεναχωριόταν, όταν έβλεπε ότι, κι αν
ακόμα ξεπερνούσε στην αρετή, αυτούς που πολέμησαν κατά τον Τρωικό πόλεμο, δεν
θα εγκωμιαζόταν, όπως αυτοί. Κι αυτό πιστεύει πως συμβαίνει, γιατί κάποιοι μικρόψυχοι
από ζηλοτυπία, χαίρονται να επαινούνται εκείνοι, τους οποίους δε γνωρίζουν και όχι
αυτοί που τους έχουν ευεργετήσει.
Χαρακτηρίζεται ως παραινετικός λόγος, ο οποίος στόχο έχει να προτρέψει και να
συμβουλεύσει να κάνει κάποιος κάτι καλό, που στη περίπτωση αυτή δεν είναι άλλο από
το να θυμάται τα κατορθώματα σπουδαίων αντρών και να μη ξεχνά γεγονότα του
παρελθόντος. Βασικός στόχος του είναι να μεταφέρει (όπως γίνεται και στα ομηρικά
έπη) την βασική επιδίωξη των ανθρώπων, την υστεροφημία.
Νικοκλής
Τιμά τον νεκρό πατέρα του με τιμές.
Γιατί θυμούνται όλοι την

γενναιότητά του.
Ότι κάποιο παραλείπουν τον έπαινο

από φθόνο, παρ' όλο που έχουν
ευεργετηθεί.
Να απαντήσετε με σωστό ή λάθος στις παρακάτω ερωτήσεις.
Ο Ευαγόρας θα χαιρόταν για τις πράξεις του γιου του αλλά των συμπολιτών του.
Ο Νικοκλής τίμησε τον πατέρα του με όλες τις τιμές.
Ο Ισοκράτης θεωρεί την απληστία τον λόγο του φθόνου των συμπολιτών του.
Χαρακτηρίζονται ως καλοί απέναντι στους συνανθρώπους τους που έπεσαν για την
πατρίδα.
52
τήρ Λεξιλογικός Πίνακας
α
ὁπ Ασκήσεις
1.
α. Πρόδωσε τα ιερά της ........................... και τους .............................. θεούς.

β. Ο ξεπεσμός του ανθρώπινου γένους άρχισε από το ........................................αμάρτημα.
γ. Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον ......................................... των Ελλήνων.
δ. Στις θεολογικές σχολές σπουδάζουν και τα ..................................... κείμενα.
ε. Το μάθημα της ............................................................... προσφέρει στο μαθητή πολλές ιστορικές,
λαογραφικές και γεωγραφικές γνώσεις.
στ. Ο Ξένιος Ζευς ήταν ο προστάτης της ...........................................φιλοξενίας των αρχαίων Ελλήνων.
α. Στην ταυτότητα κάθε πολίτη αναγράφεται και το όνομα του πατέρα του.
β. Όταν στην ξενιτιά είδε το συντοπίτη του, ένιωσε μεγάλη συγκίνηση.
γ. Ο Εφιάλτης στις Θερμοπύλες αποδείχτηκε ότι ήταν αφιλόπατρις και προδότης.
δ. Ο πατροφόνος μετά το στυγερό του έγκλημα κατέφυγε στο βουνό.
ε. Ο Αβραάμ ήταν ο γενάρχης του Εβραϊκού λαού.
«ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΡΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ
ΟΝΟΜΑΤΑ»
-(ι)άω -σσω /-ττω -αίνω

-έω -ζω -ύνω
-όω -άζω -αίρω
-εύω -ίζω -λω
53
νίκη > ἐλεύθερος >

φίλος > κάπηλος >
ἅρπαξ > νόμος >
λευκός > μῆκος >
ΑΣΚΗΣΗ 2η
ἀνιάω-ῶ < πληρόω-ῶ <

πλουτέω-ῶ < ἡσυχάζω <
λυτρόω-ῶ < ἁθροίζω <
μελαίνω < φαιδρύνω <
φυλάττω < ῥιζόω-ῶ <
ΑΣΚΗΣΗ 3η
Ά Β́
1. γυμνός α. ποικίλλω
2. ἱππεύς β. σφριγάω-ῶ
3. ἔρις γ. γυμνόω-ῶ
4. ποικίλος δ. ἱππεύω
5. σφρίγος ε. ἐρίζω
6. ἅρπαξ στ. ἁρπάζω
54
«ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
αναδιπλα θέμα κ κατάληξη
σιασμός
λέ λυ -κ- -α
λέ λυ -κ- -ας
λέ λυ -κ- -ε
λε λύ -κ- -αμεν
λε λύ -κ- -ατε
λε λύ -κ- -ασιν
ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
αύξηση αναδιπλα
θέμα κ κατάληξη
σιασμός
ἐ λε λύ -κ- -ειν
ἐ λε λύ -κ- -εις
ἐ λε λύ -κ- -ει
ἐ λε λύ -κ- -εμεν
ἐ λε λύ -κ- -ετε
ἐ λε λύ -κ- -εσαν
Αν το θέμα του
ρήματος ξεκινά:
ΑΝΑΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ
απλό σύμφωνο αρχικό σύμφωνο + ε λύω - λέλυκα
δύο σύμφωνα
γράφω - γέγραφα
διπλό σύμφωνο (ζ, ξ, ψ) ψεύδω - ἔψευκα
ε πριν από το θέμα
δύο σύμφωνα κτείνω - ἔκτονα
τρία σύμφωνα
στρατεύω -
ῥ- ἐ + ρ + θέμα ῥάπτω - ἔρραφα
ἐστράτευκα
χ
φ κ+ε χορεύω - κε-χόρευκα
θ
π+ε φυλάττω - πε-φύλαχα
τ+ε
θύω - τέ-θυκα
α, ε η
φωνήεν ή δίφθογγο
αι, ει ῃ Μην ξεχνάω το -κ-
ο ω π, β, φ (πτ) + κ = φ
οι ῳ κ, γ, χ (ττ, σσ) + κ = χ
ῐ, ῠ ῑ, ῡ τ, δ, θ (ζ) + κ = κ
αυ, ευ ηυ
55
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
παιδεύω β΄ ενικό:
ΑΣΚΗΣΗ 1η
κωλύω β΄ πληθυντικό:
ἁλιεύω α΄ πληθυντικό:
στρατεύω γ΄ πληθυντικό:
σκευάζω α΄ ενικό:
θαυμάζω β΄ ενικό:
τρίβω γ΄ πληθυντικό:
διώκω γ΄ ενικό:
ῥίπτω α΄ πληθυντικό:
ἐλπίζω β΄ πληθυντικό:
α. Ἐγὼ ………………………………. (συμβουλεύω, παρακείμενος) ὑμῖν τὰ

καλὰ πράττειν, ὑμεῖς δέ μοι (=σε μενα) οὐ ……………………………..
ΑΣΚΗΣΗ 2η
(πιστεύω, παρακείμενος).
β. Ἡ πίστις σου ………………………. σε (σῴζω, παρακείμενος).
γ. Δαρεῖος ……………………………… (βασιλεύω, υπερσυντέλικος) τῶν
Περσῶν κατὰ τούτους τοὺ ς χρόνους.
δ. Οἱ ἱππεῖς τῶν Βοιωτῶν ……….......................... (διώκω, υπερσυντέλικος)
τὸ πεζικὸ ν τῶν Ἀθηναίων πόρρω (=μακριά) τῆς πόλεως.
ε. Εἰ μὴ ἡμεῖς …………………………………… (κωλύω, υπερσυντέλικος) τοὺ ς
πολεμίους, οὐκ ἂν ὑμεῖς ἦτε ἔτι (=ακόμα) σῶοι.
56
ΑΣΚΗΣΗ 3η
Α΄ ΟΜΑΔΑ Β΄ ΟΜΑΔΑ Γ΄ ΟΜΑΔΑ
γέγραφας ἐστρατεύκασι ἠθροίκαμεν
ἐτεθεραπεύκετε ἐσκευάκετε ἠγγέλκει
συμβεβουλεύκαμεν ἐρρίφει ὡρίκεσαν
α. Πάντας πεπαίδευκεν Ὅμηρος, ὁ τοῦ Τρῳικοῦ ἔργου ὑμνητής.

β. Ἀθηναῖοι τὰ ς σπονδὰ ς λελύκασι καὶ
ΑΣΚΗΣΗ 4η
τοὺ ς συμμάχους
βλάπτουσι.
γ. Ἱππεῖς τῶν Βοιωτῶν τὰ ἱερὰ διερρίφεσαν καὶ τοὺ ς στρατιώτας
ἐδεδιώχεσαν.
δ. Δαρεῖος ὁ βασιλεὺ ς ἐβεβασιλεύκει τῶν Περσῶν χρόνους
πολλούς.
ε. Ἐπεὶ ταῦτα πεπράχατε, τοὺ ς θεοὺ ς πολεμίους ἕξετε.
στ. Οἱ τριακόσιοι πεφυλάχασι τὴ ν εἰσβολήν.
ζ. Δαρεῖος, ὁ τῶν Περσῶν βασιλεύς, τοῖς Ἕλλησιν ἐπεβεβουλεύκει.
α) Οἱ Θηβαῖοι καὶ δένδρα ………………(κόπτω) και οἰκίας ………………

ΑΣΚΗΣΗ 5η
(κατακαίω).
β) Λέγουσιν ὅτι ταῦτα Δέξιππος ……………….. (πράττω).
γ) Τοῖς μὲ ν Ἀθηναίοις Σόλων τοὺ ς νόμους ……………….. (γράφω),
τοῖς δὲ Σπαρτιάταις Λυκοῦργος.
δ) Οἱ νέοι ………………………. (θαυμάζω) τοὺ ς γονέας αὑτῶν.
ε) Λέγουσιν ὅτι οἱ πολέμιοι χρήματα καὶ πρόβατα ………………..
(διαρπάζω).
στ) Οἱ Ἀθηναῖοι ………………….. (τειχίζω) τὰ ς πόλεις λίθοις καὶ ξύλοις.
ζ) Πάντες οἱ ἄνθρωποι ………………….. (θύω) τοῖς θεοῖς.
η) Πάντες ἡμεῖς …………………. (χορεύω) ἐν τοῖς Διονυσίοις.
57
10η Ο Σωκράτης για τη φιλία
Ενότητα
᾽Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα 2.4.1-7 (διασκευή)
Μετάφραση
Τοῦτο μέν πολλῶν ἀκούω, Αυτό βέβαια ακούω από πολλούς,
ὡς πάντων κτημάτων, ότι δηλαδή από όλη τη περιουσία
κράτιστόν ἐστι φίλος σαφὴ ς καὶἀγαθός, το πιο σημαντικό είναι ένας πιστός και
καλός φίλος,
παντὸ ς δὲ μᾶλλον ἐπιμέλονται οἱ πολλοὶ όμως οι περισσότεροι φροντίζουν πιο πολύ
ἤ κτήσεως φίλων. για οτιδήποτε άλλο
παρά για την απόκτηση φίλων.
Καὶ γὰ ρ κτῶνται ἐπιμελῶς Γιατί πράγματι αποκτούν με επιμέλεια
οἰκίας καὶἀγροὺ ς καὶἀνδράποδα καὶ σπίτια και αγρούς και δούλους
βοσκήματα καὶ σκεύη, και ζώα και σκεύη,
οὐ φροντίζουσι δὲ ὅπως κτήσωνται φίλον, αλλά δε φροντίζουν να αποκτήσουν φίλο,
ὅ μέγιστον ἀγαθὸ ν εἶναί φασιν . που λένε ότι είναι πολύ μεγάλο αγαθό.
Καίτοι ποῖος ἵππος ἤ ποῖον ζεῦγος Και όμως ποιο άλογο ή ποιο ζευγάρι ζώων
οὕτω χρήσιμόν ὥσπερ ὁ χρηστὸ ς φίλος; είναι τόσο χρήσιμο όσο βέβαια είναι ο
καλός φίλος;
Ποῖον δὲ ἀνδράποδόν Και ποιος δούλος είναι
οὕτως εὔνουν καὶ παραμόνιμον; τόσο καλοπροαίρετος και σταθερός;
Ἤ ποῖον ἄλλο κτῆμά οὕτω πάγχρηστον; Ή ποιο άλλο απόκτημα είναι τόσο χρήσιμο
σε όλα;
Ὁ γάρ ἀγαθὸ ς φίλος ἑαυτόν τάττει Γιατί ο καλός φίλος αφιερώνεται
πρὸ ς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ στην κάλυψη των αναγκών του φίλου του
καὶ, ἄν τέ τινα δέῃ εὖ ποιῆσαι, και, αν χρειάζεται να κάνει αυτός καλό σε
κάποιον,
συνεπισχύει, τον ενισχύει βοηθώντας τον,
ἄν τέ τις φόβος ταράττῃ και αν τον ταράζει κάποιος φόβος,
συμβοηθεῖ τον βοηθάει μαζί με άλλους
καὶ εὖ μὲ ν πράττοντα πλεῖστα εὐφραίνει, και όταν αυτός ευτυχεί, τον ευχαριστεί,
σφαλλόμενον δὲ ενώ όταν δυστυχεί,
πλεῖστα ἐπανορθοῖ. καταβάλλει πάρα πολλές προσπάθειες να
τον στήσει πάλι στα πόδια του.
Ἀλλ’ ὅμως ἔνιοι πειρῶνται δένδρα μὲ ν Αλλά όμως μερικοί καλλιεργούν δέντρα
θεραπεύειν τοῦ καρποῦἕνεκεν, για τον καρπό τους,
τοῦ δὲ παμφορωτάτου κτήματος, ενώ αυτό που παράγει κάθε λογής καρπούς,
ὅ καλεῖται φίλος, το οποίο ονομάζεται φίλος,
οἱ πλεῖστοι ἐπιμέλονται οι περισσότεροι το φροντίζουν
ἀργῶς καί ἀνειμένως. με βραδύτητα και αμέλεια.
58
Ο Ξενοφώντας παραθέτει τις απόψεις του Σωκράτη για τη φιλία. Σύμφωνα με το
μεγάλο φιλόσοφο, ο ειλικρινής, αληθινός και καλός φίλος είναι το πιο σημαντικό από
όλα τα περιουσιακά στοιχεία, γιατί αφιερώνεται στην κάλυψη των αναγκών του φίλου
του, νιώθει μεγάλη ικανοποίηση όταν εκείνος ευτυχεί και καταβάλλει κάθε προσπάθεια
να τον στήσει στα πόδια του, όταν εκείνος δυστυχεί.
Οι ρητορικές ερωτήσεις: ο Σωκράτης για να υπογραμμίσει τη σημασία της
ανωτερότητας της φιλίας, αλλά και για να δώσει ζωντάνια στο λόγο του χρησιμοποιεί
διάφορα εκφραστικά μέσα ( αντίθεση, σύγκριση, πολυσύνδετο, υπερθετικό βαθμό )
αλλά και ρητορικές ερωτήσεις: Καίτοι ….. φίλος; Ποῖον … παραμόνιμον; Ἤ ποῖον …..
πάγχρηστον;
ΑΡΑ : Ο Ξενοφώντας στο κείμενο του καταγράφει κάποιες από τις απόψεις του
Σωκράτη για τη φιλία. Ο μεγάλος φιλόσοφος είχε βρεθεί σε σύγχυση διότι, όπως
αναφέρεται στο κείμενο, παρά το γεγονός ότι άκουγε πολλούς ανθρώπους να
εκφράζουν την άποψη ότι η φιλία είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή του
ανθρώπου, στην πραγματικότητα οι ίδιοι φρόντιζαν περισσότερο να αποκτούν υλικά
αγαθά παρά φίλους.
Ο Σωκράτης αναφέρει ότι φίλος είναι αυτός

σημαντικότερος από όλα τα υλικά αγαθά.
ΟΜΩΣ όλοι επιθυμούν χωράφια, πλούτη και όχι φίλους.
Φροντίζει για την κάλυψη των αναγκών του φίλου

του.
Χαίρεται με την χαρά του φίλου του.
Όταν λυπάται, φροντίζει να τον κάνει να αισθανθεί
καλά.
Να απαντήσετε με σωστό ή λάθος στις παρακάτω ερωτήσεις.
a. Ο φίλος είναι πιο σημαντικός από όλα τα υλικά αγαθά.
β. Όλους τους φίλους οφείλουμε να τους εμπιστευόμαστε και να τους βοηθάμε.
γ. Τα υλικά αγαθά αγαπούν όλοι και δεν προτιμούν τους φίλους.
59
μαι Λεξιλογικός Πίνακας
κτῶ Ασκήσεις
1.
α. Έκανε ....................... του τα διδάγματα του σοφού δασκάλου του.

β. Η .................................... της μητρικής γλώσσας επιτυγχάνεται στα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής
του ανθρώπου.
γ. Η ζωή των μοναχών επιβάλλει την ......................................... και την προσήλωση στο θείο.
δ. Όλοι οι εργαζόμενοι προσπαθούν να διατηρήσουν τα ................................... .
ε. Οι θεωρητικοί του κομμουνισμού κηρύσσουν την ...................................... .
στ. Η αγορά αυτού του ζωγραφικού πίνακα υπήρξε γι’ αυτόν σπουδαίο ............................
α. Ήταν άνθρωπος απολίτιστος με βάρβαρα ένστικτα.

β. Ο Ιουστινιανός υπήρξε ο ιδρυτής της Αγίας Σοφίας.
γ. Ο μεσίτης που αμείβεται για τις αγοραπωλησίες κτημάτων υπέδειξε στον ενδιαφερόμενο
ένα θαυμάσιο παραθαλάσσιο οικόπεδο.
δ. Η πολιτεία έδωσε σ’ αυτούς που δεν είχαν κτηματική περιουσία μια δημόσια έκταση γης
για καλλιέργεια.
ε. Έγινε κάτοχος / κύριος μεγάλης περιουσίας με την τιμιότητα και την εργατικότητά του.
60
ΑΣΚΗΣΗ 1η ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Υποκοριστικά Περιεκτικά Τοπικά
Εθνικά Παρώνυμα
ΑΣΚΗΣΗ 2η
φιλόπονος > ὑπερήφανος >

εὔρους > εὐδαίμων >
ποσός > ὀξύς >
Πρόσωπο που ενεργεί Ενέργεια ή Κατάσταση

φεύγω: καθαίρω:
ΑΣΚΗΣΗ 3η
αὐλέω-ῶ: ὑγραίνω:
πέμπω: ἀγγέλλω:
Όργανο ή Μέσο
κλείω:
σκάπτω:
λούω:
61
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ
α. Ἐν ...................................... ψυχῆς (βρασμός).

β. Τὰ ἐν ..................................... μὴ ἐν ............................. (οἶκος, δῆμος).
ΑΣΚΗΣΗ 1η
γ. Σὺ ν ................................... πᾶς καὶ γελᾷ καὶ ὀδύρεται (θεός).

δ. Ἐξ .......................................... κατῆλθε σὺ ν ..................................... (οὐρανός,
ἄγγελοι).
ε. Ὁ γεωργὸ ς τὴ ν ......................................... ἐν ........................................ εὑρίσκει
(ἔλαφος, ἄμπελος).
στ. Οἱ ἄνθρωποι ἐν ................................... τοὺ ς θεοὺ ς θεραπεύουσι καὶ
ἐν................................ θύουσιν αὐτοῖς ................................ (ναοί, βωμοί, ζῷα).
ΑΣΚΗΣΗ 2η
Ενεστώτας Αόριστος Ενεστώτας Αόριστος

ὁδεύω διαφυλάττω
συγγράφω συμπαιδεύω
ὑπογράφω συμπράττω
ἱππεύω καταμηνύω
ἀναπείθω διαρρίπτω
ἀκούω ἐπισκευάζω
Ενεστ. θαυμάζομεν
ΑΣΚΗΣΗ 3η
Πρτ. ἔπεμπες
Μέλ. ἐπιβουλεύσει
Αόρ.
Πρκ. πεπράχατε
Υπερ.
62
11η Η αγάπη του Αλεξάνδρου για
Ενότητα τον Βουκεφάλα
Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 5.19.4-6
(διασκευή) )
Μετάφραση
Ἀλέξανδρος δέ ἵνα ἡ μάχη συνέβη Ο Αλέξανδρος, εκεί όπου έγινε η μάχη
καί ἔνθεν ὁρμηθείς ἐπέρασεν τόν ‘ και στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και
Υδάσπην ποταμόν ἔκτισεν πόλεις. πέρασε τον Υδάσπη ποταμό, έκτισε πόλεις.
Καί τήν μέν ὠνόμασε Νίκαιαν ἐπώνυμον Και στη μια πόλη έδωσε το όνομα
τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν, Νίκαια από τη νίκη του κατά των Ινδών,
τήν δέ Βουκεφάλαν και την άλλη την ονόμασε Βουκεφάλα
ἐς τήν μνήμην τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα, σε ανάμνηση του ίππου του, Βουκεφάλα,
ὅς ἀπέθανεν αὐτοῦ γενόμενος που πέθανε εκεί
καματηρός επειδή καταβλήθηκε
ὑπό καύματός τε καί ἡλικίας, από τον καύσωνα και τα γηρατειά,
πολλά δέ πρόσθεν ξυγκαμών τε αφού προηγουμένως είχε υποφέρει πολλά
καί συγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρου, και είχε περάσει πολλούς κινδύνους μαζί με
τον Αλέξανδρο
ἀναβαινόμενός τε πρός μόνου και τον οποίο ίππευε μόνο
Ἀλεξάνδρου, ο Αλέξανδρος,
ὅτι ἀπηξίου τούς ἄλλους πάντας επειδή απέρριπτε ως ανάξιους όλους τους
ἀμβάτας, άλλους αναβάτες,
καί μεγέθει μέγας καί τῷ θυμῷ γενναῖος. και υπήρξε μεγαλόσωμος και γενναίος.
Σημεῖον δέ οἱἦν κεφαλή βοός Και είχε σημάδι του ένα κεφάλι βοδιού
ἐγκεχαραγμένη, χαραγμένο πάνω του,
ἐφ’ ὅτω λέγουσιν ὅτι ἔφερεν καί τό ὄνομα εξαιτίας του οποίου λένε ότι έφερε και το
τοῦτο· όνομα αυτό·
οἱ δέ λέγουσιν ὅτι λευκόν σῆμα εἶχεν ἐπί άλλοι, λένε ότι είχε άσπρο σημάδι στο
τῆς κεφαλῆς, μέλας ὤν αὐτός, κεφάλι του, ενώ ο ίδιος ήταν μαύρος,
εἰκασμένον μάλιστα ἐς κεφαλήν βοός. το οποίο έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι
βοδιού.
Οὗτος ὁἵππος ἀφανής ἐγένετο Αυτό το άλογο το έχασε ο Αλέξανδρος στη
Ἀλεξάνδρω, ἐν τῇ χώρα Οὐξίων, χώρα των Ουξίων,
καί Ἀλέξανδρος προεκήρυξεν ἀνά τήν και γι’ αυτό ο Αλέξανδρος διακήρυξε
χώραν δημόσια σε όλη τη χώρα
ἀποκτενεῖν πάντας Οὐξίους, ότι θα εκτελέσει όλους τους Ουξίους,
εἰ μή ἀπάξουσιν αὐτῷ τόν ἵππον. αν δεν του επιστρέψουν το άλογο.
Τοσήδε γάρ σπουδή ἦν Ἀλεξάνδρω ἀμφ’ Γιατί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον έδειχνε ο
αὐτόν. Αλέξανδρος γι’ αυτό το άλογο.
63
Το κείμενο αναφέρεται στην αγάπη που είχε ο Μέγας Αλέξανδρος για το άλογο του
και στους λόγους για τους οποίους του είχε δώσει το όνομα Βουκεφάλας. Αρχικά, ο
Αρριανός, για να καταδείξει την αγάπη του μεγάλου στρατηλάτη για το άλογο του,
αναφέρει πως ίδρυσε πόλη με το όνομα του ζώου κοντά στον Υδάσπη ποταμό με
αφορμή το θάνατό του σε εκείνο το μέρος. Το άλογο επειδή ήταν καταπονημένο από
τα γηρατειά και τους συνεχείς πολέμους ήταν αδύνατον να υπομείνει τους καύσωνες
που επικρατούσαν στην περιοχή με αποτέλεσμα να υποκύψει στην κούραση και στις
αβάσταχτες συνθήκες. Ο Αλέξανδρος τότε, σεβόμενος τις δυσκολίες που είχε περάσει
μαζί του (μια και ήταν ο μόνος αναβάτης που κατάφερνε να το δαμάσει) και έχοντας
υπερβολική αγάπη για αυτό που τον συνόδευε σε κάθε πολεμική σύρραξη, αποφάσισε
να ιδρύσει την πόλη Βουκεφάλα προς τιμή του.
Αλέξανδρος
Έχτισε πόλεις κοντά στον Υδάσπη

ποταμό και τις ονόμασε:
Νίκαια Βουκεφάλα
(από τη νίκη του (από το όνομα του
εναντίον των Ινδών) αλόγου του))
Απέθανε από γηρατειά και από καύσωνα.
Ταλαιπωρήθηκε πολύ μαζί με τον
Αλέξανδρο.
Ιππέας μόνο ο Αλέξανδρος.
Ήταν δυνατός και μεγαλόσωμος.
Είχε πάνω του χαραγμένο το σημάδι
βοδιού.
Στο κεφάλι του είχε λευκό σημάδι όμοιο
με βοδιού.
Το έχασε στη χώρα των Ουξίων.

Ανακοίνωσε ότι θα τους σκοτώσει, αν δεν
το επιστρέψουν.
Να γράψετε τη σωστή μετάφραση των παρακάτω λέξεων:
ὅτι λευκὸ ν σῆμα εἶχεν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς
ὅς ἀπέθανεν αὐτοῦ ὑπό καύματος
καὶ μεγέθει μέγας καὶ τῷ θυμῷ γενναῖος
ὅς ἀπέθανεν αὐτοῦ γενόμενος καματηρός
64
λις Λεξιλογικός Πίνακας
ό
ἡπ Ασκήσεις
1.
α. Την 29η Μαΐου 1453 άρχισε η ................................ της Κωνσταντινούπολης.

β. Το .................................... της Ελλάδας σήμερα είναι προεδρευομένη κοινοβουλευτική
δημοκρατία.
γ. Στην παρέλαση ήταν παρόντες οι ......................................... και................................. ηγέτες της χώρας.
δ. Η σημερινή διακυβέρνηση μιας χώρας χρειάζεται ικανούς............................. και όχι ........................... .
ε. Στον Μακρύγιαλο της Πιερίας ανακαλύφθηκαν ίχνη ενός πανάρχαιου........................ .
στ. Η μικρή ................................ του Λατίου με τη συνένωση των γειτονικών οικισμών αποτέλεσε το
πρώτο κέντρο των Λατίνων..
α. Συνεχώς μιλάει για πολιτική.

β. Η κυβέρνηση έδωσε υπηκοότητα σε όσους αλλοδαπούς ζουν και εργάζονται νόμιμα
τουλάχιστον πέντε χρόνια στην Ελλάδα.
γ. Το σύνολο των βουλευτών της κυβερνητικής παράταξης χειροκρότησε την ομιλία του
πρωθυπουργού στη Βουλή.
δ. Το Βυζάντιο για χίλια χρόνια ήταν το προπύργιο / ο προμαχώνας του χριστιανισμού
στην Ανατολή.
ε. Οι νέοι είναι αδιάφοροι για την πολιτική.
65
Συντακτικό
«ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΜΙΑΣ ΑΠΛΗΣ
ΠΡΟΤΑΣΗΣ»
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ
Υποκείμενο είναι το Κατηγόρημα είναι το

ονοματικό σύνολο που σύνολο των λέξεων της
φανερώνει ποιος ενεργεί ή πρότασης που
πάσχει ή βρίσκεται σε μία αναφέρονται στο
κατάσταση. Βρίσκεται υποκείμενο. Οι μορφές που
πάντοτε σε πτώση μπορεί να πάρει το
ονομαστική. κατηγόρημα είναι αρκετές.
Μορφές κατηγορήματος:
μόνο ρηματικό τύπο: Υ Ρ αμετάβατο = χωρίς αντικείμενο

π.χ. Ὁ παῖς ὑπνώττει .
συνδετικό ρήμα με
Υ Ρ Κ π.χ. Ὁ χρησμὸς σαφής ἐστι.
κατηγορούμενο:
υνδετικά ρήματα
Σ :
εἰμί, ὑπάρχω, τυγχάνω, διατελῶ, ἔφυν, πέφυκα, γίγνομαι,
καθίσταμαι, ἀποβαίνω, ἐκβαίνω, νομίζομαι, φαίνομαι,
κρίνομαι, δοκῶ, καλοῦμαι, ὀνομάζομαι, προσαγορεύομαι,
ἀκούω, αἱροῦμαι, λαγχάνω, ἀποδεικνύομαι κ.ά.
μεταβατικό ρήμα και Υ Ρ Α Σὺ μὴ ἐλπισῃς ταῦτα..
αντικείμενα: Υ Ρ Α Α Διηγήσομαι ὑμῖν μῦθον..
Το αντικείμενο βρίσκεται σε μία από τις πλάγιες πτώσεις (γεν.,

δοτ., αιτ.), ποτέ σε ονομαστική. Το εντοπίζουμε με την ερώτηση
«ποιον / ποιαν / τι + ρήμα;».
μεταβατικό ρήμα με
Οἱ Ἀθηναῖοι εἵλοντο
κατηγορούμενο και Υ Ρ Κ Α Περικλέα στρατηγόν..
αντικείμενο:
66
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
α. Ἁλιεύς τις αὐλοὺ ς εἶχε.

β. Τοῖς μὲ ν πολεμίοις ἐναντίοι εἰσὶν οἱ θεοί.
γ. Λέγει αὐτῶ ὁ νεανίσκος.
ΑΣΚΗΣΗ 1η
δ. Οὐχ Ἡρακλῆς οὗτός ἐστιν;

ε. Κύκνοι εἰρηναῖοί (= ειρηνικοί) εἰσι.
στ. Ἀγαμέμνων ἡγεμὼ ν τοῦ σύμπαντος στρατοῦ ἦν.
ζ. Οἱ βότρυες ὄμφακές εἰσι.
η. Ὁ ὄνος ἐκ τοῦ κόπου ἐτελεύτησε.
θ. Χελιδών ἐστι φιλάνθρωπος (=φίλη του ανθρώπου).
ι. Αἱ Σειρῆνες κατάπτεροι ἦσαν.
ια. Ἅνθρωπός τις εἶχεν ὄνον καὶ ἵππον.
ιβ. Δράκων τις (=ένα φίδι) κατέφαγεν τῆς χελιδόνος τοὺ ς
νεοσσούς.
ΑΣΚΗΣΗ 2η
α. Ἀβροκόμας ὐστέρησε τῆς μάχης ἡμέραις πέντε.

β. Οἱ συνόντες Σωκράτει (=αυτοί που συναναστρέφονταν το
Σωκράτη) ἐνδιέτριβον τῇ φιλοσοφίᾳ.
γ. Κομίζει γλαῦκα εἰς Ἀθήνας.
δ. Λυκοῦργον θαυμάζω καὶ σοφὸ ν ἡγοῦμαι.
α. Μικρός ἐστιν οὗτος ὁ οἷκος.

ΑΣΚΗΣΗ 3η
β. Προμηθεὺ ς ἔδωκε τοῖς ἀνθρώποις το πῦρ.

γ. Ἅπαντες ἤκουον τοῦ ρήτορος.
δ. Λεωνίδας ἀπέθανεν ἐν Θερμοπύλαις.
ε. Ἀποδώσομεν τὴ ν πατρίδα μείζονα (=μεγαλύτερη) τοῖς
ἐσομένοις (=στους απογόνους).
στ. Ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ σωφροσύνη νομίζονται ἀρεταί.
67
α. Ὁ ρήτωρ ἀγορεύει.
β. Ὁ ἀνὴ ρ λούεται.
γ. Ἡ Κρήτη ἐστὶ νῆσος.
δ. Τὸ παιδίον φαίνεται ἀσθενές.
ε. Ἀλέξανδρος ἐκαλεῖτο μέγας.
στ. Οἱ Πέρσαι ἔλυσαν τὰ ς σπονδάς.
ζ. Οἱ στρατιῶται διώκουσιν τοὺ ς πολεμίους.
η. Οἱ σοφισταὶ διδάσκουσιν τοὺ ς νεανίας τὴ ν ἀρετήν.
θ. Ὑμεῖς οὐ λέγετε ἡμῖν τὴ ν ἀλήθειαν.
ι. Κίμων ἠλευθέρωσε τοὺ ς Μιλησίους τῆς δουλείας.
ια. Οἱ Λακεδαιμόνιοι νομίζουσι τὴ ν λιποταξίαν αἰσχύνην.
ιβ. Ὁ Σωκράτης ἐκάλει τοὺ ς σοφιστὰ ς ἀσόφους.
ιγ. Πολλὰ ς πόλεις ἔκτισεν ὁ Ἀλέξανδρος.
ΑΣΚΗΣΗ 4η
ιδ. Ταῦτα ἔλεγον οἱ Λακεδαιμόνιοι τοῖς Ἀθηναίοις.

ιε. Μυκῆναι ἦσαν πόλις ἐν Πελοποννήσῳ.
ιστ. Δικαιοσύνη νομίζεται καλόν.
ιζ. Οἱ στρατιῶται ἔβαινον διὰ τῆς πεδιάδος.
ιη. Δημοσθένης συχνάκις ἠγόρευεν ἐν τῇ ἀγορᾷ.
ιθ. Ἀθηναῖοι κατέλιπον τὰ τείχη ἡμιτελῆ.
κ. Οἱ πολέμιοι ἀπέδοσαν σῴους τοὺ ς αἰχμαλώτους τῇ πόλει.
κα. Βουκεφάλας ἐγένετο ἀφανὴ ς ἐν τῇ χώρᾳ τῶν Οὐξίων.
κβ. Ὁ σάλος (=η τρικυμία) οὐκ ἐπέτρεψεν ἡμῖν τὸ ν πλοῦν.
κγ. Ἐν ἑκάστῃ (=σε κάθε) πόλει οἱ νόμοι ἐμποιοῦσι (=καλλιεργούν)
τοῖς πολίταις τὴ ν ἀρετήν.
κδ. Τῶ καιρῶ ἐκείνῳ ἐσυχνάζομεν καθ’ ἡμέραν ἐν τῇ ἀγορᾷ.
κε. Μικρὰ ἐφαίνετο ἠ νῆσος μακρόθεν (=από μακριά).
κστ. Ἅπαντες οἱ νεανίαι ἐγυμνάζοντο ἐν τῶ γυμνασίῳ.
κζ. Οὐ κατεπείσατε ἡμᾶς περὶ τούτων τῶν πραγμάτων.
κη. Ἅπαντες ἀπεκάλουν τὸ ν Σωκράτη σοφόν.
κθ. Ἀρετὴ ν μεγίστην ἐνόμιζον οἱ Ἴωνες τὴ ν φιλοσοφίαν.
68
α. Ἀλέξανδρος καὶ τὸ αὑτοῦ στράτευμα διέβαινον τὴ ν Αἴγυπτον.
β. Δαρεῖος ἠσθένησεν σφόδρα (=πολύ) μετὰ τὴ ν μάχην τὴ ν ἐν
Ἰσσῶ.
γ. Ἅπαντες ἐν νυκτὶ (=τη νύχτα) ἡσυχάζουσι καὶ ὑπνώττουσιν.
ΑΣΚΗΣΗ 5η
δ. Ὁ ρήτωρ ἔλεγε τοῖς πολίταις τὴ ν ἑαυτοῦ γνώμην.

ε. Ἀπηλλάξαμεν ὑμᾶς τῶν δεσμῶν.
στ. Οἱ ἀθληταὶ ἔθεον (=έτρεχαν) ἐν τῶ σταδίῳ.
ζ. Δαρεῖος ἐβασίλευσε τῶν Περσῶν δώδεκα ἔτη.
η. Βλάπτει τὸ ν άνδρα ὁ θυμός.
θ. Οὕτως ἔβαινεν ἠ μάχη.
ι. Μή παντί λόγῳ πιστεύετε.
ια. Ἀνθρώπου ψυχή τοῦ θείου μετέχει.
ιβ. Προμηθεύς ἔδωκε τοῖς ἀνθρώποις τὸ πῦρ.
ΑΣΚΗΣΗ 6η
α) Οὐχί δοῦλον ἑαυτὸ ν ἐκάλει ὁ Ὑπάτιος.

β) Θεσπιὰ ς και Πλαταιὰ ς ἀναστάτους πεποιήκασιν (= τις
κατέστρεψαν τελείως).
γ) Ταύτην τὴ ν ὕβριν ἅπαντες ἄνθρωποι δεινοτάτην ἡγοῦνται.
δ) Ὅθεν οἱ μύες ἐπιλεξάμενοί τινας ἑαυτῶν στρατηγοὺ ς
ἐχειροτόνησαν.
ε) Ἰδίας νόμιζε τῶν φίλων τἀς συμφοράς.
στ) Λακεδαιμόνιοι ἀπέδειξαν τοῦτον στρατηγὸ ν πάντων.
α.Περικλῆς ἄρχων καὶ στρατηγὸ ς ᾑρέθη.

ΑΣΚΗΣΗ 7η
β. Ἡρακλῆς τῆς Ἑλλάδος κατέστη εὐεργέτης.

γ. Μιλτιάδην ἐδίωξαν οἱ ἔχθροί.
δ. Οἱ θεοὶ δίκαιοί εἰσιν.
ε. Ὁ ἔπαινος ἀρχὴ φιλίας γίγνεται.
στ. Ὅτε ταῦτα ἐγίγνετο, ὁ ἥλιος ἐδύετο.
ζ. Χαλεπὰ τὰ δεινὰ ἐστιν.
η. Ἀποκλείουσιν οἱ βάρβαροι ἡμᾶς τῆς ὁδοῦ.
69
12η Αθήνα και Ατλαντίδα
Ενότητα
Πλάτων, Τίμαιος 25a-d (διασκευή)
Μετάφραση
Ἐν δέ δή τῇ Ἀτλαντίδι νήσῳ συνέστη Στο νησί, λοιπόν, της Ατλαντίδας
συγκροτήθηκε
μεγάλη καί θαυμαστή δύναμις βασιλέων, μεγάλη και αξιοθαύμαστη δύναμη
βασιλέων,
κρατοῦσα μέν ἁπάσης τῆς νήσου, που εξουσίαζε ολόκληρο το νησί
πολλῶν δέ ἄλλων νήσων καί μερῶν τῆς και πολλά άλλα νησιά και μέρη της ξηράς.
ἠπείρου.
Αὕτη δή πᾶσα ἡ δύναμις συναθροισθεῖσα Όλη αυτή η δύναμη αφού συνενώθηκε,
εἰς ἕν ἐπεχείρησέν ποτε δουλοῦσθαι μιᾷ επιχείρησε κάποτε να υποδουλώσει με μία
ὁρμῇ και μόνη επίθεση
τόν τε παρ’ ὑμῖν καί τόν παρ’ ἡμῖν τόποντο δικό σας και το δικό μας τόπο
καί πάντα τόν ἐντός τοῦ στόματος. και όλη την περιοχή που βρίσκεται μέσα
στο στόμιο.
Τότε οὖν, ὦ Σόλων, ἡ δύναμις τῆς πόλεως Τότε, λοιπόν, Σόλωνα, η δύναμη της πόλης
ὑμῶν, ἐγένετο διαφανής ἀρετῇ τε καί σας υπήρξε ξακουστή για τη γενναιότητα
ῥώμῃ και το σθένος της
εἰς ἅπαντας ἀνθρώπους· σε όλους γενικά τους ανθρώπους·
προέστη γάρ πάντων εὐψυχίᾳ γιατί ξεχώρισε από όλες στη γενναιότητα
καί τέχναις ὅσαι κατά πόλεμον και στις πολεμικές τέχνες,
ἀφικομένη ἐπί τούς έσχάτους κινδύνους, αφού έφτασε στους έσχατους κινδύνους,
καί κρατήσασα μέν τῶν ἐπιόντων και αφού νίκησε τους επιδρομείς,
ἔστησεν τρόπαιον, έστησε μνημείο νίκης,
διεκώλυσεν δέ δουλωθῆναι τούς μήπω και παρεμπόδισε την υποδούλωση όσων δεν
δεδουλωμένους είχαν ακόμη υποδουλωθεί
ἅπαντας δέ τούς ἄλλους ἠλευθέρωσεν και όλους τους άλλους τους ελευθέρωσε
ἀφθόνως. χωρίς υστεροβουλία.
Ὑστέρῳ δέ χρόνῳ ἡ Ἀτλαντίς νῆσος Και αργότερα το νησί της Ατλαντίδας,
γενομένων ἐξαισίων σεισμῶν καί αφού έγιναν πολύ δυνατοί σεισμοί και
κατακλυσμῶν, κατακλυσμοί,
ἠφανίσθη δῦσα κατά τῆς θαλάττης· βυθίστηκε στη θάλασσα και εξαφανίστηκε·
διό καί νῦν τό ἐκεῖ πέλαγος γι’ αυτό και σήμερα το εκεί πέλαγος
γέγονεν ἄπορον καί ἀδιερεύνητον. είναι αδιάβατο και ανεξερεύνητο.
70
τῇ ᾽Ατλαντίδι νήσῳ: Ο θρύλος για τη χαμένη Ατλαντίδα είναι γνωστός σε όλο τον
κόσμο. Σύμφωνα με τον μύθο, είναι ένα μεγάλο νησί με ανεπτυγμένο πολιτισμό ή για
μια μεγάλη χώρα που καταποντίστηκε στη θάλασσα.
κρατοῦσα μὲν ἁπάσης τῆς νήσου... καὶ τὸ ν ἐντὸ ς τοῦ στόματος πάντα τόπον:
Σύμφωνα με την εκδοχή που παρουσιάζει ο Πλάτων στον Τίμαιο, η Ατλαντίδα
βρισκόταν έξω από τις Ηράκλειες στήλες (τον σημερινό πορθμό του Γιβραλτάρ). Ήδη
στην αρχαιότητα αμφισβητήθηκε η ύπαρξη της Ατλαντίδας. Μεταξύ άλλων την
αμφισβητούσε και ο Αριστοτέλης.
ῶ Λεξιλογικός Πίνακας
ρατ
κ Ασκήσεις
1.
α. Ο .............................. προϋπολογισμός προβλέπει αυξημένα κονδύλια για την παιδεία.

β. Η .................................... επιβάλλει περιορισμούς στα δικαιώματα των γυναικών.
γ. Η κυβέρνηση επικήρυξε τους ............................................ με μεγάλα χρηματικά ποσά.
δ. Η Ρώμη κατά την αρχαία εποχή υπήρξε .............................................. .
ε. Στη χώρα μας ταλαιπωρούνται συχνά οι πολίτες από τη......................................... .
στ. Η Βρετανία για πολλές δεκαετίες υπήρξε χώρα .........................................
α. Για το πλημμέλημα αυτό επιβλήθηκε στο δράστη ολιγοήμερη φυλάκιση.

β. Ο κύριος του εαυτού του είναι πρότυπο για μίμηση.
γ. Το πολίτευμα της λαϊκής κυριαρχίας είναι το καλύτερο σύστημα διακυβέρνησης.
δ. Δεν καταδέχεται το λαό, γιατί ανήκει στην υψηλή κοινωνία.
ε. Αυτοί που ζουν σε δημοκρατία απολαμβάνουν πολλά δικαιώματα.
στ. Όσοι είναι κύριοι στη θάλασσα έχουν αναπτυγμένη ναυτιλία.
71
«Γʹ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ»
ΑΡΣΕΝΙΚΑ - ΘΗΛΥΚΑ ΟΥΔΕΤΕΡΑ
Ονομ -ς ή- - ες - -α
Γενικη - ος ή -ως - ων - ος ή -ως - ων
Δοτική -ι - σι(ν)
- σι(ν) -ι
Αιτιατ
- α ή -ν - ας ή -ς - -α
Κλητική
-ςή- - ες - -α
βραχέο
«ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΑ ΔΙΠΛΟΘΕΜΑ
ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ΣΕ -ΙΣ (ΓΕΝ. -ΕΩΣ)»
ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός
ἡ δύναμι-ς αἱ δυνάμ-εις
τῆς δυνάμε-ως τῶν δυνάμε-ων
τῇ δυνάμει ταῖς δυνάμε-σι(ν)
τὴν δύναμι-ν τὰς δυνάμ-εις
ὦ δύναμι ὦ δυνάμ-εις
μοια κλίνονται
Ό :
αἴσθησις, ἀκρόπολις, βεβαίωσις, γένεσις, δήλωσις, δῄωσις, κράτησις, ποίησις,
ὁ πρύτανις, ὁ μάντις, ὁ ὅφις, γεῦσις, ὄψις, πτῶσις, δόσις, δύσις, λύσις, πίστις,
στάσις, φράσις,
δρᾶσις, κρᾶσις, πρᾶξις, θλῖψις, ῥῆσις, ῥῖψις, ψῦξις → έχουν το δίχρονο
φωνήεν της παραλήγουσας μακρό
72
«ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΑ ΜΟΝΟΘΕΜΑ ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ΣΕ
-ΕΥΣ (ΓΕΝ. -ΕΩΣ)»

ὁ βασιλεύ-ς οἱ βασιλ-εῖς
τοῦ βασιλέ-ως τῶν βασιλέ-ων
τῷ βασιλεῖ τοῖς βασιλεῦ-σι(ν)
τὸν βασιλέ-α τοὺς βασιλέ-ας
ὦ βασιλεῦ ὦ βασιλ-εῖς
Ό :
βαφεύς, γονεύς, γραμματεύς, γραφεύς, ἱερεύς, κουρεύς, χαλκεύς, Ἀμφισσεύς,
Ἀχαρνεύς, Μεγαρεύς, Δωριεύς, Ερετριεύς, Εὐβοεύς, Πειραιεύς, Πλαταιεύς
«ΟΥΔΕΤΕΡΑ ΑΚΑΤΑΛΗΚΤΑ ΜΟΝΟΘΕΜΑ

ΟΔΟΝΤΙΚΟΛΗΚΤΑ ΣΕ -Α (ΓΕΝ. -ΑΤΟΣ)»
τὸ κτῆμα τὰ κτήματ-α
τοῦ κτήματ-ος τῶν κτημάτ-ων
τῷ κτήματ-ι τοῖς κτήμασι
τὸ κτῆμα τὰ κτήματ-α
ὦ κτῆμα ὦ κτήματ-α
Ό :
ἅλμα, ἅρμα, ἆσθμα, ᾆσμα, κλάσμα, κλίμα, κρίμα, πλάσμα, πτύσμα, στίγμα,
σχίμα, τάγμα, φάσμα, φράγμα, χάσμα, χύμα, δρᾶμα, πρᾶγμα, κρᾶμα,
κλῆμα, κῦμα, μεῖγμα, νᾶμα, νῆμα, πλῦμα, φῦμα, χρῖσμα, ἄλειμμα, ἅμμα,
βάμμα, βλέμμα, γράμμα, θρέμμα, κάλυμμα, κόμμα, ὄμμα, ῥάμμα, σκάμμα,
στέμμα, στρέμμα, τρῖμμα
73
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΑΣΚΗΣΗ 1η
α. Οὗτος ἔπεμπεν ἱππέα τῷ βασιλεῖ.

β. Ἡ πόλις αὕτη ἔνδοξος ἦν.
γ. Ἕξις ἐστὶ δευτέρα φύσις.
δ. Καλὸ ν τέκνον χάρμα (= ευφροσύνη) τοκέως (=γονιού) ἐστί.
ε. Ὅς πίστιν ἔχει ἀμάχητον (= ακατανίκητη) δύναμιν ἔχει.
τὰ ς ἀποφάσεις ——> …………………………………

ΑΣΚΗΣΗ 2η
τῇ ἐνέσει ——> ………………………………….

τῶν ὄψεων ——> …………………………………
ἡ ἐπίθεσις ——> …………………………………
ταῖς διώξεσι ——> …………………………………
τῆς ἀπολαύσεως ——> …………………………………
τὴ ν ῥίψιν ——> …………………………………
αἱ ἀπολύσεις ——> ………………………………..
τῷ πράγματι ——> …………………………….

τῶν θαυμάτων ——> …………………………….
τὰ ῥεύματα ——> …………………………….
τοῖς γραμματεῦσι ——> …………………………….
τὸ ν ἱππέα ——> ……………………………
οἱ τομεῖς ——> …………………………..
ΑΣΚΗΣΗ 3η
(ὦ) κουρεῖς ——> ……………………………

τῷ προβολεῖ ——> …………………………..
τοῖς ὑφάσμασι ——> …………………………..
τοῦ ὑπολείμματος ——> ………………………….
(ὦ) βάσεις ——> ………………………..
τὴ ν αἵρεσιν ——> ……………………….
τῇ ἀνορθώσει ——> ………………………..
τῶν διαφθορέων ——> ……………………….
τοῖς διατάγμασι ——> ……………………….
τὰ ς καταθέσεις ——> ………………………..
74
ΑΣΚΗΣΗ 4η
α. Ἅπαντες ἐν τῷ σταδίῳ ἐπευφήμουν τοὺ ς …………………. ….………….
(δρομεὺ ς).
β. Ἀποδώσω ἑπτὰ δραχμὰ ς τῷ ……………… …………………….. (κουρεὺ ς),
ἵνα μὲ κείρῃ (=για να με κουρέψει).
γ. Περικλῆς ἀπέδιδεν ἐν τῷ ………………. ……………………… (βῆμα) αὑτοῦ
ὄγκον (=μεγαλοπρέπεια).
δ. Οἱ περίοικοι ἀντεδίκουν (=διαφωνούσαν) περὶ τῶν ὅρων (=για
τα σύνορα) τῶν …………………… …………………………………. (κτῆμα).
ε. Ἐν τῇ ……………. ………………………… (πράξις) σκόπει (=να παρατηρείς)
τὸ ἦθος.
τῷ διερμηνεῖ ——> ………………………………..

τὰ θαύματα ——> ………………………………..
τοῖς θέμασι——> ………………………………..
ΑΣΚΗΣΗ 5η
τὸ ν ἐπιδρομέα——> ……………………………….
τῇ ἀνταποδόσει ——> ………………………………..
τὰ ς προσβάσεις——> ………………………………
τῷ κατασκευάσματι ——> ………………………………
τῶν ἀρχιερέων ——> ………………………………
τῶν κατακτήσεων ——> ……………………………..
τοῖς συγγραφεῦσι ——> ……………………………..
ἡ ἀνάστασις ——> …………………………….
τῶν καταστρωμάτων ——> ……………………………..
ΑΣΚΗΣΗ 6η
ὁ γραμματεύς ——> δοτ. ενικού……………… / δοτ. πληθυντ………………..

ἡ μετάληψις ——> γεν. ενικού…………….. / κλητ. ενικού……..………. /
δοτ. πληθυντ………………
τὸ ἐπίχρισμα ——> γεν. πληθυντ…………… / δοτ. πληθυντ…………………
ὁ τομεύς ——> γεν. ενικού…………… / κλητ. ενικού ……………. /
ονομ. πληθυντ……………….
75
Συντακτικό
«ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ
ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΤΟΥΣ»
1. ΑΠΛΕΣ
Οι προτάσεις που έχουν μόνο τους βασικούς όρους.:
(υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο ή κατηγορούμενο).
Π.χ. Οἱ στρατιῶται τὰ τείχη φυλάξουσιν.
2. ΣΥΝΘΕΤΕΣ
Οι προτάσεις που έχουν περιέχουν περισσότερα του ενός

υποκείμενα ή αντικείμενα ή κατηγορούμενα.
Π.χ. Ἀνυπόδητος καὶ ἀχίτων διατελεῖς.
3. ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΕΣ
Οι προτάσεις στις οποίες απουσιάζουν στη διατύπωση ένας ή

περισσότεροι από τους κύριους όρους (συνήθως το
υποκείμενο ή το ρήμα).
Π.χ. Λέγεις σοφά. (εννοούμενο υποκείμενο σύ)
4. ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΕΣ
Οι προτάσεις οι οποίες περιέχουν εκτός από τους κύριους
όρους και δευτερεύοντες που τους προσδιορίζουν.
Εἴ τις δυνηθείη περὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων καὶ τῶν κινδύνων αὐτοῦ
ἀξίως εἰπεῖν.
76
ΑΣΚΗΣΗ
α. Οὐ λέγεις τὴ ν ἀλήθειαν.
β. Νικίας καὶ Ἀλκιβιάδης ἦν στρατηγοί.
γ. Οἱ ἀθληταὶ ἠγωνίζοντο ἐν τῷ σταδίῳ.
δ. Οἱ Ἀθηναῖοι ἀνέθηκαν τῷ Ἀπόλλωνι τρίποδα.
ε. Πολλάκις ἐσυμβουλεύσαμεν ἡμᾶς καὶ ἅπαντας τοὺ ς συμμάχους μὴ
πολεμεῖν.
ζ. Δάμων καὶ Φιντίας ἦσαν φίλοι.
η. Ὁ δῆμος ἤκουσεν τοῦ ῥήτορος.
θ. Οὐκ ἐθέλομεν πολεμεῖν.
ι. Τριάκοντα νῆες (=καράβια) ἔπλεον εἰς Κρήτην.
κ. Οὐκ ἐσμὲ ν φαῦλοι καὶ πονηροί.
λ. Ἕλληνες καὶ Πέρσαι οὐκ ἐπολέμουν ἐν ἐκείνῳ τῷ χρόνῳ.
77
13η Δάμων και Φιντίας
Ενότητα
Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη 10.4.3-6
(διασκευή)
Μετάφραση
Διονυσίου τυραννοῦντος Όταν ασκούσε την εξουσία ο Διονύσιος,
Φιντίας τις Πυθαγόρειος ἐπιβεβουλευκώς κάποιος Φιντίας Πυθαγόρειος, που είχε
τῷ τυράννῳ, συνωμοτήσει εναντίον του άρχοντα,
μέλλων δέ τῆς τιμωρίας τυγχάνειν, και επρόκειτο να τιμωρηθεί,
ἠτήσατο παρά τοῦ Διονυσίου χρόνον ζήτησε χρόνο από τον Διονύσιο,
εἰς τό πρότερον ἅ βούλεται διοικῆσαι · για να τακτοποιήσει προηγουμένως τις
υποθέσεις του·
δώσειν δ’ ἔφησεν ἐγγυητήν τῶν φίλων ἕνα. και είπε ότι θα δώσει για εγγύηση ένα φίλο
του.
Tοῦ δέ δυνάστου θαυμάσαντος, εἴ Κι επειδή ο άρχοντας απόρησε αν υπάρχει
τοιοῦτος ἐστι φίλος τέτοιος φίλος
ὅς ἑαυτόν εἰς τήν εἱρκτήν ἀντ’ ἐκείνου που θα δεχτεί να φυλακιστεί αντί για
παραδώσει, εκείνον,
προεκαλέσατό τινα τῶν γνωρίμων ὁ ο Φιντίας προσκάλεσε κάποιον από τους
Φιντίας, φίλους του,
Δάμωνα ὄνομα, Πυθαγόρειον φιλόσοφον, που ονομαζόταν Δάμων και ήταν
Πυθαγόρειος φιλόσοφος,
ὅς ἔγγυος εὐθύς ἐγεννήθη. ο οποίος μπήκε αμέσως εγγυητής του.
Τινές μέν οὖν ἐπήνουν τήν ὑπερβολήν Μερικοί λοιπόν, επαινούσαν την υπερβολή
τῆς πρός τούς φίλους εὐνοίας, της αγάπης προς τους φίλους,
τινές δέ τοῦ ἐγγύου προπέτειαν καί κάποιοι όμως καταλόγιζαν επιπολαιότητα
μανίαν κατεγίνωσκον. και παραφροσύνη στον εγγυητή.
Πρός δέ τήν τεταγμένην ὥραν ἅπας ὁ Την καθορισμένη ώρα όλος ο λαός
δῆμος συνέδραμεν, συγκεντρώθηκε
καραδοκῶν εἰ φυλάξει τήν πίστιν Φιντίας. περιμένοντας με αγωνία αν ο Φιντίας
τηρήσει την υπόσχεσή του.
Ἤδη δέ τῆς ὥρας συγκλειούσης Και όταν πια πλησίαζε η ώρα,
Φιντίας ἀνελπίστως ἐπί τῆς ἐσχάτης ο Φιντίας ανέλπιστα ήρθε τρέχοντας την
ῥοπῆς τοῦ χρόνου δρομαῖος ἦλθε. τελευταία στιγμή.
Θαυμάσας οὖν ὁ Διονύσιος Ο Διονύσιος, λοιπόν, από θαυμασμό
ἀπέλυσεν τῆς τιμωρίας τόν απάλλαξε από την τιμωρία τον
ἐγκαλούμενον κατηγορούμενο
καί παρεκάλεσε τούς ἄνδρας τρίτον και ζήτησε από τους (δύο) άνδρες να τον
ἑαυτόν δεχτούν
προσλαβέσθαι εἰς τήν φιλίαν. ως τρίτο μέλος της φιλίας τους.
78
Ο Διώδορος ο Σικελιώτης αφηγείται την ιστορία μιας πρωτότυπης και ιδιαίτερης
φιλίας. Ο Φιντίας, γνωστός οπαδός του Πυθαγόρα, επρόκειτο να τιμωρηθεί από τον
τύραννο Διονύσιο διότι είχε συνωμοτήσει εναντίον του. Αφού ανακοινώθηκε η ποινή
του, εκείνος ζήτησε μερικές μέρες παράταση με την δικαιολογία ότι έπρεπε να
τακτοποιήσει κάποιες προσωπικές υποθέσεις. Επειδή αντιλαμβανόταν και ο ίδιος ότι ο
τύραννος ήταν αδύνατο να επιτρέψει την καθυστέρηση της ποινής, του πρότεινε να
ανταλλάξει τη θέση του, όσο απουσίαζε, με κάποιο φίλο του. Ο Διονύσιος, απόρησε
για το αν πραγματικά υπάρχει τόσο αληθινός φίλος που θα έθετε τον εαυτό του σε
τέτοια κατάσταση για χάρη του φίλου του, δέχθηκε την αιτούμενη παράταση του
Φιντία. Εκείνος τότε κάλεσε στη θέση του τον Δάμωνα, επίσης Πυθαγόρειο, ο οποίος
κρατήθηκε στη θέση του. Πολλοί συμπολίτες τους τότε επαινούσαν την υπερβολική
αγάπη των δύο φίλων ενώ άλλοι κατέκριναν την αφέλεια του Δάμωνα να δεχθεί να
αντικαταστήσει τον φίλο του στο ρόλο του καταδικασμένου. Όταν, λοιπόν, έφτασε η
μέρα και η ώρα που ο Φιντίας έπρεπε να επιστρέψει στη θέση του, πλήθος κόσμου
συγκεντρώθηκε για να δει αν θα κρατήσει την υπόσχεσή του ή αν θα αφήσει τον φίλο
του να τιμωρηθεί για εκείνον. Ανέλπιστα ο Φιντίας εμφανίστηκε την έσχατη στιγμή και
αντικατέστησε, ως έπρεπε, το Δάμωνα. Τότε ο Διονύσιος θαύμασε τόσο πολύ τη φιλία
των δύο ανδρών που απάλλαξε από τις κατηγορίες τον Φιντία και ζήτησε να γίνει το
τρίτο μέλος της φιλίας τους.
Όταν ήταν τύραννος ο Διονύσιος.
Ο Φιντίας, οπαδός του Πυθαγόρα

συνωμότησε κατά του άρχοντα.
Επρόκειτο να τιμωρηθεί.
Παράταση χρόνου - εγγυητής φίλος
κάποιοι τον κάποιοι το

θαύμασαν θεώρησαν
επιπολαιότητα
του Δάμωνα
Τελευταία στιγμή φτάνει ο Φιντίας
Θαυμάζει την πράξη.
Ζητάει να συμμετάσχει στη
φιλία τους.
79
ς
ννο Λεξιλογικός Πίνακας
α
τύρ
ὁ Ασκήσεις
1.
α. Ο διευθυντής μας κατέληξε να μας γίνει ............................................... .

β. Η νυχτερινή βάρδια είναι για μένα ............................................. .
γ. Ο .......................................... ήταν ένα είδος σαρκοβόρου δεινοσαύρου.
δ. Είναι φοβερός γραφειοκράτης και ..................................... τον κόσμο για να τον εξυπηρετήσει.
ε. Κάποιες φορές τα εφιαλτικά όνειρα γίνονται .........................................
α. Ο άντρας της τη βασάνιζε μια ζωή.

β. Η απόλυτη και αυθαίρετη εξουσία καταργεί συνταγματικές ελευθερίες και καταπιέζει τους
πολίτες.
γ. Ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων δοξάστηκαν ως φονιάδες του τυράννου.
δ. Το οξύτατο κυκλοφοριακό πρόβλημα είναι καθημερινό μαρτύριο.
ε. Ο μικρής αξίας τύραννος πίστεψε πως μπορεί να δαμάσει το ελεύθερο φρόνημα
του λαού μας.
80
«ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ - ΜΕΤΟΧΗ»
ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΩΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

αναδιπλα
θέμα κατάληξη
σιασμός
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ λύ -ειν
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ λύ -σειν
ΑΟΡΙΣΤΟΣ λῦ -σαι
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ λε λυ -κέναι
δεν ξεχνάω
- Για τον αναδιπλασιασμό ισχύει ότι και για τον Παρακείμενο.

- Το ίδιο ισχύει και για το -σ- και -κ- όταν το θέμα σου ρήματος τελειώνει
σε σύμφωνο.
ΕΙΔΗ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ
ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΛΙΚΟ
• μεταφράζεται με τις λέξεις «ότι», «πως», • μεταφράζεται με τη λέξη «να»,
• εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν «λέω», • εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν «θέλω»,
«νομίζω», «γνωρίζω», «αντιλαμβάνομαι» κ.ά., «μπορώ», «προτρέπω», «απαγορεύω» κ.ά.,
• δέχεται άρνηση οὐ • δέχεται άρνηση μή
ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ Απρόσωπα ρήματα-φράσεις:
Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα δεῖ, χρή (= πρέπει), προσήκει κ.ά.

δίκαιόν ἐστι (= είναι δίκαιο / είναι σωστό), καλόν
Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα
ἐστι (= είναι όμορφο / είναι καλό), καλῶς ἔχει (=
καλόν ἐστι) κ.ά.
81
ΜΕΤΟΧΗ
ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΜΕΤΟΧΩΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

αναδιπλα κατάληξη κατάληξη κατάληξη
θέμα
σιασμός αρσενικών θυληκών ουδετέρων
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ λύ -ων -ουσα -ον
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ λύ -σων -σουσα -σον
ΑΟΡΙΣΤΟΣ λύ -σας -σασα -σαν
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ λε λυ -κώς -κυῖα -κός
δεν ξεχνάω
- Για τον αναδιπλασιασμό ισχύει ότι και για τον Παρακείμενο.

- Το ίδιο ισχύει και για το -σ- και -κ- όταν το θέμα σου ρήματος τελειώνει
σε σύμφωνο.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΕΤΟΧΩΝ
ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ
• Μεταφράζεται ως αναφορική
Λειτουργεί ως επίρρημα. Μπορεί να είναι:
πρόταση με τις λέξεις «που», «ο
• τροπική [μτφρ. με ν.ε. μετοχή (-ντας),
οποίος». Συνήθως είναι έναρθρη.
«με το να»]
• Συντακτικά καταλαμβάνει θέσεις
• χρονική (μτφρ. «όταν», «αφού»,
ουσιαστικών και επιθέτων
«ενώ»)
• αιτιολογική (μτφρ. «επειδή», «αφού»,
ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ
«εφόσον»)
• Μεταφράζεται με τις λέξεις «να», • τελική (μτφρ. «για να», δηλώνει σκοπό
«ότι» και (σπανιότερα, όταν εξαρτάται και βρίσκεται σε χρόνο μέλλοντα)
από ρήμα ψυχικού πάθους) «που». • υποθετική (μτφρ. «αν»)
• Εξαρτάται συνήθως από ρ. συνδετικά, • εναντιωματική (μτφρ. «αν και»,
γνωστικά, αισθητικά, έναρξης, λήξης, «μολονότι»)
ψυχικού πάθους
82
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
α. Ὀλίγοι ὄντες ἐνίκησαν.

β. Ἦλθε ἔχων ναῦς (= πλοία) ὀλίγας.
γ. Ἀκούσας δὲ ὁ νεανίσκος τὸ ν λόγον ἀπῆλθε λυπούμενος.
δ. Ὁ σῴζων τὴ ν πατρίδα μεγάλην τιμὴ ν ἔχει.
ε. Ἀλέξανδρος ἀπέστειλεν Ἀμύνταν τοὺ ς ἐχθροὺ ς διώξοντα.
ΑΣΚΗΣΗ 1η
στ. Ἐγὼ τὸ πρᾶγμ’ εἰμὶ τοῦτο δεδρακώς (=που έχω κάνει / ο

δράστης).
ζ. Ἐλάχιστοι οἱ τὰ ἄριστα γιγνώσκοντες.
η. Ταῦτα ἀκούσας ὁ λύκος ἐπορεύετο λέγων· «Ἐν ταύτῃ τῆ
ἐπαύλει ἄλλα μὲ ν λέγουσιν, ἄλλα δὲ πράττουσιν».
θ. Οἱ ἱππεύοντες ἐν ἀσφαλείᾳ στρατεύονται.
ι. Ἡ ὁδὸ ς ἡ ἄγουσα εἰς ἀρετὴ ν μακρά ἐστι.
ια. Παρεσκευάζοντο (= έκαναν προετοιμασίες) ὡς πολεμήσοντες.
ΑΣΚΗΣΗ 2η
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

ἐκστρατεύσειν
ἐλπίζειν
γεγραφέναι
διαπράξαι
διώκειν
τρίψειν
ΑΣΚΗΣΗ 3η

ὁ δουλεύων
ἡ κηρύξουσα
τὸ τρῖψαν
ὁ ἐλπικώς
ἡ ἀλλάττουσα
83
ΑΣΚΗΣΗ 4η

ΑΣΚΗΣΗ 5η
α. Σωκράτης ἔλεγεν διδάσκειν τὴ ν ἀρετήν.

β. Οἱ Ἀθηναῖοι ἐνόμιζον πείσειν τοὺ ς Λακεδαιμονίους.
γ. Οἱ στρατηγοὶ ἐκέλευσαν τοὺ ς στρατιώτας μένειν ἐν τῆ μάχῃ.
δ. Πολλάκις ἐσυμβουλεύσαμεν ἡμᾶς μὴ λῦσαι τὰ ς σπονδάς.
ε. Οἱ νεανίαι μανθάνουσιν ὑπὸ τοῦ διδασκάλου γράφειν.
στ. Ἐβουλόμην ἂν (=θα ήθελα) βοηθῆσαί σοι.
ΑΣΚΗΣΗ 6η

κελεύειν ………………… …………………… ……………………
………………. ὁρίσειν …………………… …………………….
………………. ……………….. λεῖψαι …………………..
………………. ………………… ………………….. πεπλεχέναι
σπεύδειν ………………… ..……………...... …………………….
………………….. ἐλέγξειν ……………………. …………………..
84
ΑΣΚΗΣΗ 7η
α. Ὁ κακῶς βασιλεύων φθονερός ἐστι.

β. Ἰάσων εἰς τὸ ν ἰσθμὸ ν πλεύσας τὴ ν ναῦν (=το πλοίο) ἀνέθηκεν
ΑΣΚΗΣΗ 8η
τῶ Ποσειδῶνι.
γ. Ἑρμῆς εἰς Πιερίαν παραγίγνεται κλέψων τὰ ς βοῦς τοῦ
Ἀπόλλωνος.
δ. Ξενοφῶν θύσας τοῖς θεοῖς ἐστράτευσε.
ε. Οἱ πολλάκις (=πολλές φορές) πεπιστευκότες τοῖς ψευδέσι φίλοις
ὕστερον οὐδὲ τοῖς πιστοῖς πιστεύουσιν.
στ. Οἱ Πέρσαι ἦλθον τὴ ν Ἑλλάδα ὑποτάξοντες.
ζ. Ὀξεία ἦν ἡ φωνὴ τῆς ᾀδούσης γυναικός.
η. Κίρκη ἥδετο (=χαιρόταν) παραλλάξασα τοὺ ς ἐταίρους τοῦ
Ὀδυσσέως εἰς ὗας (=γουρούνια)
ΑΣΚΗΣΗ 9η
α. Νομίζομεν ὑμᾶς πιστοὺ ς φίλους εἶναι.

β. Κῦρος παραγγέλλει τῷ Κλεάρχῳ ἥκειν.
γ. Ἔλεγον Κῦρον ἄριστον ἄρχοντα γενέσθαι.
δ. Κροῖσος ἔπεισεν αὐτὸ ν γυναῖκα ἄγεσθαι.
ε. Ὤμοσαν οἵ τε Ἕλληνες καὶ Ἀριαῖος σύμμαχοι ἔσεσθαι.
στ. Κῦρος ὑπέσχετο δώσειν πέντε μνᾶς.
ζ. Λύσανδρος ἐκέλευσε πλεῖν τὴ ν ταχίστην.
85

ΑΡΧΑΙΑ Α ΓΥΜΝ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΑΡΧΑΙΑ Α ΓΥΜΝ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Α’ Γυμνασίου

νοῦς ὑγιὴς ἐν σώματι ὑγιεῖ γνῶθι σαυτὸν μὴ μου ἅπτου

εὖ ἀγωνίζεσθαι ἔπεα πτερόεντα καινὰ δαιμόνια

τὸ δὶς ἐξαμαρτεῖν οὐκ

ἀνδρὸς σοφοῦ Λέγεται για κάποιον που είδε ή

κύκνειον ἄσμα εὕρηκα! εὕρηκα! ἆρον ἆρον

'Yστατη ενέργεια, τελευταία Το βρήκα! Το βρήκα! Γρήγορα γρήγορα!

δημοσίᾳ δαπάνη εὖ ζῆν ἀπὸ μηχανῆς θεὸς

τὰ παιδία παίζει μολών λαβέ γόρδιος δεσμὸς

Λέγεται ειρωνικά ή χιουμοριστικά

1. philosophy philosophie filosofia <φιλοσοφία

'Α. Τον πέταξαν έξω με μπουνιές και κλοτσιές.

Τα πρώτα χρόνια εκπαίδευαν τα παιδιά οι γονείς και η τροφός, οι οποίοι τους

το κείμενο με λίγα λόγια

Γραμματιστής : γραφή και ανάγνωση

1. διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι τοὺ ς

Γ. Τι διδάσκουν οι γονείς στα 3. ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς

αι*, ει, οι* ᾳ

Α ΟΥΡΑΝΙΚΑ ΧΕΙΛΙΚΑ ΟΔΟΝΤΙΚΑ Η ΥΓΡΑ ΕΝΡΙΝΑ ΣΥΡΙΣΤΙΚΟ

1. Δύο φίλοι τήν αὐτήν ὁδόν ἐβάδιζον.

2. Πιστόν φίλον ἐν κινδύνοις γιγνώσκεις.

3. Ὤ φίλε, ὁ θεός τούς ἀγαθούς ἀνθρώπους οὐ λείπει.

4. Ἐν ταίς νήσοις τόν ἀρχαῖον οἱ κάτοικοι ἀμπέλους ἐθεράπευον.

το κείμενο με λίγα λόγια

Δημιουργία λέξεων με θέμα κατάληξη

Οι περισσότερες λέξεις που δασύνονται πάντα το υ και

Σημαντικές λέξεις που παίρνουν δασεία:

ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ

1. Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, δεν τονίζεται η προπαραλήγουσα,

φιλανθρωπος, θεοι, θεοις, θεους, κωμαι, πλειστοι, θηκη, θηκαι,

·Εν Σπαρτη οι παιδες ουποτε ερημοι αρχοντων ησαν.

Μέχρι μὲ ν οὖν τινος Ως ένα σημείο, λοιπόν, μας

το κείμενο με λίγα λόγια

Το σώμα τους και το ανάστημά τους είναι

Τα πόδια τους είναι από φελλό και

Είναι φιλικοί, μιλάνε στα ελληνικά και

Αντιστοιχίστε τις φράσεις:

Πώς λένε τους ήρωες; Κι αφού μείναμε στο νησί πέντε

… πλὴ ν τῶν ποδῶν μόνων· Φελλόποδες

α. Τα ................................... διακρίνονται σε βραχύχρονα, μακρόχρονα και δίχρονα.

1. Και γιατί κάνετε τόση φασαρία;

2. Οι φιλονικίες ανάμεσα στους συνεταίρους οδήγησαν στην καταστροφή.

4. Η δύναμη της Δημοκρατίας εκφραζόταν από την ποικιλία στις απόψεις.

Υποκοριστικά Περιεκτικά Τοπικά

Α' Β' Γ'

«2. Βʹ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ»

ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός

ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ Β' ΚΛΙΣΗΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Oἱ Θηβαίων ἄνδρες εἰσῆλθον περὶ τὸ ν πρῶτον………..........…............(ὕπνος)

Σύνειμι………… ( ἄνθρωπος, δοτική πληθυντικού) σοφοῖς.

ταῖς κιβωτοῖς →……………….

τὸ μυστήριον : τη δοτική ενικού →……………….

ὁ μόλυβδος : τη γενική πληθυντικού →……………….

Ονομ ἐγώ ἡμεῖς σύ ὑμεῖς

Γενική ἐμοῦ, μου ἡμῶν σοῦ, σου ὑμῶν

Δοτική ἐμοί, μοι ἡμῖν σοί, σοι ὑμῖν

Αιτιατ ἐμέ, με ἡμᾶς σέ, σε ὑμᾶς

Αἱ ψυχαὶ ἡμῶν καθαραί εἰσιν.

το κείμενο με λίγα λόγια

Τα οικονομικά έσοδα της Αθήνας κατά τον Ξενοφώντα,

Η γη της Αττικής ήταν καρποφόρα και

Αντιστοίχισε το αρχαίο κείμενο με τη μετάφραση, περισσεύει μια φράση.

Α. ῶν Ἀθήνησι προεστηκότων τινὲ ς 1. να συντηρηθούν από τη χώρα

Β. ὡς γιγνώσκουσι μὲ ν τὸ δίκαιον, 2. Εξαιτίας αυτού επιχείρησα να

αι, ει, οι ᾳ